LUKILUKI 11Nya liimamɔi Tiofilɔs, Numu gboto ti lapinga a ti sɔbɛ gbi hindei nasia lava kɔlɔ ma ti wienga vulii mu lia. 2Hindei nasia ti nyɛinga, tia mia a na mu mɛnini nasia laa yeehindeisia ti gbɔkuni ti gɔwɔma, ti hulɔ a yama i hiye yeetɔtoomɛi ma tawao ta nungaa gaa a yeengowili yekpei. 3Faale, Bamamɔ Wai, jifa ngi yeehindei jisia hugbɛkpɛnga a tɔmbɛyama wee i hiye ti lɔto-gbelei ma, famia ngi tɔilɔ kɛ a nyandelɔ ndava kɔlɔ ma pandawanda bi va, 4aako bi tɔnyɛi yee kaalɛi gɔɔ kɔloongɔ hindei gbi ma ti bi ganga la. 5Watii wɔɔ Hɛlɔd i yɛ mahayɛi ma Juu lɔlei kpɛlɛɛ mahu, saa Gbuamɔ yila i yɛlɔ na ngi laa a Sakaraya, Saa Gbuablɛisia yeekakɛi na wɔɔ ta toli a Abaija yeemamɔ a ngie. Ngi nyahɛi laa mia wɔɔ a Ilizabɛti; tawao ta bɛɛ i gbuani saa gbua wɛlei la lɔ. 6Ti veenjɔ ti jiayii nyandengɔ yɛla Ngewɔ yama, tawao ti Ndemɔi jawei kpɛlɛɛ houilɔ pandawanda. 7Kɛɛ ndo ii yɛ ti yeya ajifa Ilizabɛti gbemangɔ yɛla, tawao ti veenjɔ kpɛlɛɛ ti gbokolongɔ yɛla. 8Folo yila ma Sakaraya i yɛlɔ Saa Gbua yengei wiema Ngewɔ Wɛlei bu, ji kakɛi na i yɛ ma ti nda lɔwɔi i hitini yeengengei na wieva. 9Kia wɔɔ hugbatei i yɛ na Saa Gbuablɛisia ta jia la, tɔtɔi lɔ wɔɔ a ngengei gɔlɛkɔlɛ, famia yeefoloi na ma, Sakaraya yengei mia wɔɔ a gbɛsɛi mɔla Ngewɔ Wɛlei goohu. Faale i wuailɔ Ndemɔi Wɛlei bu, 10fahiisia gbi ti ngiti ya, ta Ngewɔ vɛli, watii na gbɛsɛi i yɛ mɔma. 11Ngewɔ malika yila i gɛilɔ a ngie, i looni mbɛtei ma ta gbɛsɛi mɔ ma yeengejahui. 12Ji Sakaraya i malikei lɔni, ngi lii i wuliilɔ ma, nduwɛi i ngi huve. 13Kɛɛ malikei i ndeilɔ ngi ma yɛ, “Baa luwa, Sakaraya! Ngewɔ i bi hɛɛwoi mɛninga, bi nyahɛi Ilizabɛti a hindolo lelɔ bi wɛ tawao ba ngi lɛi hei a Jɔn lɔ. 14Bi goohu a nɛɛlɔ waa tawao nungaa gboto weka ti goohu a nɛɛlɔ ji ta ngi le; 15ajifa a yɛlɔ a numu waa Ngewɔ yaama. Ɛɛ ndɔ gbi gboli ɔɔ ndɔ gbangɔ. Ngewɔ Yafei a ngi lavelɔ i hiye ngi le-gbelei ma, 16tawao a yamalɔ a Isrɛlblaa gboto Ndemɔi ti Yewɔɛi gama! 17A lilɔ Ndemɔi gulɔ kpaya i ngi hu kɛɛ Ngewɔ Yafei kia wɔɔ Ngewɔ lutui Ilaija i yɛ na, pieva kɛkɛisia ti lii i wote ti leengeisia gama gbɔma, faliablɛisia ti wote pɔɔnableisia ti nɛmahulewei leenga; i Ndemɔi nungeisia magbatɛ ngi gulɔ.” 18Kɛ Sakaraya i ndenga malikei ma yɛ, “Nga yee kɔɔ kɛ tɔnya lɔ a ji? Ji mua nya nyahɛi veenjɔ kpɛlɛɛ mu gbokolongɔ.” 19Kɛ malikei i ndenga ngi ma yɛ, “Gebrɛl lɔ a nge, malikei na i looni Ngewɔ yaama watii gbi, tawao tamia i nya longa ngowili yekpei ji leva bi ma. 20Kɛɛ jifa bii lani a nya layie, ba mumulɔ, bɛɛ gu a yialaa kɛlee hindei jisia ti wie pɛiŋ, tawao nya layie ɛɛ nyani.” 21Nungeisia ti yɛlɔ a Sakaraya mawulo, ti wuhu wungɔ gbɛva lɔ i gbɛndɛnga hii Ngewɔ Wɛlei bu. 22Ji i gbuani, ii guni aa yɛpɛ ti gama, kɛ ti kɔɔnga kɛ i hinda hulɔnga Ngewɔ Wɛlei bu. Kia ii yɛ gu a yialaa, i yɛpɛni ti gama a loko lɔ. 23Kia Sakaraya yenge watii i gbɔyɔni, i yamɛilɔ ngi yeekuwuhu. 24Lɔwɔ lɛɛnga wooma ngi nyahɛi Ilizabɛti i goilɔ, i pɛlei bu ngalu lɔɔlu va. 25Kɛ i ndenga yɛ, “Kɛlɛmɛi ji pɔɔ, Ndemɔi i gbɔnga na nya ma, i ngufe wai ji gbuanga nya yama!” 26Ji Ilizabɛti goi i guni a ngalu wɛita, Ngewɔ i ngi malikei loilɔ taa yila hu ta toli a Nasalɛti, Galili lɔlei hu. 27I ngi loni nyahalo yila lɔ gama hindo yila i ngi vale gbuama. Yeehindoi lɛi mia wɔɔ a Josɛf, Mahɛi Devidi bɔɔsɔ a ngie. Yeenyahaloi lɛi mia wɔɔ a Meri. 28Malikei i wɛilɔ i nde ngi ma yɛ, “Hooyoo! Ndemɔi lɔ bi wooma tawao i bi lubanga wa!” 29Malikei layie ji i Meri lii wuliilɔ ma wa, ii kɔɔ gbɔɔ malikei lii i ma. 30Kɛ malikei ndenga ngi ma yɛ, “Baa luwa, Meri! Ajifa bi ngauwanda majɔnga a Ngewɔ. 31Ba goolɔ, bi Hindoloi le, tawao ba ngi lɛi hei a Yesu lɔ. 32A yɛlɔ a numu waa tawao ta ngi lolilɔ a Ngewɔ Lɛngɔ Wai ngi Hindoloi. Ndemɔi Ngewɔ a ngi yɛlɔ a maha, kia ngi maada Devidi i yɛ na. 33A yɛlɔ a Jekɔpi bɔɔsɔɛisia ti mahɛi kunafɔ tawao kɛlɛma ɛɛ yɛ ngi mahayɛi ma!” 34Kɛ Meri i ndenga malikei ma yɛ, “Nyahalo mia a nge, ngii hini hinda hugɔɔ, ji a yee gu i wie?” 35Kɛ malikei i ndenga ngi ma yɛ, “Ngewɔ Yafei a yeilɔ bi ma, tawao Ngewɔ gbayei a wɛlɛlɔ bi ma; famia ndoi na bi ndema ta tolilɔ a numu magayemangɔi kɛɛ Ngewɔ Hindoloi. 36Tawao, wote mbei, bi ndewei Ilizabɛti gbokolongɔi na wɔɔ ta toli a kpemamɔi, i hindoloo goo wumbunga kungɔ na a ngalu wɛita. 37Ajifa Ngewɔ ɛɛ gbaha hinda gbi ma.” 38Kɛ Meri i ndenga yɛ, “Nya gbe, Ndemɔi luwɔi mia a nge; i wie nya gama kia bi ndenga la.” Kɛ malikei i ngi longa i li. 39Hu ii guhani na wooma, Meri i ngi magbatɛilɔ i li kaakaa taa yila hu ngiye-ngiye lɔlei na hu ta toli a Judia. 40I wuailɔ Sakaraya yeepɛlɛbu i va Ilizabɛti ma. 41Kia Ilizabɛti i Meri vamawoi mɛnini, ndoi i gbavoilɔ ngi goohu. Ngewɔ Yafei i Ilizabɛti huveilɔ 42kɛ i ndenga ngeleya yɛ, “Bi lubangɔe i lewe nyaha gbi ma tawao ndoi na lubangɔe bi wama ndema! 43Gbɛe hinda wai ji bonda i nya wienga, nya lemɔi ngi nje i wanga vama nya ma? 44Ajifa kia lekee bi vamawoi i gulani nya woohu, ndoi ji i nya goohu i gbavoilɔ a kohunɛ. 45Bi lubangɔe lava la kɛ ngowili na Ndemɔi i pilini bi gama a lolɔ ma!” 46Meri ndeilɔ yɛ, “Nyaa Ndemɔi latoma nya lii hu; 47Nya yafei goohunɛngɔe nya Bawomɔi Ngewɔ va, 48ajifa nya hinda i hitɛnga ngi wɛ, nya ngi luwɔ mayeingɔi a nge! I hiye kiahuna ma numui gbi ta nya lolilɔ a lubamɔ, 49hinda waawaisia va kpaya Yewɔɛi i pienga nya wɛ. Ngi biyei magayemangɔe; 50I gbua mbonda yila ma i to yeepekei ma a manulɔ nasia ma ta bagɔɔ ngi ma. 51I ngi gbaki gbayangɔi lambonga i mamanibleisia huvayanga tia ti hinda hulangɔisia. 52I maha gbayangɔisia gbuanga ti maha-heimisia ma, i numu mayeingɔisia lɛnga. 53I ndɔlɛblaa goovenga a mɛhɛɛ yekpengaa i pienga kpatɛbleisia ti ya a yeya haaka. 54I na wienga i lahei wumbuni fa mu maadani gama i wanga gbɔva ngi bɔilopoi Isrɛl ma. 55I hitɛnga ngi wɛ Ebraham ta ngi bɔɔsɔɛisia ti mamamau lɔva kunafɔ va.” 56Meri i ngalu sawa lɔ gbɔyɔni Ilizabɛti gama kɛ i yamanga ngi yeetaahu. 57Ilizabɛti lo le-gbelei i hitiilɔ ma, kɛ i hindoloi lenga. 58Ngi lenyɔuisia ta ngi heinyɔuisia ti kpekpeya wai na mɛnilɔ Ngewɔ i pieni a ngie, tawao tia tieni gbi ti kohunɛ wa wieilɔ. 59Ji ndoi i guni a njii wayakpa, ti wailɔ ngi heiva biliya, tawao ti yɛ loni ti ngi kɛkɛ Jakaraya lɛi ve ngi wɛ. 60Kɛɛ ngi nje i mawalilɔ yɛ, “Sawo! Ngi lɛi a yɛ a Jɔn lɔ.” 61Kɛ ti ndenga ngi ma tɛɛ, “Kɛɛ numu gbi ii bi wooma ndɛi na aa yɛ ngi ma.” 62Kɛ ti yɛpɛnga ngi kɛkɛ gama a loko, ti ngi mɔli ndɛi yeegbɔɔ ngi longɔ ndoi i mɛ. 63Kɛ Sakaraya i walei maloli wienga, i nyɛi ma yɛ, “Ngi la a Jɔn.” I gualɛilɔ wa ti gbi ma! 64Ngamɛi na Sakaraya i guilɔ a yɛpɛla gbɔma, kɛ i tɔtonga a Ngewɔ latola. 65Nduwa wa i ti heinyɔuisia gbi huveilɔ, tawao yeehindei jisia yeetɔwɔi i vayɛilɔ Judia lɔlei hu gbi 66Nasia gbi ti yeehindei ji mɛnini ti giliilɔ la, ta mɔli tɛɛ, “Ndoi ji i yɛma a gbɔɔ?” Gbamaile i yɛ vuii lailɔ ke kɛ Ndemɔi gbayei lɔ ngi wooma. 67Ngewɔ Yafei i Jɔn ngi kɛkɛ Sakaraya huveilɔ, kɛ i kulɔmayia lenga yɛ: 68“A mu Ndemɔi lato, Isrɛl Yewɔɛi! I gbɔnga ngi nungeisia ma, i mu gbuanga nduwɔya hu. 69I Mbawomɔ gbayangɔ venga mu wɛ, ngi bɔilopoi Devidi bɔɔsɔɛi. 70Ngi lutuisia ti lahei na hugɛilɔ i mbumbuni wɔɔ 71yɛ a mu bawolɔ mu gɔnyɔuisia yeya, kɛɛ nasia gbi ti lolongɔ a mue. 72I ndeilɔ yɛ a manulɔ mu maadani ma, i gili a ngi hinda yangilingɔi. 73I lahei minimini wumbuilɔ mu maada Ebraham gama 74yɛ a mu bawolɔ mu gɔnyɔuisia yeya, i pie mu ngi vɛli muɛɛ luwa, 75aako mu wɔna ngi yama mu yɛ a ngi woo mu lɛɛvui hu gbi. 76“Bia, nya loi, ta bi lolilɔ a Ngewɔ Wa ngi lutui. Ba lilɔ Ndemɔi gulɔ ngi welei lava, 77bi nde nungaa ma kɛ ta mbawo majɔɔlɔ a ji ta manuma jɔɔ ti jumbuisia va. 78Jifa mu Yewɔɛi manumangɔ tawao ngi lii yahangɔ, a pielɔ ngi manumɛi yeefofoi i voo mu ma 79i voo ngelei ma nasia gbi ma ti heini hee yeekpindi hu kɛɛ yeenɛnɛi bu, i lo mu gulɔ i ndiilɛli welei gɛ a mue.” 80Ndoi i loolɛilɔ, i lakpa ngi luwui ma kɛɛ ngi nɛmahui. I yɛ ndɔgbɔ lambei ma lɔ haaŋ foloi na i hiti i ta yekpe magɛni a Isrɛlbleisia kpawama.LUKI 21Watii nasia ma, Roma Maha Wai Ɔgɔstɔs i sawa lailɔ yɛ ti numui gbi gbawa ti ngi bu, ti ti lɛisia wu kɔlɔ ma. 2Numu gbawalei ji mia yeehaalaye le i wieni ji Kuiriniɔs i yɛ Gɔvinayei ma Siria. 3Numui gbi ti liilɔ ti lemɛisia ti lɛisia wuvaa kɔlɔ ma. 4Josɛf i gbuɛilɔ Nasalɛti, Galili lɔlei hu, i li Bɛtlihɛm, Judia lɔɔlɛi hu, Devidi lemɛi. Josɛfi i liilɔ na ajifa Devidi bɔɔsɔ mia wɔɔ a ngie. 5Tia Meri lɔ ti lini, nyahɛi na i yɛ faale gbuama. Meri i yɛ koi hu lɔ, 6tawao ti loni Bɛtlihɛm lɔ ngi lole-gbelei i hitini. 7Kɛ i ngi gblaloi lenga a hindo, i mbeembee kulei hu, i nda tohanisia ti mɛhɛɛ-mɛ-kɔwui hu ajifa ndama gbi ii yɛ ti yeya hota-wɛlei bu. 8Mbala mahugbeblaa lɛɛnga ti yɛlɔ ndɔlei yeekakɛi na ma ta yii fonii hu, ta ti mbalangɛisia mahugbe. 9Ndemɔi malikei i gɛilɔ a tie, Ndemɔi nɔlɔi i ti gaala, kɛ ti luwanga hulewengɔ. 10Kɛɛ malikei i ndeilɔ ti ma yɛ, “Wa luwa! Ngi wanga a ngowili yekpe wu wɛ, na a wa a kohunɛ wua nungaa kpɛlɛɛ ma. 11A foloi ji haa, Devidi yeetaahu, ti wu Bawomɔi lenga na Ndemɔi Ngewɔ Maha Heingɔi le! 12Ji mia a yee hindei lɔnyala gɛ a wue: wa ndolaa maleilɔ mbeembeengɔ kulehu, i laani tohanisia ti mɛhɛɛ-mɛ-kɔwui hu.” 13Ngamɛi na kɛ malika vaha waa ti gbɛɛnga malikei na ma, ta Ngewɔ lato ngule hu tɛɛ, 14“Tato waa i ye Ngewɔ ma aijɛnɛ tawao ndiilɛli i yɛ dunya nungei nasia ma Ngewɔ liilɛlingɔ a tie!” 15Kia malikeisia ti yamani aijɛnɛ, mbala mahugbebleisia ti ndeilɔ ti nyɔunyɔ ma tɛɛ, “A mu li Bɛtlihɛm mu hindei ji lɔ i wienga, na Ndemɔi i hugɛnga a mue.” 16Ti liilɔ a piimɛ, ti Meri lɔ kɛɛ Josɛf kɛɛ ndolaa i laani tohanisia ti mɛhɛɛ mɛ kɔwui hu. 17Kia mbala mahugbebleisia ti ndolaa lɔni, ti na gbi hugɛilɔ malikei ndeni ti ma kɔlooni ngi ma. 18Njɛpɛi na mbala mahugbebleisia ti ndeni, i nasia gbi wuhu wuilɔ ti mɛnini. 19Hindei jisia gbi ti loilɔ Meri nɛmahu tawao i yɛlɔ a gili kaka a tie. 20Mbala mahugbebleisia ti yamailɔ, ta Ngewɔ lato ngule hu na kpɛlɛɛ va ti mɛnini kɛɛ na ti tɔni; kpɛlɛɛ i wieilɔ kia lɔɔ malikei i yɛ ndeni la ti ma. 21Njii wayakpa wooma, ji watii i hitini ndolaa heiva biliya, ti ngi laa heilɔ a Yesu, ndɛi na wɔɔ malikei feni ngi wɛ pɛiŋ ti ya ngi goo wumbu. 22Josɛf tia Meri ti wua-gbelei i hitilɔ ma, kia Mojisi jawei i ndenila. Faale ti liilɔ a ndoi Jelusalɛm ngi gɛva a Ndemɔi, 23kia nyɛingɔ la Ndemɔi jawei hu yɛ, “Hindolo gbi kplalo a ngie a yɛ a Ndemɔi woo lɔ.” 24Ti liilɔ gbɔma saa gbuava a bomukulo fele ɔɔ poowo lɔgbɛ fele, kia Ndemɔi jawei i ndenila. 25Yee watii na kena yila yɛlɔ na, ngi la a Simiɔn, i heini Jelusalɛm. Numu yekpe mia wɔɔ a ngie a luwa Ngewɔ ma, tawao i yɛ Isrɛl Bawolei lɔ mawuloma. Ngewɔ Yafei i yɛ ngi wooma lɔ; 26tawao i ndenga ngovama Simiɔn ma yɛ, ɛɛ haa kɛlee i Mahɛi na lɔ pɛiŋ Ndemɔi i lahei wumbuni wɔɔ njooyova. 27Ngewɔ Yafei i pieilɔ Simiɔn i wua Ngewɔ Wɛlei bu. Kia Yesu lebleisia ti wani a ngie Ngewɔ Wɛlei bu na wieva ngi wɛ sawei i ndeni, 28Simiɔn i ndolaa houilɔ, i nda yakahu, i siɛgbua Ngewɔ ma yɛ, 29“Ndemɔi, bi lahei la i houga kiahuna, pie na nya bi bɔilopoi a nge ngi haa ndiilɛli hu. 30Ajifa nya yamɛisia ti bi bawoyɛi lɔnga 31na bi hugbatɛni nungeisia kpɛlɛɛ yama. 32Yeembawoyei i yɛma a fofo lɔ gɛva a nasia Juublaa yaa tie kɛɛ tato bi nungaa Isrɛl va.” 33Ndoi ngi nje tia ngi kɛkɛ ti yɛ lonilɔ ti lawongɔ na va Simiɔn ndeni ngi va; 34kɛ Simiɔn i hɛɛnga ti wɛ, i nde ndoi ngi nje Meri ma yɛ, “Wote mbei, Ngewɔ i ndoi ji yoyonga numu gboto nyaniva kɛɛ numu gboto bawova Isrɛl. A yɛlɔ a tɔmaseli a gbua Ngewɔ gama, kɛɛ numu gboto ta njia nyamu lelɔ ngi ma 35aako ti ti gili malondongɔisia gbua foofo ya. Tawao ndiimavɔɔni a bi nda lii nyanilɔ kia kɔbowa houhou i na.” 36Ngewɔ lutui wovangɔ waa i yɛlɔ na, ponyaha a ngie, ngi laa a Ana, ngi kɛkɛ la a Fanuɛl, Asa bondei humɔ a ngie. I hini jɔɛilɔ ngi voningengɔi hu foo wɔfla lekee 37tawao kia ngi wovayii gungɔ yɛla na a foo numu naani gbɔyɔngɔ mahu naani, Ii yɛ a gbua Ngewɔ Wɛlei bu; a folo kɛɛ kpindi, i yɛlɔ a Ngewɔ batu, a sui hou, a Ngewɔ vɛli. 38Yeewatii yakpei na ma, i foeilɔ na, i siɛgbua Ngewɔ ma, i yɛpɛ kɔloongɔ ndoi ma nasia gama ti yɛ Ngewɔ mawulo Jelusalɛm gbuava nduwɔyɛi hu. 39Kia Josɛf ta Meri ti kpɔyɔni a na kpɛlɛɛ wiela Ndemɔi jawei longɔ la, ti yamailɔ ti yeetaahu, Nasalɛti, Galili lɔlei hu. 40Ndoi loolailɔ, i gbaya; ngi nɛmahu lewengɔ waa yɛla, tawao Ngewɔ lubɛi i yɛlɔ ngi ma. 41Foo gbi wɔɔ Yesu lebleisia ti yɛlɔ a li Jelusalɛm Tewemahu Gomɛi va. 42Kia Yesu i guni a foo puu mahu fele, ti liilɔ yee komɛi hu kia wɔɔ ti yɛ piela. 43Kia komɛi i gbɔyɔni, ti tɔtoilɔ a yama la ti yeetaahu, kɛɛ ndopoi Yesu i loilɔ wooma Jelusalɛm. Ngi lebleisia tii yɛ ji hugɔɔ; 44ti giliilɔ tɛɛ ta fahii lia kulɔ, faale ti jiɛilɔ folo yila kpɛiŋ ti ya tɔtoo a ngi gɔkɔlila ti leinyɔuisia lia kɛɛ ti ndiamɔisia. 45Tii ngi lɔni, faale ti yamailɔ gbɔma Jelusalɛm ta ngi gɔkɔli. 46Lɔwɔi yeesawei ma ti ngi maleilɔ Ngewɔ Wɛlei bu, i heini tia Juuwu kaamɔisia, a wolo ti ma a ti mɔli a mɔɔlingaa. 47Nasia gbi ti ngi woo mɛnini ti wuhu i wuilɔ nɛmahulewe gbɛmboi nasia va i yɛ nguaa. 48Ngi lebleisia ti wuhu i wuilɔ ji ti ngi lɔni, kɛ ngi nje i ndenga ngi ma yɛ, “Ndoi ji, gbɛe bi ji wieni a mue? Mua bi kɛkɛ mu lii nyaningɔ wa le gɛ, ma bi gɔkɔli.” 49I poteilɔ ti ma yɛ, “Gbɛe wu yɛ nya gɔkɔli? Wuii kɔɔ kɛ mahoungɔ ngi yɛ nya Kɛkɛ wɛlei bu?” 50Kɛɛ, tii ngi gbɛmboi yeembui gɔni. 51Tia Yesu-ni ti yamailɔ Nasalɛti, tawao i gooloilɔ ti wɛ na. Ngi nje i hindei jisia gbi lamagbatɛilɔ ngi lii hu. 52Yesu gbuhɛi i loolailɔ kɛɛ ngi nɛmahui, tawao ngi hinda nɛngɔ yɛla Ngewɔ wɛ kɛɛ nuuvungaa.LUKI 31Ji Taibiriɔs woteni a Maha Wai, ngi vooi yee puu-mahu-lɔɔlui hu mia Pɔntiɔsi Paileti woteni a ti gɔvinei Judea yakɛi ma, Hɛlɔd mia mahɛi yɛla a ngie Galili, kɛɛ ngi ndee-hindoi Filipi mia mahɛi yɛla a ngie Ituria kɛɛ Trakonitis, Lisanias mia mahɛi yɛla a ngie Abileen; 2a yee watii na wɔɔ, Anas ta Kaiafas mia ti yɛni a saagbuableisia kpɛlɛɛ ti mahu gbakolongaa. Yee kpelemɛi na ma mia Ngewɔ-yia lelei yee dii wuni Jɔn lii hu, Sakaraya hindoloi, miando ŋanya lɔlei hu. 3Kɛ Jɔn hiyenga i li i jɛsia ndɔlei na hu gbi ta toli a Jɔdan, a lewe a Ngewɔ-layie le yɛ, “A wote wu gbele wu hinda-nyamu wieleisia ma, wu pie ngi wu jumbui wua wu ma kɛ Ngewɔ a manulɔ wu ma ti va.” 4Kia nyɛingɔ la Ngewɔ-layia-lemɔi Aisaya buku nyɛingɔi hu yɛ: “Numu yila woi lɔ gbuama ŋanya lɔlei ma a nde yɛ: ‘A humbu a pelei la kaka Ndemɔi wɛ; A pele wɔnangɔ la ngi wɛ jiava hu! 5Mahoungɔe kambo gbi la i ve a pɔlɛi, mbimbili gbi taa ngiyei ti wunga i hɛwu. Mahoungɔe wu pele huganungɔisia wɔna, kɛɛ wu pie pele-hu kpuja kpuja-ngɔisia ti hu i gbongbo nɛwɛnɛwɛ. 6“ ‘Na wiengaa, nungaa lasi gbi lekee ngelebu, ta gulɔ ti Ngewɔ bawoyɛi hu lɔ i ndanga ti va!’ ” 7Nungaa vahangaa ti gbuailɔ tangaahu ti wa Jɔn gama kɔɔ i ti wua. Jɔn ndeilɔ ti ma yɛ: “Wua, wu kali goohu leengeisia! Yelɔ i wu lahiini yɛ wu gu wu wila kpalɛi na ma Ngewɔ longɔ yɛla i njooyo wu mahu? 8A hindei nasia wie ti mahoungɔ ta kɛ a numu gbi kɛ wu wotenga wu gbelenga wu jumbuisia ma. Kɛɛ waa tɔtoo a ndela wu nyɔunyɔ ma wuɛ Ebraham mia wu maada le wɔɔ. Ngi nde wu ma na, kɛ Ngewɔ a gulɔ i gaŋaa gɔtii jisia wumbu, i ti wote a ndengaa Ebraham va! 9Kiahuna, konii lɔ laani nguliisia bu ti wɔɔva ti hapeisia ma; ngulii na gbi lekee ii wuailɔ a ngua yekpe gbi, ta pɔɔlɔ i gula, ti tewe-tewe, ti pili ngɔmbui ya i mɔ na.” 10Nungeisia ti Jɔn humɔlilɔ tɛ, “Gbɔɔ hɔ ma pie, kiahuna na?” 11I poteilɔ i nde ti ma yɛ, “Numui na gbi lekee ndoma fele i ngi yeya, ma a houlɔ i yee ngilayee ve numui na wɛ ndoma gbi ii ngi yeya; tawao numui na mɛhɛɛ a yɛ ngi yeya, i numui na gɔhu mɛhɛɛ vɛli a yɛ ngi ma.” 12Pawa wɔyɔblɛisia lɛɛnga ti wailɔ Jɔn gama kɔɔ i ti wua, kɛ ti ngi humɔlinga tɛ, “Kaamɔ, gbɔɔ ma pie?” 13I poteilɔ i nde ti ma yɛ, “Wa kaava navoo gbi wɔyɔ nungɛsia yeya, i lewe yee na ma kɛngɔ a wue ta fe.” 14Kɔgɔbleisia lɛɛnga bɛɛ ti ngi humɔlilɔ tɛ, “Mua bɛɛ, gbɔɔ ba nde mu ma? Gbɔɔ ma a hou mu wɛ pieva?” Jɔn ndeilɔ ti ma yɛ, “Waa navoo hou numu gbi yeya a woya ɔɔ waa baa numu gbi ma hindei na va ngi wie ii le. Wu lii i lɛli a navoei na ta wu pawala.” 15Nungeisia ti yɛlɔ ndiiloma hu tuuŋ ta gilila ti nɛmahu tɛ Ngewɔ Maha-heingɔi na ti yɛ a kulɔ gbe wie fa, ta toli a Mɛsaya, tɛnga tamia yɛla a Jɔn. 16Faale, Jɔn ndeilɔ ti kpɛlɛɛ ma yɛ, “Nya ngi wu wua ma a njɛi lɔ, kɛɛ numu lɔ wama nya wooma, na kpaya ngi wɛ i lewe nya ndɛi ma. Nya ngii gbekpeni kulobɛɛ ngi gɔwɛi mayeyei vulova. Ta, a wu wua a Ngewɔ Yafei lɔ kɛɛ a ngɔmbui. 17Ngi vɛlɛi lɔ ngi yeya a ngi ba-yangangɔi mayafɛ la, i tɛ ngi gbuwui la; kɛɛ, a yee mbagɛi mɔlɔ fo a ngɔmbui na ɛɛ lufe kunafɔ va.” 18A pele gboto gɛwɛnga hu wee, Jɔn i Ngowili Yekpei leilɔ nungeisia ma, a gbɔnda ti ma gbeva ti wie-hinda-nyamuisia ma. 19Kɛɛ, Jɔn i Maha Wai Hɛlɔd lahiilɔ, Hɛlɔdias va, ngi ndee hindoi nyahɛi na i kpuani ngi yeya, i pote a ngi wo, kɛɛ hinda-nyamu gboto wekanga va i yɛ pieni. 