TOBLEISIA TI WIEHINDEISIATOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 11Nya liimamɔi Tiofilɔs. Nya gɔlɛi yeehaalayei na ngi nyɛini bi gama, ngi ngengei na kpɛlɛɛ wuilɔ hu Yesu i pieni kɛɛ kaai na i yɛ nungaa gaa la i hiye watii na ma i ngi yengei lɔtoni, 2i to foloi na ma Ngewɔ pieni i lɛ ngelegoohu. Pɛiŋ i yaa lɛ ngelegoohu i pieilɔ Ngewɔ Yafei i sawangaa ve nungei nasia wɛ i ti wɔyɔni yɛva a Tobleisia. 3Njii numu fele gbɔyɔngɔ goohu ngi haangɔi wooma, i gɛilɔ a tie kpoto, a kɛ a tie kengelee kɛ kia i vulunga i hiyenga hee hu, ngi vulungɔe keya. Ti yɛlɔ a ngi lɔ leeŋ, a yɛpɛ ti gama kɔlooni Ngewɔ Mahayɛi ma. 4Watii yila kia tia tieni ti yɛ hinda yila, i vɛlilɔ ti ma yɛ, “Waa gbua Jelusalɛm waa li hinda gbi, a mawaa-hani na mawulo nya Kɛkɛ i Lahei wumbuni faa, na ngi yɛ yɛpɛi wu gama kɔlooni ma. 5Jɔn i yɛ nungaa wua a njɛi lɔ kɛɛ lɔwɔ sɛkɛngɔ goohu Ngewɔ a ngi Yafei yeilɔ wu ma i wu wua.” 6Watii weka yila ma kia Yesu i gɛni a tie, ti ngi mɔlilɔ tɛɛ, “Ndemɔi, bi piemaa Isrɛlbleisia ti gbɔma hei tia yekpe va kiahuna?” 7Yesu i ndeilɔ ti ma yɛ, “Nya Kɛkɛ yakpe mia kpaya i ngi wɛ kiti lava hindei jisia ti wielei ma tawao maa ii houni wu kɔɔ migbe lɔ ta wie. 8Kɛɛ ji Ngewɔ Yafei a yei wu ma, Ngewɔ a wu lavelɔ a kpaya yɛva a Selingaa nya va nungaa gbi gama ti Jelusalɛm kɛɛ Judia lɔlei hu gbi kɛɛ Samelia kɛɛ dunyei yeesɔkui hu gbi.” 9Kia i kpɔyɔni a ji lela, i wumbuilɔ ndɔma i lɛ ngelei ma, ti lo ngi gbema a lɛ haaŋ i lohu njagbili hu. 10Ti yaamɛi gbakpangɔ yɛla Yesu ma a lɛ ngelei ma kɛ hindo fele, ndoma goweisia ti ti ma, ti longa ti lia 11tɛɛ, “Wua wu Galiliblɛi jisia, gbɛe wu looni mbei wu yaamɛi gbakpangɔ lekee ngelei ma? Yesu yakpei ji Ngewɔ i ngi hounga wu yeya i pienga i lɛnga ngelegoohu, a walɔ gbɔma kia lɔɔ wu tɔnga i lɛnga ngelegoohu.” 12Hindei jisia ti wieni Ɔlivi Yiyei wumba lɔ. Na wooma tobleisia ti ngiyei yeilɔ ti yaama Jelusalɛm, yeenduahui yɛngɔ lekee a mɛli yeekɛkɛlɛ. 13Ti wuailɔ taa wai hu, ti lɛ ngeleya lomui na hu ti yɛ yii na. Nasia ti yɛ yee komɛi hu tia mia a Pita, Jɔn, Jemisi, Andru, Filip, Tɔmɔsi, Batɔlɔmiu, Matiu, Jemisi (Afiɔs loi) kɛɛ Saimɔn (na ti yɛ toli a ndɔlɔ hinda madi houmɔi) kɛɛ Judas (Jemisi loi). 14Ti kpɛlɛɛ ti yɛlɔ a gomɛ pɛɛpɛ ta Ngewɔ vɛli tuuŋ a ngoyila folo gboto va tia Yesu ndeehingeisia kɛɛ nyaha gboto tia Yesu ngi nje Meri-ni. 15Lɔwɔ lɛɛngaa wooma komɛ i yɛlɔ na nasia va ti langɔ yɛla a Yesu tawao ti guilɔ a numu hɔndɔɔ yila kaalɛ numu gbɔyɔngɔ. Kɛ Pita i hiyenga i yɛpɛ ti gama yɛ, 16“Nya ndeengɛisia, mahoungɔ yɛla Ngewɔ laayie na i ngi Gɔlɛi hu la i hou, na Ngewɔ i puni Devidi laa kɔlooni Judas na ma i loni nungei nasia gulɔ ti lini ti Yesu houni. 17Judas i yɛni wɔɔ a mu yilayee lɔ, Ndemɔi i ngi wumbu yɛva a tomɔɔ kia lɔɔ i mu wumbuni la.” 18(Kɛɛ navoo va lɔ i nyamui na gani, i ndɔlɔma yeya a yeenavoei, kɛ i gulanga gbeleiŋ a wumba wee yeendɔlɔmɛi na, ngi goi i bla fa, ngi wulii gbi i gbua. 19Nungaa gbi ti yɛ Jelusalɛm ti ngi haalei ji humɛnilɔ, famia ti yeendɔlɔmɛi na lolini ti layie hu a Akɛldama, yeembui a “Ŋama Lɔlɔmɛi.”) 20Kɛ Pita i ndenga yɛ, “Ajifa nyɛingɔe Juuisia ti Wule Gɔlɛi hu tɛɛ, ‘Ngi heimi a lombolɔ, numu gbi ɛɛ hei na.’ yɛ gbɔma ‘Numu weka a ngi yengei wumbulɔ.’ 21“Faale mahoungɔe mu numu yila wumbu, a gu a selilaa, kia mu na, kɛ Ndemɔi i hiyeilɔ hee hu. Yeenumui na a gbua nungei nasia lɔ lia mua tieni mu yɛ lewe watii na hu kpɛlɛɛ mua Ndemɔi Yesu-ni mu yɛ lɛ ma yei, i lɔto watii na ma Jɔn i yɛ nungaa wua i to watii na ma Ngewɔ i ngi houni mu yeya i pie i lɛ ngelegoohu.” 23Kɛ ti numu fele laa gɛnga, Josɛf na ti yɛ toli a Basabas (ta gbɔma toli a Jɔstɔs) kɛɛ Matayas. 24Faale ti Ngewɔ vɛlilɔ tɛɛ, “Ndemɔi, bi numu gbi lii huvaa gɔɔlɔ, faale numui na gɛ a mue numu felei jisia lia bi loko longa ngi ma 25tomɔɔ yengei na wieva Judas i wounveni ma liva mia ngi bɛngɔ na.” 26Faale ti tɔtɔ gbɛilɔ kɛ tɔtɔi i Matayas gɛnga, kɛ ti ngi gbɛɛnga toblaa puu maahu yileisia ma.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 21Ji foloi na ti yɛ toli a Pɛntikɔsti i hitini sɔ, nasia kpɛlɛɛ ti langɔ yɛla a Yesu ti yɛ hinda yakpe lɔ. 2Ngaama kɛ ti sɔlɛwoo mɛninga ngelei ma kia vivii vɛfɛ gbayangɔ waa a yɛ vɛma, yeesɔlɛwoi i gu pɛlei bu gbi. 3Kɛ ti hani lɔnga kia ngɔmbuvo mumungaa, ti gbuangɔ a numu nɛi. Yeenɛisia ti hu i voomboilɔ yeengila gbi i hei numu yila ma. 4Ngewɔ Yafei i ti gbi laveilɔ, kɛ ti tɔtonga a kɛnyɛyia wekeisia humɛnila, ta nde, kia Ngewɔ Yafei i kpaya wuaani ti hu pieva. 5Juungaa ti yɛlɔ heini Jelusalɛm Ngewɔ hinda madi houblaa a tie, ta gbua kɛnyɛi gbi hu dunyei hu. 6Ji ti sɔlɛwoi ji mɛnini, faha waa ti lɛilɔma. Ti wuhu i wuilɔ kpu ajifa numui gbi i mɛnilɔ nasia ti langɔ a Yesu ta ngi gɛnyɛyiɛi le. 7Ti wuhu wungɔ yɛla, ti kitingɔ, kɛ ti ndenga tɛɛ, “Nungɛi jisia gbi ti yɛpɛma hii, Galiliblɛisia mia a tie! 8Gbɛe na ta yɛpɛ mu gbi mu gɛnyɛyiɛisia hu ma mɛni? 9Paatiablɛisia lɔ mbei kɛɛ Midiableisia kɛɛ Ilamblɛisia kɛɛ Mesɔpɔtemiableisia kɛɛ Judiablɛisia kɛɛ Kapadosiablɛisia kɛɛ Pɔtɔsblɛisia kɛɛ Esiablɛisia 10kɛɛ Frijiablɛisia kɛɛ Pamfiliablɛisia kɛɛ Ijiptblɛisia kɛɛ nasia ti gbuani Libia yeetatei na hu i tei na gblanga ta tolia Sairini. Numui lɛɛngaa ti gbuanga Rom lɔ, 11Juungaa kɛɛ kɛnyɛblaa wekei nasia ti Juu Yewɔ Hindei guluni; tawao numui lɛɛngaa ti gbuanga Kliti lɔ kɛɛ Arebia na hu gbi mu kpɛlɛɛ lɔ mɛnima ta yɛpɛ mu gɛnyɛyiɛisia hu kɔlooni hinda waawai nasia ma Ngewɔ i pienga!” 12Jifa ti wuhu wungɔ yɛla, ti kitingɔ, ti yɛlɔ lekee a ti nyɔunyɔ mɔli tɛɛ, “Ji kpɛlɛɛ yeembui a gbɔɔ?” 13Kɛɛ nungaa lɛɛngaa ti yɛlɔ a Yesu womableisia gbafa tɛɛ, “Ndɔhou mia i nungei jisia ma.” 14Kɛ Pita i hiyenga i lo toblaa puu maahu yileisia lia i tɔtoo a yɛpɛlaa ngeleya fahii gama yɛ, “Nya mbaa Juuisia, kɛɛ wu gbi wu heini Jelusalɛm, a wolo pandawanda nya ma ngi ji yeembui gɛ a wue. 15Ndɔhou gbi ii nungei jisia ma kia wu gilima la, jifa ngenda-volei hulɔ gbama. 16Tɔnyɛi a ji lɔ kɛ ji i wienga tamia wɔɔ Ngewɔ lutui Joɛl i yɛpɛni kɔlooni ma yɛ, 17‘Ngewɔ yɛ, Nga ji lɔ wie kɛlɛma voleisia ma: Nga nya Yafei yeilɔ nungeisia kpɛlɛɛ ma. Wu hingaleengeisia kɛɛ wu nyahaleengeisia ta nya layie lelɔ; wu gɔngɛisia ta hindangaa hulɔlɔ, tawao wu gena woveisia ta hengangaa wielɔ. 18A tɔnya nga nya Yafei yeilɔ nya bɔilopoisia vulii bɛɛ ma, yeehingaa kɛɛ yeenyahangaa, tawao ta nya layieisia lelɔ. 19Nga kabande hindangaa wielɔ ngelei ma wu maahu, kɛɛ nguhubaa hindangaa ngelebu. Ŋamɛi a yɛlɔ na kɛɛ ngɔmbui kɛɛ ndulii waa; 20foloi a gbindilɔ, ngalui i gbɔu kia ŋamɛi i na, pɛiŋ Ndemɔi Volo wai na i yaa wa. 21Yeewatii na, numu gbi lekee a Ndemɔi manɛnɛ a bawolɔ.’ 