20Na wooma, Hɛlɔd i hinda-nyamu wa wielɔ tewengɔ nasia kpɛlɛɛ ma wɔɔ gba i yɛ welani a piela, a Jɔn houla i pu kpindiwɛlei bu. 21Ji Jɔn yɛ kpɔyɔni a nungeisia kpɛlɛɛ wuala, i Yesu bɛɛ wuailɔ. Kia Yesu i yɛ hɛɛma Ngewɔ ma, ngelei lawoilɔ, 22kɛ Ngewɔ Yafei i gbuanga na, kpuangɔ a bomukulo, i yɛi i hɛlɛ ngi mahu. Kɛ ngo gbuanga aijɛnɛ i nde ngi ma yɛ, “Bia mia nya nda liima Hindo-loi a bie. Nya lii lɛlingɔe bi va.” 23Watii na wɔɔ Yesu tɔtooni a ngi yengei wiela, ngi vooi gungɔ yɛla kinɛiŋ a numu-gbɔyɔngɔ-mahu-puu lɔ. Nungeisia ti yɛlɔ a gili a Yesu tɛ Josɛf mia i ngi leni. Josɛf yɛ gbuani wɔɔ Hɛli hu lɔ. 24Hɛli bɛɛ i gbuani Matati hu lɔ, Matati i gbua Liivai hu, Liivai i gbua Mɛlsi hu, Mɛlsi i gbua Jannai hu, Jannai i gbua Josɛfi hu, 25Josɛfi i gbua Matatiasi hu, Matatiasi i gbua Emɔs hu, Emɔs i gbua Nehum hu; Nehum i gbua Ɛlsi hu, Ɛlsi i gbua Nagai hu; 26Nagai i gbua Maat hu, Maat i gbua Matataiasi hu, Matataiasi i gbua Semein hu; Semein i gbua Josɛk hu, Josɛk i gbua Joda hu, 27Joda i gbua Joana hu, Joana i gbua Resa hu, Resa i gbua Jɛrubebɛl hu, Jɛrubebɛl i gbua Sialtiɛl hu, Sialtiɛl i gbua Nɛri hu, 28Nɛri i gbua Mɛlsi hu, Mɛlsi i gbua Adi hu, Adi i gbua Kosam hu, Kosam i gbua Ɛlmadam hu, Ɛlmadam i gbua Ɛri hu, 29Ɛr i gbua Jɔsua hu, Jɔsua i gbua Ɛlisa hu, Ɛlisa i gbua Jorim hu, Jorim i gbua Mattat hu, Mattat i gbua Liivai hu, 30Liivai i gbua Simiɔn hu, Simiɔn i gbua Juda hu, Juda i gbua Josɛfi hu, Josɛfi i gbua Jonam hu, Jonam i gbua Ɛliakim hu, 31Ɛliakim i gbua Mɛlea hu, Mɛlea i gbua Mɛna hu, Mɛna i gbua Mattata hu, Mattata i gbua Netan hu, Netan i gbua Devidi hu, 32Devidi i gbua Jɛsi hu, Jɛsi i gbua Obɛd hu, Obɛd i gbua Boasi hu, Boasi i gbua Salmɔn hu, Salmɔn i gbua Nasɔn hu, 33Nasɔn i gbua Aminadab hu, Aminadab i gbua Admin hu, Admin i gbua Aani hu, Aani i gbua Hɛsrɔn hu, Hɛsrɔn i gbua Pɛrɛsi hu, Pɛrɛsi i gbua Juda hu, 34Juda i gbua Jekɔpi hu, Jekɔpi i gbua Aisaki hu, Aisaki i gbua Ebraham hu, Ebraham i gbua Tera hu, Tera i gbua Nehɔ hu, 35Nehɔ i gbua Sɛrɔg hu, Sɛrɔg i gbua Ren hu, Ren i gbua Pɛlɛgi hu, Pɛlɛgi i gbua Ɛba hu, Ɛba i gbua Sɛla hu, 36Sɛla i gbua Kainan hu, Kainan i gbua Afasad hu, Afasad i gbua Sɛɛm hu, Sɛɛm i gbua Noa hu, Noa i gbua Lamɛk hu, 37Lamɛk i gbua Mɛtusela hu, Mɛtusela i gbua Inɔk hu, Inɔk i gbua Jarɛd hu, Jarɛd i gbua Mahalaleel hu, Mahalaleel i gbua Kenan hu, 38Kenan i gbua Ɛnɔs hu, Ɛnɔs i gbua Sɛt hu, Sɛt i gbua Adam hu, Adam na Ngewɔ i tolini a ngi loi yee hindo-yeei.LUKI 41Yesu i gbuailɔ Jɔdan lateisia hu Ngewɔ Yafei i ngi lavengɔ, kɛ yeengafei i pienga i li ndɔgbɔ lambɛi ma, 2Seitana i ngi gɔlɛ na njii numu fele gbɔyɔngɔ va. Lɔwɔi na hu kpɛlɛɛ ii mɛhɛɛ gbi mɛni tawao yeekɛlɛmɛi ndɔlei i ngi lɔilɔ. 3Seitana ndeilɔ ngi ma yɛ, “Ina Ngewɔ Hindoloi mia a bie, kɛ nde kɔtii ji ma i wote a bledii.” 4Kɛɛ Yesu i ndeilɔ ngi ma yɛ, “Ngewɔ Gɔlɛi ndeilɔ yɛ, ‘Bledii yakpe ii le nuuvu lɛɛvui aa hɛlɛ la.’ ” 5Kɛ Seitana i lɛnga a ngie ngeleya, i dunyei hu gbi gɛ a ngie ngama, 6i nde ngi ma yɛ, “Kpayei ji gbi kɛɛ yeekpatɛi nga felɔ bi wɛ, ajifa fengɔe nya wɛ tawao numu gbi lekee nya longɔ a ngie nga felɔ ngi wɛ. 7Ina ba lumalɔ bi gula nya gɔwɔbu, kpɛlɛɛ a yɛlɔ a bi woo.” 8Yesu i poteilɔ yɛ, “Ngewɔ Gɔlɛi i ndeilɔ yɛ, ‘Ba gula Ndemɔi bi Yewɔɛi lɔ gɔwɔbu, tawao ta yakpe lɔ ba hɛɛ ngi ma.’ ” 9Kɛ Seitana i ya a ngie Jelusalɛm i ngi lɛ Ngewɔ Wɛlei yeeveenii hu, i nde ngi ma yɛ, “Ina Ngewɔ Hindoloi lɔ a bie, gbenda mbei bi gbuja. 10Ajifa Ngewɔ Gɔlɛi yɛ, ‘Ngewɔ a ndelɔ ngi malikeisia ma ti bi mahugbe pandawanda.’ 11I gbɔma ndeilɔ yɛ, ‘Ta bi houlɔ yeya tawao bi gɔwɔi vulii bɛɛ ɛɛ hɔwɔ kɔtu ma.’ ” 12Kɛɛ Yesu i poteilɔ ngi ma yɛ, “Ngewɔ Gɔlɛi yɛ, ‘Baa Ndemɔi bi Yewɔɛi tɛgu.’ ” 13Kia Seitana i kpɔyɔni a Yesu gɔlɛla a pelei gbi, i gbeilɔ ngi ma watii lɛɛnga va. 14Na wooma Yesu i yamɛilɔ Galili tawao Ngewɔ Yafei gbayei i yɛ ngi wooma lɔ. Ngi malɔwɔi i vayɛilɔ tatei na hu gbi. 15I yɛlɔ a nungaa gaa ti hɛɛ wɛleisia bu tawao numui gbi ti yɛlɔ a ngi lato. 16Kɛ Yesu i ya Nasalɛti, mia wɔɔ ti ngi gbuani hu na, i li ti hɛɛ wɛlei bu Juubleisia ti lɛɛvu volei ma kia kungɔ yɛla ngi hu pieva. I hiyeilɔ i lo Ngewɔ Gɔlɛi gavaa. 17Kɛ ti Ngewɔ lutui Aisaya Gɔlɛi venga ngi wɛ. I yeekɔlɔ-gotongɔi huvomboilɔ, i mia lawo nyɛingɔ na tɛɛ, 18“Ndemɔi Yafei yeingɔe nya ma, ajifa i loko longa nya ma wava a Ngowili Yekpei fɛɛliblɛisia gama. I nya longa ndeva leeŋ kɛ ta gbelɔ nasia ma ti jɔwɔi ya, pumublɛisia ti hinda lɔ, hinda gbɔundableisia ti wote a mahaleengaa, 19aako ngi nde leeŋ kɛ foi i hitinga Ndemɔi a ngi nungeisia bawo.” 20Yesu i kɔlɛi goteilɔ, i fe hɛɛ wɛlei yeengengemɔi wɛ, i hei. Numui gbi ti yɛ hɛɛ wɛlei bu ti yamɛi gbakpangɔ yɛla ngi ma, 21ji i yɛ ndema ti ma yɛ, “Ngewɔ Gɔlɛi yeekakɛi ji la hounga a foloi ji, kia wu mɛnini ngi kaani.” 22Ngi hinda i boeilɔ wa ti gbi ma, ti wuhu wungɔ nɛmahulewe yɛpɛi nasia va i ndeni. Kɛ ti ndenga tɛɛ, “Josɛfi loi ya a ngie?” 23Kɛ i ndenga ti ma yɛ, “Ngi kɔɔlɔ vulii kɛ wa salei ji heilɔ nya ma wɛɛ, ‘Halemɔi, bia yekpe bawo.’ Wa gbɔma ndelɔ nya ma wɛɛ ngi hindei nasia wie nya lemɛi ji ngi pieni Kapaniɔm wu mɛnini. 24Gbɛɛ ngi hugɛ a wue, tɛɛ loko hei Ngewɔ lutui bu ngi lemɛi. 25A wolo nya ma: tɔnya le kɛ ponyahangɛisia ti gbotongɔ yɛla Isrɛl, Ilaija watii hu, watii na nja gbi ii wuani foo sawa kɛɛ yeekutu va kɛ ndɔlɛ yagbalɛngɔ wa i gulanga ndɔlei hu gbi. 26Na hu gbi Ngewɔ ii Ilaija loni numu gbi gama Isrɛl i ngi loni ponyaha yakpe lɔ gama Serɛpita, Saidɔn lɔlei hu. 27Tawao gbɔma kpɔukpɔublaa gboto ti yɛlɔ heini Isrɛl Ngewɔ lutui Ilaisa watii hu; na hu gbi ti yilayee bɛɛ ii bawoni, kɛlee lekee Neama, Siriamɔi.” 28Ji nungei nasia ti yɛ hɛɛ wɛlei bu ti ji mɛnini, ti lii i leweilɔ kpe. 29Ti hiyeilɔ, ti lo Yesu lalama ti gbua a ngie tei hu, ti li a ngie ngiyei na wumba ti lɛi i yɛ looni na. I yɛ ti nɛmahu lɔ ngi lukpeva i gula gondogondoi hu, 30kɛɛ i jiɛilɔ fahii lia i li ngiɛ. 31Na wooma Yesu i liilɔ Kapaniɔm, Galili lɔlei hu, i nungaa gaa Ndɛvu Volei ma. 32Ti gbi ti wuhu i wuilɔ pelei na va i ti gani la, ajifa i yɛ yɛpɛ a kpaya lɔ. 33Taamɔi yila i yɛlɔ hɛɛ wɛlei bu ngafa nyamu i ngi hu; i yele wa gulailɔ yɛ, 34“Aa! Gbɛɛ bi loko wilima mu mahinda hu, bia Yesu Nasalɛtimɔi? Bi wanga mu jukuluvaa lɔ? Ngi bi gɔɔlɔ: Ngewɔ lutui magayemangɔi lɔ a bie!” 35Kɛ Yesu i gbandɛnga ngafei la yɛ, “Londo, bi gbua taamɔi ji hu!” Ngafei i tamɔi gulailɔ ndɔmɛi ti gbi yama, i gbua ngi hu, ii hinda nyamu gbi wieni a ngie. 36Numui gbi ti wuhu i wuilɔ, ta nde ti nyɔunyɔ ma tɛɛ, “Gbɛ mɔnɛ walɔ a kaai yeeji bonda? Taamɔi a nde ngafa nyamuisia ma a kpaya yɛ ti gbua, ta gbua!” 37Kɛ Yesu malɔwɔi i vayanga taatei na hu gbi. 38Yesu i gbuailɔ hɛɛ wɛlei bu i li Saimɔn yeepɛlɛbu. Kɔlɛ wa i yɛlɔ Saimɔn ngi yemɔi ma, kɛ ti Yesu manɛnɛnga gbɔva ngi ma. 39I liilɔ i lo nyapoi gbukɔi gbla, i nde kɔlɛi ma a kpaya yɛ i gbua ngi ma. Kɔlɛi gbuɛilɔ ngi ma, kɛ i hiyenga i mɛhɛɛ ve ti wɛ. 40Kia foloi i gulani, nasia gbi heegbɛ gɛwɛgɛwɛblaa ti yɛ ti yeya, ti wɛilɔ a tie Yesu gama; i jailɔ a ti gbi, i ti gbi bawo. 41Ngafa nyamuisia bɛɛ ti gbuɛilɔ numu gboto hu, ta yelei gula tɛɛ, “Ngewɔ Hindoloi lɔ a bie!” Yesu i yɛpɛilɔ a kpaya ngafa nyamuisia ma, ɛɛ luma ta yɛpɛ ajifa ti yɛ kɔɔlɔ kɛ Ngewɔ Maha Heingɔ lɔ a ngie. 42Kia ngele i woni Yesu i gbuailɔ tei hu i li hinda yila na yɛngɔ louŋ. Nungeisia ti tɔtoilɔ a ngi gɔkɔlila, tawao kia ti ngi lɔni, ti lapilɔ pieva aa ya li. 43Kɛɛ i ndeilɔ ti ma yɛ, “Mahougɔe ngi Ngowili Yekpei hugɛ kɔloongɔ Ngewɔ Mahayɛi ma taa wekeisia hu bɛɛ, gbɛ va na mia Ngewɔ i nya loni pieva.” 44Faale i Ngowili Yekpei leilɔ hɛɛ wɛleisia bu ndɔlei na hu gbi.LUKI 51Folo yila, Yesu i yɛ loonilɔ Gɛnisalɛt Wopei yeekakpoi ya, nungaa ta wa a ti nyɔunyɔ lukpe aako ti foo ngi ma, ti wolo Ngewɔ yiɛi na ma i yɛ nde. 2I ndɛndɛ fele lɔilɔ ti yilingɔ yeekakpoi ma; yeenyɛgbɛblɛisia ti gbuangɔ yɛla ti hu, ta ti boomɛisia wua. 3Yesu i wiliilɔ ndɛndɛi yeengila hu Saimɔn ngi woo yɛla i nde ngi ma yɛ i yeendɛndɛi lukpe kulo i gbua kakpoi gbla. Yesu i heilɔ yeendɛndɛi hu a fahii gaa. 4Kia i kpɔyɔni a yɛpɛla, i ndeilɔ Saimɔn ma yɛ, “Ndɛndɛi lukpe njɛi lia, wua bi mbaangɛisia wu wu boomɛisia yei njɛi hu, wu nyɛi hou.” 5Kɛ Saimɔn i ndenga yɛ, “Kaamɔ mu yiinga mɔnɛmaa gbuu kɛɛ muii gbɛogbɛ houni. Kɛɛ kia bi ndenga, nga mboomɛi yeilɔ.” 6Ti mbomɛisia yeilɔ tawao nyɛngɛisia ti ti laveilɔ a lo te ti bla. 7Kɛ ti loko gɛnga a ti mbangɛi nasia ti yɛ ndɛndɛ wekei hu tɛɛ ti wa ti gbɔ ti ma. Ti wɛilɔ tia tieni ti nyɛi wote ndɛndɛi veenjɔ kpɛlɛɛ hu, ti la i ve a lo te ti lɔmbu. 8Kia Saimɔn Pita i na lɔni i wieni, i wombi gbakpailɔ Yesu gɔwɔbu yɛ, “Gbua nya gbla, Ndemɔi, ajifa jumbumɔ lɔ a nge!” 9Nasia tia Saimɔn-ni yɛla ti wuhu i wuilɔ nyɛɛ gboto bondei na va ti houni. 10Hii lɔɔ i wieni a Saimɔn ngi mbaangɛisia, Jemisi kɛɛ Jɔn, Jɛbidi leengeisia. Yesu i ndeilɔ Saimɔn ma yɛ, “Baa luwa; i hiye kiahuna ma, ba nungaa lɔ na hou.” 11Ti ndɛndɛisia lalailɔ ti tɛ ŋanyakpai ma, ti kpɛlɛɛ lo ti too Yesu ma. 12Lɔwɔ yila Yesu i yɛlɔ taa yila hu, taamɔ yila i yeetei na hu kpɔukpɔui yelɔ ngi ma. Kia i Yesu lɔni, i gulailɔ ngi gɔwɔbu i ngi manɛnɛ yɛ, “Kaamɔ, i nɛngaa bi wɛ, ba gulɔ bi nya bawo ngi yɛ sɛwɛ!” 13Yesu i ngi lokoi lamboilɔ i ja a ngie yɛ, “Nɛngɔe nya wɛ, bawo bi yɛ sɛwɛ!” Ngamɛi na heegbɛi na i gbuailɔ taamɔi ma. 14Yesu i ngi lahiilɔ kpaukpaungɔ yɛ, “Baa hugɛ a numu gbi, kɛɛ li saa gbuamɔi gama i bi gbe; bi saa na gbua Mojisi i kɛni wɔɔ aako numui gbi ti kɔɔ kɛ bi bawonga bi yɛnga sɛwɛsɛwɛ.” 15Kɛɛ Yesu malɔwɔi i liilɔ poloŋ tawao faha gboto ti wailɔ ngi layie mɛniva kɛɛ mbawo jɔva ti heegbɛisia hu. 16Kɛɛ Yesu i liilɔ mia na ya louŋ i Ngewɔ vɛli na. 17Folo yila ma, kia Yesu i yɛ nungaa gaama, Farisiisia lɛɛnga kɛɛ Sawei Yeekaamɔisia ti yɛlɔ heini na, ta gbua Jelusalɛm kɛɛ tei gbi hu Judia kɛɛ Galili lateisia hu; tawao Ndemɔi gbayei i ye ngi hu lɔ heegbɛbla bawova. 18Hinga lɛɛnga ti wɛilɔ a taamɔ gbɔkpɔngɔ yila mboomɛi hu, tawao ti lapilɔ wuavaa a ngie pɛlei bu aako ti ngi la Yesu gɔwɔbu. 19Kɛɛ fahii va, tii pele gbi jɔni wuavaa a ngie. Faale ti lɛilɔ a ngie pɛlei wumba, ti pɛlei wumba kulo vaya, ti ngi yei ngi boomɛi hu a yeendowei hu wee ti ngi la Yesu gɔwɔbu fahii lia. 20Kia Yesu i ti layii lɔni a ngie, i ndeilɔ taamɔi ma yɛ, “Ndiamɔ, bi jumbuisia ti kafaingɔe.” 21Sawei Yeekamɔɛisia kɛɛ Farisiisia ti tɔtoilɔ a yɛpɛla luahu tɛɛ, “Ye lɔ a taamɔi ji i Ngewɔ bɛlɛ nyani yɛpɛi jisia lema? Ngewɔ yakpe mia a gu a manula jumbuisia ma!” 22Yesu i kilii nasia gɔɛilɔ ti yɛ pie kɛ i ndenga ti ma yɛ, “Gbɛe wu kili bondei nasia wiema? 23Bɛwɛbɛwɛngɔe ndeva bɛɛ ‘Bi jumbuisia ti kafaingɔe’ ɔɔ ndeva bɛɛ ‘Hiye bi jia’? 24Nya kɛma a wue hɔɔ kɛ numui na Nuuvu Hindoloi le, kpaya lɔ ngi wɛ dunyei hu manuva jumbuisia ma.” I ndeilɔ kpɔɔkpɔmɔi ma yɛ, “Ngɛɛ bi ma, hiye bi bi boomɛi wumbu bi li bi yeekuwuhu!” 25Ngamɛi na taamɔi i hiyeilɔ i lo ti gbi yama, i mboomɛi na wumbu i yɛ laani hu, i li ngi yeekuwuhu, a Ngewɔ lato. 26Ti gbi ti wuhu i wuilɔ kpu! Nduwɛi i ti huveilɔ, ta Ngewɔ lato tɛɛ, “Mu kabande hindangaa hulɔnga ha kpa!” 27Na wooma Yesu i gbuɛilɔ tei hu, i kɔnjɔ wɔyɔmɔ yila lɔ, ngi la a Livai, i heini ngi yengemɛi. Yesu ndeilɔ ngi ma yɛ, “To nya ma.” 28Livai i hiyeilɔ, i hani gbi lo, i to Yesu ma. 29Na wooma Livai i komɛ wa hugbatɛilɔ ngi yeepɛlɛbu Yesu va, tawao nasia i ti lolini pawa wɔyɔblaa gboto ti yɛlɔ ti lia kɛɛ nungaa wekeisia. 30Farisiisia lɛɛnga kɛɛ Sawei Yeekaamɔi nasia ti yɛ yeekomɛi hu ti gbonyɛilɔ Yesu gaalopoisia gama tɛɛ, “Gbɛe wa mɛhɛɛ mɛ wa ndɔ gboli wua kɔnjɔ wɔyɔblɛisia kɛɛ jumbubla wekeisia?” 31Yesu i kpɛmboilɔ ti wɛ yɛ, “Nungei nasia ti heegbɛngɔ ii le tii gbeweni halemɔ va kɛlee lekee nasia ti heegbɛngɔ. 32Ngii wani pɔɔnableisia lolima kɔɔ ti wounve ti jumbuisia ma, kɛlee jumbubleisia.” 33Nungaa lɛɛnga ti ndeilɔ Yesu ma tɛɛ, “Jɔn gaalopoisia ta sui houlɔ pɛɛpɛ ta Ngewɔ vɛli, tawao hii Farisiisia ti gaalopoisia ta pie; kɛɛ bi nda gaalopoisia ta mɛhɛɛ mɛlɔ ta ndɔ gboli.” 34Yesu i kpɛmboilɔ yɛ, “Wu langɔe la wa gulɔ a piela nasia ti sui hou ta ti loli nyaha-gɔli-gomɛi hu ina lekee nyaha- gɔlimɔi lɔ ti lia? Wɛɛ ngu! 35Kɛɛ foloi a gbualɔ nyaha gɔlimɔi i gbua ti yeya; yeewatii mia ta sui hou.” 36Yesu i gbɔma salei ji heilɔ ti ma yɛ, “Numu gbi ɛɛ ndoma nina lewe ma pɛlɛva a lombo ndoma wova ma. I piengaa, kɛ i wilanga a ndoma ninɛi blala, tawao yeelombo ninɛi tia kula wovei tɛɛ bɛ ma. 37Tawao numu ɛɛ ndɔ nina wu huakɔlɔ-goko wovangaa hu, ajifa ndɔ ninɛi a huakɔlɔ-goko woveisia blalɔ, i vaya, kokoisia ti jukulu. 38Ndɔ ninɛi a wu huakɔlɔ-goko ninanga lɔ hu! 39Tawao numu gbi i ndɔ wovei gbolinga, ɛɛ lo a yeeninɛi. A ndelɔ yɛ, ‘Yeengovei i gbekpeni yeeninɛi ma.’ ”LUKI 61Juubleisia ti Lɛɛvu Volo yila ma Yesu i yɛlɔ jiama a pelei nyɔi na yeekpalɛisia hu. Ngi gaalopoisia ti yeenyɔi lɛɛnga yaliilɔ, ta mayowɛlɛ, ta mɛ. 2Farisiisia lɛɛnga ti mɔlilɔ tɛɛ, “Gbɛe wu na wiema mu Jawei yɛ wa pie Ndɛvu Volei ma?” 3Yesu i kpɛmboilɔ yɛ, “Wuii ya kaani gbɔɔ Devidi pieni ji ndɔlei i yɛ tia ngi woomableisia ma? 4Ji i lini Ngewɔ wɛlei bu, i bledii na wumbu fengɔ Ngewɔ wɛ, i mɛ, i fe ngi woomableisia bɛɛ wɛ. Na hu gbi i yɛni a mu jawei lɔ kɛ saagbuableisia lekee mia ta mɛ.” 5Yesu i ngi yɛpɛi yakpuɛilɔ yɛ, “Numu na Nuuvu Hindoloi le, Ndemɔi lɔ a ngie Ndɛvu Volei mahu.” 6Juubleisia ti Lɛɛvu Volo weka yila ma Yesu i wuailɔ hɛɛ wɛlɛ yila bu i nungaa gaa. Taamɔ yila i yɛlɔ na ngi yeja lokoi hangɔ. 7Sawei Yeekamɔɛisia lɛɛnga kɛɛ Farisiisia ti longɔ yɛla ti sabu jɔɔ nyamu lova Yesu ma. Faale ti yɛlɔ a ngi yabɛɛ tɔvaa ina a numu bawolɔ Ndɛvu Volei ma. 8Kɛɛ Yesu i kilii nasia gɔɛilɔ ti yɛ pie, kɛ i ndenga taamɔi ma yɛ, “Hiye bi gbua mbei kulɔ.” Taamɔi i hiyeilɔ i gbua kulɔ. 9Kɛ Yesu i ndenga ti ma yɛ, “Nya wu mɔlima: Gbɔɔ mu jawei i lumani mu wɛ pieva Ndɛvu Volei ma? Gbɔva numu ma ɔɔ numu gbalɛva? Numu lɛɛvui bawova ɔɔ nyaniva?” 10I yama jiɛilɔ ti gbi ma; kɛ i ndenga taamɔi ma yɛ, “Bi lokoi lambo.” Taamɔi i ngi lokoi lamboilɔ, mbawongɔ. 11Ti gbi ti lii i leweilɔ wa, ti tɔtoo a hugbatɛla gbɔɔ ta pie a Yesu. 12Folo yila ma Yesu i lɛilɔ ngiye yila hu Ngewɔ vɛliva tawao i yiini na lɔ gbuu a Ngewɔ vɛli. 13Kia ngele i woni, i ngi woomableisia lolilɔ ti wa ngi gama, i ti wɔyɔ hu puu mahu fele, i ti loli a tobleisia. 14Saimɔn (na i ngi laheini a Pita) kɛɛ ngi ndewei Andru kɛɛ Jemisi kɛɛ Jɔn kɛɛ Filipi kɛɛ Batɔlɔmiu 15kɛɛ Matiu kɛɛ Tɔmɔsi kɛɛ Jemisi, Afiɔs loi, kɛɛ Saimɔn na ti yɛ toli a ndɔlɔ hinda madi houmɔi 16kɛɛ Judas, Jemisi loi, kɛɛ Judas Kɛriɔtmɔi na i woteni a bayamɔ. 17Kia Yesu tia tobleisia ti ngiyei yeini, i loilɔ hinda kpawangɔ tia ngi woomabla gboto wa kɛɛ faha wa ta gbua Judia lɔlei hu gbi kɛɛ Jelusalɛm kɛɛ Taya tia Saidɔn ti heini gboyeima; 18ti wailɔ wolova ngi ma kɛɛ aako i ti heegbɛisia bawo. Nasia ngafa nyamuisia ti yɛ ti hu, tia bɛɛ ti wailɔ tawao ti bawoilɔ. 19Numui gbi ti yɛlɔ a lapi jaava a ngie, ajifa kpaya i yɛlɔ a gbua ngi hu a ti gbi bawo. 20Yesu i ngi gaalopoisia gbeilɔ tiŋ yɛ, “Wu lubangɔe fɛɛlibla a wue; ajifa wu woo mia a Ngewɔ mahayɛi! 21Wu lubangɔe ndɔlɛ i wu ma kiahuna; ajifa wu goo a velɔ! Wu lubangɔe wa wɔɔ kiahuna; ajifa wa yɛlɛlɔ! 22“Wu lubangɔ a yɛla ji nungaa ta lolo a wue, ti gbua wu woohu, ta wuyɛli, ta wu loli a numu nyamu Nuuvu Hindoloi va. 23A gohunɛ ji na a wie, wu looli a kohunɛ ajifa mawaa lakpa wa lamagbatɛngɔe wu va aijɛnɛ. Ajifa ti maadani ti hindei jisia nyɔkɔ lɔ wieni wɔɔ a Ngewɔ lutuisia. 24Kɛɛ i nyamuni kpa wu va, wua wu gbatɛngɔ kiahuna; ajifa wu wilanga a wu nda liilɛli majɔla! 25I nyamuni kpa wu va, wua wu goovengɔ kiahuna; ajifa ndɔleiɛi a wu lɔlɔ! I nyamuni kpa nasia va ti yɛlɛma kiahuna; ajifa ta wɔlɔ a ndiimɔnɛ! 26“I nyamuni kpa wu va ji numui gbi ta wu lato; ti maadani ti yɛ yeenjɛpɛ yakpei jisia lɔ le ndɛɛ Yewɔ lutuisia va. 27“Wua wu nya woi mɛnima, gbɛɛ ngi nde wu ma: A lo a wu juwuisia, wu kpekpe wie a nasia ti lolongɔ a wue, 28wu nasia luba ta wu jondu, wu Ngewɔ vɛli nasia va ta wu bɛlɛ nyani. 29Numu gbi i bi bawɛi yeengila hugbolɛnga, luma i yeepekei bɛɛ hugbolɛ; numu i bi bobani houngaa, ba ngi goma a bi loma bu lomɛi bɛɛ. 30Numu gbi i hani vɛlinga bi ma, fe ngi wɛ; tawao numui na a li a bi hakeisia, ba gbɔma ngi mɔli fa. 31Pie a nungaa kia bi longɔ ti pie a bie. 32“Wu longaa a nungei nasia lekee ti longɔ a wue, gbɛ luba lɔ wa majɔɔ? Jumbubleisia vulii bɛɛ ti longɔ a nasia lɔ ti longɔ a tie! 33Ina wa hinda yekpe wie a nasia lekee lɔ ta hinda yekpe wie a wue, gbɛ luba lɔ wa majɔɔ? Jumbubleisia vulii ta na lɔ wie! 34Tawao ina wa kpɛi wili nasia lekee lɔ ma wu lii i ma sɔɔvaa gbɔma a tie, gbɛ luba lɔ wa majɔɔ? Jumbubleisia vulii ta kpɛi wili jumbubleisia lɔ ma, aako ti ti navoei majɔɔ ngakpuangɔ! 35Sawo! A lo a wu juwuisia, wu hinda yekpe wie a tie; a kpɛi wili, wu lii aa yɛ kpuala ma. Na wiengaa, wa yɛlɔ a Ngewɔ Lɛngɔ Wai hingaleengeisia. Ajifa ngi gbekpengɔi a fisiwɔliblɛisia kɛɛ hinda nyamu wieblɛisia. 36A manuma wie kia lɔɔ wu Kɛɛ manumangɔ. 37“Waa kiti lewe nungaa wekeisia ma, na lɔ a wie Ngewɔ bɛɛ ɛɛ kiti lewe wu ma; wa nungaa wekeisia lɛɛ, na lɔ a wie Ngewɔ ɛɛ wua bɛɛ lɛɛ; a manu nungaa wekeisia ma, na lɔ a wie Ngewɔ i maanu wu ma. 38A nungaa wekeisia gɔ, na lɔ a wie Ngewɔ i wu gɔ. A tɔnya, humangɔ a yɛla wu wɛ pandawanda, sɔsɔngɔ, a wu ma, ti pote wu kpafɛi hu i ndave. Ajifa humayii na wa huma la nungaa wekeisia wɛ, tamia Ngewɔ a huma la wu wɛ.” 39Yesu i salei ji heilɔ ti ma yɛ, “Pumumɔ ɛɛ hou ngi mba pumumɔ lokola pele gɛva a ngie; i na wiengaa, ti veenjɔ ta gulalɔ ndowei hu. 40Kaalopo gbi ii leweni ngi Kaamɔ ma; kɛɛ kaalopo gbi i kaai gbɔyɔnga, a wielɔ kia ngi Kaamɔ na. 41“Gbɛe bi kawolei na gbema i bi ndewei yama kɛɛ bi gbewe gbi ii ngulu-gutii na ma i bi nda yamɛi? 42Baa yee gu bi nde bi ndewei ma bɛɛ ‘Kɔnɛɛ, gbɛɛ ngi kawolei na gbua bi yama,’ kɛɛ bɛɛ gu a ngulu-gutii na lɔla i bi nda yamɛi? Bia bi bayangɔ! Ngulu-gutii gbua pɛiŋ bi nda yamɛi, ta lɔ ba gu a hinda lɔla gbalauŋ kawolei gbuava bi ndewei yama. 43“Ngulu yekpe ɛɛ wua a nguluwa nyamu, tawao ngulu nyamu ɛɛ wua a nguluwa yekpe. 44Ta ngulii gbi gɔɔ ngi wɛi ma lɔ; wɛɛ figi gbenda ngali gbɔvoi ya tawao wɛɛ lumbe gbenda ngali gbɔvoi ya. 45Numu yekpei a gbua a hani yekpe lɔ kpekpei yeekpatɛi na hu a yɛ wuni ngi lii hu; numu nyamui a gbua a hani nyamui lɔ nyamui yeekpatɛi na hu a yɛ wuni ngi lii hu. Ajifa na a yɛ numu lii lavengɔ, ta mia ngi lɛi a yɛpɛla. 46“Gbɛe wa nya loli wɛɛ ‘Ndemɔi, Ndemɔi,’ kɛɛ wɛɛ na wie nga nde wu ma? 47Numu gbi lekee a wa nya gama, i nya layiesia mɛni, i ti wie, nga kɛlɔ a wue numui yeegbɛ nyɔkɔ lɔ a ngie. 48Ngi gbuangɔ a numui na lɔ i yɛ pɛlei loma, i ndoweisia bɔ susungɔ fawa-gɔtii hu, i pɛlei hitɛ, i to na; njɛi i veilɔ, i wa i hɔwɔ pɛlei na ma kɛɛ ii guni a sɛɛjiala, ajifa tongɔ yɛla pandawanda. 49Kɛɛ numui gbi lekee a nya layiesia mɛni kɛɛ ɛɛ ti wie, ngi gbuangɔ a numui na lɔ i ngi wɛlei looni kɛɛ ii yeepɛlei hitɛni ndowa susungɔnga hu; kia njavei i yeepɛlei hiyani, i gulailɔ ngama tawao ngi gulawoi wɔlɔngɔ yɛla!”LUKI 71Kia Yesu i kpɔɔyɔni a njɛpɛi jisia kpɛlɛɛ lela nungeisia ma kɛ i ya Kapaniɔm. 2Roma gugbɛi na i yɛ na, bɔilopo yɛlɔ ngi yeya ngi longɔ la gbouŋ; yeebɔilopoi heegbɛngɔ yɛla a lo te i haa. 3Kia Kugbei i Yesu malɔwɔi mɛnini, i Juubleisia yee kpakoleisia lɛɛnga loilɔ Yesu lolima yɛ i wa i ngi bɔilopoi bawo. 4Ti wɛilɔ Yesu gama ti ngi manɛnɛ gbouŋ tɛɛ; “Mahoungɔ vulii bi gbɔ taamɔi ji ma. 5Ngi longɔe a mu bondeisia tawao ta vulii i hɛɛ wɛlɛ longa mu wɛɛ.” 6Faale Yesu i toilɔ ti ma tia tieni ti li. Kia i foni Kugbei wɛlei gbla, kɛ Kugbei i ngi ndiamɔisia longa Yesu gama yɛ, “Kaamɔ, ba bia yekpe mɔnɛ. Nya ma ii houni bi wua nya wɛlei bu, 7tawao nya langɔe la kɛ ngii gbekpeni lova bi gulɔ. Bia kpua lekee la bɛɛ nya bɔilopoi i bawo, a bawolɔ. 8Nya bɛɛ ngi Kugba waawangaa ti gbayei bu lɔ tawao sojeisia lɔ nya bu. Nga ndelɔ yeeji ma ngɛɛ ‘Li’ kɛ i ya; ngɛɛ yeena ma ‘Wa!’ kɛ i wanga; tawao nga ndelɔ nya luwei ma ngɛɛ ‘Ji wie!’ kɛ i pienga.” 9Ji Yesu i ji mɛnini, i gualɛilɔ ngi ma; kɛ i wotenga i nde fahii na ma ti yɛ to ngi ma yɛ, “Ngi hugɛ a wue, kia wɔɔ gba ngii ya lala a Ngewɔ bondei ji lɔni, Isrɛl goohu vulii bɛɛ!” 10Tutuisia ti yamɛilɔ Kugbei yeepɛlɛbu tawao ti maleni ngi bɔilopoi bawongɔ. 11Hugutungɔ na wooma, Yesu i liilɔ taa yila hu ta toli a Neen, ngi gaalopoisia kɛɛ faha wa ti ngi wooma. 12Kia lekee i foni tei yeekatei lama, i tɔilɔ haa-gbɔwu vahɛi a gbua. Pomɛi ji yakpe mia i yɛ ngi nje yeya a ndo tawao yeenyapoi ponyaha yɛla; faha wa ta gbua tei na gooma gbi ti yɛlɔ ngi woma. 13Kia Ndemɔi i ngi lɔni, ngi mamamau i ngi lɔilɔ hulewengɔ, kɛ i ndenga ngi ma yɛ, “Baa wɔɔ.” 14Kɛ i ya i ja a hakei, kɛ nasia ti yɛ looni mbu ti longa. Kɛ Yesu i ndenga pomɛi ma yɛ, “Foningei! Ngɛɛ bi ma, hiye!” 15Pomɛi i hiyeilɔ i hei, i tɔtoo a yɛpɛlaa, kɛ Yesu i ngi yamanga ngi nje ma. 16Nduwɛi i ti gbi huveilɔ, ti Ngewɔ lato tɛɛ, “Ngewɔ lutui wa i gbɔkunga mu lia! Ngewɔ i wanga ngi nungeisia bawova!” 17Yesu malɔwɔi ji i vayɛilɔ tatei na hu gbi kɛɛ ndɔlei na i yɛ ti galangɔ. 18Kia Jɔn gaalopoisia ti yeehindei jisia gbi hugɛni a ngie, i ti fele lolilɔ 19i ti lo Ndemɔi gama ngi mɔliva tɛɛ, “Bia lɔ Jɔn i bi wa-yiɛi leni ɔɔ mu numu weka gulɔ gbe?” 20Kia ti wani Yesu gama, ti ndeilɔ ngi ma tɛɛ, “Jɔn, Nguamɔi mia i mu longa bi mɔliva ina bia mia i ndeni yɛ bia wama ɔɔ ina mu numu weka gulɔ gbe?” 21Yeewatii na vulii ma, Yesu i numu gboto bawoilɔ ti heegbɛisia hu kɛɛ ngafa nyamuisia ti ti woma, i pie pumublaa gboto ti hinda lɔ. 22I poteilɔ i nde Jɔn gaalopoisia ma yɛ, “A yama wu hugɛ a Jɔn gbɔɔ wu tɔnga kɛɛ na wu mɛninga: pumublaa ti gunga a hinda lɔla, kpɔɔkpɔbla ti gunga a jiala, kpɔukpɔubla ti luwui i yɛnga sɛwɛ, ngolihu-lutubla ti gunga a njia mɛnila, pomɛisia ti hiyenga hɛi hu, tawao Ngowili Yekpei i lenga fɛɛlibla ma. 23Nasia ti lubangɔe ti sekangɔ ii le nya-hinda hu!” 24Kia Jɔn gaalopoisia ti wounveni, Yesu i tɔtoilɔ a yɛpɛla fahii gama kɔlooni Jɔn ma yɛ, “Ji wu lini Jɔn gama ndɔgbɔ lambei ma, gbɔɔ wu lii i yɛ ma tɔvaa? Kpitii yeendawɛi fɛfɛi a koto? 25Gbɔɔ wu lini tɔvaa? Hindoi ngi mayilingɔ guyɔɔ? Nasia ta ti mayili hii, ta mɛhɛɛ mɛ, ta yɛ maha-wɛleisia bu lɔ! 26A hugɛ a nge, gbɔɔ wu lini tɔvaa? Ngewɔ lutui? A tɔnya, wu numu loilɔ tewengɔ poloŋ Ngewɔ lutui ma. 27Gbamaile Jɔn lɔ Ngewɔ Gɔlɛi i ndeni ngi va yɛ, ‘Ngewɔ yɛ, Nga nya lutui lolɔ i pelei lawo bi gulɔ.’ 28Gbɛɛ ngi hugɛ a wue, Jɔn i leweni hindo gbi ma ti ngi lenga dunya. Kɛɛ numui na ngi gulongɔ i lewe ti gbi ma Ngewɔ mahayɛi hu i leweni Jɔn ma.” 29Numui gbi ti Jɔn woo mɛnini, kakaye pawa wɔyɔblɛisia, ti yɛ kɔɛilɔ kɛ Ngewɔ liima hindei lɔ pɔɔnangɔ, ti lumai lɔ Jɔn i ti wua. 30Kɛɛ Farisiisia tia Sawei Yeekamɔɛisia ti gbeilɔ na ma i yɛ Ngewɔ nɛmahu ti va, tii lumani Jɔn aa ti wua. 31Yesu i liilɔ gulɔma a ngi yɛpɛi yɛ, “Nga foloi ji mableisia huma gbɔɔ ma? Ti gbuangɔ a gbɔɔ? 32Ti wiengɔe kia ndeengɛisia ti na, ti heini njɔpɔwahu. Kɛ yeejisia ti yelei gulanga yeenasia gama tɛɛ, ‘Mu nyaha- gɔli-gomɛi yeengulei yanga wu ma kɛɛ wuii lumani wa looli! Mu haa-wuleisia yanga kɛɛ wuii lumani wa wɔɔ!’ 33Jɔn, Nguamɔi, i wɛilɔ, ɛɛ ndɔ gboli tawao a sui hou, kɛ wu ndenga wɛɛ, ‘Ngafa nyamu mia i ngi hu!’ 34Nuuvu Hindoloi i wanga, a mɛhɛɛ mɛ, a ndɔ gboli, kɛ wu ndenga wɛɛ, ‘A taamɔi ji lɔ lɛɛ! Ngi liingɔ tawao a ndɔi gboli, pawa wɔyɔblɛisia kɛɛ jumbubleisia ti ndiamɔi a ngie!’ 35Ngewɔ nɛmahulewei lɔnyala a gɛlɔ nasia gbi hu ta loko hei mbu.” 36Farisiimɔ yila i Yesu lolilɔ mɛhɛɛ ma, kɛ Yesu i ya yeefarisiimɔ yeepɛlɛbu, i hei yeemɛhɛi mɛva. 37Tei na hu, nyaha yila yɛlɔ na jumbumɔ wa a ngie. I mɛnilɔ kɛ Yesu lɔ mɛhɛɛ mɛma Farisiimɔi yeepɛlɛbu, faale i wɛilɔ a babɔɔ-jani, ngulɔ gu nɛnɛɛ i hu, 38i lo Yesu wooma a ngi gɔyahuwee, a wɔɔ, ngayɛi a wu Yesu gɔwɔisia ma. Kɛ i Yesu gɔwɔisia mayilanga a ngi wundiei, i ti magɔmi, i yeengulɔ gunɛnɛ wuti ma. 39Kia Farisiimɔi i ji hulɔni, i ndeilɔ nɛmahu yɛ, “Ina taamɔi ji i yɛni vulii a Ngewɔ lutui lɔ, aa kɔɔlɔ ye lɔ a nyapoi ji i jaama a ngie; aa kɔɔlɔ jumbu hindei kinɛiŋ wɔɔ i piema!” 40Yesu i yɛpɛilɔ i nde ngi ma yɛ, “Saimɔn, njɛpɛ lɔ nya la ndeva bi ma.” Saimɔn ndeilɔ yɛ, “Kaamɔ, gbɛ le?” 41Kɛ Yesu i tɔtonga yɛ, “Kpa wilimɔ yila ngi gbɛi yɛlɔ taamɔ fele ma. Ngi gbɛi i yɛ yeengila ma kani gbaa gɔpɔ hɔndɔɔ lɔɔlu, i yeepekei ma kani gbaa gɔpɔ numu fele gbɔyɔngɔ mahu puu. 42Hani gbi ii yɛ ti veenjɔ kpɛlɛɛ yeya kpɛi nasia gbuava, faale kpa wilimɔi i gbeilɔ kpɛi na veenjɔɔ kpɛlɛɛ ma. Kpabla felei jisia yeegbɔɔ a lo a kpa wilimɔi i lewe ngi mbaa ma?” 43Kɛ Saimɔn i kpɛmbonga yɛ, “Nya langɔ la a yɛlɔ a numui na ti gbeni ngi ma kpɛi yeesɛmbɛi va.” Yesu ndeilɔ yɛ, “Bi ndenga tɔnya ma.” 44Kɛ i wotenga nyapoi gama i nde Saimɔn ma yɛ, “Bi nyapoi ji lɔnga? Ngi wuanga ha bi wɛlei ji bu, bii nja gbi veni mbɛ nya gɔwɔmɛi wuava, kɛɛ i nya gɔwɔma wuanga a ngayɛi, i ti mayilanga a ngi wundiei. 45Bii nya guluni ba nya lagɔmi, kɛɛ i hiye ha nya wangɔi ma ii ya gbeni a nya gɔwɔisia magɔmila. 46Bii sia-wulɔ gbi wuni nya wui hu kɛɛ i nya gɔwɔisia malinga a ngulɔ gunɛnɛ. 47Gbɛɛ ngi hugɛ a bie, ndoma wai ji i kɛnga, i selinga kɛ Ngewɔ i manunga ngi jumbuisia ma kia bɛɛ ti gbotongɔ. Kɛɛ numu gbi ta manu ngi ma kulo, a ndoma wulo lekee lɔ gɛ.” 48Kɛ Yesu i ndenga nyapoi ma yɛ, “Bi jumbuisia ti kafainga bi ma.” 49Nungaa wekei nasia ti yɛ heini tebii ma ti tɔtoilɔ a ndela ti nyɔunyɔ ma tɛɛ, “Ye lɔ a ji, a manu jumbuisia ma?” 50Kɛɛ Yesu i ndeilɔ nyapoi ma yɛ, “Bi lalɛi a Ngewɔ i bi bawonga; li ndiilɛli hu.”LUKI 81Hugutungɔ na wooma Yesu i lewetewelɔ teisia hu kɛɛ fuleisia a Ngowili Yekpei le kɔloongɔ Ngewɔ Mahayɛi ma. Ngi gaalopo puu mahu feleisia ti yɛ ngi wooma lɔ. 2Kɛɛ nyaha lɛɛnga, nasia Yesu i yɛ ngafa nyamuisia gbuani ti hu kɛɛ heegbɛisia. Yeengila mia a Meri na ti yɛ toli a Madalamɔi, na Yesu i yɛ ngafa nyamu wɔflɛi gbuani ngi hu, kɛɛ 3Joana, Hɛlɔd wɛlei mahumɔi Njusa ngi nyahɛi kɛɛ Susana kɛɛ nyaha gboto wekanga, nasia ti yɛ gbɔ Yesu tia ngi gaalopoisia ma a ti yeya-hani. 4Nungaa ti yɛlɔ lekee a wa Yesu gama ta gbua teisia ma; tawao kia faha wa i yandɔni, i dɔmii ji gbuɛilɔ yɛ, 5“Taamɔ yila i liilɔ wɔɔ tuhani galɛi valima ngi gbalei hu. Kia i yɛ falima, tɛngaa i gulailɔ pele galei ma, kɛ nungaa ti nyiminga ma, ŋɔningɛisia bɛɛ ti ngɔyɔ. 6Tɛngaa i gulailɔ fawa lɔlei ma kɛɛ kia ti valeni, ti hailɔ ajifa nja gbi ii yɛ yeepɔlɔ fɛlɛfɛlɛi hu. 7Tuhani galɛi lɛɛnga i gulani ngaali lɔlɔmɛi lɔ, kɛ tia yeengaliisia ti valinga, ngaali i wɔpɔilɔ i tuhani magboli. 8Tuhani galɛi lɛɛnga i gulani ndɔlɔma yekpei lɔ; yeetuhani i gbekpe wa, yeengila i wua kungɔ a hɔndɔɔ yila.” Yesu i ngi yɛpɛi yakpuɛilɔ yɛ, “Numui na ngoli ngi ma njia mɛniva, i wolo ji ma.” 9Yesu gaalopoisia ti ngi mɔlilɔ a dɔmii ji yeembui, 10kɛ i kpɛmbonga yɛ, “Ngewɔ mahayɛi yɛyii na ndɔwungɔ wɔɔ, Ngewɔ i kɛnga a wue, kɛɛ a wa yeemɔniisia gama dɔminga hu lɔ, aako ti kpee kɛɛ tɛɛ tɔ, tawao ti wolo kɛɛ tɛɛ mbugɔɔ. 11“Salei yeembui lɔ a ji: tuhani galɛi i yɛni a Ngewɔ layie lɔ. 12Tuhani galɛi nasia ti gulani pele galɛi ma tia mia a nungei nasia ta Ngewɔ yiɛi mɛni; kɛɛ Seitana a walɔ i kpua ti lii hu aako taa la a Ngewɔ ta bawo. 13Tuhani galɛi nasia ti gulani fawa lɔlɔmɛi ti na nasia va lɔ ta Ngowili Yekpei mɛni, ti loko hei mbu a kohunɛ. Kɛɛ ɛɛ yei poloŋ ti lii hu; ta lalɔ la watii wulo lekee va, kɛɛ watii lekee ngagbalɛ hinda i wangaa kɛ ti gbenga ma. 14Tuhani galɛi yeenasia ti gulani ngali hu ti nasia va lɔ ta Ngewɔ yiɛi mɛni, kɛɛ dunyei yeendiihɛlɛ mahindeisia kɛɛ kpatɛi yeenɛnɛɛi ta ti liisia lavelɔ ti Ngewɔ yiɛi gboli, tɛɛ gbekpe. 15Tuhani galɛi yeenasia ti gulani pɔlɔ yekpei hu ti nasia va lɔ ta Ngowili mɛni, ti ndamagbatɛ ndii golongɔ yekpe hu, ti nɔɔ ma haaŋ kpekpeya i gbua hu. 16“Numu gbi ɛɛ lambo longa aa nguaa kaloi bu ɔɔ kpukɔ. A tɛ haka yalɛngɔ lɔ ya aako nungaa ti ya wuama pɛlei bu ti yeefoi lɔ. 17“Ajifa na gbi lekee ndɔwungɔ a gbualɔ kpawama, tawao na gbi lekee mawɛɛngɔ, ta kpualɔ ti wa la foofo ya. 18“Faale a wu mahugbe pelei na va wa Ngewɔ yiɛi mɛni la; ajifa numui na hani i ngi yeya, mato a velɔ ngi wɛ, kɛɛ numui na hani ii ngi yeya, ta na wuloi bɛɛ houlɔ a gili la yɛ ta ngi yeya.” 19Yesu ngi nje tia ngi ndewehingeisia ti wɛilɔ ngi gama kɛɛ tii guni a fola ngi ma fahii va. 20Numu yila i ndeilɔ Yesu ma yɛ, “Bi nje tia bi ndewehingeisia lɔ looni ngitii ya ti longɔ ti bi lɔ.” 21Yesu i ndeilɔ ti gbi ma yɛ, “Nya nje kɛɛ nya ndewehingeisia mia a nungei nasia ta Ngewɔ yiɛi mɛni ti golo mbu.” 22Folo yila ma Yesu ta ngi gaalopoisia ti wiliilɔ ndɛndɛi hu kɛ i ndenga ti ma yɛ, “A mu Popɛi ji lewe mu li yeekaka wekei ma.” Kɛ ti tɔtonga a lila. 23Ti loni limaa kɛ njii i lewenga a Yesu. Ngamɛi na vivii gbayangɔ wa i gulailɔ njɛi ya, kɛ njɛi tɔtonga a ndɛndɛi lavela, na hii kpundɛ wa i hɛlɛilɔ ti gbi mahu. 24Kaalopoisia ti liilɔ Yesu gama, ti ngi wu tɛɛ, “Kaamɔ! Mua haama!” Yesu i hiyeilɔ i gbandɛ vivii la kɛɛ nja lumbengɔi; ti ma i londeilɔ tawao hu gbi i yɛilɔ louŋ. 25Kɛ i ngi gaalopoisia mɔlinga yɛ, “Wu lalɛi lɔ mi a Ngewɔ?” Kɛɛ ti wuhu wungɔ yɛla, duwei ti huvenga, ta nde ti nyɔunyɔu ma tɛɛ, “Ye lɔ a taamɔi ji? A hinda la vivii yeya kɛɛ nja lumbengɔi ta golo ngi wɛ!” 26Yesu tia ngi gaalopoisia ti njɛi leweilɔ ti li Gɛrasa lɔlei hu, njɛi wooma, Galili leenga hu. 27Kia Yesu i gbuani ndɛndɛi hu, taamɔ yila, ngafa nyamuisia ti ngi hu, i wɛilɔ ngi gama a gbua tei hu. Hinda huguhangɔ va taamɔi ji magbukangɔ yɛla, ɛɛ luma aa wua pɛlɛ bu, a luva kambajɛi hu, a yii na. 28Kia i Yesu lɔni, i yele wa gulailɔ, i gula ngi gɔwɔbu, i nde ngeleya yɛ, “Yesu, Ngewɔ Lɛngɔ Wai Hindoloi! Gbɛɛ bi loko wilima nya mahinda hu? Bi lemungɔe, ba tɔɔya la nya ma!” 29I ji leilɔ jifa Yesu i wilani a ndela yɛ ngafa nyamui i gbua ngi hu. I yɛlɔ a ngi gula watii gboto, tawao kia bɛɛ ti yelɔ a ngi makpa, ta jɔwɔi gula ngi lokoisia ma kɛɛ ngi gɔwɔisia, i yɛ yeejɔwɔisia lewetewelɔ, ngafa nyamui a li a ngie ndɔgbɔ lambɛi ma. 30Yesu i ngi mɔlilɔ yɛ, “Bi lɛi?” Kɛ i potenga yɛ, “Nya la a Fahawa” ajifa ngafa nyamu gboto wa lɔ ti yɛ ngi hu. 31Yeengafa nyamuisia ti Yesu manɛnɛilɔ tɛɛ aa ti wili ndowei na hu kɛlɛma ii ma. 32A yeekpemɛi na ndondɛ vaha wa ti yɛlɔ na gbla, ta mɛli ngiyei yakama. Faale ngafa nyamuisia ti Yesu manɛnɛilɔ tɛɛ i luma ti wua yeendondɛngɛisia hu, kɛ i lumanga ti wɛ. 33Ti gbuɛilɔ taamɔi hu, ti wua ndondɛngɛisia hu. Ndondɛ vahɛi na gbi ti gindɛilɔ, ti ngiyei yei, ti wili Popɛi hu, ti lo hu. 34Nungei nasia ti yɛ yeendondɛngɛisia makɛ ti tɔilɔ gbɔɔ i wieni, famia ti liilɔ a piimɛ ti yeetɔwɔi vaya tei hu kɛɛ tatei na hu gbi. 35Nungaa ti liilɔ aako ti tɔ a yama gbɔɔ i wienga, tawao ji ti foni Yesu ma, ti taamɔi na maleilɔ ngafa nyamuisia ti gbuani ngi hu i heini Yesu gɔwɔbu, ngi mayilingɔ, ngi nɛmahui i na; kɛ ti luwanga. 36Kɛɛ nasia ti taamɔi bawoyii hulɔni ti hugɛilɔ a tie. 37Kɛ nungei nasia gbi ti gbuani ndɔlei na hu ti Yesu manɛnɛnga tɛɛ i li, ajifa ti luwangɔ wa yɛla. Faale Yesu i wiliilɔ ndɛndɛi hu i gbua na. 38Taamɔi na ngafa nyamuisia ti gbuani ngi hu i Yesu manɛnɛilɔ yɛ, “Mua bie mu li.” Kɛɛ Yesu i ngi yangamɛilɔ yɛ, 39“Yama bi yeetaahu, bi na hugɛ Ngewɔ i pienga bi wɛ.” Taamɔi i liilɔ, i tei gala a hugɛ gbɔɔ Yesu pienga ngi wɛ. 40Kia Yesu i yamani Popɛi yeekaka wekei ma nungaa ti ngi guluilɔ gaka hu ajifa ngi mawulola gbɔungɔ yɛla ti la. 41Kɛ taamɔ yila ngi la a Jailɔs i fonga na; hɛɛ wɛlei na i yɛ yeetei na hu yeemahumɔ yɛla a ngie. I gulailɔ Yesu gɔwɔbu i ngi manɛnɛ yɛ i foo ngi yeepɛlɛbu, 42ajifa ngi nyahalo yakpei, ngi gungɔ a foo puu mahu fele, i loni te i haa. Kia Yesu i yɛ lima, fahii yɛlɔ a ngi gbɔnda kakɛi gbi ma. 43Nyapo yila yɛlɔ ti lia ŋama heegbɛi i foo puu mahu fele gbɔyɔnga ngi ma; i ngi yeya-hani gbi majianga halebla ma kɛɛ numu gbi ii yɛ guni a ngi bawola. 44I wailɔ fahii hu a Yesu wooma wee, i ja a ngi lomɛi yeengoliyɛi, kɛ ŋamɛi hu i lewenga ngama. 45Yesu i mɔlilɔ yɛ, “Ye lɔ i jani a nge?” Numui gbi ti mawalilɔ, kɛ Pita i ndenga yɛ, “Kaamɔ, fahii bi galangɔe, ta liigba bi ma.” 46Kɛɛ Yesu i ndeilɔ yɛ, “Numu i jailɔ a nge, ajifa ngi kɔɛilɔ ji kpaya i gbuani nya hu.” 47Nyapoi i kɔɛilɔ kɛ ngi lɔwuyii gbii na, faale i wailɔ, ngi ma a gbɛli, i gula Yesu gɔwɔbu. I hugɛilɔ a Yesu numui gbi yama gbɛva lɔ i jaani a ngie tawao yɛ i bawoilɔ ngama. 48Kɛ Yesu i ndenga ngi ma yɛ, “Nya loi, bi lalɛi a Ngewɔ i bi bawonga. Li ndiilɛli hu.” 49Yesu i loni njɛpɛi ji lemaa kɛ tutu i gbuanga hɛɛ wɛlei mahumɔi yeepɛlɛbu i nde ngi ma yɛ, “Bi nyahaloi i hanga, ba gbɔma Kaamɔi liihɛlɛ gbama.” 50Kɛɛ Yesu i humɛniilɔ kɛ i ndenga Jailɔs ma yɛ, “Baa luwa; la lekee a Ngewɔ, bi loi a bawolɔ.” 51Kia i foni pɛlei la, ii lumani numu gbi aa to ngi ma pɛlei bu kɛlee Pita kɛɛ Jemisi kɛɛ Jɔn kɛɛ ndoi ngi kɛkɛ tia ngi nje. 52Numui gbi ti yɛlɔ a wɔɔ ta gula ndɔma ndoi va. Yesu ndeilɔ yɛ, “Waa wɔɔ; ndoi ji hangɔ ii le njii mia lekee i pienga!” 53Ti gbi ti ngi gbafailɔ, ajifa ti yɛ kɔɔlɔ kɛ ndopoi hangɔe. 54Kɛɛ Yesu i ngi lokoi houilɔ, i toli wie ngeleya yɛ, “Nya loi, hiye!” 55Ndopoi lɛɛvui i yamɛilɔ ngi hu kɛ i hiyenga ngama, kɛ Yesu i ndenga yɛ ti yeendopoi gɔ a mɛhɛɛ i mɛ. 56Ngi lebleisia ti wuhu i wuilɔ kɛɛ Yesu i ti lahiilɔ kpaukpaungɔ yɛ na i wienga ta hugɛ a numu gbi.LUKI 91Yesu i ngi gaalopo puu mahu feleisia lolilɔ hinda yila, i kpaya ve ti wɛ ngafa nyamuisia gbuava nungaa hu kɛɛ heegbɛisia bawova. 2Kɛ i ti longa yɛ ti li ti Ngowili Yekpei le kɔloongɔ Ngewɔ Mahayɛi ma, ti heegbɛisia bawo. 3I ndeilɔ ti ma yɛ, “Waa li a hani gbi jiɛi ji hu: tikpɔ ɔɔ kpafa ɔɔ mɛhɛɛ ɔɔ navoo ɔɔ ndoma mɔnu bɛɛ. 4Hinda gbi lekee ta loko hei na wu bu, a lo yeepɛlei na bu i lohu haaŋ wu gbua na; 5mia tii loko hei lɔ na wu bu a gbua yeetei na hu wu fufulei na gbukpulɛ a yɛ wu gɔwɔma kɛva a tie kɛ ndahii mia a na ti gama.” 6Kaalopoisia ti liilɔ, ti jia fulei kpelɛ hu, ta Ngowili Yekpei le, ta nungaa bawo tatei gbi hu. 7Kia Galili yeemahɛi, Hɛlɔd, i hindei kpɛlɛɛ malɔwɔi mɛnini Yesu i yɛ pie, ngi wuhu i wuilɔ hulewengɔ ajifa nungaa lɛɛnga ti yɛlɔ a nde tɛɛ Jɔn, Nguamɔi mia i vulunga i hiyenga hee hu. 8Pekeisia ti yɛlɔ a nde tɛɛ Ilaija mia i gbuanga; pekeisia gbɔma ti yɛlɔ a nde tɛɛ Ngewɔ lutui woveisia wɔɔ yeengila mia i vulunga i hiyenga hee hu. 9Hɛlɔd i ndeilɔ yɛ, “Ngi pieilɔ ti Jɔn wui lewenga; kɛɛ ye lɔ a taamɔi ji ngi ji kpɛlɛɛ mɛnima kɔloongɔ ngi ma?” I yɛlɔ a lapi Yesu lɔva. 10Yesu gaalopoisia ti yamɛilɔ, ti gona ngi ma a na gbi ti pieni. I ti wumbuilɔ tia tieni lekee ti li ta yilahu ta toli a Bɛtsaida. 