22“Isrɛlbleisia, a wolo njɛpɛi jisia ma. Ngengei na Ngewɔ feni Yesu Nasalɛtimɔi wɛ, i gɛilɔ a wue leeŋ kabande hindei nasia hu Ngewɔ i yɛ pie kɛɛ tɔmaseli nasia i yɛ ti gɛ a ngi loko; wua vulii wu ji gɔɔlɔ ajifa i wieni wu lia lɔ mbei. 23Ngewɔ vulii lɔ i nɛni ngi wɛ hugbatɛva ngovama a ngi nɛmahulewei kɛ ta Yesu ji velɔ wu wɛ; tawao wua lɔ wu ngi waani a ji wu ngi veni jumbubleisia wɛ ti ngi gbakpa krɔsii ma. 24Kɛɛ hee yeekpalɛi na kia ndo-le-goohugbalɛ, Ngewɔ i kpuɛilɔ ngi ma, i pie i hiye hee hu ajifa kpaya gbi ii yɛ hee wɛ gbava ngi maahu haableisia ti yɛmɛi. 25Ajifa Devidi i yɛpɛilɔ kɔloongɔ ngi ma yɛ, ‘Ngi yɛlɔ a Ndemɔi lɔ nya gulɔ kpele gbi; taa nya gbla a nya yejahu wee, aako numu gbi aa gu i nya vawɔli. 26Nya goohu nɛngɔe ji va nya gahu gbuangɔ waa ji nga yɛpɛ; tawao nya, kia bɛɛ haamɔ a nge, nga heilɔ nya lii looni Ngewɔ bi ma, 27ajifa bɛɛ gbe nya yafei ma aa lo haableisia ti yɛmɛi; bɛɛ luma bi bɔilopo magayemangɔi womɛi aa lula kambɛihu! 28Bi pelei nasia gɛnga a nge ndɛvui hu womɛi aa lula! Nge nga jia la ngi vulu, tawao jifa bi nya gbla nya goohu nɛngɔ waa le.’ 29“Nya ndeengɛisia, mahoungɔe ngi yɛpɛ wu gama gbalauŋ kɔlooni mu maada Devidi ma. I haailɔ, ti ngi gbɔwu, tawao ngi gambɛi lɔ mbei mu lia i to foloi ji ma. 30Ngewɔ lutu mia wɔɔ a ngie tawao i yɛ Lahei na gɔɔlɔ Ngewɔ mbumbuni ngi gama; Ngewɔ Lahei wumbuilɔ yɛ a Devidi bɔɔsɔɛisia yilayee yɛlɔ a maha waa, kia lɔɔ ta ngi Devidi i yɛ na. 31Devidi tɔilɔ gbɔɔ Ngewɔ i wama piema, faale i yɛpɛilɔ kɔlooni Ngewɔ Maha Heingɔi hiyelei ma hee hu ji i ndeni yɛ, ‘Ngewɔ ii gbeni ngi ma lova haablaa ti yɛmɛi; ngi womɛi ii lulani.’ 32Ngewɔ i yee-Yesu ji vulii wumbunga hee hu, tawao ngi hiyelei hee hu yeeselisia lɔ a mu gbi. 33Ngewɔ i pienga i lɛnga ngelegoohu, i heinga ngi yejei hu, i Ngi Yafei venga ngi wɛ kia wɔɔ i Lahei wumbuni pieva; tawao yee-Ngafei ji i njeinga mu ma, tamia haa wu hulɔma, wu mɛnima. 34Ajifa Devidi vulii ii lɛni ngelegoohu; tawao ta Devidi vulii i ndeilɔ yɛ, ‘Ngewɔ ndeilɔ nya Lemɔi ma yɛ, Hei mbei nya yejahui, 35haaŋ ngi kpɔyɔ pɛiŋ a bi gɔnyɔuisia wuaala bi gɔɔbu.’ 36“Mahoungɔe hɔɔ wua wu Isrɛlbleisia gbi wu kɔɔ pandawanda kɛ Yesu ji wu kpakpani krɔsii ma, tamia Ngewɔ i ngi yɛnga a Ndemɔi kɛɛ Ngewɔ Maha Heingɔi!” 37Ji nungeisia ti ji mɛnini, ti lii i nyanilɔ waa, kɛ ti Pita tia toblaa wekeisia mɔlinga tɛɛ, “Mu ndeengɛisia, gbɔɔ ma pie?” 38Pita ndeilɔ ti ma yɛ, “A wounve wu jumbuisia ma, wu gbi a ngilangila, ti wu wua, wu la a Yesu Kristi, aako Ngewɔ i wu jumbuisia lufe, i wu mawaa a Ngi Yafei. 39Ajifa Lahei na Ngewɔ i mbumbuni, i mbumbuni wua wu leengeisia gama lɔ, kɛɛ nasia gbi ti maguhangɔ nasia Ndemɔi mu Yewɔɛi a ti loli ti wa ngi gama.” 40Pita i Ngewɔ yia gboto leilɔ nasia ma ti yɛ looni ta wolo, a Yesu hinda hugɛ a tie, a ti laahii kpaukpaungɔ yɛ, “Ti tia yekpe mabawo kpalɛi nasia yeya ti wama hinda nyamu wieblɛi jisia maahu ti ndɔlei ji hu.” 41Numu gboto ti lɛilɔ a Pita woowili, ti ti wua; ti gungɔ yɛla a numu tauji sawa tawao ti gbɛɛlɔ tobleisia ma a foloi na. 42Watii gbi lekee ti yɛlɔ a wolo hindei nasia ma tobleisia ti yɛ ti gaa la, tia tieni ta mɛhɛɛ mɛ, ta Ngewɔ vɛli a ngoyila. 43Kabande hinda gboto lɔ Ngewɔ i yɛ pie a tobleisia ti loko tawao i numui gbi wuhu wuilɔ. 44Nasia gbi ti langɔ yɛla a Yesu ti yɛ ngooyila yekpeyekpe lɔ hu, ta ti yeyahanisia gbi gɔlɛkɔlɛ ti nyɔunyɔ ma. 45Ti yɛ ti yeyahanisia majialɔ kɛɛ ti jɔhanisia ta yeenavoei gɔlɛkɔlɛ numui gbi ma kia ti hamiyii i yɛ na. 46Folo gbi ti yɛlɔ a gomɛ Ngewɔ Wɛlei bu, ta mɛhɛɛ mɛ a tewei ti wɛleisia bu a kohunɛ kɛɛ ndiigole, 47ta Ngewɔ lato. Ti hinda nɛngɔ yɛla numui kpɛlɛɛ wɛ tawao folo gbi Ndemɔi yɛlɔ a ti mato a nasia i yɛ ti bawoma.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 31Folo yila ma Pita taa Jɔn ti yɛlɔ lima Ngewɔ Wɛlei bu a kpɔkɔvolei, kpɔkɔvolo Yewɔ vɛli-gbelei. 2Kia ti foni katei-lamɛi na ti yɛ toli a “Kata-laama Nyandei,” ti taamɔ yila maleilɔ na ti ngi leni ngi gbɔkpɔngɔ. Folo gbi ti yɛ lilɔ a ngie katei na laama navoo vɛliva nungei nasia ma ta yɛ wuaama Ngewɔ Wɛlei bu. 3Kia i Pita taa Jɔn lɔni ti wuaama, i navoo vɛlilɔ ti ma. 4Ti ti yaamɛi gbakpailɔ ngi ma; kɛ Pita ndenga yɛ, “Mu gbe!” 5Kɛ i wotenga ti gama, ngi lii i ma hani jɔva a tie. 6Kɛɛ Pita ndeilɔ ngi ma yɛ, “Navoo gbi ii nya yeya, kɛɛ na i nya yeya nga felɔ bi wɛ; Yesu Kristi Nasalɛtimɔi biyɛi hu, ngɛɛ bi hiye bi jia!” 7Kɛ i kpɔɔkpɔmɔi yeja lokoi hounga i gbɔ ngi ma i hiye i lo. Ngaamɛi na kɛ kpaya i wuanga ngi gɔwɔ-vɛlɛisia hu kɛɛ ngi gbowoisia; 8kɛ i valinga i lo ngi gɔwɔ-vɛlɛisia ma, i tɔtoo a jialaa. Na wooma i toilɔ ti ma taa teeni ti wuaa Ngewɔ Wɛlei bu, a jia a windɛwindɛ, a Ngewɔ lato. 9Fahii na gbi ti tɔilɔ a jia, a Ngewɔ lato; 10tawao ji ti ngi mabɛɛni ti kɔɔ kɛ tamia wɔɔ fɛlimɔi na le, a yɛ heini Kata-laama Nyandei na i yɛ Ngewɔ Wɛlei ma, i gualailɔ ti ma, ti wuhu i wu na lɔva i ngi wienga. 11Kia taamɔi vɛfɛngɔ yɛla kpaŋ Pita tia Jɔn ma, nungaa gbi, ti wuhu wungɔ, ti liilɔ a piimɛ mia ti yɛ na Ngewɔ Wɛlei yeepɛɛyasei na hu ti yɛ toli a “Sɔlɔmɔn Wɛɛyasɛi.” 12Kia Pita i nungeisia lɔni kɛ i ndenga ti ma yɛ, “Isrɛlbleisia, gbɛe ji i gualanga wu ma? Tawao gbɛe wu ma gbema tiŋ? Wu gilingɔe la kɛ mu wuma gbaya ɔɔ mu gbekpeyii Ngewɔ yaama tamia i pienga mu pienga taamɔi ji a jia? 13Ngewɔ na Ebraham kɛɛ Aisaki kɛɛ Jekɔpi kɛɛ mu maadani ti yɛ ngi vɛli tamia i ji wienga ngɔlɔya veva ngi Yengemɔi Yesu wɛ. Wua lɔ wu Yesu veni wu mahubleisia wɛ, wu gbua ngi woohu Paileti gɔɔbu kia bɛɛ ngi lii huyilingɔ yɛla gbeva Yesu ma. 14Yesu i ta yekpe veilɔ Ngewɔ wɛ tawao jumbu gbi ii yɛ ngi ma, na hu gbi wu gbuɛilɔ ngi woohu wu Paileti manɛnɛ wɛɛ i ta ngi waa, i gbe numu waamɔi ma. 15Faale wua lɔ wu pieni ti numui na waani a li a nuuvungaa ndɛvui yeekpekpei hu. Kɛɛ Ngewɔ i pieilɔ i vulu gbɔma i hiye hee hu tawao yeeselisia lɔ a mua Jɔn; ajifa mu kpɛlɛɛ mu hulɔilɔ. 16Ngi gbayei lɔ i kpaya wuaani taamɔ Gbɔkpɔngɔi ji hu i guni a jialaa. Na wu hulɔnga tawao wu kɔɔnga, mu piengalɔ ajifa mu lii valangɔ Yesu ma; lii fala la Yesu ma tamia i pieni taamɔi ji i bawoni hii wu gbi wu hulɔnga. 17“Kiahuna na, nya ndeengɛisia, ngi kɔɔlɔ kɛ na wua wu mahubleisia wu pieni a Yesu, wu pieilɔ ajifa wuii yɛ na yeembui gɔɔ wu piema. 18Wɔɔ kpɔɔkpɔ, Ngewɔ i puilɔ ngi lutuisia kpɛlɛɛ laa ndeva leeŋ kɛ kpalɛ a lalɔ huɛɛŋ ngi Maha Heingɔi ma, tawao i pieilɔ yeehindei i wie hii. 19Faale, a wounve wu jumbuisia ma wu wote Ngewɔ gama, aako i manu wu jumbuisia ma, 20aako Ndemɔi Ngewɔ i watii ve wu wɛ wu yafeisia ti lɛɛvu, i pie ti nina gbɔma tawao i Yesu yoyo, na Ngewɔ Maha Heingɔi le i wilanga a loko lola wɔɔ ngi ma wu va. 21A lo heini ngelegoohu lɔ haaŋ watii na i hiti Ngewɔ a hindei gbi nina, kia i puni la ngi lutuisia laa ndeva wɔɔ. 22Famia Mojisi i ndeni yɛ, ‘Wu Lemɔi Ngewɔ a tutu yoyolɔ wu gama kia ngi na tawao yeetutui na a gbua wu bondeisia lia lɔ. Mahoungɔe wu jia a hindei gbi a hugɛ a wue. 23Numui na lekee gbi ɛɛ jia a na yeetutui a nde, ta ngi gbualɔ Ngewɔ nungeisia lia ti ngi waa.’ 24Tawao Ngewɔ lutuisia, kpɛngɔ Samuɛl ma kɛɛ nasia ti wani ngi wooma, ti gbi lekee ngowili i yɛ ti yeya, ti gbɔma foloi jisia hinda hugɛilɔ. 25Lahei nasia Ngewɔ i ti wumbuni, ngi lutuisia ti hugɛni, i mbumbuni wu va lɔ tawao hindei na wɔɔ tia wu maadani ti ngangilini, wua tieni lɔ wu gbɔngɔ ma. Kia i ndeni la Ebraham ma yɛ, ‘Numui gbi dunya nga ti luba bi bɔɔsɔɛisia wooma lɔ.’ 26Famia Ngewɔ i loko loni ngi Yengemɔi Yesu ma, i ngi yoyo wua yese gama wu lubava a ji a pie wu gbi wu wounve hinda nyamui nasia ma wu piema.”TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 41Pita tia Jɔn ti loni yɛpɛmaa nungeisia gama, Jɔn i looni ngi gblanga, kɛ Saagbuablɛisia kɛɛ Ngewɔ Wɛlei mahugbeblɛisia ti maahumɔi kɛɛ Sadusiisia ti wanga ti gama. 2Ti lii lewengɔ yɛla jifa toblaa felei jisia ti yɛ nungaa gaa tɛɛ Yesu i hiyeilɔ hee hu, tawao na i kɛilɔ kɛ haableisia ta vululɔ ti hiye hee hu. 3Faale, ti ti houilɔ ti ti wu kpindiwɛlei bu ti yii na ajifa foloi gulangɔ jɔngɔ yɛla. 4Kɛɛ numu gboto fahii na hu ti Pita tia Jɔn ti layie na mɛnini ti lɛilɔ a Yesu, kɛ nasia ti langɔ a Yesu ti jikei i gunga a numu tauji lɔɔlu. 5Kia ngele i woni Juuisia ti gulɔbleisia kɛɛ kpakoleisia kɛɛ Sawei Yeekaamɔisia ti lɛilɔma hinda yila Jelusalɛm. 6Ti gomɛilɔ tia Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai Anas kɛɛ Kayafasi, kɛɛ Jɔn kɛɛ Alɛksanda kɛɛ Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai lehublaa wekeisia. 7Ti pieilɔ Pita tia Jɔn ti lo ti gulɔ ti ti mɔli tɛɛ, “Wu yee pieni kpɔɔkpɔmɔi i bawoni? Ye gbaya lɔ wu taamɔi bawoni la, ɔɔ yee biyɛ lɔ wu tolini ji wu yɛ taamɔi bawoma?” 8Ngewɔ Yafei i Pita huveilɔ kɛ i ti mɔli gbɛmbonga yɛ, “Wua wu tokulɔisia kɛɛ kpakoleisia, 9wu mu lɛnga Kotii hu haa kɔlooni kpekpei na ma i wieni a kpɔɔkpɔmɔi kɛɛ i yee pieni i bawoni, 10kɛɛ mahoungɔe wu kɔɔ, tawao Isrɛlbleisia gbi ti kɔɔ kɛ Yesu Kristi Nasalɛtimɔi ngi biyɛi gbayei hu lɔ taamɔi ji i looni mbei ngi bawongɔ jeiŋ. Yesu na wu kpakpani krɔsii ma kɛɛ Ngewɔ i ngi wu hee hu. 11Yesu lɔ Ngewɔ Gɔlɛi i ngi yɛpɛ leni yɛ, ‘Kɔtii na wu pɛlɛ loblɛisia wu gbeleni ma wɛɛ ii gbekpeni, i woteilɔ a baama gɔtu kɔtii kpɛlɛɛ ma.’ 12Yesu yakpe lɔ numu a mbawo majɔɔ a ngie ajifa numu weka gbi na dunyei hu Ngewɔ aa ngi biyɛi ve nuuvungaa wɛ a gu a mu bawola.” 13Kotii lebleisia ti wuhu i wuilɔ tɔvaa Pita tia Jɔn ta yɛpɛ tɛɛ luwa kɛɛ ji gbɔma ti kɔɔni kɛ numu gbamanga mia a tie, tii lini kaawɛlɛ gbi bu. Ti yɛ kɔɔlɔ kɛ tia Yesu-ni ti yɛlɔ a lewe watii lɛɛnga va. 14Kɛɛ njɛpɛ gbi ii gbuani ti laa ajifa taamɔi na i bawoni ti ngi lɔilɔ tia Pita kɛɛ Jɔn ti looni. 15Faale ti ndeilɔ ti ma tɛɛ ti gbua lɛɛ Kotii hu, ti tɔtoo a wuhitɛla a ti nyɔunyɔ. 16Ti tia yekpe mɔlilɔ tɛɛ, “Gbɔɔ ma pie a kɔɔngɛi jisia? Numu gbi lekee i heini Jelusalɛm i kɔɔlɔ kɛ tia lɔ ti kabande hinda wai ji wienga tawao muɛɛ gu a houla a mawali. 17Kɛɛ aako yeehindei ji yeetɔwɔi aa vaya nungaa kpɛlɛɛ maahu, a mu nungei jisia laahii taa yɛpɛ kunafɔ numu gbi gama Yesu biyɛi hu.” 18Faale ti Pita tia Jɔn loliilɔ ti ti laahii tɛɛ gbɛogbɛ i wie taa gbɔma yɛpɛ ɔɔ ti numu gbi gaa Yesu biyɛi hu. 19Kɛɛ Pita tia Jɔn ti poteilɔ ti ma tɛɛ, “Wua vulii a kiti lewe lɛɛ yeegbɔɔ pɔɔnangɔ Ngewɔ yaama, golova wu wɛ ɔɔ golova Ngewɔ wɛ. 20Ajifa muɛɛ gbe a yɛpɛla a hindei nasia mu tɔnga tawao mu mɛninga.” 21Kotii lebleisia ti ti laahilɔ kpaukpaungɔ tewengɔ yeengovei ma, ti gbe ti ma. Tii pele gbi jɔni kpalɛ lava ti ma, jifa nungeisia gbi ti yɛlɔ a Ngewɔ lato na va i wienga. 22Taamɔi na ti ngi bawoni a kabande welei na, ngi voo lewengɔ yɛla numu fele gbɔyɔngɔ ma. 23Kia lekee ti gbeni Pita tia Jɔn ma, ti yamɛilɔ ti mbaangɛisia gama ti na gbi hugɛ a tie Saagbuablaa Waawaisia kɛɛ kpakoleisia ti ndeni. 24Kia ti mɛnini, ti gbi ti wɛleilɔ-hu ti Ngewɔ vɛli tɛɛ, “Bia Ndemɔi a bie bi ngelegoohu gbatɛni kɛɛ dunyei kɛɛ gboyei kɛɛ na gbi i ti hu! 25Bi Yafei gbayei hu bi njɛpɛ wuilɔ mu maada, bi bɔilopoi Devidi laa i nde yɛ, ‘Gbɛe Kɛnyɛblaa wekeisia ti liileweni; gbɛe nungeisia ti hinda hulani gbama? 26Dunyei yeemahangeisia ti tia yekpe magbatɛilɔ, Samangɛisia ti gomɛ lapiva a Ndemɔi kɛɛ ngi Maha Heingɔi.’ 27Ajifa tɔnya le kɛ Hɛlɔd tia Pɔntiɔsi Paileti ti gomɛilɔ tei ji hu tia nasia Juubla yaa tie kɛɛ Isrɛlbleisia Yesu mavɛɛva, bi yengemɔi na i ta yekpe vengɔ bi wɛ tawao tamia bi pienga i yɛnga a bi Maha Heingɔi. 28Ti lɛilɔma hindei gbi wieva bi wilanga a kiti lewela ngovama bɛɛ a wielɔ. Ba gulɔ wɔɔ a ndela gbɔɔ kpɛlɛɛ a wie ajifa yeekpayɛi lɔ bi wɛ tawao hii bi longɔ yɛla i wie. 29Faale na, Ndemɔi, wolo huluwɛi jisia ma ti mu huluwanga la, bi pie mua bi yengebleisia a mue mu gu mu bi woowili le a ndiilo. 30Bi gbayayii gɛ nungaa bawova, bi pie mu gu a kabande hinda waawangaa wiela bi yengemɔi Yesu gbayei hu.” 31Kia ti kpɔyɔni a Ngewɔ vɛlila, hindei na ti gomɛngɔ yɛla na i gbɛlilɔ kɛ Ngewɔ Yafei i wuaanga ti gbi hu, ti tɔtoo a Ngewɔ yiɛi lela a ndiilo. 32Yesu mableisia gbi ti lii i yɛ yakpe kɛɛ ti nɛmahui. Numu gbi ii ndeni aa yɛma ta yakpe lɔ ngi woo a ngi yeya-hani, tawao ti gbi ti yɛ hani gbi gɔlɛkɔlɛlɔ ti nyɔunyɔu ma. 33Tobleisia ti seli wuailɔ a kpaya waa kɛ Ndemɔi Yesu i hiyeilɔ hee hu, tawao Ngewɔ i ti kpɛlɛɛ lubɛilɔ waa. 34Numu gbi ii yɛ ti lia haami aa lo ngi ma. Nasia ndɔgbɔngaa ti yɛ ti yeya ɔɔ pɛlɛngaa, ti yɛ majialɔ ti wa a yeenavoei na ti yɛ majɔɔ hu 35ti toko wuaa tobleisia yeya, kɛ tobleisia ti kɔlɛkɔlɛnga numui gbi ma, numu gbi i na majɔɔ ngi haamingɔ faa. 36Na vamia Josɛfi, Livaimɔ a ngie ti ngi leni tii na hu ti yɛ toli a Saipɔs, tobleisia ta ngi loli a Banabasi (yeembui a “Numu Liilomɔi”), 37i ngi lɔgbɔi majiɛilɔ, i wa a yee navoei, i toko wuaa tobleisia yeya.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 51Kɛɛ taamɔ yila i yɛlɔ na ngi laa a Ananayas, ngi nyahɛi laa a Safaira. I ti yeyahani majiɛilɔ 2kɛɛ i yeenavoei tɛnga lɔwuilɔ, ngi nyahɛi i hugɔngɔ, i yeemɔnii loko wuaa tobleisia yeya. 3Pita i ngi mɔlilɔ yɛ, “Ananayas, gbɛe bi lumani Seitana i gu bi lii ma ndɛɛ gualava Ngewɔ Yafei wɛ a ji bi navoei na tɛngaa lɔwuni wu majɔɔni wu yeyahani na va wu majiani? 