11Kia fahii ji humɛnini, ti toilɔ ngi ma. I gahu gbuɛilɔ ti ma, i yɛpɛ ti gama kɔloongɔ Ngewɔ Mahayɛi ma, i nasia bawo ti gbewengɔ mbawo va. 12Kia foloi i yɛ tɔtoma a gulala, ngi gaalopo puu mahu feleisia ti wɛilɔ ngi gama tɛɛ, “Pie nungei jisia ti vaya aako ti li mbei gbla vulɛisia hu ti mɛhɛɛ gɔli kɛɛ njiima, ajifa ndɔgbɔ lamba ma lɔ a mbei.” 13Kɛɛ Yesu i ndeilɔ ti ma yɛ, “Wua vulii a ti gɔ a mɛhɛɛ.” Kɛ ti ndenga tɛɛ, “Na lekee i mu yeya ta mia a bledii gbuha lɔɔlu kɛɛ nyɛɛ fele. Bi longɔe mu li mu mɛhɛɛ yeya fahii ji gbi va?” 14Ajifa hingei nasia ti yɛ na ti gungɔ yɛla a tauji lɔɔlu. Kɛ Yesu i ndenga ngi gaalopoisia ma yɛ, “A pie nungeisia ti hei tiwa ma, numu nuu fele gbɔyɔngɔ mahu puu tiwa gbi hu.” 15Kaalopoisia ti pieilɔ nungaa kpɛlɛɛ ti hei. 16Kɛ Yesu i bledii gbuha lɔɔli wumbunga kɛɛ nyɛɛ felei, i ngelema gbe, i siɛgbua Ngewɔ ma fa, i ngaingai, i fe kaalopoisia wɛ kɔlɛkɔlɛva nungaa ma. 17Numu gbi ti mɛhɛɛi na mɛilɔ ti goo i ve, kaalopoisia ti yeemɔnii lɛma kungɔ a samba puu mahu fele. 18Folo yila, kia Yesu yakpe i yɛ Ngewɔ vɛlima, ngi gaalopoisia ti wailɔ ngi gama. Kɛ i ti mɔlinga yɛ, “Nungaa tɛɛ ye lɔ a nge?” 19Ti kpɛmboilɔ tɛɛ, “Nungaa lɛɛnga lɔ ndema tɛɛ Jɔn Nguamɔi lɔ a bie. Pekeisia tɛɛ Ilaija, pekeisia gbɔma tɛɛ Ngewɔ lutui woveisia wɔɔ yeengila mia i vulunga, i hiyenga hee hu.” 20Kɛ i ti mɔlinga yɛ, “Ɔɔ wua? Wɛɛ ye lɔ a nge?” Pita i kpɛmboilɔ yɛ, “Ngewɔ Maha Heingɔi lɔ a bie.” 21Kɛ Yesu i ti lahinga kpɔtukpɔtu yɛ ta ji hugɛ a numu gbi. 22I gbɔma ndeilɔ ti ma yɛ, “Kpalɛ wa a lalɔ huɛɛŋ numui na ma Nuuvu Hindoloi a ngie, tawao kpakoleisia kɛɛ Saagbuabla Waawaisia kɛɛ Sawei Yeekaamɔisia ta gbelelɔ ngi ma. Ta ngi waalɔ, kɛɛ lɔwɔi yeesawei ma Ngewɔ a ngi vululɔ i hiye hee hu.” 23Kɛ i ndenga ti kpɛlɛɛ ma yɛ, “Numu gbi lekee i longaa i to nya ma, mahoungɔ i lema ta yekpe ma, i ngi krɔsii wumbu kpema gbi, i wa mu li. 24Gbamaile numu gbi lekee ngi longɔ a ngi lɛɛvui, a baalɔ la; kɛɛ numui gbi lekee baani a ngi lɛɛvui nya va, a mabawolɔ. 25Gbamaile gbɛ nafa lɔ sie numu a majɔɔ ina bɛɛ i dunyei gbi lɔ majɔni kɛɛ i ta yekpe jukulu? 26Ajifa numui na a wufe nya hinda ma kɛɛ nya layiesia, ta lɔ numui na Nuuvu Hindoloi le a wufe ngi hinda ma kpemɛi na a wa a ngi wɔlɔyei kɛɛ Ngewɔ gbaya wai tia ngi malikeisia. 27Kɛɛ gbɛɛ ngi hugɛ a wue kɛ nungaa lɛɛnga lɔ looni mbei tɛɛ haa kɛlee ti Ngewɔ Mahayɛi lɔ.” 28Njii wayakpa lɛnga njɛpɛi jisia lengɔi wooma, Yesu i Pita wumbuilɔ kɛɛ Jɔn kɛɛ Jemisi tia tieni ti lɛ ngiye yila hu Ngewɔ vɛliva. 29Kia i yɛ Ngewɔ vɛlima, kɛ i maluvenga, ngi malomɛi a voo numu yama ɛɛ lo ma. 30Ngama kɛ hindo fele ti yɛnga ngi gbla tia tieni ta yɛpɛ. Mojisi tia Ilaija yɛla, 31ti wani aijɛnɛ yeenɔlɔi i ti ma, ta yɛpɛ tia Yesu-ni kɔloongɔ hee na ma i wama piema Jelusalɛm. 32Njii wa i leweilɔ a Pita tia ngi mbaangɛisia kɛɛ kia ti wuni ti Yesu nɔlɔi lɔilɔ kɛɛ hindo felei nasia tia tieni ti yɛ looni. 33Kia yeehingeisia tia Yesu-ni ti luahu i yɛ gɔlɛma, Pita ndeilɔ Yesu ma yɛ, “Kaamɔ, nyandengɔ wa le mu mbei! Ma bafa sawa lolɔ, yeengila i bi va, yeengila i Mojisi va, yeena i Ilaija va.” (ii yɛ kɔɔ vulii gbɛ mia i yɛ nde) 34Kia lɛ i yɛ yɛpɛma, lugbu wa i heilɔ, i ti magboli, kɛ ti luwanga. 35Kɛ ngoo i gbuanga yeelugbui hu yɛ, “Nya liima Hindoloi na ngi mbumbunga ta lɔ; a wolo ngi ma!” 36Kia njɛpɛ woi ji huleweni, Yesu yakpe lɔ i yɛ na. Kaalopoisia ti lagbɔilɔ yeehindei ji gbi ma, tii hugɛni a numu gbi gbɔɔ ti hulɔni. 37Kia ngele wekei i woni, Yesu tia ngi gaalopo saweisia ti ngiyei yeilɔ kɛ faha wa ti ya ngi gama. 38Taamɔ yila i yele gulailɔ fahii hu yɛ, “Kaamɔ! Bi lemungɔe, nya loi gbe nya hindolo yakpei! 39Ngafa nyamu mia a ngi gula watii gbi, a pie a yelei gula, a gula ndɔmɛi a yɛ tijɔtijɔ, kɔkɔɛi a gbua ngi la; ta ngi gulama watii gbi tawao ɛɛ ngi gɔ gbi a lahawulo bɛɛ. 40Ngi bi gaalopoisia manɛnɛilɔ ngɛɛ ti yeengafa nyamui gbua ngi hu, kɛɛ tii guni.” 41Yesu i kpɛmboilɔ yɛ, “Wua wu nungei jisia wuii lani gbi a Ngewɔ tawao wu kpulanga wienga kpa! Nga yee lɛmbi wu lia? Nga yee lɛmbi nya lii houma wu va?” Kɛ i ndenga taamɔi ma yɛ, “Wa a bi loi mbei.” 42Ndopoi i loni wamaa kɛ ngafa nyamui i ngi gulanga ndɔmɛi, a yɛ tijɔtijɔ. Yesu i gbandɛilɔ ngafa nyamui la, i ndopoi bawo, i ngi yama ngi kɛkɛ ma. 43Numui gbi ti wuhu i wuilɔ Ngewɔ gbaya wai magɛyii ji va. Hindei kpɛlɛɛ Yesu i yɛ pie i loni nungaa gbi wuhu wuma Yesu i ndeni ngi gaalopoisia ma yɛ, 44“Wa lema ji ma ngi hugɛma a wue, numui na Nuuvu Hindoloi le, ti ngi vemaa nuuvunga ti gbayei wɛ.” 45Kɛɛ kaalopoisia tii ji yeetomɛi gɔni. Ndɔwungɔ yɛla ti ma aako ta gu a yeembui gɔla tawao ti luwangɔ yɛla a ngi mɔlila a yeenjɛpɛi. 46Yesu gaalopoisia ti yɛlɔ a ndabla wie kɔlooni numui na ma numu wai le ti lia. 47Yesu i yɛ kɔɔlɔ gbɔɔ ti gilima la, famia i ndopo wulo yila wumbuilɔ, i ngi lo gbla, 48i nde ti ma yɛ, “Numu gbi lekee a loko hei ndoi ji bu nya biyei hu, a loko hei nya lɔ bu kɛɛ nya lomɔi bɛɛ. Gbamaile numui na yeekuloi le wu kpɛlɛɛ ma, ta lɔ yeembawai le.” 49Jɔn i yɛpɛilɔ yɛ, “Kaamɔ, mu taamɔ yila lɔilɔ a ngafa nyamuisia gbua nungaa hu bi biyei hu, kɛɛ mu ndeilɔ ngi ma muɛɛ i gbe ajifa mua tieni ii le mua yɛ toma bi wooma.” 50Yesu i ndeilɔ Jɔn ma kɛɛ kaalopo wekeisia ma yɛ, “Wa ngi mabali ajifa numu gbi lekee ii gɔma a wue i wu va lɔ.” 51Kia Yesu li-gbelei aijɛnɛ i laalani kpla, i ngi lii huyiliilɔ liva Jelusalɛm. 52I tutunga loilɔ ngi gulɔ gbatɛva Samelia vula yila hu; 53kɛɛ yeefulei hubleisia tii lumani aa foo na ajifa i yɛ lailɔ ke kɛ i lima Jelusalɛm lɔ. 54Kia ngi gaalopoisia, Jemisi kɛɛ Jɔn, ti ji hulɔni kɛ ti ndenga tɛɛ, “Ndemɔi, bi longɔe mu ngɔmbui loli i gbua aijɛnɛ i ti gbi jukulu?” 55Yesu i gbandɛilɔ ti la. 56Kɛ tia ngi gaalopoisia ti lewenga ti li fuula weka hu. 57Kia ti yɛ lima pelei hu, taamɔ yila ndeilɔ Yesu ma yɛ, “Ngi tomaa bi wooma hinda gbi lekee ba li na.” 58Yesu ndeilɔ ngi ma yɛ, “Ndoweisia lɔ nyamgbeisia yeya tawao teisia lɔ ŋɔningɛisia yeya, kɛɛ Nuuvu Hindoloi ta hinda gbi ii ngi yeya lava na i lɛɛvu.” 59Yesu ndeilɔ taamɔ wekei ma yɛ, “To nya wooma.” Kɛɛ yeetaamɔi na i ndeilɔ yɛ, “Kaamɔ, gbɛɛ ngi yama ngi nya kɛkɛ gbɔwu pɛiŋ.” 60Yesu i poteilɔ yɛ, “Hablaa ti ti nda womɛisia gbɔwu. Bia li bi Ngewɔ Mahayɛi hinda hugɛ.” 61Taamɔ wekei i ndeilɔ Yesu ma yɛ, “Nga tolɔ bi wooma Kaamɔ, kɛɛ gbɛɛ ngi li ngi vɛli nya bondeisia ma.” 62Yesu ndeilɔ ngi ma yɛ, “Numu gbii tɔtoni a mbei wula, i jɔsɔ ngi wooma gbela ma, ii gbekpeni Ngewɔ Mahayɛi hu va.”LUKI 101Ji wooma Ndemɔi i loko loilɔ numu sawa gbɔyɔngɔ mahu puu mahu fele ma, i ti lo a fele-fele yɛ ti li ngi gulɔ tei gbi hu kɛɛ mia lekee gbi i wama foma na. 2I ndeilɔ ti ma yɛ, “Mba-bei huwɔlɔngɔe kɛɛ mba lewebleisia ti ya sɛkɛ. A kpalamɔi manɛnɛ aako i ngengeblaa yoyo ti ngi bei lewe, ti mbeelɛ. 3A li! Nya wu loma kia numu a mbala leengaa wili kɔlinga lia. 4Waa li a navoo ɔɔ kpafa ɔɔ kɔɔwa; waa lo fama wieva numu gbi ma pelei ma. 5Wu wuangaa pɛlɛ gbi bu, a nde pɛiŋ wɛ, ‘Ndiilɛli i yɛ pɛlei ji bu.’ 6Ina pɛlɛmɔi i yɛni a numu lɔ ngi longɔ a ndiilɛli, kɛ wu vamɛi yeendilɛlii i yɛ ngi ma; ina na ii le, wu vamɛi yeendilɛlii i lo wu yeya. 7A lo yeepɛlei na yakpe bu, wa mɛhɛɛ na mɛ kɛɛ kpɔle-hani na ta fe wu wɛ, ajifa mahoungɔ ngengemɔi i ngi pawɛi majɔɔ. Waa lewe-tewenga, wa gbua pɛlei yee ji bu wa li na bu. 8Wu wuanga taa gbi hu, ti loko hei na wu bu, a na mɛ ta hei wu gɔwɔbu, 9a heegbɛbla bawo yeetei na hu, wu nde yeetaablɛisia ma wɛɛ, ‘Ngewɔ Mahayɛi i lalanga wu gbla.’ 10Kɛɛ watii gbi lekee wu wuangaa taa hu, tii loko heillɔ wu bu, a gbua na wu nde wɛɛ, 11‘Wu lɛi ji yeefufulei ji i mu gɔwɔma, mua kpukpulɛma aako i yɛ a seli wu lɛɛva. Kɛɛ i yɛ wu nɛmahu kɛ Ngewɔ Mahayɛi i lukpenga wu gbla!’ 12Gbɛɛ ngi tɔnyɛi hugɛ a wue, kpɛmbo-volei ma kuna, Ngewɔ a manulɔ Sɔdɔmblaa ma i lewe yeetei na ma! 13“A nyamu kpa wu va, Kolasibleisia! A nyamu kpa wua bɛɛ va Bɛtsaidablɛisia! Ajifa ina kabande yengei kpɛlɛɛ i wieni wu hu i wieilɔ Taya kɛɛ Saidɔn, wɔɔ kpɔlɔ yeenungeisia ti yɛ heilɔ vuu, ti bɛki yili ti nduvui jia, kɛva kɛ ti wounvenga ti jumbuisia ma! 14Ngewɔ a manulɔ Taya ma kɛɛ Saidɔn kpɛmbo-volei ma kuna i lewe wu ma. 15Kapaniɔm bia! Bi longɔ yɛla bi bia yekpe lɛ aijɛnɛ? Ba gulalɔ bi yei jahama!” 16Yesu i ndeilɔ ngi gaalopoisia ma yɛ, “Numu gbi lekee a wolo wu ma, i wooloni nya lɔ ma; numu gbi lekee a gbele wu ma, i gbeleni nya lɔ ma; tawao numu gbi lekee a gbele nya ma, i gbeleni nya lomɔi lɔ ma.” 17Topoomabla numu sawa gbɔyɔngɔ mahu puu mahu feleisia ti yamɛilɔ a kohunɛ wa ti gona tɛɛ, “Kaamɔ, ngafa nyamuisia vulii bɛɛ ti yɛlɔ a golo mu wɛ ji mu yɛ njia gbi le ti ma bi biyei hu!” 18Yesu i ndeilɔ ti ma yɛ, “Ngi Seitana lɔilɔ i gbua aijɛnɛ i gula kia ngelei a yɛ miamia! 19A wolo! Ngi kpaya venga wu wɛ aako wu gu a nyimila kalingaa ma kɛɛ kekemanga kɛɛ Seitana gbayei gbi, hinda ɛɛ wu wie. 20Na hu gbi waa goohunɛɛ ajifa ngafa nyamuisia ti golongɔ wu wɛ, a goohunɛɛ ajifa wu biyeisia ti nyɛingɔ aijɛnɛ.” 21A watii yakpei na, Ngewɔ Yafei goohunɛɛi i Yesu laveilɔ kɛ i ndenga yɛ, “Kɛkɛ, aijɛnɛ kɛɛ dunya yeemahɛi, ngi siɛgbua bi ma ajifa bi hindei jisia lɔwunga nɛmahuleweblɛisia ma kɛɛ kaableisia bi hugɛnga a ndolangaa. Tɔnya le, Kɛkɛ, hii i nɛni bi wɛ pieva. 22“Nya Kɛkɛ i hani gbi venga nya wɛ. Numu gbi ii Hindoloi gɔɔ kɛlee Kɛkɛi tawao numu gbi ii Kɛkɛi gɔɔ kɛlee Hindoloi kɛɛ nasia a nɛɛ Hindoloi wɛ ngi hinda hugɛva a tie.” 23Kia Yesu tia ngi gaalopoisia ti ma i geleni, i woteilɔ ti gama i nde ti ma yɛ, “Wu hɛjangɔ wa le hindei nasia hulɔvaa wu hulɔma. 24Ngi hugɛ a wue, Ngewɔ lutui gboto kɛɛ maha waawaa gboto ti longɔ yɛla ti na hulɔ wu hulɔma kɛɛ tii guni tawao ti longɔ yɛla ti na mɛni wu humɛnima kɛɛ tii mɛnini.” 25Sawei Yeekaamɔ yila i wɛilɔ Yesu gama ngi longɔ i ngi hou kpulanga yɛpɛ leva. I Yesu mɔlilɔ yɛ, “Kaamɔ, gbɔɔ mahoungɔ ngi pie aako ngi kunafɔ lɛɛvui majɔɔ?” 26Yesu i kpɛmboilɔ yɛ, “Gbɔɔ Ngewɔ Gɔlɛi i ndeni? Yeembui a gbɔɔ bia bi wɛ?” 27Taamɔi i kpɛmboilɔ yɛ, “Lo a Ndemɔi bi Yewɔɛi a bi lii gbi kɛɛ bi yafei gbi kɛɛ bi gahui gbi kɛɛ bi nɛmahui gbi, bi lo a bi heinyɔui kia bi longɔ a bia yekpe.” 28Yesu i poteilɔ yɛ, “Bi gbɛmboi wɔnangɔe, bi ji wienga ba kunafɔ lɛɛvui majɔlɔ.” 29Kɛɛ Sawei Yeekaamɔi longɔ yɛla i kɛ kɛ pɔɔnamɔ lɔ a ngie, faale i Yesu mɔlilɔ yɛ, “Ye lɔ nya heinyɔui le?” 30Yesu kpɛmboilɔ yɛ, “Taamɔ yila i gbuɛilɔ wɔɔ Jelusalɛm a li Jɛliko, kɛ humablaa ti gbundɛnga ngi ma, ti ngi magbua, ti ngi lewe-ndewe, ti ngi lo a lɛɛvu a ngilangila. 31I wieilɔ na kɛ Saa Gbuamɔ yila i ya a yeepelei na; kɛɛ kia i taamɔi lɔni, i ngi magbukpuilɔ i li ngiɛ. 32Hii Livaimɔ yila bɛɛ i pieni ji i foni na. I liilɔ i taamɔi gbe, i ngi magbukpuu, i li ngiɛ. 33Kɛɛ Sameliamɔ yila, ji i yɛ jiama a pelei na, i gomɛilɔ taamɔi ji ma, tawao kia i ngi lɔni, ngi mamamau i ngi lɔilɔ hulewengɔ. 34Kɛ i ya ngi gama, i haleisia wu ngi gbalɛmɛisia, i na yilingili, i ngi lɛ ngi joi mahu, i li a ngie hota-wɛlei bu, a ngi mahugbe na. 35Kia ngele i woni, i kani gbaa gɔpɔ fele gbuɛilɔ i fe hotakɛi wɛ yɛ, ‘Taamɔi ji mahugbe; kpemɛi nga yama a mbei wee, na gbi ba majia ngi va ji wooma, nga ngama lɔ bi ma.’ ” 36Yesu i ngi yɛpɛi yakpuɛilɔ yɛ, “Bi nɛmahu numu sawei jisia yeegbɔɔ taamɔi na humabla ti gbundɛni ngi ma ngi heinyɔu le?” 37Sawei Yeekaamɔi i kpɛmboilɔ ye; “Yeena i ngi mamamau lɔni.” Kɛ Yesu I ndenga ngi ma yɛ, “Li bi nyɔkɔ wie.” 38Kia Yesu tia ngi gaalopoisia ti yɛli ma, i wuailɔ fuula yila hu kɛ nyapo yila ngi la a Mata, i ya a ngie ngi yeepɛlɛbu. 39Mata ndewenyahaloi i yɛlɔ na ngi la a Meri. Meri i liilɔ i hei Ndemɔi gɔwɔbu a wolo kaai na ma i yɛ kɛ. 40Kɛɛ Mata lii gbuangɔ yɛla ngi goohu ngengei gbotoyii va i yɛ ngi ma pieva, faale i wɛilɔ i nde yɛ, “Ndemɔi, ii gbeweni bi ma ji nya ndewei i gbenga ngengei kpɛlɛɛ ma nya yakpe yeya? Nde ngi ma i wa i gbɔ nya ma!” 41Ndemɔi i poteilɔ i nde ngi ma yɛ, “Mata, Mata! Bi lii gbuangɔe bi goohu hani gboto va, 42kɛɛ hani yakpe lɔ mahoungɔ bi gbewe fa. Meri i yeehani lɔ wumbunga tawao ɛɛ gbua ngi yeya.”LUKI 111Folo yila ma, Yesu yɛlɔ a hɛɛ hinda yila. Kia i kpɔyɔni, kɛ ngi gaalopoisia yeengila ndia ngi ma yɛ, “Ndemɔi, mu gaa kɔ mu kɔɔ gbɔ ma nde ji ma yɛ hɛma, kia Jɔn i yɛ a ngi nda gaalopoisia ti gaa.” 2Kɛ Yesu ndia ti ma yɛ, “Wu ya hɛma, wa jilɔ le: ‘Mu Kɛkɛ: Bagɔɔma i yɛ bi biyei ma; Bi mahayɛi i wa. 3Mu gɔ a folo gbi a mu wuma mɛhɛɛ. 4Bi manu mu ma mu jumbuisia va, kia ma manu nasia ma ta hinda nyamuisia wie a mue. Kɛɛ baa pie ta li a mue mia ta mu gɔlɛ na.’ ” 5Kɛ Yesu ndia ngi gaalopoisia ma yɛ, “Yelɔ i wu lia a li ngi ma ndiamɔ gama a kpindi liɛi kɔ i nde ngi ma yɛ, ‘Ndiamɔ, nya ja a bledii gbuha sawa. 6Gbamaile, nya ndiamɔ yila a hiye jiahu i waa sange nya yepɛla, kɛɛ mɛhɛɛ gbi na ngi va!’ 7Kɛ ina na bi ndiamɔi i poteilɔ kohu yɛ, ‘Ba nya vawɔi! Pɛɛ gbɔwungɔi naa, tawao nya lenga lɔ lani njiihu. Ngɛ ya gu a hiyela kɔ ngi haka gbi ve bi wɛ.’ 8Gbɔɔ bi gilingɔ la a pie? Ngi nde bi ma kɛ ina bɛɛ ii guni aa hiye kɔ i bledii ve bi wɛ ajifa bi ndiamɔ mia a ngie, kɛɛ a hiyelɔ kɔɔ hakei na gbi bi longɔ la i fe bi wɛ ajifa bi nɔɔnga ngi ma, bɛɛ wufe a ngi mɔli la.” 9“Faale, ngi nde wu ma, A fɛli wie, wa majɔlɔ; a kɔkɔli, wa tɔlɔ; a pɛlei laalewe, a lawolɔ wu wɛ. 10Gbamaile numu gbi lekee a fɛli wie, a majɔlɔ; numui na a kɔkɔli, a tɔlɔ; pɛlei a lawolɔ numui na wɛ a ndalewe. 11Kɛkɛi yeegbɛ lɔ i wu lia a kali ve ngi loi wɛ ji a nyɛɛ vɛli ngi ma? 12Ɔɔ a kekema ve ngi wɛ ji a tɛɛyalu vɛli? 13Ina kia bɛɛ wu hinda nyamungɔ wu hani yekpengaa gɔɔlɔ feva wu leengeisia wɛ, wu Kɛkɛ na i aijɛnɛ ngi bɛɛngɔ wa le tewengɔ wu ma a Ngewɔ Yafei vela nasia wɛ ta ngi vɛli!” 14Na wooma Yesu i yɛlɔ ngafa nyamu mumungɔ gbuama taamɔ yila hu; tawao kia ngafa nyamui i gbuani, taamɔi i tɔtoilɔ a yɛpɛla kɛ fahii gbi ti wuhu i wunga. 15Kɛɛ ti lɛɛnga ti ndeilɔ tɛɛ, “Ngafa nyamuisia ti mahɛi, Biɛlsibu, tamia a kpayei na ve ngi wɛ ngafa nyamuisia gbuava nungaa hu.” 16Pekeisia ti longɔ yɛla ti Yesu gaande, faale ti ndeilɔ ngi ma tɛɛ i kabande hinda wie kɛva kɛ Ngewɔ lɔ ngi wooma. 17Kɛɛ Yesu i kilii na gɔɛilɔ ti ye pie, faale i ndeilɔ ti ma yɛ, “Ndɔlɔ gbi i blani, yeehubleisia ta gɔ a ti nyɔunyɔ, yeendɔlɛi a lombolɔ, tawao mbonda yila hubleisia ti gɔ a ti nyɔunyɔ, ta gulalɔ. 18Faale Seitana mahayɛi luahu i gɔlɛngaa, yeehubleisia ta gɔ a ti nyɔunyɔ, a yee gu a gbekpela? Wua ndema wɛɛ nga ngafa nyamuisia gbualɔ ajifa Biɛlsibu a kpaya ve nya wɛ pieva. 19Ina hii nga ti gbua nungaa hu, wu nungeisia ta yee ti gbua? Wu gbɔugbɔu nungeisia ta selilɔ kɛ wu wɔlanga! 20Sawo, Ngewɔ gbayei lɔ nga ngafa nyamuisia gbua la nungaa hu, tawao ji kɛilɔ kɛ Ngewɔ Mahayɛi i wilanga a walaa wu gama. 21“Watii na kpayamɔi a yɛ ngi wɛlei mahugbema, ndapi-hani gbi i ngi yeya, ngi jɔhanisia ti mabawongɔ a yɛla. 22Kɛɛ ngi maleema i gbundɛnga ngi ma, i ngi yili, a ndapi hani nasia houlɔ kpayamɔi lii i yɛ looni ma, i pɛlei bu gapu. 23“Numui na gbi ii nya va, i gɔmalɔ a nge; numu gbi ii gbɔma nya ma tɛvaa ma, i fayama. 24“Ngafa nyamui i gbuanga numui hu, a jɛsialɔ ndɔlɔ hubengɔi hu, a hinda gɔkɔli heiva na. Ii na lɔilɔ, a ndelɔ ta yekpe ma yɛ, ‘Nga yamalɔ nya wɛlei bu.’ 25Faale a yamalɔ, i yeepɛlei male na yilangɔ fo, na gbatɛngɔ panda. 26A gbualɔ i li i wa a ngafa wɔfla wekanga, ti nyamungɔ tewengɔ ta vulii ma, tia tieni ti hei na. Na wiengaa, yeenumui na yɛyii a yɛ nyamuni i lewe tɔtomɛi ma.” 27Kia Yesu i kpɔyɔni a ji lela, nyapo yila i yɛpɛilɔ ngeleya fahii lia i nde ngi ma yɛ, “Nyahɛi na i bi leni, i bi nyini, ngi lubangɔe!” 28Kɛɛ Yesu ndeilɔ yɛ, “Tɔnya le, kɛɛ nasia ta Ngewɔ yiɛi mɛni, ti golo mbu, ti lubɛi i leweni na ma.” 29Kia fahii i yɛ gbotoma, i tɔtoilɔ a ndela yɛ, “Hablɛi jisia ti nyamungɔ wa le; ti wɔɔma kabande hinda lɔ va kɛɛ tɛɛ majɔɔ kɛlee kabande hindei na i Jona wieni. 30Kia lɔɔ wɔɔ Ngewɔ lutui Jona i yɛni a tɔmaseli Ninivɛblɛisia gama, hii lɔɔ Nuuvu Hindoloi a yɛ a tɔmaseli hablɛisia gama. 31Kpɛmbo-volei ma kuna, Siiba yeenyaha-mahɛi a hiyelɔ i hablɛisia lɛɛ ajifa i gbuɛilɔ ngi lɔlei hu i jia huguhangɔ wolova nɛmahulewe gaai na ma Mahɛi Sɔlɔmɔn i yɛ kɛ; gbɛɛ ngi hugɛ a wue, numu lɔ mbei tewengɔ Sɔlɔmɔn ma. 32Kpɛmbo-volei ma kuna, Ninivɛblɛisia ta hiyelɔ ti wu lɛɛ ajifa ti wounveilɔ ti jumbuisia ma ji Jona i Ngewɔ yiɛi leni ti ma, tawao gbɛɛ ngi hugɛ a wue, numu lɔ mbei tewengɔ Jona ma! 33“Numu gbi ɛɛ lambo lo nga aa ndɔwu ɔɔ i ngua kaloi bu; a tɛ haaka yalɛngɔ lɔ ya aako nungaa ti ya wuama pɛlei bu ti tɔ. 34Wu yamɛisia ti wiengɔe kia lamboi na wu gbuhɛi va. Hinda ii yɛlɔ bi yamɛi ma bi gbuhɛi gbi lavengɔ a yɛla a foofo; kɛɛ bi yamɛi ii yɛlɔ gbekpeni, bi gbuhɛi gbi a yɛ kpindi hu lɔ. 35Faale a wu mahugbe aako fofoi na i wu hu aa yɛ a kpindi. 36Ina fofoi gungɔe bi gbuhɛi hu gbi, yeehinda gbi ii kpindi hu, hu gbi a voolɔ kia lambo-voi yeejɛŋɛɛ-jɛŋɛɛi a foofo ve bi wɛ.” 37Kia Yesu i kpɔyɔni a yɛpɛla, Farisiimɔ yila i ngi lolilɔ mɛhɛɛ ma, kɛ i ya yeepɛlei bu i hei mɛhɛɛ gɔɔbu. 38I gualɛilɔ Farisiimɔi ma tɔva kɛ Yesu ii muani pɛiŋ aa ya mɛhɛɛ mɛ. 39Faale Ndemɔi i ndeilɔ ngi ma yɛ, “A tɔnya wu Farisiisia wa wu bolei womɛi lɔ wua kɛɛ pletii kɛɛ wu goohui lavengɔ a kava-navoo gbuala nungaa yeya kɛɛ hinda nyamu. 40Wu kpowablei jisia! Ngewɔ na i pomɛi gbatɛni ii kohui bɛɛ gbatɛni? 41Kɛɛ na i wu boleisia hu kɛɛ pletiisia, a fe fɛɛliblɛisia wɛ, kɛ hani kpɛlɛɛ i yɛnga sɛwɛsɛwɛ wu va kia sawei longɔ la. 42“I nyamuni kpa wu Farisiisia va! Ajifa wa hakpa galɛ yakpe gbualɔ hakpa gaa lia wu fe Ngewɔ wɛ kɛɛ wuii gbeweni pɔɔna hinda wiela va kɛɛ lola a Ngewɔ. Mahoungɔ yɛla wu jisia wie kɛɛ wa gbe yeepekeisia ma. 43“I nyamuni kpa wu Farisiisia va! Ajifa wu longɔ a heimi yeekpekpeisia hɛɛ wɛleisia bu, kɛɛ ji nungaa ta wombi gbakpa vava wu ma fahii hu. 44I nyamuni kpa wu va! Ajifa wu gbuangɔ a kamba lɔwungɔngaa lɔ, nungaa ta jia ma tɛɛ kɔɔ.” 45Sawei Yeekaamɔisia yilayee i ndeilɔ ngi ma yɛ, “Kaamɔ, bi na lengaa kɛ bia mu bɛlɛ nyanima!” 