4Pɛiŋ wu yaa wu yeyahani na majia wua lɔ wu woo yɛla, tawao majiangɔi wooma wu woo mia a yeenavoei. Gbɛe naa i wuni bi lii hu hinda bondei ji wieva? Bii ndɛi na gualani nuuvu wɛ, bi kualanga Ngewɔ lɔ wɛ!” 5Kia lekee Ananayas i ji mɛnini kɛ i gulanga gbuluwulu i haa, kɛ nduwɛi i nasia gbi huvenga ti yeehindei ji humɛnini. 6Kɔɔngɛisia ti hiyeilɔ, ti Ananayas womɛi beembee kasangei hu, ti li la ti kpɔwu. 7Hawa sawa wooma ngi nyahɛi i wɛilɔ mia Pita i yɛ na kɛɛ ii yɛ na gɔɔ i ngi hinii wienga. 8Kɛ Pita i ndenga ngi ma yɛ, “Hugɛ lɛɛ a nge, navoei kpɛlɛɛ lɔ wua bi hinii wu majɔɔni wu yeyahani na va wu majiani?” I kpɛmboilɔ yɛ, “Mmm, kpɛlɛɛ mia.” 9Kɛ Pita i ngi mɔlinga yɛ, “Gbɛe i wuni wua bi hinii lii hu Ngewɔ Yafei wɛlɛva? Nungɛi nasia ti bi hinii gbɔwuni tiaa pɛlei laa kiahuna, tawao ta lilɔ a bia bɛɛ!” 10Ngaama kɛ i gulanga gbuluwulu Pita gulɔ i haa. Kia kɔɔngɛisia ti wuaani pɛlei bu, ti tɔilɔ kɛ ngi haangɔe, kɛ ti gbuanga a ngie ti ngi gbɔwu ngi hinii gblanga. 11Nduwa waa i Yesu mableisia gbi huveilɔ kɛɛ nasia gbi ti ji mɛnini. 12Tobleisia ti kabande hinda gboto wieilɔ nungeisia lia. Yesu Mableisia gbi ti lɛilɔma hinda yila Sɔlɔmɔn wɛɛyasɛi hu. 13Numu gbama gbi ii liiloni aa wili ti lia kia bɛɛ nungeisia ti yɛlɔ a ti yɛpɛ yekpe le. 14Kɛɛ faha waa, hiingaa kɛɛ nyahangaa, ti yɛlɔ lekee a la a Yesu, ta gbɛɛ Ndemɔi mableisia ma. 15Kabande hindei nasia va tobleisia ti yɛ pie, nungeisia ti yɛ gbualɔ a heegbɛbleisia peleisia ma ta ti la kpukɔisia ma kɛɛ ngalɛisia aako Pita i yaa lewema ti gblanga ngi nɛnɛi lekee bɛɛ i wɛlɛ ti lɛɛnga ma. 16Faha gboto ti yɛlɔ a wa Jelusalɛm ta gbua fulei nasia gbi hu ti na galangɔ, ta wa a ti heegbɛbleisia kɛɛ nasia ngafa nyamuisia ti yɛ ti hu, tawao ti gbi ti bawoilɔ. 17Kɛɛ Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai kɛɛ ngi woomablei nasia tia tieni ti yɛ Sadusii gakei ma, ti tolo waa gbuɛilɔ tobleisia ma, ti ti lii huyili hinda wieva a tie. 18Ti tobleisia houilɔ ti ti wu kpindiwɛlei na bu ti yɛ pienyamublɛisia wu na. 19Kɛɛ kpindi na Ngewɔ malikei i pieilɔ kpindiwɛlei yeendamɛisia ti lawo, i gbua a tobleisia, i nde ti ma yɛ, 20“A li wu lo Ngewɔ Wɛlei bu, wu ndɛvu ninɛi ji gbi hinda hugɛ a nungei nasia ta yɛ na.” 21Tobleisia ti goleilɔ malikei layie bu, faale kia ngele i woni ti wuailɔ Ngewɔ Wɛlei bu ti tɔtoo a nunga gaala. Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai tia ngi mbaangɛisia ti Juu gbakoloisia gbi lɛilɔma, ti Kotii gomɛ, ti polisisia lo kpindiwɛlei bu wava a tobleisia ti gulɔ. 22Kɛɛ ji polisisia ti foni kpindiwɛlei laa, tii tobleisia maleni na; faale ti yamɛilɔ Kotii hu ti hugɛ tɛɛ, 23“Ji mu foni kpindiwɛlei laa, mu maleni kpɔungɔ kpaŋ, sojeisia gbi ti looni yeendamɛisia, ta na manɛɛ; kɛ kia mu yeendamɛisia lawoni muii numu gbi lɔni kohu!” 24Ji Ngewɔ Wɛlei mahugbe polisisia ti mahumɔi tia Saagbuablaa Waawaisia ti ji mɛnini, ti wuhu i wuilɔ, tii kɔɔ gbɔɔ i tobleisia wienga. 25Kɛ taamɔ yila i wuaanga Kotii hu i nde ti ma yɛ, “A wolo lɛɛ! Nungɛi nasia wu ti wuni kpindiwɛlei bu tiaa looni Ngewɔ Wɛlei bu ta nungaa gaa!” 26Kɛ polisisia ti gulɔmɔi tia ngi bublɛisia ti ya tia tobleisia ti yaama Kotii hu, kɛɛ tii wani a tie a kpaya ajifa ti luwangɔ yɛla tɛɛ nungaa taa ti hɔwɔhɔwɔ a kɔtii. 27Tia tobleisia ti wuailɔ Kotii hu, ti pie ti lo Kotii gulɔ kɛ Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai i ndenga ti ma yɛ, 28“Mu sawa lɛilɔ gɛ muɛɛ waa numu gbi gaa a na Yesu ji ndeni yɛ wu yɛ a nungaa gaa la, kɛɛ a tɔ lɛɛ gbɔɔ wu pienga! Wu yeekaai ji vayanga Jelusalɛm yeesɔkui hu gbi, tawao wu longɔ wu ngi haalei lɛ mu wumba!” 29Pita tia toblaa wekeisia ti poteilɔ tɛɛ, “Mahoungɔe mu golo Ngewɔ wɛ kia maa golo nuuvu wɛ. 30Ngewɔ na mu maadani ti yɛ fɛli i pieilɔ Yesu i vulu i hiye hee hu, ji wu wilani a ngi waala a ji wu ngi gbakpani krɔsii ma. 31Ngewɔ i pieilɔ i lɛ i hei ngi yejei hu, i ngi wote a Mahɛi kɛɛ Mbawomɔi, aako i Isrɛlbleisia gɔ a watii wounvevaa ti jumbuisia ma i manu ti ma. 32Yeehindei jisia yeeselisia a mua lɔ -- mua kɛɛ Ngewɔ yafei, na Ngewɔ a fe gbama nasia wɛ ta golo ngi wɛ.” 33Kia Kotii lebleisia ti ji mɛnini ti lii i leweilɔ hulewengɔ, ti kiti la tobleisia waavaa. 34Kɛɛ ti yilayee, Farisiimɔ a ngie ngi laa a Gameliɛl, Sawei Yeekaamɔ waa a ngie nungaa gbi ti baa gɔngɔ waa ngi ma, i hiyeilɔ i lo Kotii hu. I ndeilɔ yɛ polisisia ti gbua lɛɛ a tobleisia, 35kɛ i ndenga Kotii lebleisia ma yɛ, “Isrɛlbleisia, a wu mahugbe kɔlooni na ma wu longɔ wu pie a nungei jisia. 36Hu ii yaa guhani waa Tiudas i gbuɛilɔ nga, yɛ numu waa lɔ a ngie; tawao numu hɔndɔɔ naani ti toilɔ ngi wooma. Kɛɛ ti ngi waalɔ, ngi woomableisia ti hu i vaya, ngi hindei i lufe. 37Na wooma, Judas Galilimɔi i gbuɛilɔ nga watii na gɔmɛtii yɛ numui gbi gbawama; faha waa ti toilɔ ta bɛɛ wooma; kɛɛ ti ta bɛɛ waalɔ kɛ ngi woomableisia gbi ti hu i vayanga. 38Faale, hindei yeeji hu, nyaa ndema wu ma ngɛɛ waa hinda gbi wie a nungei jisia. A gbe ti ma ajifa hugbatɛi ji kɛɛ ti yengei ji ti piema, ina i yɛni a nuuvu hugbatɛ lɔ, a lufelɔ; 39kɛɛ ina i gbuanga Ngewɔ gama lɔ, wɛɛ gu a ti huvayala. Wɛɛ loto wua yekpe lɔma wa lapi a Ngewɔ!” Kotii lebleisia gbi ti woloilɔ Gameliɛl laahii ma. 40Ti tobleisia loliilɔ Kotii hu, ti pie polisisia ti ti lewe, ti sawa la ti ma tɛɛ kunafɔ taa gbɔma numu gbi gaa a na Yesu i ndeni yɛ ti yɛ a nungaa gaa la; na wooma kɛ ti gbenga ti ma. 41Tobleisia ti gbuɛilɔ Kotii hu ti goohu nɛngɔ hulewengɔ ajifa Ngewɔ i kɛnga kɛ ti mahoungɔe mbɛlɛnyani i ti male Yesu wooma. 42Folo gbi lekee tobleisia ti yɛlɔ a nungaa gaa, ta Yesu, Ngewɔ Maha heingɔi woowili Yekpei le Ngewɔ Wɛlei bu kɛɛ nungeisia ti wɛleisia bu.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 61Watii lɛɛngaa na wooma, kia nungei nasia ti yɛ la a Yesu ti yɛ lekee a gboto, fawɔli i gulɛilɔ Juu nasia luahu ti yɛ Glikiyiɛi le kɛɛ Juu gbaamɛisia. Juu nasia ti yɛ Glikiyiɛi le ti ndeilɔ tɛɛ nasia ta folo-ma navoei gɔlɛkɔlɛ poonyahangɛisia ma tiaa windɛma ti nda woonyahangɛisia maahu. 2Faale toblaa puu maahu feleisia ti Yesu mableisia kpɛlɛɛ lɛilɔma ti nde ti ma tɛɛ, “Ii wɔnani mu va mu gɛwɛ Ngewɔ layie lelei ma aako mu loko wili navoo gɔlɛkɔlɛla hu. 3Faale na, mu ndeengɛisia, a loko lo numu wɔfla ma wu lia, wu kɔɔngɔ kɛ Ngewɔ Yafei lɔ ti hu kɛɛ nɛmahulewe, mu yeehindei ji loko wuaa ti yeya. 4Na wiengaa, mua vulii mu magbewe lekee a yɛ a Ngewɔ vɛlilaa lɔ kɛɛ Ngewɔ yiɛi lela.” 5Njɛpɛwoi ji i nɛɛlɔ Yesu mableisia gbi wɛ, kɛ ti loko longa Stivin ma, ngi langa waa a Yesu tawao Ngewɔ Yafei i ngi hu kɛɛ Filip kɛɛ Prɔkɔrɔs kɛɛ Naikenɔ kɛɛ Taimɔn kɛɛ Paamɛnas kɛɛ Nikɔleɔs na i gbuani Antiɔk, Juumɔ yaa a ngie kɛɛ i langa wɔɔ pɛiŋ a Juuisia ti Yewɔ hindei. 