46Yesu i kpɛmboilɔ yɛ, “I nyamuni kpa wu Sawei Yeekaamɔisia bɛɛ va! Ajifa hakei nasia numu ɛɛ gu mbu, tamia wa tɛ nungaa wumba, kɛɛ wua vulii wɛɛ wu lokoyowo yila bɛɛ wɛlɛ ma gbɔva ti ma liva la. 47I nyamuni kpa wu va! Ajifa wa kamba nyandenyandeisia gbatɛ Ngewɔ lutuisia va; Ngewɔ lutui nasia vulii wu maadani ti ti wani. 48Wua vulii wu lumanga ma kɛ na wu maadani ti pieni wua tieni le; ajifa tia lɔ ti Ngewɔ lutuisia waani, wua wu ti gambɛisia gbatɛ. 49Sabui ji va lɔ Ngewɔ nɛmahulewei i ndeni yɛ, ‘Nga nya lutuisia yoyolɔ ti gama kɛɛ toblaa; kɛɛ ta ti lɛɛnga waalɔ, ti pekeisia yakpɛ a nyamu.’ 50Faale kpalɛ a lalɔ hablɛisia ma Ngewɔ lutuisia va ti ti wanga i hiye dunyei gbatɛ-gbelei ma, 51i hiye Ebɛl walei ma i to Sakaraya ma, na ti paani saagbuamɛi luahu a Ngewɔ Wɛlei yeekayemamɛi. A tɔnya ngi nde wu ma, kpalɛ a lalɔ hablɛisia ma Ngewɔ lutuisia gbi va. 52“I nyamuni kpa Sawei Yeekaamɔisia va! Ajifa wu gbanga nɛmahulewe wɛlei yeejiiwii mahu; wua vulii wɛɛ wua na tawao wɛɛ luma nasia ti lapima wuavaa na taa wua na!” 53Kia Yesu i gbuani yeehindei na, Sawei Yeekaamɔisia tia Farisiisia ti tɔtoilɔ a ngi magbuala wa, ta ngi mɔlimɔli a hinda gboto, 54ti longɔ ti ngi huyili aako i njia yakangɔ le ti ngi hou fa.LUKI 121Kia numu tauji gboto ti yandɔni, ta nyiminyimi ti nyɔunyɔ ma, Yesu i tɔtoilɔ a ndela ngi gaalopoisia ma yɛ, “A wu mahugbe Farisiisia ti yiisti yeya, na yɛni a baaya hindei. 2Hinda gbi lekee mawɛɛngɔ, mahu a wumbulɔ, tawao ndɔwuma-hinda gbi a gbualɔ foofo ya. 3Faale hɔɔ, na gbi lekee bi ndenga kpindi hu, ta mɛnilɔ a folo leeŋ, tawao na bi ndenga ndondo hu pɛlɛ gbɔwungɔi bu, ta ndalɔ a hee kpawama. 4“Ngi hugɛ a wue, nya ndiamɔisia, waa luwa nasia ma ta nduwui waa kɛɛ na wooma tɛɛ gu a hinda nyamu weka gbi wiela a wue. 5Nga kɛlɔ a wue ye lɔ nduwamamɔle; a luwa Ngewɔ ma, na i numu wangaa, kpaya i ngi wɛ piliva jahama; a tɔnya, ngi nde wu ma, ta lɔ kungɔ wu luwa ngi ma! 6“Tɛɛ sokele lɔɔlu yeya a sɛnti fele. Na hu gbi Ngewɔ ɛɛ lema yeengila bɛɛ ma. 7Wu wundiei vulii gbi gbawangɔe. Faale waa luwa; wu jɔngɔi i leweni poloŋ sokele gboto ma. 8“Tawao ngi nde wu ma, numu gbi lekee a luma nya hinda ma nuuvungaa yama, ta lɔ numui na bɛɛ Nuuvu Hindoloi le a luma ngi hinda ma Ngewɔ Malikeisia yama; 9kɛɛ numui na a mawali nya hinda ma nuuvungaa yama, Nuuvu Hindoloi a mawalilɔ ngi hinda ma Ngewɔ malikeisia yama. 10“Numu gbi lekee a njia nyamu le Nuuvu Hindoloi ma, a manuma jɔlɔ; kɛɛ numui na a njia nyamu le Ngewɔ Yafei ma, ɛɛ manuma jɔɔ. 11“Ti wangaa a wue hɛɛ wɛleisia yeekulɔblɛisia gulɔ kɛɛ mahangaa kɛɛ mahubleisia, wu lii aa hɛlɛ wa yee wu magao ɔɔ gbɔɔ wa nde; 12ajifa Ngewɔ Yafei a wu gaalɔ ngamɛi na a na mahoungɔ wu nde.” 13Taamɔ yila i yɛ fahii na hu i ndeilɔ Yesu ma yɛ, “Kaamɔ, nde nya ndewei ma, poohani wɔɔ mu kɛkɛ i ndoni a mue, i nya ndɛi ve.” 14Yesu i ngi mɔlilɔ yɛ, “Ndakpei, ye lɔ i kpaya venga nya wɛ kiti leweva wu veenjɔ luahu?” 15Yesu i liilɔ gulɔma a ngi yɛpɛi i nde ti gbi ma yɛ, “Wu valangɔ i yɛla tawao a wu mahugbe hani-mani yeelasii gbi yeya; ajifa numu jɔhani ii le aa yɛ ngi lɛɛvui yeetɔnyangɔi gbatɛma, numu i gbatɛ bɛɛ a pele-o-pele.” 16Kɛ i dɔmii yila gbuanga ti wɛ yɛ, “Tuhani i wuɛilɔ hulewengɔ wa taamɔ yila yeya; 17Kɛ i ndenga nɛmahu yɛ, ‘Nga gbɔɔ wie, jifa tuhani wuma gbii na?’ 18Kɛ i ndenga yɛ, ‘Ngi ji lɔ wiema: ngi nya gbuwuisia wolomaa ngi yeembambangaa lo; ngi nya luhani gbi lamagbatɛ na kɛɛ nya gbatei gbi. 19Nga ndelɔ na nya yekpe ma ngɛɛ, nafamui! Kpatɛ gboto lamagbatɛngɔe nya va foo gboto va; lɛɛvu na, bi mɛhɛɛ mɛ, bi kpɔle wie, bi goohu i nɛɛ.’ 20Kɛɛ Ngewɔ ndeilɔ ngi ma yɛ, ‘Kpowamɔi! Kpindi ji ba baalɔ a bi lɛɛvui: tawao hani ji gbi bi ndama gbatɛnga bia yekpe va, ye lɔ na ngi woo i yɛma la?’ 21“Hii a wie a nasia ta kpatɛi lɛma tia yekpe va kɛɛ ti gbatɛngɔ ii le Ngewɔ yama.” 22Na wooma Yesu ndeilɔ ngi gaalopoisia ma yɛ, “Faale ngi nde wu ma, wu lii aa hɛlɛ mɛhɛɛ na va wa gbewe fa wu lɛɛvui yɛva na ɔɔ kulei na wa gbewe fa wu gbuhɛi va. 23Ba i ndɛvui ma i lewe mɛhɛɛ ma tawao ba i numu gbuhɛi ma i lewe kulei ma. 24A gili lɛɛ a gɔmɛisia; tɛɛ tuhani hii, tɛɛ tewe, tawao kpuwungaa tii ti yeya; na hu gbi Ngewɔ a ti gɔ! Ba i wu ma i lewe poloŋ ŋɔingɛisia ma! 25Numu lɔ wu lia a gu i ngi lɛɛvui mato kulo bɛɛ jifa ngi lɛɛvui hinda a ngi liihɛlɛ? 26Ina wɛɛ gu a hinda wulo bondei na wiela, gbɛe hinda wekeisia ta wu liihɛlɛ? 27A gili lɛɛ kia dinɛisia ta loola; tɛɛ yenge tawao tɛɛ fande liimba. Kɛɛ ngi hugɛ a wue, Mahɛi Sɔlɔmɔn vulii bɛ, ngi gbatɛngɔ a pele-o-pele, kula ii yɛ ngi ma aa nyande aa hiti flawai jisia yeengila hu. 28Ngewɔ lɔ a kpitiisia mayili kpitii nasia ta yɛ na ha, sina kɛ ti ti mɔnga. Ɛɛ gbewe ngi ma wu mayiliva i lewe ti ma? Wu layii a Ngewɔ hugbɛɛni kpa! 29“Faale wu lii aa hɛlɛ watii gbi kɔlooni na ma wa mɛ kɛɛ na wa kpɔle, ( 30ajifa dunyablei nasia tii Ngewɔ gɔɔ, ti lii hɛlɛngɔe watii gbi hani jisia kpɛlɛɛ va.) Wu Kɛkɛ i kɔɔlɔ kɛ wu gbewengɔe hanii jisia va. 31Fisangɔ wu gbewe ngi mahayɛi va, a hani jisia bɛɛ velɔ wu wɛ. Kɛlee kɛlee i wie pɛiŋ! 32“Waa luwa, nya mbala sɛkɛngɔisia, ajifa wu kɛkɛ goohunɛngɔ wu gɔ va a mahayɛi. 33A wu yeya hanisia kpɛlɛɛ majia wu yeekani ve nyanibleisia wɛ. A kani bɛkisia gbatɛ wua yekpe va na ɛɛ nyani, wu kpateisia lamagbatɛ ngelegoohu, mia humamɔ ɛɛ lukpe na gblanga tawao gilinga tɛɛ wuaa na ta nyani. 34Gbamaile mia bi gbatei a yɛ na, na lɔ bi lii bɛɛ a yɛ na. 35“Wu magbatɛngɔ i yɛla na gbi lekee va i wama, wu wu magulɛisia yili kpauŋ hama kɛɛ wu lamboisia toongɔnga a voo. 36A wie kia bɔilopoisia na ti ti lemɔi gulɔ gbema na gbuama nyaha gɔli gomɛi hu, aako i wangaa i pɛleila lewengaa, ta hiyelɔ kaakaa hu ti ndawo ngi gulɔ. 37Kohunɛ a yɛ kpa bɔilopoi nasia ma ti lemɔi a ti male tii njii hu tawao ti magbatɛngɔ ngi yamangɔihu! Ngi nde wu ma kɛ a ta yekpe mayililɔ, i ti hei tebii ma, aako i ti magbee gbua. 38Kohunɛ a yɛ kpa nasia ma a ti male ti magbatɛngɔ, i yɛ bɛɛ a kpindiliɛ lɔ i wani ɔɔ yeetewengɔ woma. 39Tawao a ji la nɛmahu: Ina pɛlɛmɔi i watii gɔɔlɔ humamɔi a wua ma, ɛɛ lo heini humamɔi a wili ngi yeepɛlɛbu. 40Tawao wua bɛɛ, wu magbatɛngɔ i yɛla, gbamaile Nuu Hindoloi a walɔ hawei na ma wu lii gbii ma.” 41Pita ndeilɔ yɛ, “Ndemɔi, bi ndɔmii jisia gbuama mu valɔ ɔɔ numui kpɛlɛɛ va?” 42Ndemɔi kpɛmboilɔ yɛ, “Yelɔ hɔɔ bɔilopo golongɔ nɛmahulewengɔi le, na ngi lemɔi i ngi loni bɔilopo wekeisia maahu ti mɛhɛɛ veva ti wɛ yeewatii ma. 43“Bɔilopoi na lubangɔe ngi lemɔi a wa i male i piema hii! 44A tɔnya, ngi hugɛ a wue, ndemɔi na a ngi yeyahani gbi loko wuaalɔ bɔilopoi na yeya. 45“Kɛɛ ina bɔilopoi na ndeilɔ ta yekpe ma yɛ, ‘Nya lemɔi ii humbuma a wa’, i tɔtoo a ngi mbaa bɔilopoisia lewela, hinga kpɛlingɔ nyahangaa ma, a mɛhɛɛ mɛ, a ndɔ gboli ngi houva, 46yeebɔilopoi ji ngi lemɔi a walɔ folo yila ma ngi lii gbi ii ngi wala ma kɛɛ hawa ma ii kɔɔ. Ngi lemɔi a ngi huletelɔ wɛwɛ i heima ve ngi wɛ tia wasubleisia. 47“Bɔilopoi na kɔɔngɔ gbɔɔ ngi lemɔi liimɛi le, i gbahangaa a ta yekpe vuii magbatɛla na wieva ngi lemɔi longɔ la, tɔɔya waa a lalɔ ngi ma a ndewe gboto hulɔla; 48kɛɛ bɔilopoi na ii na hugɔɔ ngi lemɔi liimɛi le i wilangaa a hinda wiela kungɔ tɔɔya i la ngi ma fa a ndewe wulo lɔ majɔɔ. Numu gbi lekee Ngewɔ a hani gboto ve ngi wɛ, a ngi mɔlilɔ yeemalema va.” 49“Ngi wanga ngɔmbu lɔ yatɛma dunyei ma; kiaa vuii aa yɛ mɔmalɔ kiahuna! 50Ngua lɔ wama nya maahu a tɔɔya hu we, tawao ndiinyani nya houngɔi kɛlee i gbɔyɔ ma. 51Taa wu nɛmahu kɛ ngi wani a ndiilɛli lɔ dunyei hu? Sawo, ngii wani a ndiilɛli, ngi wani a nduahugɔlɛ lɔ. 52I hiye kiahuna ma numu lɔɔlu ta yɛlɔ ndei hu, ti luahu i gɔlɛ, sawa ta gɔ a fele, fele ta gɔ a sawa. 53Kɛkɛisia ta gɔlɔ a ti hingaleengeisia, hingaleengeisia ta gɔ a ti kɛkɛ-ni, njeisia ta gɔlɔ a ti nyahalengeisia, nyahalengeisia ta gɔ a ti njeni; njemɔisia ta gɔlɔ a ti loo-nyahangɛisia, ndo-nyahangɛisia ta gɔ a ti yemɔisia.” 54Yesu i ndeilɔ nungeisia ma yɛ, “Wu njagbili lɔnga a lɛ ngelei ma foloi gula-welei hu, wa ndelɔ ngama wɛɛ ‘Njɛi i wuamaa’; tawao hii a wie. 55Wu fɛfɛi yati gɔnga a gbua kpundɔhu, wa ndelɔ wɛɛ ‘Nduenduei i wamaa na’; tawao hii a wie. 56Wu bayablɛisia! Wa ngelei ma gbelɔ kɛɛ dunyei, wu kɛ gbɔɔ i wama wiema, kɛɛ gbɛɛ hɔɔ wuii watii ji yeembui gɔɔ? 57“Gbɛe wɛɛ luma wua na lɔ pɔɔnangɔ pieva? 58Numu i bi mayia gɛngaa Kotii hu, lapi bi yeenjiɛi gbɔyɔ pɛiŋ wu ya foo Kotii hu. Bii na wieilɔ, a lilɔ a bie Jɔjii i bi ve polisisia wɛ ti bi wu kpindiwɛlei bu. 59Ba lo na lɔ bi navoei na kpɛlɛɛ ve ta bi yangɔli la, yeesɛnti yila bɛɛ ɛɛ lo.”LUKI 131A watii na nungaa lɛɛnga ti wailɔ Yesu gama ti Galiliblɛi nasia hinda hugɛ Paileti i yɛ ti waani. 2Yesu i ndeilɔ ti ma yɛ, “Ji ti Galiliblɛi jisia wani hii ti yɛ saai gbuama Ngewɔ ma, wu gilingɔe la kɛ jumbubla nyamu mia a tie i lewe Galilibla wekeisia gbi ma? 3Sawo, ii hii kulo bɛɛ! Ngi hugɛ a wue kɛ wuii wounveilɔ wu jumbuisia ma, wu gbi wa haalɔ kia ti pieni. 4Ɔɔ numu puu mahu wayakpei nasia ti haani Sailoam ji ngeleya wɛlei i gulani ti ma? Wu gilingɔe la ji a kɛlɔ kɛ ti yɛ nyamuni nungaa wekei nasia gbi ma ti yɛ Jelusalɛm? 5Sawo, ii hii kulo bɛɛ! Gbɛɛ ngi hugɛ a wue kɛ wuii wounveilɔ wu hinda nyamuisia ma, wu gbi wa haalɔ kia ti pieni.” 6Kɛ Yesu i dɔmii ji gbuanga ti wɛ yɛ, “Ngulii na ta toli a figi i yɛlɔ taamɔ yila gbalei hu. I liilɔ yee ngulii ji bu aako i yeenguɛisia gbenda kɛɛ ii hani gbi maleni nga. 7Faale i ndeilɔ ngi gbala yengemɔi ma yɛ, ‘Wote mbei, foo sawa lɔ na nga wa mbei aako ngi ngulii ji yeenguɛi majɔɔ kɛɛ ngɛɛ hani gbi male nga. Pɔ i gula! Gbɛva lɔ a ndɔlɔmei mabali?’ 8Kɛɛ, kpala yengemɔi ndeilɔ ngi ma yɛ, ‘Ndemɔi, gbe lɛɛ ma foo yila va gbɔma; nga mabɔlɔ, ngi tuhani mɛhɛɛ wu ma. 9I wuangaa voonu, a nyandelɔ; kɛɛ, ii wailɔ, kɛ ba pielɔ ti pɔ.’ ” 10Juubleisia ti lɛɛvu volo yila ma Yesu i yɛlɔ a nungaa gaa hɛɛ wɛlɛ yila bu. 11Nyapo yila yɛlɔ na ngafa nyamu i ngi hu; tawao i ngi heegbɛngɔ foo puu mahu wayakpa va; ngi gotongɔ yɛla kolikoli, ɛɛ gu aa malambo kulobɛɛ. 12Kia Yesu i ngi lɔni, i ngi lolilɔ yɛ, “Nyapoi, bi bawonga bi heegbɛi hu!” 13I ngi lokoisia wɛleilɔ ngi ma kɛ i bawonga ngama, i Ngewɔ lato. 14Hɛɛ wɛlei mahumɔi i liileweilɔ jifa Yesu i numui bawonga Ndɛvu Volei ma, faale i ndeilɔ nungaa ma yɛ “Folo wɛita lɔ na mahoungɔ mu yenge ma; faale a wa yee foloi nasia ma ti wu bawo, kɛɛ Ndɛvu Volei ma ii le!” 15Ndemɔi i poteilɔ i nde ngi ma yɛ, “Wu bayablɛsia! Numu gbi lekee wu lia a ngi nikɛi ɔɔ ngi jakasi gbualɔ wɔlɛi hu i li la njɛi la, i njɛi ve ngi wɛ Ndɛvu Volei ma. 16Kiahuna nyapoi ji gbe, Ebraham bɔɔsɔɛi a ngie, ji gbe, Seitana i ngi yilinga wɔɔ foo puu mahu wayakpa va; ma ii houni ngi vulova Ndɛvu Volei ma?” 17Ngi gbɛmboi ji pieilɔ ngi juwuisia ti wufe, kɛɛ nungeisia gbi ti goohu i nɛɛlɔ kabande hindei nasia va i pieni. 18Yesu i mɔlilɔ yɛ, “Ngewɔ Mahayɛi gbuangɔ a gbɔɔ? Nga huma gbɔɔ ma? 19Ngi gbuayei gbe: piengɔe kia taamɔ yila i yɛ na, tuhani na yee kalɛi mumungɔ wa, i mbumbuni i hii ngi gbalei hu. Tuhani na valeilɔ, i lakpa, ŋɔningɛisia ta teisia lo ngi bekeisia ya.” 20Yesu i gbɔma mɔlilɔ yɛ, “Nga Ngewɔ Mahayɛi huma gbɔɔ ma? 21Ngi gbuayei gbe: piengɔe kia nyaha yila na, i yisti na a pie bledii a ve, i mbumbuni i pu flawaa busɛ yila hu, i lo hutima haaŋ yee flawai gbi i ve.” 22Yesu jiɛilɔ fuleisia hu kɛɛ teisia hu a nungeisia gaa, a li a Jelusalɛm wee. 23Numu yila i ngi mɔlilɔ yɛ, “Kaamɔ, kɛ nungaa sɛkɛngɔ mia ta bawo?” Yesu i kpɛmboilɔ yɛ, 24“A lapi a wu sɛmbɛi gbi wuavaa a pɛlɛ lama gbɛɛngɔi wee; ajifa numu gboto ta lapilɔ vulii wuavaa kɛɛ tɛɛ gu. 25Pɛlɛmɔi a hiyelɔ i pɛlei gbɔwu, tawao wu ya na looni ngitiya wu tɔtoo a pɛlei lalewela wɛ, ‘Ndemɔi, ndawo mu gulɔ,’ a ndelɔ wu ma yɛ, ‘Ngii mia gɔɔ wu hiyenga na!’ 26Kɛ wua bɛɛ wu kpɛmbonga wɛɛ, ‘Mua wueni mu yɛlɔ a mɛhɛɛ mɛ, ma kpɔle wie; bi nungaa gailɔ mu yee taahu!’ 27Kɛɛ a ndelɔ gbɔma yɛ, ‘Ngii wu hiyema gɔɔ. A hiye mbɛ, wu hinda nyamublɛisia gbi!’ 28Wa wɔlɔ kpa, wa wu yɔngɔliisia yamɛ ji wa Ebraham lɔ kɛɛ Aisaki kɛɛ Jekɔpi kɛɛ Ngewɔ lutuisia gbi ti Ngewɔ Mahayɛi hu; wua wu gbɛngɔ na! 29Nungaa ta hiyelɔ foloi hiye welei hu kɛɛ foloi gula- welei hu kɛɛ maahu kɛɛ kpundɔhu, ti hei mɛhɛɛ-mɛ-gomɛi hu Ngewɔ mahayɛi hu. 30A watii na, nasia kɛlɛmableisia a tie kiahuna ta yɛlɔ a haalableisia, tawao nasia haalableisia a tie kiahuna ta yɛlɔ a kɛlɛmableisia.” 31A watii yakpei na, Farisiisia lɛɛnga ti wailɔ Yesu gama ti nde ngi ma tɛɛ, “Gbua mbei bi li hinda weka ajifa Hɛlɔd longɔ i bi waa.” 32Yesu i poteilɔ i nde ti ma yɛ, “A li wu nde kavamɔ babaamɔ gbami na ma wɛɛ, ‘Nya ngafa nyamuisia gbuama nungaa hu, nga nungaa bawo, ha kɛɛ sina, tawao lɔwɔi yeesawei ma nga nya yengei gbɔyɔlɔ.’ 33Na hu gbi mahoungɔ ngi yɛ pelei hu haa, sina kɛɛ folo wekei ma; ajifa Ngewɔ lutui ɛɛ jukulu hinda weka gbi, kɛlee Jelusalɛm. 34“Aa Jelusalɛm, Jelusalɛm! Bia ba Ngewɔ lutuisia waa, ba nasia hɔwɔhɔwɔ Ngewɔ a ti lo bi gama! Heima lolɛ ngi yɛ loni ngi bi nungeisia gbi gulu yakahu kia tɛhɛi a ngi leengeisia wua ngi gbakisia bu, kɛɛ bii lumani mbɛ! 35Faale Ngewɔ i gbelenga wu Yewɔ Wɛlei ma. A la a ji ngi ndema, kɛ wuɛ ya nya lɔ; kɛlee watii na a hitima wa nde wɛɛ, ‘Ngewɔ i numui na luba i wama Ndemɔi biyei hu.’ ”LUKI 141Ndɛvu Volo yila Yesu liilɔ mɛhɛɛ mɛma Farisiisia yeekulɔmɔ yila yeepɛlɛbu; tawao nungaa ti yɛlɔ a Yesu yabɛɛ wa. 2Taamɔ yila, ngi lokoisia kɛɛ ngi gɔwɔisia vefengɔ, i wɛilɔ Yesu gama. 3Yesu i yɛpɛilɔ Sawei Yeekaamɔisia gama kɛɛ Farisiisia yɛ, “Mu jawei a lumalɔ numu bawola ma Ndɛvu Volei ma ɔɔ ɛɛ luma?” 4Kɛɛ njia gbi ii gbuani ti la. Yesu i taamɔi wumbuilɔ, i ngi bawo, i gbe ngi ma i li. 5Na wooma i ti mɔlilɔ yɛ, “Ye lɔ wu lia ngi hindoloi ɔɔ ngi nika-hinɛi a wili njalowɛi hu Ndɛvu Volei ma ɛɛ kpua hu ngama?” 6Tii guni a ji gbɛmbola. 7Yesu i yɛpɛilɔ nasia gama ti ti lolini mɛhɛɛ ma, ji i tɔni ti lɛɛnga ta himɛi yeebamayeeisia huwɔyɔ, yɛ ti ma, 8“Numu i wu lolingaa nyaha-gɔli-gomɛi hu, waa hei bama heima, tɛnga i numu lolinga ngi lewengɔ bi ma; 9yeenumu wai na i wangaa, numui na i wu veenjɔ lolini a walɔ i nde bi ma yɛ ‘Heimi ji ve kenɛi ji wɛ,’ kɛ bi ya a ngufe bi hei heiwulii yeekulɔi ma. 10Kia na aa wie, ti bi lolingalɔ, li bi hei heiwulii yeekulɔi ma, aako bi hotakɛi i wangaa, i gu a ndela bi ma yɛ, ‘Ndiamɔ, wa bi hei heiwulii yeekpekpei ji ma.’ Ji a walɔ biɛ a mbɛlɛhei numu wekei nasia gbi yaama ti ti lolini. 11Gbamaile numu gbi lekee a ta yekpe lɛ, ngi ma a yeilɔ kɛɛ numu gbi lekee a ta yekpe mayei, a lɛlɔ.” 12Yesu i ndeilɔ taamɔi na bɛɛ ma i ngi lolini yɛ, “Bi ya nungaa lolima mɛhɛɛ ma ɔɔ komɛ hu, baa bi ndiamɔisia loli ɔɔ bi ndewengɛisia ɔɔ bi bondeisia ɔɔ bi heinyɔu gbatɛngɔisia, jifa tia bɛɛ ta bi lolilɔ tawao na i wiengaa kɛ na gɛ bi pieni tamia ti hunyɔnga. 13Kɛɛ bi komɛ gulanga, fɛɛliblɛisia loli kɛɛ kpɔɔkpɔblɛisia kɛɛ nɛmubleisia kɛɛ pumublɛisia; 14ba luba majɔlɔ ajifa tɛɛ gu a hunyɔla bi ma. Ngewɔ a hunyɔlɔ bi ma foloi na ma numu yekpeisia ta hiye hee hu.” 15Kia nungei nasia ti yɛ heini tebii ma ti yilayee i ji mɛnini, i ndeilɔ Yesu ma yɛ, “Nasia ti goohu i nɛni kpa ta hei mɛhɛɛ mɛma Ngewɔ mahayɛi hu!” 16Yesu i ndeilɔ ngi ma yɛ, “Taamɔ yila i mɛhɛɛ-mɛ-gomɛ wa gulailɔ wɔɔ, i numu gboto loli na; 17tawao ji komɛi yeelɔwɔi i hitini, i ngi bɔilopoi loilɔ ndeva nasia ma i ti lolini yɛ, ‘A wa, ajifa hindei kpɛlɛɛ hugbatɛngɔe na.’ 18Kɛɛ ti gbi, a ngooyila, ti tɔtoilɔ a kafai vela. Haalamɔi i ndeilɔ yɛ, ‘Ngi kpala yeyanga tawao mahoungɔ ngi li ngi tɔ; bi lemungɔe, nya kafai.’ 19Kɛ pekei i ndenga yɛ, ‘Ngi nika-hina puu yeyanga, nya lima ngi ti mabɛɛ; faale kɔnɛɛ, nya kafai.’ 20Kɛ yeepekei i ndenga yɛ, ‘Ngi nyaha majɔnga a nina, faale ngɛɛ gu nga wa.’ 21Bɔilopoi i yamɛilɔ i gona ngi lemɔi ma. Kɛ ndemɔi i liilewenga i nde bɔilopoi ma yɛ, ‘Li kaakaa pelei kpɛlɛɛ ma ta wai ji hu, bi wa a fɛɛliblɛisia kɛɛ kpɔkpɔblɛisia kɛɛ pumublɛisia kɛɛ nɛmubleisia.’ 22Hugutungɔi na kɛ bɔilopoi i ndenga yɛ, ‘Kaamɔ, na bi ndeni ngi pienga kɛɛ heimi lɔ lɛ na.’ 23Kɛ ndemɔi i ndenga bɔilopoi ma yɛ, ‘Gbua tei hu bi li pele waawaisia hu kɛɛ ndɔgbɔ weleisia, bi nɔɔ nungaa ma ti wa aako nya wɛlei la i ve. 24Gbamaile, ngi hugɛ a bie, nasia ngi ti lolini yeengila bɛɛ ɛɛ nya mɛhɛɛ ji hitɛ nɛma!’ ” 25Faha lapka wa yɛlɔ Yesu wooma; kɛ i wotenga i nde ti ma yɛ, 26“Numu gbi i wangaa nya gama kɛɛ ii loni a nge aa lewe ngi nda kɛkɛi ma kɛɛ ngi nje kɛɛ ngi nyahɛi kɛɛ ngi leengeisia kɛɛ ngi ndeehingeisia kɛɛ ngi ndenyahalengeisia kɛɛ ngi lɛɛvui vulii bɛɛ, ɛɛ gu aa yɛ a nya Woomamɔ. 27Numui na ɛɛ ngi nda krɔsii wumbu aa to nya ma ɛɛ gu aa yɛ a nya Woomamɔ. 28Ina wu yilayee longɔ i pɛlɛ guha wa lo, a hei pɛiŋ i hugbɛkpɛ gbɛ jɔngɔ mia a gu la tawao ina navoo lɔ ngi yeya a gu a yeengengei gbɔyɔlaa. 29Yeenavoo ii yɛlɔ ngi yeya, i pɛlei wu ndɔwu kɛɛ ɛɛ gu a kpɔyɔlaa, nasia gbi ta tɔ ta tɔtolɔ a ngi yɛlɛla 30tɛɛ, ‘Taamɔi ji i tɔtoilɔ a pɛlɛ lola kɛɛ ii guni a kpɔyɔ.’ 31Ɔɔ mahɛi yeegbɔɔ a yɛ lima gɔma a maha wekei ɛɛ hei pɛiŋ a hugbɛkpɛ ina numu tauji puii na ti ngi yeya tia tieni ta gulɔ a lola maha wekei na gulɔ tia ngi numu tauji numu gbɔyɔngɔi. 32Ina ɛɛ gu a gɔla, a tutungaa yoyolɔ mahɛi na gama watii lɛ ngi maguhangɔ aako ti hugbatɛ taa gɔ.” 33Yesu i ngi yɛpɛi yakpuɛilɔ yɛ, “Hii lɔ i na, numu gbi ii wu lia aa gu a yɛlaa a nya Woomamɔ ina ii gbeleni ngi yeyahani gbi ma. 34“Kpolei nyandengɔe, kɛɛ i ngi nɛi longaa hu, pele lɔ na pieva i gbɔma nɛɛ? 35Ii gbekpeni pɔlɛi va ɔɔ tuhani mɛhɛɛ; nungaa ta pililɔ. Numu na ngoli i ngi ma njia mɛniva, i wolo ji ma!”LUKI 151Folo yila, kia pawa wɔyɔblaa gboto kɛɛ jumbubleisia ti wani Yesu gama wolova ngi ma, 2Farisiisia kɛɛ Sawei Yeekaamɔisia ti tɔtoilɔ a gbonyɛlaa tɛɛ, “Taamɔi ji a loko heilɔ jumbubleisia bu tia tieni ta mɛhɛɛ mɛ!” 3Faale Yesu i salei ji lɔ heini ti ma yɛ, 4“Ina mbala hɔndɔɔ yila lɔ wu yilayee yeya, yeengila i lohu, gbɔɔ a pie? A mbala numu naani gbɔyɔngɔ mahu puu mahu taalu wekei nasia lolɔ mɛlimɛi, i hitɛ yeena gɔkɔlima i lonihu haaŋ kɛlee i tɔ. 5I tɔngaa, ngi goohu a nɛɛlɔ wa tawao a ndalɔ gbakima, 6i yama la ngie kuwuhu. Na wooma a ngi ndiamɔisia lɛlɔma kɛɛ ngi heinyɔuisia i nde ti ma yɛ, ‘A mu kohunɛ wie ajifa nya balɛi na i lonihu, ngi tɔnga.’ 7Ngi hugɛ a wue kɛ hii lɔɔ kohunɛ wa a yɛ aijɛnɛ jumbumɔ yakpe va a wounve ngi jumbuisia ma i lewe pɔɔnablaa numu naani gbɔyɔngɔ mahu puu mahu taalu ma potema ii ti ma. 8“Ɔɔ ina navoo gbuha puu lɔ nyapo yila yeya, yeengila i lohu, gbɔɔ a pie? A lamboi lolɔ nga, i ngi wɛlei bu yila, i navoei na gɔkɔli vulii a tɔmbɛyama wee haaŋ i tɔ. 9I tɔngaa, a ngi ndiamɔisia lolilɔ kɛɛ ngi heinyɔuisia, i nde ti ma yɛ, ‘A mu goohunɛɛ wa ajifa ngi nya navoei na lɔnga i yɛ lonihu!’ 10Gbɛɛ ngi hugɛ a wue, hii lɔɔ Ngewɔ malikeisia ta kohunɛ wa wie jumbumɔ yakpe va a wounve ngi jumbuisia ma.” 11Yesu i liilɔ gulɔma a ngi yɛpɛi yɛ, “Taamɔ yila yɛlɔ wɔɔ na hindolo fele ngi yeya. 12Ndoi yeekuloi i ndeilɔ ngi kɛkɛ ma yɛ, ‘Kɛkɛ, bi yeyahani gbi gɔlɛ bi nya ndɛi ve kiahuna.’ Faale kenɛi i ngi yeyahanii gbi gɔlɛilɔ ngi leengaa feleisia ma. 13Njii-lɔwɔ sɛkɛngɔ wooma, ndoi yeekuloi i hani na gbi majiɛilɔ i majɔni, i gbua ngi yeitahu a yeenavoei. I lini kɛnyɛ huguhangɔ wa hu lɔ, i ngi navoei gbi hunyani na a pele nyamu. 14Hani gbi i yɛ ngi yeya i majiɛilɔ. Na wooma ndɔlɛ wa i gulailɔ yeendɔlei na hu gbi, tawao gbɛogbɛ ii yɛ ngi yeya. 15Faale i liilɔ ngenge gɔkɔlima ndɔlɔ-lii yeengila gama, kɛ yeekenɛi i ngi yoyonga ngi gbalei hu ngi londɛngɛisia makɛva. 16Ngi goohu aa nɛɛlɔ ta yekpe gooveva a mɛhɛɛ na ndondɛngɛisia ti yɛ mɛ, kɛɛ numu gbi ii ngi gɔni a hani mɛva. 17Kɛlɛmɛi, kia i liiheini ta yekpe ma, i ndeilɔ yɛ, ‘Bɔilopo pawangɔisia ti gbotoni kpa nya kɛkɛ yeya, ta mɛhɛɛ mɛ ta gbaha ma, nya hama mbei a ndɔlɛ! 18Nga hiyelɔ ngi li nya kɛkɛ gama ngi nde ngi ma ngɛɛ, “Kɛkɛ, ngi jumbu wienga a Ngewɔ kɛɛ bia; 19ngii ya gbekpeni nya loliva a bi lo; nya hou kia bi bɔilopo pawangɔisia yeengila i na.” ’ 20Kɛ i hiyenga i wa ngi kɛkɛ gama. “Kɛɛ i loni kuhama lɔ kɛ ngi kɛkɛ i ngi lɔnga, i ngi mamamau lɔ, i li a piimɛ, i ngi gulu gakahu, i ngi laagɔmi. 21Kɛ ndoi i ndenga ngi kɛkɛ ma yɛ, ‘Kɛkɛ, ngi jumbu wienga a Ngewɔ kɛɛ bia; ngii ya gbekpeni ti nya loli a bi lo.’ 22Kɛɛ ngi kɛkɛ i ndeilɔ bɔilopoisia ma yɛ, ‘A wa kaakaa a ndomɛi yeena kpekpengɔ kpɛlɛɛ ma wu pu ngi ma, wu liŋ wua ngi lokohu, wu kɔɔwɛi wua ngi gɔwɔhu; 23wu wa a nika lɔgbɛi yeekpekpe, wu paa, mu mɛ mu kohunɛ wie; 24ajifa nya loi ji i hanga wɔɔ, i vulunga gbɔma, i longahu wɔɔ, mu ngi lɔnga gbɔma.’ Kɛ ti tɔtonga a kohunɛ wiela. 25“Kenɛi hindoloi yeesɛmbɛi i yɛ kpalei hu lɔ; kia i wani i lala ti wɛlei gbla, kɛ i ngaihanisia woo mɛninga kɛɛ ndoliwoi. 26Kɛ i bɔilopoi yeengila lolinga i ngi mɔli a ndoli yeembui. 27Kɛ bɔilopoi i ndenga ngi ma yɛ, ‘Bi ndewei mia i wanga, famia bi kɛkɛ i nika lɔgbɛi yeesɛmbɛ wulɔwulɔ wanga, jifa i fonga ngi ma hinda gbii ngi ma.’ 28Kɛɛ i liileweilɔ, i ganga a wualaa pɛlei bu. Ngi kɛkɛ i gbuɛilɔ i ngi manɛnɛ, 29kɛɛ i ndeilɔ ngi kɛkɛ ma yɛ, ‘Tɔ lɛɛ, foo gbotoi ji kpɛlɛɛ ngi mɔnɛma bi wɛ, ngii ya bi layie yakpe bɛɛ gbuani hu; na hu gbi bii yaa nje-loo bɛɛ veni nya wɛ kɔɔ mua nya ndiamɔisia mu kohunɛ wie. 30Kɛɛ ji lekee bi loi ji i wanga, na i bi yeyahani gbi nyaninga hitɛ-nyahangɛisia ma, bi nika lɔgbɛ yekpe wanga ngi va!’ 31Kɛ ngi kɛkɛ i ndenga ngi ma yɛ, ‘Nya loi, mua bie le fɔ, tawao na gbi nya woo le, bi woo mia. 32Mahoungɔ yɛla mu kahugbua wie, mu goohu i nɛɛ, ajifa bi ndewei ji i hanga wɔɔ, i vulunga, i longahu wɔɔ, mu ngi lɔnga.’ ”LUKI 161Yesu i gbɔma ndeilɔ ngi gaalopoisia ma yɛ, “Kpatɛmɔ yila i yɛlɔ wɔɔ na bɔilopo i ngi yeya, ngi yeyahani gbi loko i yeebɔilopoi yeya; kɛɛ ti hugɛilɔ a ngie kɛ bɔilopoi ji lɔ ngi navoei hunyanima. 2Faale kenɛi i ngi lolilɔ i nde ngi ma yɛ, ‘Gbɔɔ a ji ngi mɛnima kɔlooni bi ma? Wa a kɔlɛi nasia ba nya navoo hindei gbi yayenge hu bi gona, ajifa bɛɛ ya yɛ a nya yeyahanisia gbi mahumɔ.’ 3Kɛ bɔilopoi i ndenga nɛmahu yɛ, ‘Gbɔɔ nga pie ji na nya lemɔi i nya gbuama tomɛi ji? Ngii gbayani ndɔma wujava, tawao nga wufelɔ a fɛlifɛli wiela. 4Ngi kɔɔlɔ na gbɔɔ nga pie aako nungaa ti ya loko hei nya bu ji ta nya gbua tomɛi na.’ 5I ngi lemɔi gbablɛisia kpɛlɛɛ lolilɔ a ngilangila i yeehaalayei mɔli yɛ, ‘Gbɔɔ nya lemɔi gba le i bi ma?’ 6Kɛ i potenga yɛ, ‘ngulɔ pani hɔndɔɔ yila.’ Kɛ i ndenga ngi ma yɛ, ‘Bi gba-gɔlɛi wumbu, bi hei kaakaa, bi nyɛi ma bɛɛ ngulɔ pani numu fele gbɔyɔngɔ mahu puu.’ 7Na wooma i pekei mɔlilɔ yɛ, ‘Gbɛ jɔngɔ lɔ i bi ma?’ Kɛ i potenga yɛ, ‘Mba busɛ hɔndɔɔ yila.’ Kɛ i ndenga ngi ma yɛ, ‘Bi gba- gɔlɛi wumbu bi numu naani gbɔyɔngɔ nyɛi ma.’ 8Ndemɔi i bɔilopo gavangɔi ji latoilɔ ngi nɛmahulewei va; ajifa dunyei ji hubleisia ti gasongɔ wa le a ti hindeisia hugbatɛla i lewe fofoi hubleisia ma. 9“Tawao ngi nde wu ma, a ndiamɔya gbatɛ wua yekpe wɛ a dunyei yeekpatɛi, aako i gbɔyɔngaa, ta loko heilɔ wu bu kunafɔ heimisia. 10Numui na ngi lɔnyangɔ hinda wulo hu, ngi lɔnyangɔe hinda wa bɛɛ hu; numui na ii lɔnyani hinda wulo hu, ii lɔnyani hinda wa hu. 11Ina wuii lɔnyani dunya gbatei yayengelɛi hu, ye lɔ a kpatɛi yeetɔnyangɔi loko wua wu yeya? 12Tawao ina wuii lɔnyani hani na mahu numu weka woo le, ye lɔ a na ve wu wɛ i na wua vulii va? 13“Bɔilopo yila ɛɛ yɛ a ndemɔ fele ti luwɔ; ajifa a lololɔ a yeengila i lo a yeepekei ɔɔ a vɛfɛlɔ yeengila ma i lɛɛ yeepekei hu. Wɛɛ gu wa yenge Ngewɔ wɛ kɛɛ kpatɛi.” 14Kia Farisiisia ti ji kpɛlɛɛ mɛnini, ti ngi gbafailɔ ajifa ti longɔ yɛla wa a navoei. 15Kɛɛ i ndeilɔ ti ma yɛ, “Wua mia wa wua yekpe wote a pɔɔnablaa nungaa yaama kɛɛ Ngewɔ i wu liisia hugɔɔlɔ. Gbamaile hani nasia nuuvu a ba gɔɔ ma wa, baa ii ma Ngewɔ yaama. 16“Mojisi jawei kɛɛ Ngewɔ lutuisia ti gɔlɔ nyɛingɔisia ti gɛlɛni a Jɔn Nguamɔi lɔ; na wooma Ngowili Yekpei hu lɔ gɛma kɔloongɔ Ngewɔ Mahayɛi ma, tawao numui gbi lɔ lapima wuavaa na a kpaya. 17Kɛɛ aijɛnɛ kɛɛ dunya ti gbɔyɔlaa i bɛwɛbɛwɛni i lewe sawei yeepɛpɛ bɛɛ hunyanila ma. 18“Hindo gbi lekee a gbele ngi nyahɛi ma, i nyaha weka gɔli, i pue gbuanga; tawao hindoi na a nyahɛi na gɔli ti gbeelenga ma, i pue gbuanga. 19“Kpatɛmɔ yila yɛlɔ wɔɔ na a ngi mayili a kula ba gbangɔ lekee folo gbi tawao i yɛ luva komɛ waawaa lɔ gulama. 20Ti yɛlɔ a wa a fɛɛlimɔ yila, ngi la a Lasarɔs, ta ngi la yeekpatɛmɔi gatei la, ngelei gungɔ ngi luwuma gbi. 21Mani a yɛlɔ wɔɔ nyanimɔi ji ma mɛhɛɛ gbukpui nasia mɛva ti yɛ a gbua kpatɛmɔi tebii ma ta gula kɛɛ ngilangɛisia vulii bɛɛ ti yɛlɔ a wa ta ngi gbalɛmɛisia yagɔmi. 22Fɛɛlimɔi i hailɔ kɛ malikeisia ti ya a ngie Ebraham yakahu aijɛnɛ. Kpatɛmɔi bɛɛ i hailɔ kɛ ti ngi gbɔwunga. 23I lini jahama lɔ, i wili kpalɛ wa hu. I ngi wui wumbuilɔ kɛ i Ebraham lɔnga kuhama pɔɔ, Lasarɔs i heini ngi gblanga. 24Kɛ i tolii wienga ngeleya yɛ, ‘Kɛkɛ Ebraham! Manu nya ma bi Lasarɔs lo i ngi lokoyiwoi yeengumbɛi hitɛ njɛi hu i hitɛ nya nɛi ma ajifa nya liima vɔɔningɔ wa le ngɔmbui ji hu.’ 25Kɛɛ Ebraham ndeilɔ yɛ, ‘I hitɛ bi wɛ, nya loi, kɛ watii wɔɔ ndɛvu i bi hokpala, hani yekpei gbi i yeilɔ bi ma, Lasarɔs ta hinda nyamu lekee mia i yɛ ngi male. Kiahuna na ta kohunɛ hu, bia biaa ndiimavɔɔni hu. 26I baa na ma, ndowa hubɔngɔ wa lɔ mua wueni luahu, aako nasia ta yɛ loni ti gbua mbei ti li wu gama, tɛɛ gu, tawao numu gbi ɛɛ gu a fola mu ma aa gbua mia wu na.’ 27Kɛ kpatɛmɔi i ndenga yɛ, ‘Kɔnɛɛ bɛɛ le, Kɛkɛ Ebraham, Lasarɔs lo hɔɔ nya kɛkɛ wɛlei bu. 28Nya ndewehingɛisia lɔ na lɔɔlu. I li i ti lahii aako tia yelɔ bɛɛ ta wa mbei ndiimavɔɔni ji hu.’ 29Ebraham ndeilɔ yɛ, ‘Bi ndewehingeisia tia Mojisi ni le kɛɛ Ngewɔ lutuisia ti wilingɔhu ti lahiiva; mahoungɔ bi ndewengɛisia ti wolo ti layie ma.’ 30Kpatɛmɔi i poteilɔ yɛ, ‘Na ɛɛ gu, Kɛkɛ Ebraham! Kɛɛ numu i hiyengaa hee hu i li ti gama, ta wounvelɔ ti jumbuisia ma.’ 31Kɛɛ Ebraham ndeilɔ yɛ, ‘Tii woloilɔ Mojisi ma kɛɛ Ngewɔ lutuisia, tɛɛ wolo ina bɛɛ numu i hiyeilɔ hee hu.’LUKI 171Yesu ndeilɔ ngi gaalopoisia ma yɛ, “Hindei nasia ta pie nungaa ta jumbui wie, ta walɔ huɛɛŋ, kɛɛ i nyamuni kpa numui na va a pie ti wa! 2Aa nyandelɔ ngi va ina ti yɛ ngai-gɔtu wa hɛlɛilɔ ngi boloma ti ngi wili gboyei hu kia aa pie jisia mumuisia yeengila bɛɛ aa jumbu wie. 3Faale a wu wiehindei mahugbe! “Bi ndewehindoi i jumbu wiengaa, gbandɛ ngi la, tawao i wounvengaa yeejumbui ma, manu ngi ma. 4I jumbu hinda wiengaa a bie heima wɔfla a folo yakpei, i wa bi gama heima wɔfla a nde yɛ, ‘Bi lemu le, ngɛɛ ya pie,’ ba manulɔ huɛɛŋ ngi ma.” 5Ndemɔi gaalopoisia ti ndeilɔ ngi ma tɛɛ, “pie mu layii a Ngewɔ i lewe ji ma.” 6Ndemɔi i poteilɔ yɛ, “Ina wu layii a Ngewɔ hitingɔe mɔstadi galɛi hu, wu yɛ ndelɔ ngulu wai ji ma wɛɛ, ‘Gule mbei bi bia yekpe hii gboyei hu!’ i golo wu wɛ. 7“Kia nduwɔ lɔ wu yilayee yeya, a mbei wu ngi gbalei hu ɔɔ a ngi mbalangɛisia mahugbe, i hiyenga ngengemɛi i wa, yeendemɔi ba ndelɔ ngi ma bɛ ‘Wa kaakaa bi bi mɛhɛɛ mɛ?’ 8Sawo, bɛɛ pie! A ndelɔ hɔɔ ngi ma yɛ, ‘Kpɔkɔ-mɛhɛɛ hugbatɛ bi wa la mbɛ, bi bia yekpe mayili, bi lo nya gbla ngi mɛhɛɛ mɛ, ngi kpɔle wie; na wooma bia bɛɛ bi mɛhɛɛ mɛ.’ 9Ma ii houni siɛgbuava bɔilopoi ma ngi yengei wieva. 10Hii lɔɔ wu na, wu na kpɛlɛɛ wiengaa ti ndeni wu ma pieva, a nde wɛɛ, ‘Bɔilopo gbama lɔ a mue; na mu yenge le pieva lekee mia mu pienga.’ ” 11Ji yesu i yɛ lima Jelusalɛm, i leweni a Samelia tia Galili ti luahui wee lɔ. 12Kia i yɛ wuama fuula yila hu kɛ kpɔukpɔublaa puu ti wanga ngi gama. Ti loni kuhama lɔ 13ti yelei gula tɛɛ, “Yesu, Kaamɔ, mu mamamau lɔ.” 14Kia i ti lɔni i ndeilɔ ti ma yɛ, “A li wu wua yekpe gɛ a saagbuablaa.” Ti loni lima kɛ ti bawonga, ti luwui i yɛ sɛwɛ. 15Kia ti yilayee i tɔni kɛ i bawonga, i yamɛilɔ, a Ngewɔ lato ngeleya; 16kɛ i gulanga ndɔmɛi fugbu Yesu gɔwɔbu, i siɛgbua ngi ma. Sameliamɔ yɛla a yeetaamɔi. 17Yesu ndeilɔ yɛ, “Numu puu ii le ta bawo? Ɔɔ peka taluisia? 18Gbɛe kɛnyɛmɔi ji yakpe i yamani siɛgbuava Ngewɔ ma?” 19Kɛ Yesu i ndenga ngi ma yɛ, “Hiye bi li; bi lalei a Ngewɔ i bi bawonga.” 20Farisiisia lɛɛnga ti Yesu mɔlilɔ migbe lɔ Ngewɔ Mahayɛi a wa. I kpɛmboilɔ yɛ, “Tɔmaseli ii gɛma numu aa kɔɔ ma kɛ Ngewɔ Mahayɛi lɔ wama; 21tawao numu gbi ɛɛ nde aa yɛma ‘Ta gbe mbei’ ɔɔ ‘Ta gbe mia!’ ajifa Ngewɔ Mahayɛi lɔ wu lia.” 22Kɛ i ndenga ngi gaalopoisia ma yɛ, “Watii a hitilɔ wu wɔlɔ Nuuvu Hindoloi voleisia yeengila lekee bɛɛ hulɔvaa, kɛɛ wɛɛ tɔ. 23Tawao nungaa ta yɛlɔ na ta nde wu ma tɛɛ, ‘A mia gbe!’ ɔɔ ‘A mbei gbee!’ Waa hitɛ ti wooma kɔkɔliva. 24Gbamaile kia ngelei a bahu gbua, i ngelei mawo a gbua kaka yila ma i to yeepekei ma, hii Nuuvu Hindoloi a yɛ na ngi wa-volei ma. 25Kɛɛ kpalɛ gboto a lalɔ ngi ma pɛiŋ foloi ji yeenungeisia ti gbele ngi ma. 26Kia i yɛ na wɔɔ Noa voleisia ma, hii a yɛ na Nuuvu Hindoloi wa-gbelei ma. 27Numui gbi ti yɛlɔ a mɛhɛɛ mɛ, ta ndɔ gboli, ta nyaha gɔli, ta nyahangaa ve hini wɛ, i hiti sɔ foloi ma Noa i wuani ndɛndɛi hu, njavei i wa i ti gbi jukulu. 28Hii lɔɔ wɔɔ i wieni Lɔt watii ma nungaa gbi ti yɛlɔ a mɛhɛɛ mɛ, ta ndɔ gboli, ta fele gɔ, ta kpalangaa la, ta pɛlɛngaa lo, 29kɛɛ foloi na ma Lɔt i gbuani Sɔdɔm, ngɔmbu wa i yeilɔ a gbua aijɛnɛ i ti gbi jukulu. 30Hii a wie foloi na ma Nuuvu Hindoloi a gbua nga. 31“Yeefoloi na ma, numui na i pɛlei wumba, ngi jɔhanisia ti pɛlei bu, aa hitɛ ti wumbuva liva la; hii numui na bɛɛ i na a yɛ kpalɛi hu, aa yama tei hu. 32A gili a Lɔt nyahɛi. 33Numu gbi lekee a lapi ngi lɛɛvui mabawova, a baalɔ la, kɛɛ numu gbi a ngi lɛɛvui lohu, a mabawolɔ. 34Ngi hugɛ a wue, yeekpindii na ma, numu fele ta yɛlɔ laani kpukɔ yakpei ma; ta yeegila wumbulɔ na, ti yeena lo. 35Nyaha fele ta yɛlɔ mɛhɛɛ hiyama hinda yakpei; ta lilɔ a yeengila, ti yeena lo. [ 36Hindo fele ta yɛlɔ kpalɛi hu; malikeisia ta lilɔ a yeengila, ti na lo.]” 37Ngi gaalopoisia ti ngi mɔlilɔ tɛɛ, “Mindo, Ndemɔi?” Kɛ i ndenga ti ma yɛ, “Miando pomɛi i na, na mia yibɛisia ta gbɔtɔ na.”LUKI 181Yesu i dɔmii gbuailɔ ngi gaalopoisia wɛ ti gaava kɛ mahoungɔ ti yɛ a Ngewɔ vɛli watii gbi, ti gahu aa gbɔyɔ. 2I ndeilɔ yɛ, “Kiti lemɔ yila i yɛlɔ wɔɔ taa yila hu, ɛɛ luwa Ngewɔ ma tawao ii ba gɔɔ numu gbi ma. 3Ponyaha yila yɛlɔ yeetei na hu, a wa Tuuŋ yeekootii lemɔi ji gama a ngi manɛnɛ ngi lɔnyɛi veva ngi wɛ, yɛ, ‘Gbɔ nya ma nya yiamui yeya!’ 4Njia lemɔi i gangɛilɔ huguhangɔ a lalila ma kɛɛ poma i ndeilɔ nɛmahu yɛ, ‘Kia bɛɛ ngɛɛ luwa Ngewɔ ma tawao ngii ba gɔɔ numu gbi ma, 5na hu gbi ndiihɛlɛ va ponyahɛi i fe ma nya wɛ, ngi temu vemaa ngi wɛ, ina na ii le a nya yɛlɔ kpɛngɛ ajifa ɛɛ gbe a walaa.’ ” 6Ndemɔi liilɔ gulɔma a ngi yɛpɛi yɛ, “A wolo na ma Kotii lemɔ gavangɔi i ndeni. 7Ngewɔ ɛɛ tɔnyɛi ve ngi numu wɔyɔngɔi nasia wɛ ta wɔɔ ngi ma a folo kɛɛ kpindi? A gbɛndɛlɔ a ti hɛɛwoi mɛnila? 8Gbɛɛ ngi hugɛ a wue, a tɔnyɛi velɔ ti wɛ ngaama. Na hu gbi, watii na Nuuvu Hindoloi a wa, a nungaa maleilɔ dunya ti langɔ a Ngewɔ?” 9Yesu i gbɔma dɔmii ji gbuɛilɔ nungei nasia va ti langɔ a tia yekpe ti wɔnalaa, ti lɛɛngɔ nungaa wekeisia hu. 10I ndeilɔ yɛ, “Hindo fele ti liilɔ wɔɔ hɛɛma Ngewɔ Wɛlei bu, yeengila Farisiimɔ, yeepekei pawa wɔyɔmɔ. 11Farisiimɔi i loilɔ gba i hɛɛ yɛ, ‘Ngewɔ, ngi siɛgbua bi ma ajifa ngɛɛ hani gbua numu yeya a kpaya, ngii gavani, ngɛɛ pue gbua kia nungaa wekeisia ta pie kakayee pawa wɔyɔmɔi na i looni mia. 12Nga sui houlɔ heima fele hokii hu tawao na gbi nga majɔɔ nga kɔlɛlɔ na puu ngi kaka yila ve bi wɛ.’ 13Kɛɛ pawa wɔyɔmɔi, i looni kuhama pɔɔ, ii guni aa ngi wui vulii wumbu aa ngelema gbe; i ta yekpe guluilɔ yɛ, ‘Ngewɔ, manu nya ma, jumbumɔ lɔ a nge!’ 14Ngi hugɛ a wue, taamɔi ji i yamɛilɔ ngi yeepɛlɛbu ngi hinda nɛngɔ Ngewɔ wɛ, i lewe Farisiimɔi ma. Ajifa numui gbi lekee a ta yekpe lɛ ngi ma a yeilɔ kɛɛ numui na a ta yekpe mayei, ngi ma a lɛlɔ.” 15Nungaa lɛɛnga ti wailɔ a ti loolangɛisia vulii bɛɛ ngi gama aako i ja a tie. Kia ngi gaalopoisia ti ji hulɔni, ti jɔlɛilɔ ti ma wava a ndolangeisia. 16Kɛɛ Yesu i ndeengɛisia lolilɔ ngi gama i nde yɛ, “A pie ndeengɛisia ti wa nya gama, wa ti huhou ajifa jisia nyɔkɔ lɔ ti woo a Ngewɔ Mahayɛi. 17Ji i lo wu nɛmahu! Numu gbi lekee ɛɛ Ngewɔ Mahayɛi gulu kia ndopo wulo na, ɛɛ wua na.” 18Juubleisia ti gulɔmɔ yila i Yesu mɔlilɔ yɛ, “Kaamɔ Yekpei, gbɔɔ nga pie kɔɔ ngi kunafɔ lɛɛvui majɔɔ?” 19Yesu ngi mɔlilɔ yɛ, “Gbɛe ba nya loli a kpekpemɔ? Numu gbi ii na aa gbekpe kɛlee Ngewɔ yakpe. 20Bi saweisia gɔɔlɔ: ‘Baa pue gbua, baa numu waa, baa huma wie, baa baama wie numu gbi ma, bi kɛkɛ bɛlɛ hei kɛɛ bi nje.’ ” 21Taamɔi i poteilɔ yɛ, “Ngi sawei ji kpɛlɛɛ hounga i hiye wɔɔ nya hiilopongɔi ma.” 22Kia Yesu i ji mɛnini, i ndeilɔ taamɔi ma yɛ, “Hinda yila mia i longa bi ma pieva. Bi yeyahani kpɛlɛɛ majia, bi yeenavoei ve fɛɛliblɛisia wɛ, ba kpatɛ majɔlɔ aijɛnɛ; na wooma bi wa bi to nya wooma.” 23Ji taamɔi i ji mɛnini, ngi lii i nyanilɔ hulewengɔ, ajifa ngi gbatɛngɔ wa yela. 24Yesu i tɔilɔ kɛ taamɔi lii nyaningɔi, kɛ i ndenga yɛ, “I kpaukpauni kpa kpatɛbleisia va liva Ngewɔ Mahayɛi hu! 25Kpatɛmɔi wualaa Ngewɔ Mahayɛi hu i kpaukpauni poloŋ nyɔmɛi wualaa ma mijii woohu.” 26Nungei nasia ti mɛnini i ji leni ti mɔlilɔ tɛɛ, “Ye lɔ na hɔɔ a bawo?” 27Yesu kpɛmboilɔ yɛ, “Na nuuvu ɛɛ gu aa pie, Ngewɔ a gulɔ ma.” 28Kɛ Pita i ndenga yɛ, “Tɔ lɛɛ! Mu gbuanga mu yeekuwuhuisia tovaa bi ma.” 29Yesu ndeilɔ ti ma yɛ, “Ngi hugɛ a wue a tɔnya kɛ numui na a ngi yeekuwuhu lo ɔɔ ngi nyahɛi ɔɔ ngi ndewehingeisia ɔɔ ngi lebleisia ɔɔ ngi leengeisia Ngewɔ Mahayɛi va 30a yeemalema majɔlɔ dunyei ji hu, kulɔmɛi i kunafɔ lɛɛvui majɔɔ.” 31Yesu i ngi gaalopo puu mahu feleisia lekee lolilɔ i nde ti ma yɛ, “A wolo! Mua lima Jelusalɛm, tawao hindei kpɛlɛɛ Ngewɔ lutuisia ti nyɛini kɔloongɔ Nuuvu Hindoloi ma nda a houlɔ. 32Ta ngi velɔ nasia wɛ Juublaa yaa tie, yeenungei nasia ta ngi gbafalɔ, ti ngi yɛli, ti ndayɛi wu ngi ma. 33Ta ngi lewelɔ, ti ngi waa kɛɛ lɔwɔi yeesawei ma a vululɔ i hiye.” 34Kɛɛ ngi gaalopoisia tii hindei ji kpɛlɛɛ bugɔni kulo bɛɛ. Njɛpɛi jisia yeembui lɔwungɔ yɛla ti ma; tawao tii kɔɔni gbɔɔ Yesu i yɛpɛma kɔlooni ma. 35Kia Yesu i yɛ lukpema Jɛliko gblanga, pumumɔ yila i yɛlɔ heini pelei gblanga, a fɛlii wie. 36Kia i mɛnini fahii ta lewe kɛ i mɔlinga yɛ, “Gbɔɔ a ji wiema?” 37Ti hugɛilɔ a ngie tɛɛ, “Yesu Nasalɛtimɔi mia i lewema.” 38I yelei gulailɔ yɛ, “Yesu, Devidi Hindoloi! Nya mamamau lɔ!” 39Nungei nasia ti yɛ kulɔ ti jɔlɛilɔ ngi ma tɛɛ i londo. Kɛɛ i yelei gulailɔ tewengɔ na ma yɛ, “Devidi Hindoloi! Nya mamamau lɔ!” 40Yesu i loilɔ i nde yɛ ti wa a pumumɔi ngi gama. Kia i laalani Yesu gblanga, Yesu i ngi mɔlilɔ yɛ, 41“Gbɔɔ bi longɔ ngi pie bi wɛ?” I kpɛmboilɔ yɛ, “Kaamɔ, nya longɔ ngi hinda lɔ gbɔma!” 42Kɛ yesu i ndenga ngi ma yɛ, “Kulɔ lɔ! Bi lalei a Ngewɔ i bi bawonga.” 43Ngamɛi na kɛ i gunga a hinda lɔla, i to Yesu wooma, a siɛgbua Ngewɔ ma. Kia fahii ti hulɔni, ti gbi ti Ngewɔ latoilɔ.LUKI 191Yesu i wuailɔ Jɛliko tawao i yɛ lewemaa. 2Taamɔ yilaa i yɛlɔ na, pawa wɔyɔblɛisia yeenumu wa a ngie, ngi la a Sakiɔs, ngi gbatɛngɔ. 