6Ti wailɔ a yeenumu wɔflei jisia tobleisia gama, tobleisia ti Ngewɔ vɛli, ti loko wɛlɛ ti wumba. 7Faale Ngewɔ yiɛi i yɛlɔ lekee a vaya hu. Yesu mableisia nasia ti yɛ Jelusalɛm ti maa yɛlɔ lekee a to tawao Saagbuablaa gboto waa ti lɛilɔ a ngowili Yekpei. 8Numu mia wɔɔ a Stivin Ngewɔ i ngi lubangɔ waa tawao kpaya waa i ngi hu. I kabande hinda waawangaa wieilɔ nungaa lia. 9Kɛɛ hiingaa lɛɛngaa ti tɔtoilɔ a ngi houla a mawali; ti yɛni a Nduwɔ Wumawongɔisia ti hɛɛ wɛlei bublɛisia lɔ, Juungaa a tie ta gbua Sairini kɛɛ Alɛksanda. Tia kɛɛ Juu wekangaa ta gbua Silisia kɛɛ Esia ti tɔtoilɔ a Stivin houla a mawali. 10Kɛɛ Ngewɔ Yafei i nɛmahulewe waa veilɔ Stivin wɛ na hii kia i yɛpɛni tii guni a lola ngi gulɔ. 11Faale ti wuailɔ nungaa lɛɛngaa woohu tɛɛ ti nde tɛɛ, “Mu mɛnilɔ Stivin ji a njia nyamu le Mojisi ma kɛɛ Ngewɔ vulii!” 12Ti ji lɔ wieni kɛ nungeisia kɛɛ kpakoleisia kɛɛ Sawei Yeekaamɔisia ti lii i lewenga Stivin ma. Ti wɛilɔ Stivin gama, ti ngi hou, ti li a ngie Kotii gulɔ. 13Kɛ ti wanga a hiingaa lɛɛngaa Kotii hu ndɛɛ gualava ngi ma. Ti ndeilɔ tɛɛ, “Watii gbi taamɔi ji lɔ njia nyamu lema mu Yewɔ Wɛlei ji ma kɛɛ Mojisi Jawei. 14Mu mɛnilɔ i nde yɛ Yesu Nasalɛtimɔi ji a Ngewɔ Wɛlei ji wololɔ, i hindei gbi maluve Mojisi i mu gaani yɛ mu yɛ a pie!” 15Nasia gbi ti yɛ heini Kotii hu ti ti yamɛisia gbakpailɔ Stivin ma ji ti tɔni ngi yambui a voo kia malika yambu i na.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 71Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai i Stivin mɔlilɔ yɛ, “Tɔnya vulii lɔ a hindei ji kpɛlɛɛ ti tɛnga bi wumba?” 2Stivin i kpɛmboilɔ yɛ, “Nya ndeengɛisia kɛɛ kɛkɛ-ni! A wolo nya ma! Mahɛi Ngewɔ Waa i gɛilɔ a mu maada Ebraham watii lɛ i yɛ heini Mesɔpɔtemia pɛiŋ i yaa gule i li Heran, 3i nde ngi ma yɛ, ‘Bi bondeisia lo kɛɛ bi lɔlei, bi li ndɔlei na hu nga kɛ a bie.’ 4Faale i guleilɔ Kaldia lɔlei hu i li i hei Heran. Kia ngi kɛkɛ i haani, Ngewɔ pieilɔ i gule i wa ndɔlei ji hu wu heini na na. 5A watii na Ngewɔ ii yeendɔlɛi ji yeehinda gbi veni Ebraham wɛ a ngi woo, numu gɔwɔ-loma bɛɛ; kɛɛ Ngewɔ i Lahei wumbuilɔ yɛ a felɔ ngi wɛ, tawao a yɛlɔ a ngi woo kɛɛ ngi leengeisia ngi haangɔi wooma. Watii na Ngewɔ i Lahei ji wumbuni, ndo gbi ii yɛ Ebraham yeya. 6Ngewɔ i ji lɔ leni ngi ma yɛ, ‘Bi bɔɔsɔɛisia ta hotaya mɛlɔ ndɔlɔ weka hu, ti wote na a nduwɔngaa, yeendɔlɔblei nasia ti nyamu waa a tie foo hɔndɔɔ naani va. 7Kɛɛ nga kpalɛ lalɔ ti luwɔkɛisia ma, tawao na wooma ta gbualɔ yeendɔlei na hu ti hɛɛ nya ma hindei ji.’ 8Kɛ Ngewɔ i bili heilɛi venga Ebraham wɛ a ngi hinda yangilingɔi yeetɔmaseli. Faale Ebraham i Aisaki heiilɔ biliya ji ti ngi leni i gu a njii wayakpa; Aisaki i Jekɔpi hei biliya, Jekɔpi i mu maada puu maahu feleisia hei biliya. 9“Kɛɛ mu maadani ti loleilɔ a ti ndewei Josɛfi, ti ngi majia, ngi yeyablɛisia ti li a ngie Ijipt ti ngi yɛ a nduwɔ. Kɛɛ Ngewɔ i yɛ ngi wooma lɔ, 10i kpundɛi kpɛlɛɛ huvo a ngie. Ji Ijipt Mahɛi Fɛɛro i yaama wɛlɛni Josɛfi ma, Ngewɔ i ngi gɔilɔ a nɛmahulewe, i pie ngi hinda i nɛɛ waa Fɛɛro wɛ. Fɛɛro i Josɛfi yɛilɔ a maha Ijipt lɔlei kpɛlɛɛ maahu kɛɛ ngi wɛlɛbubleisia gbi. 11Kɛ ndɔlɛ waa i gulanga Ijipt lɔlei hu gbi kɛɛ Kenaan, i nungaa liima vɔɔni waa. Mɛhɛɛ jɔma gbi ii yɛ mu maadani yeya. 12Faale kia Jekɔpi i mɛnini kɛ mɛhɛɛ lɔ Ijipt, i ngi hingaleengeisia loilɔ na, mu maadani, ti haala jia ga ti li na. 13Kia ti yamani na jiei yeefelei hu, kɛ Josɛfi i ta yekpe hinda hugɛnga a ngi ndeengɛisia, kɛ Fɛɛro i Josɛfi ngi bondeisia hinda hugɔɔnga. 14Faale Josɛfi i ngowili wiliilɔ ngi kɛkɛ Jekɔpi gama yɛ tia ngi bondeisia gbi ti wa Ijipt lɔlei hu: ti kpɛlɛɛ ti yɛ numu sawa gbɔyɔngɔ maahu puu maahu lɔɔlu. 15Na wooma Jekɔpi i liilɔ Ijipt, tawao ta kɛɛ mu maadani ti haani na lɔ. 16Ti yamɛilɔ a ti womɛisia Sɛkɛm ti ti gbɔwu kambɛi na hu Ebraham i ngeyani wɔɔ Hemɔ bondeisia ma a navoo. 17“Lahei wɔɔ Ngewɔ i mbumbuni Ebraham gama, kia yeehindei wie-gbelei i lukpeni kpla, mu bondeisia ti gbotoilɔ waa Ijipt. 18Kɛlɛmɛi numu weka, na ii yɛ Josɛf hinda hugɔɔ i mahayɛi mɛilɔ Ijipt. 19I kava gulɛilɔ mu bondeisia ma, i nyamu waa wie a mu maadani, a kpɔnda ti ma ta ti loolaaisia gbua pɛleisia bu ta ti wili aako ti haa. 20Yeewatii ji mia ti Mojisi leni, ngi nyandengɔ waa. Ngi lebleisia ti liilɔ a ngie ti yeepɛlɛbu ti ngi makɛ ngalu sawa va, 21kɛɛ kia ti ngi gbuani pɛlei bu ti ngi wilini, Fɛɛro nyahaloi lɔ i ngi woteni a ngi loi, i ngi gbuahu. 22Ti ngi gaailɔ a Ijiptblɛisia ti nɛmahulewei gbi, i wote a numu waa ngi layie hu kɛɛ ngi wiehindei. 23“Kia Mojisi voo i guni a numu fele gbɔyɔngɔ, i wuilɔ ngi lii hu liva i ngi ndeengɛisia, Isrɛlbleisia, ti yɛyii hulɔ. 24I yeengila lɔilɔ Ijiptmɔ yila a ngi liima be, kɛ i gbɔnga Isrɛlmɔi ma, i Ijiptmɔi waa. 25(I yɛlɔ ngi nɛmahu kɛ ngi nda nungeisia ta liiheilɔ ma kɛ ta lɔ Ngewɔ i piema i ti gbua nduwɔyɛi hu, kɛɛ tii liiheini ma.) 26Folo wekei ma i Isrɛlblaa fele lɔilɔ ta lapi kɛ i lapinga ti luahu gɔlɛva. I ndeilɔ ti ma yɛ, ‘Ndakpeisia, a wolo lɛɛ, ndeengaa lɔ a wue; gbɛe wu nyamuma a wu nyɔunyɔ?’ 27Kɛ yeena i nyamui gani a ngi mbaa i Mojisi lukpenga, i ngi mɔli yɛ, ‘Ye lɔ i bi yɛni a maha kɛɛ kitilewemɔ mu maahu? 28Bi longɔe bi nya waa kia bi Ijiptmɔi na waani la gbengi?’ 29Kia Mojisi i ji mɛnini, i wilɛilɔ i gbua Ijipt i li i hei Midian lɔlei hu. Na lɔ i hindolo fele leni na. 30“Kia foo numu fele gbɔyɔngɔ i gbɔyɔni, malika yila i gɛilɔ a ngie ngɔmbuvoi hu i houni ndawɛisia ma ndɔgbɔ lambɛi ma Sainai Yɛyei gblanga. 31Ji Mojisi i ngɔmbuvoi lɔni kpɔvɔi hu, ngi wuhu wuilɔ, kɛ i lukpenga yeendɔgbɔi gbla hubɛɛva pandawanda. Kɛɛ i Ndemɔi woi mɛnilɔ yɛ: 32‘Bi maadani ti Yewɔɛi mia a nge, Ebraham kɛɛ Aisaki kɛɛ Jekɔpi ti Yewɔɛi.’ Mojisi i luwɛilɔ ngi maa a gbɛli tawao ii yaa liiloni na gbeva. 33Ndemɔi ndeilɔ ngi ma yɛ, ‘Kɔɔwɛi na gbua bi gɔwɔhu ajifa nya woo mia gba a hindei na bi looni na. 34Ngi ndiimavɔɔni nasia lɔnga i lama nya nungeisia ma Ijipt lɔlei hu tawao ngi yeinga ti bawova. Faale wa na, nyaa bi loma Ijipt.’ 35“Mojisi lɔ wɔɔ Isrɛlbleisia ti gbeeleni ma. Ti ngi mɔlilɔ tɛɛ, ‘Ye lɔ i bi yɛni a Maha kɛɛ nyama mu maahu?’ Ta lɔ Ngewɔ i ngi yoyoni a maha kɛɛ mbawomɔ, Malikei na i gɛni a ngie ngɔmbuvoi hu a gbɔ ngi ma. 36Ta lɔ i gbuani a Isrɛlbleisia Ijipt lɔlei hu, i kabande hinda waawangaa wie yeendɔlei na hu kɛɛ njɛi na laa ti yɛ toli a Rɛd Sii (Nja Gbɔlii) kɛɛ ndɔgbɔ lambɛi ma foo numu fele gbɔyɔngɔ va. 37Mojisi mia ndeni Isrɛlbleisia ma yɛ, ‘Ngewɔ a tutu yoyolɔ wu wɛ, kia lɔɔ i nya yooyoni, yeetutui na a gbua wu nda nungeisia hu lɔ.’ 38Mojisi lɔ Isrɛlbleisia ti yɛ ngi lokoya ji ti yandɔni ndɔgbɔ lambɛi ma: i yɛ na lɔ tia maadani Malikei na i yɛpɛni ngi gama ngiyei na hu ta toli a Sainai; ta lɔ i Ngewɔ woowili vulungɔi majɔɔni teweva mu gama. 39“Kɛɛ mu maadani tii lumani taa golo ngi wɛ; ti ngi lukpeilɔ mia, ti wɔɔ yamava gbɔma ijipt. 40Faale ti ndeilɔ Eerɔn ma tɛɛ, ‘Ngewɔ wekangaa gbatɛ mu wɛ ti lo mu gulɔ. Muii kɔɔ gbɔɔ i Mojisi na wienga i gbuani a mue Ijipt lɔlei hu.’ 41Yeewatii na mia ti nɔmɔlii gbatɛni kia nika na, ti saangaa gbua yee nɔmɔli ma, ti komɛ waa ga tia yekpe ti gbatɛ-hani na va. 42Kɛɛ Ngewɔ i wounveilɔ ti ma, i pie ti wote hɛɛla ma tumbekeisia ma ti ngelei ma, kia nyɛingɔ la Ngewɔ lutuisia ti gɔlɛi hu tɛɛ, ‘Isrɛlbleisia! Nya va ii le wu yɛ tohanisia waa wa kpua a saa foo numu fele gbɔyɔngɔ va ndɔgbɔ lambɛi ma. 43Wu yewɔɛi Molɔk ngi gula-welei mia wu yɛ li la, kɛɛ wu yewɔɛi Rifan ngi lumbekei gbuayei; ti yɛni a nɔmɔlingaa lɔ wu kpatɛni hɛɛva ma. Faale, nga pielɔ ti li a wue Babilɔn yeepoma.’ 44“Kula-wɛlei na wɔɔ Ngewɔ a yɛ mbu tamia a yɛ wɔɔ mu maadani yeya ndɔgbɔ lambɛi ma. Mojisi i kpateilɔ kia Ngewɔ i hugɛni a ngie kpatɛva. 45Na wooma mu maada nasia ti Ngewɔ gula-wɛlei majɔɔni a ti kɛkɛ-ni ti yɛlɔ a li la ji tia Jɔsua-ni ti lini ti ndɔlei hou kɛnyɛi nasia yeya Ngewɔ i ti gbɛni ti gulɔ. Tawao i loilɔ na haaŋ i to Devidi watii ma. 46Devidi hinda i nɛɛlɔ Ngewɔ wɛ tawao i ndeilɔ yɛ Ngewɔ i luma ngi wɛ i pɛlɛ lo Jekɔpi Yewɔɛi wɛ. 47Kɛɛ Sɔlɔmɔn lɔ i pɛlɛ loni ta ngi Ngewɔ wɛ. 48“Kɛɛ Ngewɔ Yalɛngɔ Wai ii heini pɛlɛ bu nuuvungaa ta to, kia Ngewɔ i puni ngi lutui laa yɛ, 49‘Ngelegoohu lɔ nya Maha heimi le, tawao dunyei lɔ nya gɔwɔ-lomɛi le. Pɛlei yeegbɛ nyɔkɔ lɔ bi longɔ bi too nya wɛ? Mindo lɔ nga lɛɛvu na? 50Nya vulii ii le ngaa hani jisia kpɛlɛɛ gbatɛ?’ 51“Wu woohu i gbɔndani kpa! Wu liisia ti yakani kpa Ngewɔ ma, wu wolihu i lutuni kpa Ngewɔ woowili va! Wu gbuangɔ lɔɔ a wu maadani lɔ: wua bɛɛ wu gangangɔe a wolola Ngewɔ Yafei ma! 52Ngewɔ lutu i yɛlɔ na wɔɔ na wu maadani tii ngi yakpɛni a nyamu? Ti Ngewɔ lutui nasia waalɔ ti Ngewɔ Bɔilopo wɔnangɔi walei hugɛni wɔɔ. Kiahuna na wu ngi venga, wu ngi waanga. 53Wua lɔ Ngewɔ i sawei na veni wu wɛ malikeisia ti feni Mojisi wɛ -- na hu gbi wuii yeesawei houni!” 54Kia Kotii lebleisia ti woloni na gbi ma Stivin i ndeni, ti lii i leweilɔ waa ngi ma, ti yaamɛi gbi gbunyɛngɔ. 55Kɛɛ Ngewɔ Yafei i Stivin hu, i ngelema gbeilɔ tiŋ kɛ i Ngewɔ mahayɛi hulɔnga kɛɛ Yesu i looni Ngewɔ yejei hu. 56Kɛ i ndenga yɛ, “A tɔ lɛɛ! Nyaa ngelegoohu lɔma ndawongɔ kɛɛ Nuuvu Hindoloi i looni Ngewɔ yeja gakei ma!” 57Numui gbi ti yele waa gulɛilɔ, ti loko wuaa ti wolisia hu, ti wa Stivin maahu a leenga, 58ti ngi gbua tei hu, ti ngi hɔwɔhɔwɔ. Selisia ti yɛ ti magulɛisia loko wuaa taamɔ yila lɔ yeya ngi laa a Sɔɔl. 59Ti loni ngi hɔwɔhɔwɔmaa i Ndemɔi loli yɛ, “Ndemɔi Yesu, nya yafei wumbu!” 60Kɛ i wombi gbakpanga, i yele gula a ngoo waa yɛ, “Ndemɔi, manu ti ma jumbui ji va!” Kia i ji leni kɛ ngi lii i wuaanga.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 81Sɔɔl lumangɔ yɛla Stivin waalɛi ma. Folo yakpei na ma, nungeisia ti tɔtoilɔ a kpalɛ nyamunyamu lala Yesu mableisia nasia ma ti yɛ Jelusalɛm. Nasia kpɛlɛɛ ti langɔ yɛla a Yesu, kɛ lekee tobleisia, ti vayɛilɔ Judia lɔlei hu Samelia kɛɛ tateisia hu gbi. 2Ngewɔ vɛliblaa lɛɛngaa ti Stivin gbɔwuilɔ, ti ngi wɔɔwo gbouŋ. 3Kɛɛ Sɔɔl i yɛlɔ a lapi Yesu hindei hunyaniva, a wuangua pɛleisia bu, a Yesu mableisia yeehinga kɛɛ yeenyahangaa gɛndɛ, a pie ta ti wu kpindiwɛlei bu. 4Yesu mablei nasia ti ti huvayani Jelusalɛm ti lewetewelɔ hu gbi ta Ngowili Yepkei le nungaa ma. 5Filip i lini Samelia yeetaa wai hu lɔ i Ngowili Yekpei le nungei nasia ma ti yɛ na. 6Fahii gbi ti woloilɔ pandawanda na ma i ndeni. Ti gbi ti woloilɔ ngi ma tawao ti kabande hindei nasia lɔilɔ i yɛ pie. 7Ngafa nyamuisia ti gbuɛilɔ numu gboto hu ta yele waa gula; tawao kpɔɔkpɔblaa kɛɛ nɛmublaa gboto bɛɛ ti bawoilɔ. 8Faale nungaa ti goohu nɛngɔ waa yɛla Samelia. 9Taamɔ yila yɛlɔ yeetaa wai na hu ngi laa a Saimɔn. Ngi lɛmbingɔ yɛla saha yeetei na hu, a njoso hindei wie tawao i pielɔ Sameliablɛisia ti wuhu i wu a yeenjoso hindei na. I yɛlɔ a nde yɛ numu waa lɔ a ngie, 10tawao numui gbi lekee ti yɛ taa wai na hu, numu waawangaa kɛɛ yeegbamɛisia, ti woloilɔ pandawanda ngi ma. Ti yɛlɔ a nde tɛɛ, “Ngewɔ gbayei na ta toli a ‘Kpaya Wai’ tamia a ngie.” 11Ngi lɛmbingɔ waa yɛla ti wuhu wuma a ngi yoso hindei, na hii ti wolongɔ waa yɛla ngi ma. 12Kɛɛ kia ti lani a Ngowili Yekpei na Filip i hugɛni a tie kɔlooni Ngewɔ Mahayɛi ma kɛɛ Yesu Kristi biyɛi, ti ti wuɛilɔ, yeenyahangaa. 13Saimɔn vulii bɛɛ i lɛilɔ a Yesu tawao kia ti ngi wuani, i vɛfɛilɔ Filip ma tawao ngi wuhu i wuilɔ waa ji i yɛ kabande hinda waawai nasia lɔ Filip i yɛ pie. 14Toblei nasia ti yɛ Jelusalɛm ti mɛnilɔ kɛ Sameliablɛisia ti Ngewɔ yiɛi gulunga; faale ti Pita tia Jɔn loilɔ ti gama. 15Kia ti foni na ti Ngewɔ vɛlilɔ nasia va ti lani a Yesu aako Ngewɔ Yafei i yei ti ma. 16Ajifa Ngewɔ Yafei ii yɛ yeini ti yilayee bɛɛ ma; ti wuangɔ yɛla lekee Ndemɔi Yesu biyɛi hu. 17Na wooma Pita tia Jɔn ti ti lokoisia wɛleilɔ ti ma kɛ Ngewɔ Yafei i yeinga ti ma. 18Saimɔn i tɔilɔ kɛ Ngewɔ i ngi Yafei venga ti wɛ ji tobleisia ti ti lokoisia wɛlɛni ti ma. Faale i navoo gɛilɔ a Pita tia Jɔn 19yɛ, “A kpayei ji ve nya bɛɛ wɛ aako numu gbi lekee ngi nya lokoi wɛlɛngaa ngi ma i Ngewɔ Yafei majɔɔ.” 20Kɛɛ Pita i poteilɔ i nde ngi ma yɛ, “Wua bi navoei wa haalɔ fɔ, ajifa biaa gilima kɛ kpayei na a pie Ngewɔ Yafei a yei nungaa ma gbama ba ngeyalɔ a navoo! 21Bi nda gbi ii mu yengei ji ma, ajifa bi lii ii wɔnani Ngewɔ yaama. 22Faale wounve nyamui na ma bi kaanga bi lii hu, bi Ndemɔi vɛli aako i manu bi ma giliva a hinda bondei ji. 23Ajifa ngi tɔnga kɛ tolo nyamunyamu mia bi kpuama Yesu mableisia ma tawao jumbui luwɔ mia a bie.” 24Saimɔn ndeilɔ Pita tia Jɔn ma yɛ, “Konɛɛ bɛɛ le, a Ngewɔ manɛnɛ nya va aako hindei jisia wu ndenga nya va aa nya wie.” 25Kia Pita tia Jɔn ti kpɔyɔni a na hugɛla ti kɔɔngɔ kɔlooni Yesu Kristi ma, ti yaama ti Ndemɔi Woowili le, ti yamɛilɔ Jelusalɛm. Ji ti yɛ lima pelei hu ti Ngowili Yekpei hugɛilɔ Samelia yeefula gboto hu. 26Ngewɔ malika yila i yɛpɛilɔ Filip gama yɛ, “Bi magbatɛ bi yei a kpundɔhu wee, bi hitɛ pelei na ma a gbua Jelusalɛm a li Gasa.” (Yeepelei ji i haanga wɔɔ.) 27Kɛ Filip i ngi magbatɛnga i li. Itiopia hindo yila i yɛ pelei hu lɔ a yaama ngi yee. Kenɛi ji yɛni a gɔmɛtii yengemɔi yeebaamayee lɔ, Itiopia Nyaha Mahɛi Kandesi ngi navoo hindei gbi loko i ngi yeya. I lini Ngewɔ vɛlima Jelusalɛm, tawao i yɛ na yamama, i heini kongoloi hu soisia ta ndala. I yɛ limaa a Ngewɔ lutui Aisaya gɔlɛi gaa. 29Ngewɔ Yafei i ndeilɔ Filip ma yɛ, “Li bi lo kongoloi na gbla.” 30Filip liilɔ a piimɛ kɛ i mɛninga taamɔi a Ngewɔ lutui Aisaya gɔlɛi gaa; kɛ i ngi mɔlinga yɛ, “Na bi kaama biaa yeembui gɔɔma?” 