3I yɛ lapilɔ tɔvaa numui yeegbɛ nyɔkɔ mia a Yesu kɛɛ ii yɛ gu aa yama wɛlɛ ngi ma fahii va tawao ngi gutungɔ. 4Faale i liilɔ kulɔ a piimɛ, i lɛ ngulu jɛmbɛ yila hu Yesu li-welei hu aako i ngi lɔ. 5Kia Yesu i foni yeehindei na, i ngulii hu gbeilɔ kɛ i ndenga Sakiɔs ma yɛ, “Sakiɔs, hitɛ kaakaa ajifa bi hota lɔ haa a nge.” 6Sakiɔs i hitɛilɔ kaakaa, i gahu gbua wa Yesu ma. 7Numui kpɛlɛɛ ti hulɔni ti tɔtoilɔ a gbonyɛlaa tɛɛ, “Taamɔi ji lɔ lima yɛva a jumbumɔ hota.” 8Sakiɔs i hiyeilɔ i lo, i nde Ndemɔi ma yɛ, “Ndemɔi, nga nya yeyahani gbi blalɔ ndia ngi kaka yila ve fɛɛliblɛisia wɛ tawao ina ngi hani gbi gbuanga wɔɔ numu gbi yeya a kava, nga nyɔkɔ yamalɔ ngi ma heima naani.” 9Kɛ Yesu i ndenga ngi ma yɛ, “Foloi ji lɔ mbawoyei i wuanga pɛlei ji bu ajifa taamɔi ji bɛɛ i yɛni a Ebraham bɔɔsɔ lɔ. 10Nuuvu Hindoloi i wani ndohubleisia lɔ gɔkɔliva i ti bawo.” 11Kia lɛ nungeisia ti yɛ woloma ji ma, Yesu liilɔ gulɔma a ngi yɛpɛi i dɔmii yila gbua ti wɛ, jifa ngi fongɔ jɔngɔ yɛla Jelusalɛm, tawao nungaa ti giliilɔ la tɛɛ Ngewɔ Mahayɛi i gbuama nga na. 12Faale i ndeilɔ yɛ, “Kena yila, tomamɔ wa a ngie, i yɛlɔ lima kɛnyɛ huguhangɔ hu aako i mahayɛi mɛ pɛiŋ i ya yama. 13Pɛiŋ i ya pele hou, i ngi bɔilopo puisia lolilɔ i kanigbɔlui ve ti wɛ a ngilangila i nde ti ma yɛ, ‘A yɛ a ji wote nya wooma.’ 14Ngi lɔlɔhubleisia ti lolongɔ yɛla a ngie, faale ti tutungaa loilɔ, ti to ngi ma ndeva kɛnyɛi na hubleisia ma tɛɛ, ‘Muii loni a kenɛi ji yɛva a maha mu mahu.’ 15“Kenɛi i mahayɛi mɛilɔ kɛ i wanga. Ngama kɛ i ngi bɔilopoisia lolinga ngi gɔwɔbu aako i kɔɔ gbɔɔ ti sɔɔni. 16Haalamɔi i wɛilɔ i nde yɛ, ‘Ndemɔi, ngi kanigbɔlu puu lɔ majɔnga na yilei hu bi feni mbɛ.’ 17Kenɛi ndeilɔ yɛ, ‘Bi hinda yekpe wa wienga; bɔilopo yekpe lɔ a bie! Kia bi lɔnyanga hinda wulo hu, nga bi lolɔ taa waawaa puu mahu.’ 18Bɔilopoi yeefelei i wɛilɔ i nde yɛ, ‘Ndemɔi, ngi kanigbɔlu lɔɔlu lɔ majɔnga na yilei hu bi feni mbɛ.’ 19I ndeilɔ yeebɔilopoi ji ma yɛ, ‘Ba yɛlɔ taa waawaa lɔɔlu mahu.’ 20Bɔilopo wekei i wɛilɔ yɛ, ‘Ndemɔi, bi ganigbɔlu yilei gbe; ngi ngiliilɔ kpaŋ yangisɛi ya ngi ndɔwu. 21Ngi luwɛilɔ bi ma ajifa bi yagbalɛngɔ wa. Na bi woo ii le tamia ba mbumbu tawao na bii hini ta mia ba tewe.’ 22Kenɛi i ndeilɔ ngi ma yɛ, ‘Bia bi bɔilopo nyamui ji! Bi layiesia vulii lɔ ngi bi lɛɛma la! Bi yɛ kɔɔlɔ kɛ nya yagbalɛngɔ wa le, nga na wumbu nya woo ii le tawao nga na lewe ngii hini. 23Gbɛe hɔɔ bii nya navoei wuni bankii ma? Ba na wie, nga majɔlɔ ndo laani ma nya yamangɔi ji hu.’ 24Kɛ i ndenga nasia ma ti yɛ looni na yɛ, ‘A kanigbɔlui gbua ngi yeya wu fe bɔilopoi na wɛ kani-gbɔlu puii i ngi yeya.’ 25Kɛɛ ti ndeilɔ ngi ma tɛɛ, ‘Ndemɔi, kanigbɔlu puu lɔ ngi yeya!’ 26I poteilɔ yɛ, ‘Ngi hugɛ a wue kɛ numu gbi hani i ngi yeya, mato a velɔ ngi wɛ; kɛɛ numui na hani gbi ii ngi yeya, na wuloi bɛɛ a yɛ ngi yeya ta kpualɔ ngi yeya. 27Faale na, a wa a nya juwui nasia tia tii yɛ loni ngi yɛ a ti mahɛi wu ti waa nya yaama!’ ” 28Yesu i ji lɔ leni kɛ i ya Jelusalɛm ti gulɔ. 29Kia i lukpeni Bɛtfaji gblanga kɛɛ Bɛtani, Ɔlivi Yiyei gakahu, i ngi gaalopo fele loilɔ, 30i vɛli ti ma yɛ, “A li fulei na hu i wu gulɔ; wu fonga na, wa jakasi lɔgbɛ lɔlɔ ngilingɔ tawao numu gbi ii ya heini wɔɔ mahu aa jia la. A fulo wu wa la mbei. 31Numu gbi i wu mɔlinga gbɛe wu fuloma, a nde ngi ma wɛɛ, ‘Ndemɔi gbewengɔe fa.’ ” 32Ti liilɔ tawao ti hindei gbi maleilɔ kia Yesu i ndeni la ti ma. 33Kia ti yɛ jakasi lɔgbɛi vuloma, nasia ti woo yɛla ti ti mɔlilɔ tɛɛ, “Gbɛe wu fuloma?” 34Ti kpɛmboilɔ tɛɛ, “Ndemɔi gbewengɔe fa.” 35Ti liilɔ a jakasi lɔgbɛi Yesu gama. Kɛ ti ti bobanisia voombonga mahu, ti gbɔ Yesu ma i lɛ mahu. 36Kia i yɛ jiama la, nungaa ti yɛlɔ a ti bobanisia voombo pelei ma. 37Kia i laalani Jelusalɛm gblanga, Ɔlivi Yiyei yeimɛi, faha wai na gbi ti yɛ ngi wooma ti tɔtoilɔ a goohunɛɛlaa, ta Ngewɔ lato ngeleya kpaya yengei nasia va ti tɔnga, 38tɛɛ, “Ngewɔ i Mahɛi na luba i wama Ndemɔi biyei hu! Ndiilɛli i yɛ aijɛnɛ, tato i yɛ Ngewɔ ma!” 39Farisii nasia lɛɛnga ti yɛ fahii hu ti ndeilɔ Yesu ma tɛɛ, “Kaamɔ, nde bi woomableisia ma ti londo!” 40Yesu poteilɔ yɛ, “Ngi hugɛ a wue kɛ jisia ti londo bɛɛ, kɔtiisia vulii ta tɔtolɔ a yelei gulala.” 41Kia i laalani Jelusalɛm gbla fɔɔ, a tei hu lɔ, kɛ i wɔlɔnga Jelusalɛm ma, 42yɛ, “Kiaa foloi ji bɛɛ bi yɛ hani nasia gɔɔlɔ ta wa a ndiilɛli! Kɛɛ kiahuna ti lɔwungɔe bi ma. 43Watii a hitilɔ bi gɔnyɔuisia ti gɔlɔ lo ti bi gala la ti komɛ, ti bi makpa yeegɔlɔi na goohu, ti yei bi ma ta gbua hu gbi. 44Ta bi nyanilɔ kpɛmgbɛjɛɛ wua bi leengeisia, tɛɛ kɔtu yakpe bɛɛ lo ngi yɛmɛi pɛleisia hu, ajifa bii watii na gɔni Ngewɔ i wani bi bawova!” 45Na wooma Yesu i wuailɔ Ngewɔ Wɛlei bu, i tɔtoo a felegɔblɛisia gbɛlaa na, 46yɛ ti ma, “Nyɛingɔe Ngewɔ Gɔlɛi hu kɛ Ngewɔ ndeilɔ yɛ, ‘Ta nya Wɛlei loli a hɛɛ-wɛlɛ lɔ;’ kɛɛ wu potenga a humablaa ti lɔwuma!” 47Folo gbi Yesu i yɛlɔ a nungaa gaa Ngewɔ Wɛlei bu. Saagbuablaa Waawaisia kɛɛ Sawei Yeekamɔɛisia kɛɛ nungeisia ti mahubleisia ti longɔ yɛla ti ngi waa, 48kɛɛ tii pele majɔni pieva ajifa numui gbi ti yɛlɔ a wolo ngi ma, tii loni ngi layie yeengila bɛɛ i hitɛ ti wooma.LUKI 201Folo yila ma, ji Yesu i yɛ nungaa gaama Ngewɔ Wɛlei bu, a Ngowili Yekpei hugɛ a tie, Saagbuablaa Waawaisia kɛɛ Sawei Yeekamɔɛisia kɛɛ kpakoleisia ti wuailɔ, 2ti ngi mɔli tɛɛ, “Hugɛ lɛɛ a mue, kpayɛi yeegbɔɔ i bi wɛ hindei jisia wieva, tawao ye lɔ i yeekpayei ji veni bi wɛ?” 3I ti mɔli gbɛmboilɔ yɛ, “Nya bɛɛ nga wu mɔlilɔ a mɔli yila; a hugɛ lɛɛ a nge, 4Nguɛi na Jɔn i yɛ nungaa wua la yeekpayei i gbuani Ngewɔ gama lɔ ɔɔ nuuvu?” 5Ti tɔtoilɔ a mawali houla luahu tɛɛ, “Mu ndengaa muɛɛ ‘I gbuani Ngewɔ gama lɔ,’ a ndelɔ yɛ, ‘Gbɛe hɔɔ wuii lani a Jɔn?’ 6Tawao mu ndengaa muɛɛ ‘I gbuani nuuvu gama lɔ,’ fahii ji kpɛlɛɛ mbei ta mu hɔwɔhɔwɔlɔ a kɔtii; ajifa ti langɔ yɛla la vulii kɛ Ngewɔ lutui lɔ wɔɔ a Jɔn.” 7Faale ti ndeilɔ Yesu ma tɛɛ, “Muii Jɔn gbayei gbuamɛi gɔɔ.” 8Kɛ Yesu i ndenga ti ma yɛ, “Nya bɛɛ ngɛɛ hugɛ hɔɔ a wue kpayei yeegbɔɔ nga hindei jisia wie la.” 9Na wooma Yesu i dɔmii ji gbuɛilɔ nungeisia wɛ yɛ, “Taamɔ yila i tuhani gbala lɛilɔ, i ndo ngengeblaa yeya, i li ndɔlɔ weka hu hinda huguhangɔ va. 10Kia watii i hitini, i bɔilopo loilɔ ngengeblɛisia gama yɛ ti ngi gɔ tuhani hu; kɛɛ ngengeblɛisia ti yeebɔilopoi leweilɔ, ti pie i yama a yeya haaka. 11Kɛ i bɔilopo weka longa; kɛɛ ngengeblɛisia ti ta bɛɛ leweilɔ, ti ngi yawufe, ti pie i yama a yeya haaka. 12Kɛ i bɔilopoi yeesawei longa; kɛɛ ngengeblɛisia ti ta bɛɛ nɛmuilɔ, ti ngi gbua kpalɛi hu. 13Kɛ kpalamɔi i ndenga yɛ, ‘Gbɔɔ na nga pie? Nga nya liima hindoloi lolɔ; tɛngaa ta ba gɔlɔ ngi ma.’ 14Kɛɛ kia ngengeblɛisia ti ngi lɔni, ti ndeilɔ ti nyɔunyɔu ma tɛɛ, ‘Kpalamɔi hindoloi lɔ. A mu ngi waa kɛ ngi jɔhani i yɛnga a mu woo!’ 15Faale ti ngi gbuɛilɔ kpalɛi hu, ti ngi waa. “Gbɔɔ na kpalamɔi a pie a tie? 16A walɔ i ngengeblɛi nasia waa, i kpalɛi ve ngengeblaa weka wɛ.” Kia nungeisia ti ji mɛnini, ti ndeilɔ tɛɛ “Gbula ma!” 17Yesu i ti gbeilɔ, i mɔli yɛ, “Gbɔɔ hɔɔ Ngewɔ Gɔlɔ nyɛingɔi ji yeembui le: ‘Kɔtii na pɛlɛ loblɛisia ti gbeeleni ma tɛɛ ii yekpeni, i wotenga a baama gɔtii kɔtii kpɛlɛɛ ma?’ 18Numu gbi i gulangaa yeekɔtii na ma, a ngi ŋɔnaŋɔnalɔ hulewengɔ, tawao yeekɔtii na i gulangaa numu gbi ma, a ngi gbuukpulɔ.” 19Sawei Yeekaamɔisia kɛɛ Saagbuablaa Waawaisia ti kɔɛilɔ kɛ Yesu i dɔmii ji gbuani ti va lɔ, faale ti longɔ yɛla ti ngi hou ngamɛi na kɛɛ ti luwɛilɔ nungeisia ma. 20Famia ti yɛlɔ a ngi yabɛɛ, ta nungaa pawa ngi yabɛva, yeenungeisia ta kɛ kɛ tɔnyablaa lɔ a tie, aako ti njia nyamu hou ngi la, ti ngi hou ti ngi ve Gɔvinei wɛ. 21Yeenungeisia ti Yesu mɔlilɔ tɛɛ, “Kaamɔ, mu kɔɔlɔ kɛ pɔɔnɛi mia ba nde tawao ba nungaa gaa la; bii gbeweni tomɛi yeegbɔɔ numu i looni na, tawao ba nungaa gaa vulii a tɔnyɛi lɔ kɔlooni Ngewɔ welei ma. 22Sawei lumangɔe mu wɛ pawɛi gulava Roma Maha Wai ma ɔɔ ii lumani?” 23Kɛɛ Yesu i kasoei na lɔilɔ ti kulani, kɛ i ndenga ti ma yɛ, 24“A navoo gbala yila gɛ lɛɛ a nge. Yee gbuaye lɔ kɛɛ ngi biyei ji i navoei ji ma?” Ti kpɛmboilɔ tɛɛ “Roma Maha Wai mia.” 25Kɛ i ndenga ti ma yɛ, “A na ve Roma Maha Wai wɛ Roma Maha Wai woo le, wu na ve Ngewɔ wɛ Ngewɔ woo le.” 26Kia tii guni a ngi houla ngi layie hu numui na kpɛlɛɛ yaama, ti ma i yɛilɔ louŋ, ti wuhu wungɔ kpɛmboi na va i nguani. 27Sadusiisia mia wɔɔ ta nde tɛɛ numu ɛɛ vulu aa hiye hee hu. Ti lɛɛnga ti wailɔ ngi gama, ti ngi mɔli tɛɛ, 28“Kaamɔ, Mojisi i sawei nyɛilɔ mu va yɛ ‘numu ndewehindoi i hangaa, i ngi nyahɛi lo kɛɛ tii ndo leni, mahoungɔ yeenumui i nyahɛi na wumbu i ndeengaa le ngi ndewei wɛ.’ 29Ndewehingaa wɔfla ti yɛlɔ wɔɔ na; yeehaalayei i nyaha gɔli, i haa ii ndeengaa leni. 30Kɛ ndeehindoi yeefelei i nyapoi gɔlinga, i haa ii ndo leni ma. 31Yeesawei bɛɛ i nyapoi gɔlilɔ. Ti wɔflangɔ kpɛlɛɛ ti ngi gɔlilɔ kɛɛ ti hailɔ tii ndo leni ma. 32Na wooma, nyapoi bɛɛ i hailɔ. 33Foloi kɛyila haablaa ta vulu ti hiye hee hu, ye lɔ ngi nyaha a yɛ a nyapoi ji? Ajifa ti wɔflangɔ ti ngi gɔlilɔ a nyaha la.” 34Yesu i ti mɔli gbɛmboilɔ yɛ, “Nungei nasia ti dunyei hu kiahuna tia mia ta nyaha gɔli ɔɔ ta nyaha ve hini wɛ. 35Kɛɛ nasia ti mahoungɔ a yɛla hiyeva hee hu foloi nasia ma kɛyila, tɛɛ nyahagɔli ɔɔ hinijɔɔ hinda wie. 36Ta wielɔ kia malikeisia ti na tawao tɛɛ ya gu a haala. Tia mia Ngewɔ leengeisia a tie, ajifa ti hiyenga hee hu. 37Mojisi i kɛnga leeŋ kɛ haablaa ta vululɔ ti hiye hee hu. Ngewɔ Gɔlɛi yeemia i ndɔgbɔi na hinda hugɛni ngɔmbui i yɛ vo ma kɛɛ ɛɛ mɔ, Mojisi i Ndemɔi lolilɔ na a ‘Ebraham kɛɛ Aisaki kɛɛ Jekɔpi ti Yewɔɛi.’ 38Kiahuna haablaa ti Yewɔ ya a ngie kɛlee fuublaa gbamaile ti gbi ti vulungɔe ngi wɛ.” 39Sawei Yeekaamɔisia lɛɛnga ti yɛpɛilɔ tɛɛ, “Kaamɔ, kpɛmboi na bi nguanga kpekpengɔ wa le!” 40Ajifa tii ya gbɔma liiloni ngi mɔliva a mɔli gbi. 41Kɛɛ Yesu i ti mɔlilɔ yɛ, “Ta yee gu a ndela tɛɛ Mahɛi Devidi hindolo lɔ a Ngewɔ Maha Heingɔi? 42Ajifa Devidi vulii i ndeilɔ Saam Gɔlɛi hu yɛ, ‘Ndemɔi ndeilɔ nya Lemɔi ma yɛ Hei mbei nya yejei hu, 43Haaŋ ngi bi gɔnyɔuisia wua bi gɔwɔbu.’ 44Devidi i yɛ Ngewɔ Maha Heingɔi loli a Ndemɔi; Ngewɔ Maha Heingɔi a yee na yɛ a Devidi lo?” 45Yesu i ndeilɔ ngi gaalopoisia ma, numui kpɛlɛɛ ti humɛni, yɛ, 46“A wu mahugbe a Sawei Yeekaamɔisia, nasia ti longɔ a lewetewelaa bobani guhakuhɛisia hu, ti longɔ nungaa ti yɛ a va ti ma a bagɔɔma njɔpɔwahuisia, ti longɔ a heimi yeekpekpeisia hɛɛ wɛleisia bu kɛɛ bama heimɛisia mɛhɛɛ-mɛ-gomɛisia hu, 47ta ponyahangɛisia ti wɛleisia gbua ti yeya a kava, na wooma ta hɛɛ huguhangɔisia wie aako ti kɛ kɛ ti lɔnyangɔe. Kpalɛi na kuna Ngewɔ a nda ti ma i leweni kpɛlɛɛ ma.”LUKI 211Yesu i yaama jiɛilɔ fahii ma, i kpatɛblaa gboto lɔ ta navoei wu kaŋaai na hu i yɛ Ngewɔ Wɛlei bu. 2I ponyaha vɛlingɔ yila bɛɛ lɔilɔ i sɛnti fele gula hu. 3Kɛ i ndenga yɛ, “Gbɛɛ ngi hugɛ a wue, navoei na ponyaha vɛlingɔi i feni i leweni numui gbi ti ndɛi ma. 4Gbamaile na kpatɛbleisia tii yɛ gbeweni fa tamia ti kpuani ti gbatei ma ti fe; kɛɛ ta, kia bɛɛ ngi vɛlingɔ i na kpɛlɛɛ lɔ veni i yɛ ngi yeya mɛva.” 5Yesu gaalopoisia lɛɛnga ti yɛlɔ a yɛpɛ kɔloongɔ Ngewɔ Wɛlei ma, ta ngi nyandelaa batu kɛɛ kɔtu nyandenyandei nasia ti toni la kɛɛ hani nasia nungaa ti yɛ fe Ngewɔ va. 6I ndeilɔ yɛ, “Hani jisia wu tɔma, watii a hitilɔ kɔtu yakpe bɛɛ ɛɛ lo laani mbei ngi mbaa mahu; ta ti kpɛlɛɛ wololɔ ti ti gula.” 7Ti ngi mɔlilɔ tɛɛ, “Kaamɔ, migbe lɔ ji a wie tawao gbɔɔ a yɛ a tɔmaseli kɛva kɛ ngi wielei i hitinga ma?” 8Kɛ Yesu i ndenga yɛ, “A wu mahugbe ta wu yaka; ajifa numu gboto ta walɔ nya biyei i ti ma, ta nde tɛɛ ‘Tamia a nge! Watii i lukpenga kpla!’ Waa hitɛ ti wooma. 9Tawao wu kɔisia malɔwɔ mɛningaa kɛɛ ji nungaa ta ganga a ti gɔmɛtisia, waa luwa; ajifa hindei jisia ta wielɔ pɛiŋ, kɛɛ tii kɛni kɛ kɛlɛmɛi lɔ na kpla.” 10I liilɔ gulɔma a ngi yɛpɛi yɛ, “Kɛnyɛisia ta gɔlɔ a ti nyɔunyɔ, mahawuisia ta gɔ luahu; 11ndɔlei a gbɛlilɔ hulewengɔ hinda gboto, tawao ndɔlei a walɔ kɛɛ pilipili-heegbɛisia hinda gboto; tawao hinda maluwangɔngaa kɛɛ tɔmaseli wawangaa ta yɛlɔ na ta gbua ngelei ma. 12Kɛɛ pɛiŋ hindei jisia kpɛlɛɛ ti ya wie, ta loko lalɔ wu ma, ti wu yakpɛ a nyamu, ti wu ve hɛɛ wɛleisia yeekulɔblɛisia wɛ kɛɛ kpindiwɛleisia, tawao ta walɔ a wue maha wawangaa gulɔ kɛɛ tokuloisia nya biyei va. 13Ji a yɛ a watii lɔ wa gu a Ngowili Yekpei lela. 14Faale i lo kulɔma wu hugbatɛ nɛmahu aako wu lii aa hɛlɛ wa yee wua yekpe magao Kotii hu. 15Ajifa nga nɛmahulewe yɛpɛngaa wulɔ wu la wu juwuisia tɛɛ gu a lola kulɔ ɔɔ ti hou a mawali. 16Wu lebleisia kɛɛ wu ndewehingeisia kɛɛ wu lenyamusia kɛɛ wu ndiamɔisia ta wu velɔ, tawao ta wu lɛɛnga waalɔ; 17Numui gbi ta lololɔ a wue nya va. 18Kɛɛ wu wundiei yeengila bɛɛ ɛɛ jukulu. 19A lo kpaŋ, ajifa ndiiloi na wa pie ta lɔ a pie wu kunafɔ lɛɛvui majɔɔ. 20“Kɛɛ wu tɔngaa kɔi i Jelusalɛm galanga, a kɔɔ na kɛ ngi wololei i lalanga kpla. 21Na wiengaa, nungei nasia ti Judia ti wila ti lɛ ngiyeisia hu, nasia ti Jelusalɛm goohu ti gbua na, tawao nasia ti tateisia hu taa wa yeetei ji hu; 22ajifa watii na mia Ngewɔ a kpalɛ la Isrɛlbleisia ma ti jumbuisia va aako na Ngewɔ Gɔlɛi i ndeni i wie. 23A yɛ nyamuni kpa a watii na koonyahangɛisia va kɛɛ koimɛisia! Ajifa ndiimɔnɛ wa a yɛlɔ dunyei hu tawao Ngewɔ liilewengɔ a yɛla nungei jisia ma; 24ta ti lɛɛnga waalɔ a kɔbowei, ti yeepekeisia hou a kɔhoungaa, ti ti vayafaya kɛnyɛisia kpɛlɛɛ hu; kɛnyɛblaa wekangaa tii Ngewɔ gɔɔ ta Jelusalɛm niwaniwalɔ ti gɔwɔbu haaŋ i to yeekɛnyɛisia ti watii gbɔyɔ-gbelei ma. 25“Tɔmaselingaa ta gɛlɔ foloi ma kɛɛ ngalui kɛɛ tumbekeisia, tawao kɛnyɛisia ti dunyei hu ti lii a nyanilɔ, ti wuhu bangɔ gboyei goondowoi va kɛɛ njagateisia, 26nungaa ta wulɔ ma a nduwɛi a ji ta yɛ na mawulo ma i wama dunyei gbi mahu, ajifa kpayei nasia ti ngelei ma ta gbualɔ ti jia-weleisia ma. 27Na wiengaa, kɛ ti Nuuvu Hindoloi lɔnga a wa ngelei ma a kpaya wa kɛɛ temaya. 28Hindei jisia ti tɔtongaa a wiela, a hiye wu lo, wu wu wuisia wumbu wu ngeleya gbe, ajifa wu Bawolei mia i lukpema kpla.” 29Kɛ i sale yila heinga ti ma yɛ, “A gili lɛɛ a figi wulii kɛɛ ngulu wekeisia gbi; 30wu tɔngaa lekee ta ndawa gbua, wa kɔɔlɔ kɛ hamɛi ma i gutunga. 31Hii lɔɔ i na, wu hindei jisia lɔnga ta wie, wa kɔɔlɔ kɛ Ngewɔ Mahayɛi ma i gutunga. 32“I yɛ wu nɛmahu kɛ hindei jisia ta wie pɛiŋ nungei nasia ti vulungɔ kiahuna ti ya gbɔyɔ a haala. 33Aijɛnɛ tia dunyei ta gbɔyɔlɔ kɛɛ nya layiesia ti hu ɛɛ nyani kunafɔ. 34“Kɛɛ a wu mahugbe waa wua yekpe ve mɛhɛɛ-mɛ-gomɛnga wɛ kɛɛ ndɔ gbolila hulewengɔ kɛɛ ndɛvui ji yeendiihɛlɛ mahindeisia aako watii na aa wa wu lii gbi ii ma kia numu a gɔwɔ a mani. 35Gbamaile foloi na a gbualɔ numui gbi ma ti heini dunyei yeehinda gbi. 36Faale wu valangɔ i yɛla kpelema gbi, wa hɛɛ Ngewɔ ma aako wu kaahu majɔɔ hindei jisia gbi huvova kɛɛ lova Nuuvu Hindoloi gulɔ ji a wa.” 37Hokii na hu Yesu i yɛ luva nungaa gaama Ngewɔ Wɛlei bu, kɛɛ kpɔkɔ i wɛlɛngaa wɔɔ, i yɛ li Ɔlivi Yiyei hu lɔ a yii na. 38Ngele i wongaa wɔɔ, numui gbi ti yɛ humbulɔ Ngewɔ Wɛlei bu wolova ngi ma.LUKI 221Bledii gbamɛi na yisti gbii hu yeekomɛi i lukpeilɔ kpla. Ta yeekomɛi loli a Tewema Gomɛi. 2Saagbuablaa Waawaisia kɛɛ Sawei Yeekaamɔisia ti yɛlɔ a pele gɔli Yesu waavaa ndɔwuma ajifa ti luwangɔ yɛla nungeisia ma. 3Kɛ Seitana i wuanga Judas Kɛriɔtmɔi lii hu, kaalopo puu mahu feleisia yeengila. 4I gbuɛilɔ i li tia Saagbuablaa Waawaisia kɛɛ Ngewɔ Wɛlei mahugbe polisisia ti yɛpɛ kɔlooni pelei na ma a Yesu vela ti wɛ. 5Ti goohu i nɛɛlɔ wa kɛ ti ndenga tɛɛ ta ngi gɔlɔ a navoo. 6Judas i lumɛilɔ ji ma, tawao i tɔtoilɔ na a pele yekpe gɔlila Yesu majiava ti ma na fahii ɛɛ magɔɔ. 7Bledii Gbama Gomɛi yeefoloi i hitiilɔ ma tawao yeefoloi na ma lɔ ta Tewema Gomɛi yeembalangɛisia waa. 8Yesu i Pita kɛɛ Jɔn loilɔ, i vɛli ti ma yɛ, “A li wu Tewema Gomɛi yeemɛhɛɛ hugbatɛ aako mu mɛ.” 9Ti ngi mɔlilɔ tɛɛ, “Mindo lɔ bi longɔ mu hugbatɛ na?” 10I ndeilɔ ti ma yɛ, “Wu wuangaa ta wai hu, wa ndakpao yila maleilɔ a lia njahakɛi. A to ngi ma wu li pɛlei na bu i lima na, 11wu nde pɛlɛmɔi ma wɛɛ, ‘Kaamɔ yɛ, ɔɔ hota lomui na mua nya gaalopoisia ma Tewema Gomɛ mɛhɛɛ mɛ na?’ 12A ngeleya lomu lakpa yila gɛlɔ a wue na gbatɛngɔ; a mɛhɛɛ hugbatɛ na.” 13Ti liilɔ ti hindei kpɛlɛɛ male kia Yesu i ndeni la, kɛ ti Tewema Gomɛ mɛhɛɛ hugbatɛnga. 14Ji yeemɛhɛɛ mɛ-gbelei i hitini, Yesu i heilɔ ngi nda heimi tebii ma tia ngi gaalopoisia. 15I ndeilɔ ti ma yɛ, “Nya longɔ wa le mua wueni mu Tewema Gomɛ mɛhɛɛ ji mɛ pɛiŋ ngi ya haa; 16gbamaile, ngi hugɛ a wue kɛ ngɛɛ ya gbɔma mɛ kɛlee yeemɛhɛɛ ji yeembui i gɛ gbalauŋ a Ngewɔ Mahayɛi wa- gbelei.” 17Kɛ i bolei wumbunga, i siɛgbua Ngewɔ ma, i nde ti ma yɛ, “A ji hou wu kɔlɛkɔlɛ wu ma; 18gbamaile, ngi hugɛ a wue kɛ ji wooma, ngɛɛ ya ngulu-wua lɔi ji gboli haaŋ Ngewɔ Mahayɛi i wa.” 19Kɛ i bledii gbuha yila wumbunga, i siɛgbua Ngewɔ ma, i ngalingali, i fe ti wɛ a ngilangila yɛ, “Nya luwui lɔ, na fɛngɔ wu va. A ya a ji wie wa ngili a nge.” 20Hi gbɔma i pieni, i bolei veilɔ ti wɛ ji ti na gbɔyɔni, yɛ “Bolei ji lɔ a hindei yangilingɔ ninɛi nya ŋamɛihu, na ngi puni wu va.” 21“Kɛɛ, a wote mbei! Numui na i nya vema mua ta lɔ mɛhɛɛ mɛma tebii ji ma. 22Nuuvu Hindoloi a haalɔ huɛɛŋ kia Ngewɔ i hugbatɛni la wɔɔ kɛɛ i nyamuni kpa numui na va a ngi ve!” 23Kɛ ti tɔtonga a ti nyɔunyɔu mɔlila ye lɔ ti lia i wama ji wiema. 