31Kenɛi i kpɛmboilɔ yɛ, “Nga yee gu ngi yeembui gɔ, kɛ numu i hugɛ a nge?” Kɛ i ndenga Filip ma yɛ, “Lɛ mua bie mu hei kongoloi hu.” 32Ngewɔ gɔlɛi yeemia i yɛ na gaa ta lɔ: “Ngi gbuangɔ yɛla a mbalɛi na ti lima paama; ngi gbuangɔ yɛla a mbalaloi na ɛɛ jɔlɛ ji ta yɛ ngi yomboi wolema; ii njia yakpe bɛɛ leni. 33Ti ngi yawufenga ti ngi gavanga Kotii hu. Numu gbi ɛɛ gu aa ngi leengaa hinda hugɛ, ajifa ti ngi waalɔ, ii ndeengaa loni.” 34Kɛ kenɛi i Filip mɔlinga yɛ, “Hugɛ lɛɛ a nge, ye lɔ Ngewɔ lutui i ji leni ngi va? I ndeni ta yekpe lɔ va ɔɔ numu weka?” 35Filip tɔtoilɔ a yɛpɛlaa, i tɔtoo Ngewɔ gɔlɛi ji vulii ma, i Ngowili Yekpei hugɛ kɔlooni Yesu ma. 36Kia ti lini sie a pelei, ti foeilɔ hinda yila njɛi i na, kɛ kenɛi i ndenga yɛ, “Njɛi gbe. Gbɔɔ na a nya wualei hunyani?” [ 37Filip ndeilɔ ngi ma yɛ, “Nga bi wualɔ ina bi langɔe a Ngowili Yekpei a bi lii gbi.” Kenɛi poteilɔ yɛ, “Nya langɔe la, nya langɔe la kɛ Ngewɔ Hindoloi mia a Yesu Kristi”] 38Kɛ kenɛi i ndenga kongolo jiamɔi ma yɛ i pie kongoloi i lo; kɛ kenɛi tia Filip veenjɔɔ ti hitɛnga ti yei njɛi hu, Filip i ngi wua. 39Kia ti gbuani njɛi hu, Ngewɔ Yafei i Filip gbuɛilɔ fulo yeehindei na. Kenɛi ii yaa ngi lɔni kɛɛ i liilɔ ngi yee ngi goohu nɛngɔ waa. 40Filip i ta yekpe lɔilɔ na lekee Ajotɔs tawao i jiɛilɔ tei kpɛlɛɛ hu a Ngowili Yekpei le nungeisia ma i lo hu i foo Siisaria.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 91Kɛɛ Sɔɔl i yɛlɔ lekee a Ndemɔi Yesu mableisia huluwa a ti waala. I liilɔ Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai gama, 2i ngi mɔli kɔlɛi na va a ngi magona Juuisia ti hɛɛ wɛlei yeetokulɔi nasia ma ti yɛ Damaskɔs, aako i nungaa malengaa na ta to Ndemɔi welei ma, kpaya i yɛ ngi wɛ ti houva, hiingaa kɛɛ nyahangaa, i yaama a tie Jelusalɛm. 3I yɛ pelei hu lɔ a li Damaskɔs kɛɛ kia i foni tei gbla, kɛ foofo waa i gbuanga fulo ngelei ma i voo ngi gblanga gbi. 4Kɛ i gulanga ndɔlɔmei, i mɛni numu a nde ngi ma yɛ, “Sɔɔl, Sɔɔl! Gbɛe bi nya yakpɛ ma?” 5Kɛ Sɔɔl i mɔlinga yɛ, “Ye lɔ a bie, Ndemɔi?” Kɛ ngoi i ndenga yɛ, “Nya mia, nya nya Yesu bi nya yakpɛma a nyamu. 6Kɛɛ hiye bi li taa wai hu, na mia ta hugɛ gbɔɔ mahoungɔ bi pie.” 7Nungɛi nasia tia Sɔɔl-ni ti jiei ji gani, ti yɛ loonilɔ ti lawongɔ; ti ngoi mɛnilɔ kɛɛ tii numu gbi lɔni. 8Sɔɔl i hiyeilɔ ndɔlɔmei i ngi yaamɛi voo kɛɛ ii yɛ gu a hani gbi lɔla. Faale ti houilɔ ngi lokoi ma ti li a ngie Damaskɔs. 9Njii sawa va ii yɛ gu aa hinda lɔ tawao yeewatii na hu ii gbitini mɛhɛɛ gbi ma ɔɔ kpɔlehani. 10Yesu Woomamɔ yila i yɛ li Damaskɔs ngi laa a Ananayas. Ndemɔi i ndeilɔ ngi ma hengei hu yɛ, “Ananayas!” Kɛ i lumanga yɛ, “Nya gbe, Ndemɔi.” 11Ndemɔi ndeilɔ ngi ma yɛ, “Bi magbatɛ bi li pelei na ma ta toli a ‘Pele Wɔnangɔi;’ bi fonga Judas yeepɛlɛla, bi taamɔ yila mɔli a gbua Taasɔs ngi laa a Sɔɔl. Taa hɛɛma, 12tawao i hengailɔ i taamɔ yila lɔ ngi laa a Ananayas, i wuaa ngi gama pɛlei bu i ngi lokoi wɛlɛ ngi ma aako i hinda lɔ gbɔma.” 13Ananayas poteilɔ yɛ, “Ndemɔi, numu gboto ti taamɔi ji hinda hugɛnga a nge kɔlooni kpalɛ nyamunyamui nasia ma i ndanga bi nungei nasia ma ti Jelusalɛm. 14Tawao Saagbuablaa Waawaisia ti kpaya venga ngi wɛ wava mbei nasia gbi houva ta hɛɛ bi biyɛi hu.” 15Ndemɔi ndeilɔ ngi ma yɛ, “Li, ajifa ngi loko longa ngi ma nya magbewe gbuava, i pie nasia Juubla yaa tie kɛɛ maha waawangaa kɛɛ Isrɛlbleisia ti nya gɔɔ. 16Tawao nya vulii lɔ nga kpalɛi na kpɛlɛɛ gɛ a ngie a la ngi ma nya va.” 17Kɛ Ananayas i ya, i wuaa pɛlei bu, i ngi lokoi wɛlɛ Sɔɔl ma yɛ, “Nya ndewei Sɔɔl, Ndemɔi Yesu vulii na i gɛni a bie pelei hu ji bi yɛ wama mbei, tamia i nya longa bi gama. I nya longalɔ aako ngi pie bi hinda lɔ gbɔma, Ngewɔ Yafei bɛɛ i yei bi ma.” 18Ngaamɛi na kɛ hani kia nyɛɛgɛi na i gbuanga Sɔɔl yaamɛi ma, kɛ i hinda lɔnga gbɔma. I hiyeilɔ i lo, ti ngi wua, 19tawao kia i mɛhɛɛ mɛni, i gbɔma kaahu majɔɛilɔ. Sɔɔl i lɔwɔ lɛɛngaa gbɔyɔilɔ Yesu mableisia gama Damaskɔs. 20I liilɔ yakpe hɛɛ wɛleisia bu i tɔtoo a Ngowili Yekpei lela nungaa ma kɔlooni Yesu ma yɛ, “Ngewɔ Hindoloi lɔ a ngie.” 21Nasia gbi ti ngi woo mɛnini i gualɛilɔ ti ma, ta ti nyɔunyɔ mɔlimɔli tɛɛ, “Taamɔi ji ii le i yɛ nungei nasia waa ti yɛ hɛɛ Yesu biyɛi hu Jelusalɛm? Tawao ii wani mbei yeehindei ji lɔ va aako i yeenungeisia hou i yaama a tie Saagbuablaa Waawaisia gama?” 22Kɛɛ kpaya waa i yɛlɔ lekee a wuaa Sɔɔl Yewɔ yia lelei hu tawao tɔmaseli nasia i yɛ kɛ kɛva kɛ Yesu lɔ Ngewɔ Maha Heingɔi le i lɛilɔ nungeisia woohu na hii Juu nasia ti yɛ Damaskɔs tii guni a ngi layie magbuala. 23Lɔwɔ gboto wooma, Juuisia ti lɛilɔma, ti hinda hula Sɔɔl waava; 24kɛɛ i yeehindei ji hugɔɛilɔ. A folo kɛɛ kpindi ti yɛlɔ a sua wu ngi gulɔ tei yeekata lamɛisia aako ti ngi waa. 25Kɛɛ kpindi yila Sɔɔl woomableisia ti lɛilɔ a ngie gɔlɛi ya, ti ngi hei sambɛi hu, ti ngi yei a gɔlɛi wooma wee. 26Sɔɔl i liilɔ Jelusalɛm i lapi wiliva Yesu mableisia lia. Na hu gbi tii guni a lala la kɛ Yesu mamɔ mia a ngie tawao ti gbi ti luwangɔ yɛla ngi ma. 27Kɛɛ Banabasi i gbɔilɔ ngi ma, i li a ngie tobleisia gama. I hugɛilɔ a tie kia Sɔɔl i Ndemɔi lɔni Damaskɔs welei hu kɛɛ ji Ndemɔi i yɛpɛni ngi gama. I gbɔma hugɛilɔ a tie kia Sɔɔl i Ndemɔi Woowili Yekpei leni Damaskɔs a ndiilo. 28Faale Sɔɔl i loilɔ ti gama tawao taa teeni ti Jelusalɛm gaalɛilɔ ti komɛ a Ngowili Yekpei le a ndiilo Ndemɔi biyɛi hu. 29Tia Juui nasia ti yɛ Glikiyiɛi le ti yɛpɛilɔ, ti ndabla gboto wie, kɛɛ ti yɛlɔ lekee a pele gɔli ngi waava. 30Kia Yesu mablaa wekeisia ti ji hugɔɔni, ti liilɔ a ngie Siisaria, ti ngi yoyo ngi yeetaahu Taasɔs. 31Sɔɔl wotengɔi wooma a Yesu mamɔ, Yesu mablei nasia gbi ti yɛ Judia kɛɛ Galili kɛɛ Samelia ti ndiilɛli majɔɛilɔ watii lɛɛngaa va, tawao ti maa i yɛlɔ lekee a to Ngewɔ Yafei gbɔmi hu ajifa ti yɛ baa waa velɔ Ndemɔi wɛ ti luvayii gbi hu. 32Pita jɛsiɛlɔ hu gbi, tawao watii yila i liilɔ vama Ngewɔblei nasia ma ti yɛ Lida. 33Na lɔ i taamɔ yila maleni na ngi laa a Inias, ngi gbɔkpɔngɔ, ii yɛ guni a hiyela kpukɔi ma foo wayakpa va. 34Pita i ngi loliilɔ yɛ, “Inias, Yesu Kristi i bi bawonga, hiye bi bi gbukɔi hugbatɛ.” Inias i hiyeilɔ ngaama. 35Nungɛi nasia gbi ti yɛ heini Lida kɛɛ tei na hu ti yɛ toli a Serɔn ti ngi lɔilɔ kɛ ti langa a Ndemɔi. 