24Yesu gaalopoisia ti ndabla wa wieilɔ kɔloongɔ numui na ma mahoungɔ ti ngi wumbu a numu wa ti lia. 25Kɛ i ndenga ti ma yɛ, “Nasia mahangaa a tie kɛnyɛisia mahu ta temaya lɔ yayenge ti mahu; tawao nasia kpaya i ti wɛ ti mahu ti longɔ nungaa ti yɛ a ti loli a hindawandabla, 26kɛɛ ma ii houni i yɛ hii wu lia; numui na numu wa le wu lia i wote a wu lopo wulo, tawao tokulɔi i wote a bɔilopo. 27Gbamaile, numui yeegbɔɔ tewengɔ ngi mbaa ma, numui na a hei tebii ma mɛhɛɛ mɛva ɔɔ numui na a mɛhɛɛ ve ngi wɛ kɛɛ njɛi? Numui na a hei tebii ma ta ii le? Kɛɛ nya wu lia kia bɔilopo. 28“Wua mia wu nya wooma wɔɔ gba nya hinda gbɔugbɔisia hu; 29kia nya Kɛkɛ i nya yɛnga a maha, hii nga yeekpaya yakpei ve wu wɛ, 30aako mua wueni mu mɛhɛɛ mɛ, mu kpɔle wie nya tebii ma nya mahayɛi hu tawao wu hei maha-heimangaa wa kiti lewe Isrɛl leenga puu mahu feleisia ti bɔɔsɔisia ti luahu. 31“Saimɔn, Saimɔn, wolo! Seitana i kpaya huvɛlinga aako i wu gbi gɔlɛ, yeekpekpeisia gbuava yeenyamuisia lia kia kpalamɔi a mbei mayafɛla, 32kɛɛ ngi Ngewɔ vɛlinga bi va, Saimɔn, kɔɔ baa gbaha a lala a nge; tawao bi yamangaa nya ma, bi pie bi mbaangɛisia ti lii i gbaya.” 33Pita i poteilɔ yɛ, “Ndemɔi, nya magbatɛngɔe mua bie mu li kpindiwɛlei bu ɔɔ ti mu waa.” 34Kɛ Yesu i ndenga ngi ma yɛ, “Gbɛɛ ngi hugɛ a bie, Pita, pɛiŋ tɛhinɛi i ya gokole a ngewohui ji, ba mawalilɔ heima sawa bɛɛ bii nya gɔɔ.” 35Kɛ i ngi gaalopoisia mɔlinga yɛ, “Kpelei wɔɔ ngi wu loni wuii lini a navoo ɔɔ kpafa ɔɔ kɔɔwa, wu baalɔ a hani gbi?” Ti kpɛmboilɔ tɛɛ, “Sawo.” 36Kɛ i ndenga yɛ, “Kɛɛ kiahuna na, numui na navoo i ngi yeya ɔɔ kpafa, i li la; tawao numui na kɔbowa ii ngi yeya, i ngi bobani majia i ngeya. 37Gbamaile gbɛɛ ngi hugɛ a wue kɛ Ngewɔ Gɔlɛi na i ndeni kɔloongɔ nya ma yɛ, ‘Ti ngi gbɛɛnga sawa nyanibleisia ma’ nda a houlɔ ajifa na gbi lekee nyɛingɔ nya ma, i wiema nya gama huɛɛŋ.” 38Ngi gaalopoisia ti ndeilɔ ngi ma tɛɛ, “Ndemɔi, kɔbowa fele gbe!” Kɛ i potenga i nde ti ma yɛ, “Na a gulɔ!” 39Yesu i gbuɛilɔ ta wai hu i lɛ Ɔlivi Yiyei hu kia i yɛ pie la watii gbi, kɛ ngi gaalopoisia ti tonga ngi ma. 40Kia i foni hindei na i yɛ ngi nɛmahu liva na, i ndeilɔ ti ma yɛ, “A Ngewɔ vɛli kɔlɛya aa wu male.” 41Kɛ i gbuanga ti ma, i li kulo, i wombi gbakpa, i Ngewɔ vɛli yɛ, 42“Kɛkɛ, i nɛngaa bi wɛ, pie bolei ji, kpalɛi i ndavengɔ, aa foo nya ma; na hu gbi bi liimɛi i wie, nya ndɛi ii le.” 43Malika yila i gbuɛilɔ aijɛnɛ i gɛ a ngie, i ngi lii gba. 44Ndiimɔɔnɛ wa i yɛlɔ ngi ma faale i Ngewɔ vɛlilɔ ngagbalɛngɔ i lewe haalayei ma; tawao fɔndɛi na i yɛ gbua ngi ma i wieilɔ kia ŋama gate wawangaa, a hitɛ ndɔmɛi. 45Kia i hiyeni Ngewɔ vɛlimɛi i yamɛilɔ ngi gaalopoisia gama kɛɛ i maleni ndiinyani i pienga ti yiinga. 46I ndeilɔ ti ma yɛ, “Gbɛe wu yiima? A hiye wu Ngewɔ vɛli aako kɔlɛya aa wu male.” 47Yesu i loni yɛpɛmaa, faha waa ti gbua nga, ngi gaalopoisia yilayee, Judas, i looni ti gulɔ. I wɛilɔ Yesu gama ngi lagɔmiva. 48Kɛɛ Yesu ndeilɔ yɛ, “Judas, ndagɔmi lɔ bi longɔ bi Nuuvu Hindoloi majia la?” 49Kia kaalopoi nasia ti yɛ Yesu gbla ti tɔni gbɔɔ i wama wiema, ti mɔlilɔ tɛɛ, “Ndemɔi, mu mu gɔbowɛisia laala nga?” 50Kɛ yeengila i Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai luwei ŋɔnanga i ngi yejama wolii lewe na. 51Kɛɛ Yesu i ndeilɔ yɛ, “I gɛlɛ na ma!” I jailɔ a taamɔi wolii kɛ yeengolii i bawonga. 52Kɛ Yesu i ndenga Saagbuablaa Waawaisia ma kɛɛ Ngewɔ Wɛlei mahugbe gugbɛisia kɛɛ kpakoleisia, nasia ti wani ngi houma yɛ, “Wu wanga a kɔbowangaa kɛɛ kpɔnangaa nya houva bi tɔaa bɛɛ kpundɛ gulamɔ mia a nge? 53Mua wueni mu yɛlɔ Ngewɔ Wɛlei bu folo gbi kɛɛ wuii lapini nya houva. Kɛɛ wu nda watii mia i hitinga wua Seitana-ni, kpindi yeemahɛi.” 54Ti Yesu houilɔ ti li a ngie Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai yeepɛlɛbu, Pita a to ti ma kuhama. 55Kia ti ngɔmbui lani katei lia ti hei kpla, Pita bɛɛ i liilɔ i hei ti lia. 56Nyaha-bɔilopo yila i ngi lɔilɔ i heini ngɔmbuvoi ma; kɛ i ngi gbenga tiŋ yɛ, “Taamɔi ji bɛɛ i yɛlɔ Yesu wooma!” 57Kɛɛ Pita i mawalilɔ ma yɛ, “Nyapoi, ngii ngi gɔɔ lɛ pɛiŋ.” 58Kia hu i lɛmbini kulo kɛ numu weka i ngi lɔnga yɛ, “Bia bɛɛ ngi gaalopoi lɔ a bie.” Kɛɛ Pita ndeilɔ yɛ, “Ndakpei, ta ya a nge.” 59Kia gbɔma hu i lɛmbini i gu a hawa yila, numu weka i laliigbɛilɔ ma yɛ, “Tɔnya le, taamɔi ji bɛɛ i yɛlɔ ngi wooma ajifa Galilimɔ mia a ta bɛɛ.” 60Kɛɛ Pita i ndeilɔ yɛ, “Ndakpei, ngii kɔɔ gbɔɔ bi ndema.” Kɛɛ ngamɛi na, Pita i loni yɛpɛmaa kɛ tɛhinɛi i gokolenga. 61Kɛ Ndemɔi i wotenga i Pita gbe. Kɛ i hitɛnga Pita wɛ ji Ndemɔi i ndeni ngi ma yɛ, “Pɛiŋ tɛhinɛi i ya gokole haa, ba mawalilɔ nya hindama heima sawa.” 62Kɛ Pita i gbuanga i wɔɔ ndalewengɔ ma. 63Nasia Yesu makpangɔ yɛla ti yɛlɔ a hɛlɛ ngi ma, ta ngi lewe. 64Ti ngi yaama yiliilɔ ta nde ngi ma tɛɛ, “Numui na i bi leweni ngi gɛ lɛɛ!” 65Ti mbɛlɛnyani yɛpɛ weka gboto leilɔ ngi ma. 66Kia ngele i woni, kpakoleisia kɛɛ Saagbuablaa Waawaisia kɛɛ Sawei Yeekaamɔisia ti gomɛilɔ kɛ ti wanga a Yesu yeekootii na gulɔ. 67Kɛ ti ndenga tɛɛ, “Hugɛ a mue ina bia lɔ Ngewɔ Maha Heingɔi a bie.” Kɛɛ i ndeilɔ yɛ, “Ngi hugɛ bɛɛ a wue, wɛɛ la la; 68tawao ngi wu mɔlinga a mɔli, wɛɛ kpɛmbo. 69Kɛɛ i hiye watii ji ma, Nuuvu Hindoloi a yɛlɔ heini Ngewɔ na kpayei gbi i ngi wɛ ngi yeja hu.” 70Kɛ ti gbi ti ngi mɔlinga tɛɛ, “Kɛ bia lɔ hɔɔ Ngewɔ Hindoloi a bie?” Kɛ i kpɛmbonga yɛ, “Wua vulii wu ndenga kɛ tamia a nge.” 71Kɛ ti ndenga tɛɛ, “Muii ya gbeweni selingaa va! Mua vulii mu na mɛninga i ndenga!”LUKI 231Njialebleisia gbi ti hiyeilɔ ti li a Yesu Paileti gama. 2Kɛ ti tɔtonga a ngi nyamui gɛla tɛɛ, “Mu taamɔi ji houilɔ a wuaa mu bondeisia gbi woohu yɛ ti ganga a pawɛi gulala Roma Maha Wai ma, tawao yɛ ta vulii lɔ Ngewɔ Maha Heingɔi a ngie tawao na kɛilɔ kɛ maha mia a ngie.” 3Kɛ Paileti i ngi mɔlinga yɛ, “Juubleisia ti mahɛi a bia lɔ?” Kɛ i kpɛmbonga yɛ, “Bia vulii bi ndenga.” 4Kɛ Paileti i ndenga Saagbuablaa Waawaisia ma kɛɛ fahii gbi yɛ, “Ngii sabu gbi lɔni taamɔi ji lɛɛva.” 5Kɛɛ ti nɔɛilɔ huɛɛŋ ndɛisia wɛlɛvaa Yesu ma tɛɛ, “Taamɔi ji lɔ nungaa ti lii gbemgbama a kaai na i ti gaama la Judia lɔlei hu gbi, i lɔto Galili i foo fa mbei.” 6Kia Paileti i ji mɛnini, i mɔlilɔ ina Galilimɔ mia a Yesu. 7Kia i kɔɔni kɛ Yesu i gbuani Hɛlɔd nda lɔlei hu lɔ, i ngi yoyeilɔ Hɛlɔd gama, tawao Hɛlɔd vulii i yɛ Jelusalɛm lɔ a watii na. 8Ji Hɛlɔd Yesu lɔni ngi goohu i nɛɛlɔ wa ajifa ngi lɔ-mani i yɛlɔ ngi ma huguhangɔ gbamaile i wilanga a ngi malɔwɔ gboto mɛnila tawao ngi lii yɛlɔ ma tɔvaa Yesu i kabande hinda wie. 9Faale i ngi mɔlimɔlilɔ kpoto, kɛɛ Yesu ii yeengila bɛɛ gbɛmboni. 10Saagbuablaa Waawaisia kɛɛ Sawei Yeekaamɔisia ti gbuɛilɔ Kotii gulɔ ti liigba njiɛi na hu ti pɛlɛni Yesu ma. 11Hɛlɔd tia ngi sojeisia ti Yesu yawufeilɔ, ta ngi yɛlɛ; kɛ ti bobani nyande wa wunga ngi ma, ti ngi yama Paileti gama. 12Hɛlɔd tia Paileti ti juwuyangɔ yɛla a ti nyɔunyɔ kɛɛ foloi na ma ti woteilɔ a ndiamɔngaa. 13Paileti i Saagbuablaa Waawaisia lolilɔ kɛɛ tokulɔisia kɛɛ nungeisia, 14i nde ti ma yɛ, “Wu wɛilɔ a taamɔi ji nya gama wɛɛ ta nungaa ti lii gbemgbama. Kiahuna, ngi yeenjɛpɛi ji hugbɛkpɛnga mbei wu yaama kɛɛ ngii tɔni kɛ ngi lɛɛ lɔ a njiɛi gbi wu pɛlɛnga ngi ma. 15Hɛlɔd vulii bɛɛ ii ngi lɛɛma lɔni, gbamaile i ngi yamanga mu gama. Taamɔi ji ii ya hinda gbi wieni kungɔ a ngi waala. 16Faale nga pielɔ ti ngi lewe ngi gbe ngi ma.” [ 17Tewemahu Gomɛ gbi yaa wɔɔ hitima Paileti yɛlɔ huɛɛŋ a gbe kpindiwɛlɛbumɔ yila ma ti va gbama.] 18Kɛɛ fahii gbi ti yele gulailɔ tɛɛ, “Taamɔi ji waa, bi gbe Barabasi ma mu wɛ!” 19(Ti Barabasi ji wuilɔ kpindiwɛlei bu ajifa i loilɔ nungaa gulɔ kɔɔ ti ganga a gɔmɛtii, ti ndapi lalewe taa wai hu, Barabasi i numu yila waa yeendapii na hu.) 20Paileti longɔ yɛla i gbe Yesu ma, faale i yɛpɛilɔ gbɔma ngeleya fahii gama; 21kɛɛ ti yelei gulailɔ tɛɛ, “Ngi gbakpa krɔsii ma! Ngi gbakpa krɔsii ma!” 22Paileti i ndeilɔ ti ma heima yeesawei yɛ, “Gbɛe, hinda nyamui yeegbɔɔ i pienga? Ngii ya hinda nyamu gbi lɔni ngi hu kungɔ a numu walaa fa; faale nga pielɔ ti ngi lewe ngi gbe ngi ma.” 23Kɛɛ ti nɔɛilɔ hu, ta yele wa gula tɛɛ i Yesu gbakpa krɔsii ma tawao kɛlɛmɛi yeeyelei na i pieilɔ Paileti i luma ti wɛ. 24Faale Paileti i kiti lɛilɔ yɛ ti liimɛi i wie. 25I gbeilɔ taamɔi na ma i yɛ kpindiwɛlei bu ndapi Gulava kɛɛ numu walaa kia nungaa ti ndeni la ngi ma, i Yesu ta ngi ve ngi sojeisia wɛ yɛ ti pie a ngie kia a nɛɛla ti wɛ. 26Sojeisia ti gbuɛilɔ a Yesu Paileti wɛlei bu tawao kia ti yɛ lima a ngie ngi gbakpamɛi, ti taamɔ yila houilɔ a kpaya, ngi laa a Saimɔn, Sairinimɔi, a gbua ndɔgbɔi ma a wa taawai hu, ti Yesu krɔsii la ngi gbakima tovaa la ngi ma. 27Faha lakpa wa ti toilɔ ngi ma kɛɛ nyahangɛisia, ti lokoi laani ti wumba ta ngi wɔɔwo. 28Kɛɛ Yesu i woteilɔ ti gama yɛ, “Jelusalɛm nyahangɛisia! Wa nya wɔɔwo, a wua yekpe wɔɔwo kɛɛ wu leengeisia. 29Ajifa watii lɔ wama hitima ta ndelɔ tɛɛ, ‘Kpemableisia ti goohu nɛngɔ kpa kɛɛ koi nasia tii ndo leni kɛɛ nasia tii ndoo nyinini!’ 30Yeewatii na ma ta tɔtolɔ a ndela ngiye waawaisia ma tɛɛ, ‘A gula mu ma;’ ti nde ngiye wɛɛwɛɛisia ma tɛɛ, ‘A mu gbɔwu!’ 31Gbamaile ina ta hinda bondei ji wielɔ a ngulii na ngundungɔ, gbɔɔ a wie a yeembei?” 32Ti liilɔ a hinda nyamublaa fele bɛɛ ti waava tia Yesu-ni. 33Kia ti foni yeehindei, ta na loli a “Ngugoko”, na lɔ ti Yesu gbakpani na krɔsii ma kɛɛ hinda nyamublaa feleisia, yeengila i ngi yejei hu, yeepekei i ngi gɔwɔi hu. 34Kɛ Yesu i ndenga yɛ, “Kɛkɛ, manu ti ma; ajifa tii na gɔɔ ti piema.” Kɛ sojeisia ti kɔhani gɔnga ngi magulɛisia va, numu gbi i na wumbu i paani. 35Nungeisia ti yɛ loonilɔ na ta na gbe, kɛɛ Juubleisia ti mahubleisia ti jɔndɛilɔ a ngie tɛɛ, “I nungaa wekeisia bawoilɔ; i ta yekpe bawo lɛɛ, ina ta lɔ Ngewɔ liima maha Heingɔi a ngie!” 36Sojeisia bɛɛ ti yɛlɔ a ngi gbafa, ta wa ngi gama, ta ndɔ lagbangɔ gɛ a ngie, 37tɛɛ, “Ina Juubleisia ti mahɛi lɔ a bie kɛ bia yekpe bawo!” 38Gbembele-gɛkɛlɛi gbakpangɔ yɛla ngi wukɔɔ, nyɛingɔ ma tɛɛ, “Juubleisia ti Mahɛi” 39Hinda nyamublɛi nasia ti tia tieni gbakpani yeengila i jɔlɛilɔ Yesu ma yɛ, “Ngewɔ Maha Heingɔi ya a bie? Bia yekpe bawo lɛɛ kɛɛ mua!” 40Kɛɛ hinda nyamumɔi yeepekei i gbandɛilɔ ngi la yɛ, “Bɛɛ luwa Ngewɔ vulii ma, bi tɔma mua tieni mu ndɛɛ yakpei majɔnga? 41Mu ndɛi ta pɔɔnangɔe ajifa nyamui na mu pieni yeepawei mia mu majɔma; kɛɛ ta ii hinda nyamu gbi wieni.” 42Kɛ i ndenga Yesu ma yɛ, “Yesu, nya hinda i lo bi nɛmahu kpemɛi ba wua bi Maha gbayei hu.” 43Yesu i ndeilɔ ngi ma yɛ, “Ngi nde bi ma a tɔnya kɛ foloi ji mua bie ma yɛlɔ kohunɛ heimi mia aijɛnɛ.” 44Fologundiei i hitiilɔ kɛ kpindi i wɛlɛnga ndɔlei na hu gbi i to kpɔkɔvolei ma; foloi i lɔwuilɔ, 45kɛ kula hawei yeesawei wai na i yɛ hɛlɛni Ngewɔ Wɛlei bui i blanga ndia fa. 46Ngamɛi na, Yesu i toli wieilɔ a ngoo wa yɛ, “Kɛkɛ, ngi nya yafei loko wuaanga bi yeya!” Kia i ji leni kɛ ngi lii i wuanga. 47Kia Kugbei na i yɛ looni na i tɔni gbɔɔ wienga, i Ngewɔ latoilɔ yɛ, “Tɔnya vulii le, numu yekpe lɔ wɔɔ a taamɔi ji!” 48Fahii na gbi ti gomɛni yeehindei ji hubɛɛva, kia ti tɔni gbɔɔ i wieni, ti yamɛilɔ tei hu ti lokoi laani ti wumba a ndiinyani. 49Kɛɛ nasia kpɛlɛɛ ti yɛ Yesu gɔngɔ pandawanda kɛɛ nyahangɛi nasia ti yɛ to ngi wooma ta gbua Galili ti yɛ looni kuhama lɔ ta hubɛɛ. 50Taamɔ yila yɛlɔ na, ngi la a Josɛf, a gbua Judia yeetaa yila hu ta toli a Arimatia. Kiti-lewemɔ lɔ wɔɔ a ngie Ndɔlɔ Kotii hu tawao ngi yekpengɔ yela, ngi langɔ a Ngewɔ. Ii lumani kitii na ma ti teweni Yesu ma kɛɛ na ti pieni a ngie. 52Taamɔi ji i liilɔ Paileti gama i Yesu womɛi huvɛli. 53Na wooma i ngi gbuɛilɔ krɔsii ma, i ngi beembee kasange bagbangɔ hu, i ngi la kambɛi hu ti mblani fawei yakama, mia tii yɛ numu gbi gbɔwuni na ngovama. 54Ndɛvu Volei yeemagbatɛ volei yɛla tawao Ndɛvu Volei lɔtongɔ jɔngɔ yɛla. 55Nyahangɛi nasia ti gbuani Galili ti toni Yesu wooma ti toilɔ Josɛf ma ti kambɛi lɔ kɛɛ Yesu womɛi layii hu. 56Kɛ ti yamanga ti yee kuwuhu, ti gbɛsɛisia hugbatɛ kɛɛ ngulɔ gunɛnɛngaa siava ngi womɛi ma. Ti lɛɛvuilɔ Ndɛvu Volei ma kia Ngewɔ jawei ndeni la.LUKI 241Kɛɛ Sɔndei ma a ngenda tɛtei, nyahangɛisia ti liilɔ kambɛi gama a ngulɔ gunɛnɛi nasia ti yɛ hugbatɛni. 2Ti maleni kɔtii gilikilingɔ kpuangɔ kambɛi lama, 3kɛɛ kia ti wuani kohu tii Ndemɔi Yesu womɛi lɔni. 4Ti yɛ loonilɔ na, ti wuhu wungɔ, kɛ ti hindo fele lɔnga ti looni ti gbla, ti magulɛi a voo numu yama ɛɛ lo ma. 5Nyahangɛisia ti luwɛilɔ wa, ti ti wuisia hitɛ ndɔma, kɛ hingɛisia ti ndenga ti ma tɛɛ, “Gbɛe wu fulumɔi gɔkɔlima hablɛisia lia? 6II mbeindo; i hiyenga. I hitɛ wu wɛ ji i ndeni wu ma watii lɛ i yɛ Galili, 7yɛ, ‘Ta Nuuvu Hindoloi velɔ huɛɛŋ numu nyamuisia wɛ, ti ngi gbakpa krɔsii ma, kɛɛ lɔwɔi yeesawei ma a vululɔ i hiye.’ ” 8Yesu layiesia ti hitɛilɔ ti wɛ, 9kɛ ti gbuanga kambɛi gama ti li ti yeehindei ji gbi hugɛ a ngi gaalopo puu mahu yileisia kɛɛ yeemɔniisia gbi. 10Nyahangɛi jisia mia wɔɔ a Meri Magdalamɔi, Joana kɛɛ Meri, Jemisi ngi nje; tia kɛɛ nyaha wekei nasia tia tieni ti lini, ti hindei jisia hugɛilɔ a Yesu gaalopoisia. 11Kɛɛ kaalopoisia ti giliilɔ tɛɛ baaba yɛpɛ gbama mia nyahangɛi jisia ti ndema ti ma, fa mia tii lani a tie. 12Kɛɛ Pita i hiyeilɔ i li a piimɛ kambɛi gama, i wupɛlɛ, i hugbee kɛɛ ii hani gbi lɔni kɛ lekee kasangei na i yɛ laani na. I yamɛilɔ pɛleila, ngi wuhu wungɔ na va i wienga. 13Folo yakpei na ma Yesu woomablaa fele ti yɛlɔ lima fuula yila hu ta toli a Ɛmeɔs, kungɔ a mɛli wɔfla a gbua Jelusalɛm, 14tawao ti yɛlɔ a yɛpɛ luahu kɔlooni hindei gbi ma i yɛ wieni. 15Kia ti yɛ yeenjɛpɛi jisia le, Yesu vulii i ti maleilɔ, tia tieni ta li. 16Ti ngi lɔilɔ kɛɛ ti yamɛisia houngɔ yɛla na hii tii ngi gɔni. 17Yesu i ti mɔlilɔ yɛ, “Gbɔɔ wu yɛpɛma luahu kɔlooni ma pelei ji hu?” Ti loilɔ kpɛ, ti mamanungɔ. 18Yeena ta toli a Kliopas i ngi mɔlilɔ yɛ, “Hota lɔ a bie Jelusalɛm na hii bii hindei jisia hugɔɔ ti wiema na lɔwɔi jisia hu?” 19Yesu i ti mɔlilɔ yɛ, “Gbɛ hindangaa?” Kɛ ti kpɛmbonga tɛɛ, “Hindei nasia ti Yesu Nasalɛtimɔi wieni. Taamɔi na i yɛni a Ngewɔ lutui lɔ tawao Ngewɔ vulii kɛɛ nungeisia gbi ti yɛ kɔɔlɔ kɛ kpaya waa lɔ hinda gbi hu a nde ɔɔ a pie. 20Mu Saagbuablaa Waawaisia kɛɛ mu mahubleisia ti ngi veilɔ Gɔmɛtii wɛ aako ti ngi lɛɛ ngi wava, ti ngi gbakpa krɔsii ma. 21Mu lii i yɛlɔ ma kɛ ta mia numui na le a Isrɛl wumawo. I ba na kpɛlɛɛ ma, lɔwɔi yeesawei lɔ na ji i wienga. 22Tawao nyaha lɛɛnga mua tieni mu ngi woma wɔɔ, ti mu wuhu wunga. Ti liilɔ kambɛi gama a ngenda tɛtei ji 23tii ngi womɛi lɔni; kɛ ti yamanga mu gama tɛɛ malikeisia mia ti gɛnga a tie ti ndenga ti ma tɛɛ Yesu i vulunga. 24Nasia lɛɛnga mua tieni mu yɛ na ti liilɔ kambɛi gama, ti male lɔɔ kia nyahangɛisia ti ndeni la; kɛɛ tii ta vulii lɔni.” 25Kɛ Yesu i ndenga ti ma yɛ, “Wu gbowani kpa tawao wu hulɛlini kpa lava a na kpɛlɛɛ Ngewɔ lutuisia ti ndenga! 26Ma ii yɛ houni Ngewɔ Maha Heingɔi i kpalɛi ji kpɛlɛɛ majɔɔ aako i wua ngi mahayɛi hu?” 27Ngewɔ Gɔlɛi yeemia gbi lekee kpitingɔ ngi ma, i fasailɔ ti ma, i lɔto Mojisi gɔlɔ nyɛingɔisia ma kɛɛ Ngewɔ lutuisia gbi ti ndɛisia. 28Ti lukpeilɔ fulei na gbla ti yɛ lima hu kɛ Yesu i pienga bi tɔngaa bɛɛ i lewemaa; 29kɛɛ ti ngi huhouilɔ tɛɛ, “Mu yii mbei ajifa foloi yeingɔ wa le tawao kpindi magutungɔ.” Kɛ tia tieni ti wuanga pɛlei bu. 30Kia tia tieni ti heini mɛhɛɛ mɛmɛi, i bledii wumbuilɔ, i siɛgbua Ngewɔ ma, i ngali, i fe ti wɛ. 31Kɛ ti yamɛisia ti lawonga, kɛ ti ngi gɔnga, kɛ i longa hu ti yeya. 32Ti ndeilɔ ti nyɔunyɔ ma tɛɛ, “Mu liisia tii huvengɔ yɛla a kohunɛ ji i yɛ yɛpɛ mu gama pelei hu kɛɛ ji i yɛ Ngewɔ Gɔlɛi fasaima mu ma?” 33Ngamɛi na ti hiyeilɔ ti yama Jelusalɛm. Ti kaalopo puu mahu yileisia maleni hinda yila lɔ tia nasia ti gbɛɛngɔ yɛla ti ma, 34kɛ ti hugɛnga a ti veenjɔ tɛɛ, “Ndemɔi i hiyenga fɔ, tawao i gɛnga a Saimɔn!” 35Kɛ tia bɛɛ ti hugɛnga gbɔɔ i wieni pelei hu kɛɛ ji ti ngi gɔni bledii yaliyii ma. 36Ti loni njɛpɛi ji lemaa kɛ Yesu vulii i longa ti lia, i nde yɛ, “Ndiilɛli i yɛ wu ma!” 37Kɛɛ ti magbɛlingɔ yɛla, ti luwangɔ, ta gili tɛɛ ndɔumɔi mia ti tɔnga. 38Kɛɛ i ndeilɔ ti ma yɛ, “Gbɛe sekahu i wu liisia hu tawao gbɛe wu liisia yablangɔ? 39A nya lokoisia lɔ lɛɛ kɛɛ nya gɔwɔisia, aako wu kɔɔ kɛ nya vulii lɔ; a ja a nge, wu tɔ; ajifa nduwu kɛɛ kaalɛ tii ndɔumɔ ma kia wu tɔma la nya ma.” 40Kia i ji leni kɛ i ngi lokoisia gɛnga a tie kɛɛ ngi gɔwɔisia. 41Kɛɛ kia Kohunɛ kɛɛ kualamɛi i pieni tii lani la, i ti mɔlilɔ yɛ, “Mɛhɛɛ gbi lɔ mbei wu yeya mɛva?” 42Ti nyɛɛ yeelengɔ veilɔ ngi wɛ, 43kɛ i hounga i mɛ ti yama. 44Kɛ i ndenga ti ma yɛ, “Hindei jisia vulii lɔ ngi yɛ hugɛ a wue ji lɛ ngi yɛ wu lia ngɛɛ hindei gbi lekee nyɛingɔ kɔloongɔ nya ma Mojisi jawei hu kɛɛ Ngewɔ lutuisia ti gɔlɛisia kɛɛ Saam Gɔlɛi, nda a houlɔ huɛɛŋ.” 45Kɛ i ti nɛmahuisia lawonga aako ti Ngewɔ Gɔlɛi yeembui gɔɔ, 46i nde ti ma yɛ, “Nyɛingɔe kɛ kpalɛ a lalɔ huɛɛŋ Nuuvu Hindoloi ma, i hiye hee hu lɔwɔi yeesawei ma, 47tawao kɛ Ngowili Yekpei a lelɔ ngi biyei hu kɛnyɛi kpɛlɛɛ ma i lɔto Jelusalɛm aako ti wounve ti jumbuisia ma Ngewɔ i manu ti ma. 48Wua lɔ selisia a wue yeehindei jisia va. 49Na nya Kɛkɛ i lahei wumbunga feva wu wɛ, nya vulii mia nga pie i yei wu ma; kɛɛ a mawulo Jelusalɛm haaŋ kpayei i gbua aijɛnɛ i yei wu ma pɛiŋ.” 50Kɛ i gbuanga a tie ta wai hu ti li Bɛtani. Na lɔ i ngi lokoisia lɛni na ngeleya i ti luba. 51Kia i yɛ ti lubama, i wumbuilɔ ti lia, i lɛ aijɛnɛ. 52Ti hɛɛilɔ ngi ma, ti yama Jelusalɛm ti goohu nɛngɔ wa. 53Watii gbi ti yɛ Ngewɔ Wɛlei bu lɔ ta siɛgbua Ngewɔ ma. |