36Nyaapo yila yɛlɔ Jɔpa ngi laa a Tabita, ngi langɔ a Yesu. (ngi lɛi mia wɔɔ a Dɔkas Glikiyiɛi hu, yeembui a “Ndopɛi.”) Ngi magbewe gbi ii yɛ na kɛ lekee hinda yekpe wiela kɛɛ gbɔla fɛɛliblɛisia ma. 37A watii na, i heegbɛilɔ, kɛ i hanga. Ti ngi womɛi wuɛilɔ, ti nda ngeleya lomu yila hu. 38Lida luahui a Jɔpa hu ii yɛ guhani waa, tawao ji Yesu mableisia nasia ti yɛ Jɔpa ti mɛnini kɛ Pita lɔ Lida, ti numu fele loilɔ ngi gama tɛɛ, “Hiye sa bi wa mu gama.” 39Pita i ngi magbateilɔ i li ti gama. Kia i foni, ti liilɔ a ngie yeengeleya lomui hu. Poonyahangɛisia gbi ti lɛilɔ ngi ma, ta wɔɔ, ta kulei nasia gɛ a ngie Dɔkas i hɔɔni ji ndɛvu i yɛ ngi hokpala. 40Pita i pieilɔ ti gbi ti gbua yeelomui hu, i wombi gbakpa, i Ngewɔ vɛli; kɛ i wotenga pomɛi gama yɛ, “Tabita, hiye!” I ngi yaamɛi voeilɔ tawao kia i Pita lɔni, i hiyeilɔ i hei. 41Pita i loko lamboilɔ, i gbɔ nyaapoi ma i hiye i lo. Kɛ i Yesu mableisia lolinga kɛɛ poonyahangɛisia i nyaapoi magona ti ma ngi vulungɔ. 42Hindei ji yeetɔwɔi guilɔ Jɔpa gbi, tawao numu gboto ti lɛilɔ a Ndemɔi. 43Pita i yɛlɔ Jɔpa lɔwɔ gboto va, i heini hua-kɔlɔ yengemɔ yila gɔɔma ngi laa a Saimɔn.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 101Taamɔ yila yɛlɔ Siisaria ngi laa a Kɔniiliɔs, Kugba a ngie soja hɔndɔɔ yila maahu ti kɔwui na hu ti yɛ toli a “Itali Gɔ-wui.” 2Ngewɔ hinda madi houmɔ waa lɔ wɔɔ a ngie, tia ngi wɛlɛbubleisia gbi ta Ngewɔ vɛli. I navoo gboto veilɔ gbɔva Juu yeefɛlingɔisia ma tawao i yɛlɔ a Ngewɔ vɛli hu ɛɛ lewe. 3Bi tɔaa bɛɛ hawei yeesawei ma yɛla a kpɔkɔvolei i hengani, i Ngewɔ malikei lɔ gbalauŋ i wuaa ngi gama i ngi loli yɛ, “Kɔniiliɔs!” 4I ngi yaamɛi gbakpailɔ malikei ma, ngi luwangɔ waa, yɛ, “Gbɛe?” Malikei i kpɛmboilɔ yɛ, “Ngewɔ i bi hɛɛwoi gulunga kɛɛ kpekpei nasia ba pie, tawao bi hinda i hitɛnga ngi wɛ. 5Faale hiingaa lɛɛngaa lo Jɔpa ti taamɔ yila loli, ngi laa yakpangɔi a Saimɔn Pita. 6Taa hua-kɔlɔ yengemɔ yila gama ngi laa a Saimɔn, ngi wɛlei i gboyei gbla.” 7Kɛ malikei na i yɛpɛni Kɔniiliɔs gama i ya. Kɔniiliɔs na i ngi yeengengeblaa fele loliilɔ kɛɛ yeesoja yila na yɛ ngi magbewe gbua tawao, Ngewɔ hinda madihoumɔ waa a ngie, 8i malikei layie gbi hugɛ a tie, i ti lo Jɔpa. 9Ngele wongɔi hu, kia ti yɛ lima pelei hu ti foni Jɔpa gbla, Pita i lɛilɔ pɛlei wumba a fologundiei Ngewɔ vɛliva. 10Ndɔlei i yɛ ngi ma lɔ, ngi longɔ i mɛhɛɛ mɛ; kɛ ti loni mɛhɛɛ yilimaa kɛ i henganga. 11I tɔilɔ ngelegoohu lawongɔ, hani a yei kpuangɔ a kula waa, bi tɔaa bɛɛ nungaa mia ti njeima ti houni yeetɔɔhu naani ma. 12Fuuhani yeelasii gbi ti yɛ hu lɔ: ndalahanisia kɛɛ gɔwɔnaanisia kɛɛ ngelema ŋɔningɛisia. 13Kɛ ngoo i ndenga ngi ma yɛ, “Hiye Pita, bi fuuhani jisia waa bi ti mɛ.” 14Kɛɛ Pita i ndeilɔ yɛ, “Ngɛɛ pie, Ndemɔi! Kia wɔɔ gba ngii yaa hani gbi mɛni mu jawei ndeni yɛ nɔhɔngɔi ɔɔ hani na numu ɛɛ mɛ.” 15Ngoi i ndeilɔ gbɔma ngi ma yɛ, “Hani na Ngewɔ i ndenga yɛ sɛwɛsɛwɛngɔe, bia baa nde baa yɛma nɔhɔngɔe.” 16Ngewɔ i ji leni ngi ma heima sawa; kɛ ti kulei laalanga ti yaama la ngelegoohu. 17Pita i giliilɔ kaka gbɔɔ hengei ji yeembui le. I loni yeekilii ji wiemaa nungei nasia Kɔniiliɔs i ti loni ti Saimɔn wɛlei gama gɔɔnga, ti wa ti lo yeekatei laa. 18Ti mɔlilɔ ngeleya tɛɛ, “Hota lɔ mbei ngi laa a Saimɔn Pita?” 19Pita i loni lapimaa hengei ji yembui gɔvaa Ngewɔ Yafei i ndeni ngi ma yɛ, “Wolo! Hindo sawa ti bi gɔkɔlima tiaa mbei. 20Faale bi magbatɛ bi hitɛ pɛlei ji hu tawao baa seka wua tieni wu liva ajifa nya mia ngi ti longa.” 21Kɛ Pita i hitɛnga pɛlei hu i nde yeenungeisia ma yɛ, “Nya mia wu nya gɔkɔlima. Gbɛe wu waa?” 22Ti kpɛmboilɔ tɛɛ, “Kugbei Kɔniiliɔs mia i mu longa. Numu yekpe lɔ a ngie, a Ngewɔ hindei madihou tawao Juuisia ti baa gɔɔlɔ waa ngi ma. Ngewɔ malikei mia ndeni ngi ma yɛ i bi loli ngi yeepɛlɛbu, aako i mɛni gbɔɔ ba nde.” 23Pita i yeenungeisia loliilɔ ti wua pɛlei bu, i pie tia tieni ti yii na. Kia ngele i woni, i ngi magbateilɔ tia tieni ti li, tawao ngi mbaa Yesu mableisia nasia ti yɛ Jɔpa ti lɛɛngaa ti toilɔ ngi ma tia tieni ti li. 24Folo wekei ma i foeilɔ Siisaria tawao i maleni Kɔniiliɔs tia ngi bondeisia kɛɛ ngi ndiamɔi nasia i ti lolini ta ngi mawulo. 25Kia Pita i yɛ wuaama pɛlei bu, Kɔniiliɔs i wɛilɔ i ngi male, i mawɛɛ ngi gɔɔbu. 26Kɛɛ Pita i pieilɔ Kɔniiliɔs i hiye, a ji i ndeni ngi ma yɛ, “Hiye bi lo ajifa nya bɛɛ nuuvu gbama lɔ a nge.” 27Pita i loni yɛpɛmaa Kɔniiliɔs gama i wuaa pɛlei bu, i numu gboto male ti gomɛngɔ na. 28I ndeilɔ ti ma yɛ, “Wua vulii wu kɔɔlɔ pandawanda Juuisia ti Yewɔ hindei i sawa lɛilɔ Juu gbi ma wuava kɛnyɛmɔ weka gbi yeepɛlɛbu ɔɔ tia ta ti hinda gbi wie. Kɛɛ Ngewɔ i kɛnga a nge kɛ maa ii houni ngi gili la kɛ numu gbi manɔhɔngɔe Ngewɔ yaama. 29Famia kia bi numu loni nya lolima, ngi wɛilɔ ngii gangani. Nya na bi mɔlima, gbɛe bi numu loni nya lolima?” 30Kɛ Kɔniiliɔs i ndenga yɛ, “Watii ji bonda yɛla kinɛiŋ, njii sawa i lewenga na, ngi yɛ nya yeepɛlɛbu lɔ nga Ngewɔ vɛli hawei yeesawei ma a kpɔkɔvolei. Ngi hindo yila lɔilɔ lekee i looni nya gulɔ, ngi magulɛi golengɔ, a voo. 31Kɛ i nya lolinga yɛ, ‘Kɔniiliɔs! Ngewɔ i bi hɛɛwoi mɛninga tawao kpekpeyei nasia ba pie i hitɛnga ngi wɛ. 32Numu lo Jɔpa i taamɔ yila loli ngi laa yakpangɔi a Saimɔn Pita. Taa hotaya hu Saimɔn huakɔɔ yengemɔi yeepɛlɛbu gboyei gblanga.’ 33Famia ngi numu loni bi lolima kaakaa, tawao bi hinda yekpe waa wienga wava. Mu gbi lɔ na mbei Ngewɔ gulɔ mu mawuloma na gbi mɛniva Ndemɔi i hugɛnga a bie ndeva mu ma.” 34Pita i tɔtoilɔ a yɛpɛla yɛ, “Ngi kɔɔnga na kɛ Ngewɔ ɛɛ numu huwɔyɔ. 35Numu gbi lekee a luwa ngi ma tawao a pɔɔna hindei wie, a ngi gululɔ, ngi gbewe gbi ii hu kɛnyɛ mɔi yeegbɛ lɔ a ngie. 36Bi ngi woowili na gɔɔlɔ i njoyoni Isrɛlbleisia gama, a Ngowili Yekpei le ti ma kɔlooni ndiilɛli na ma numu a majɔɔ Yesu Kristi gbayei hu, Yesu na nuuvu gbi ti Lemɔi a ngie. 37Bi hinda wai na gɔɔlɔ i wieni Isrɛl lɔlei hu gbi, i lɔto Galili, Jɔn numu wualei wooma. 38Bi Yesu Nasalɛtimɔi hinda hugɔɔlɔ, kia Ngewɔ i ngi Yafei yeini ngi ma kɛɛ kpayei. I jɛsiɛlɔ hu gbi, a hinda yekpe wie, a nasia kpɛlɛɛ bawo Seitana i ti wuaanga ngi gbayei hu, ajifa Ngewɔ i yɛ ngi wooma lɔ. 39Hindei kpɛlɛɛ i pieni Juuisia ti lɔlei hu kɛɛ Jelusalɛm, mua lɔ yeeselisia a mue. Ti ngi gbakpailɔ Krɔsii ma i lo na i haa. 40Kɛɛ Ngewɔ pieilɔ i vulu i hiye hee hu lɔwɔi yeesawei ma, 41ii gɛni a numu kpɛlɛɛ kɛɛ i yɛlɔ a gɛ a mua lekee selisia a mue Ngewɔ i wilanga a loko lola wɔɔ mu ma. Mua tieni mu yɛlɔ a mɛhɛɛ mɛ, ma ndɔ gboli ngi hiyengɔi wooma hee hu. 42Tawao i vɛlilɔ mu ma yɛ mu Ngowili Yekpei le nungaa ma, mu yaama mu seli wuaa kɛ ta lɔ Ngewɔ i loko longa ngi ma a kiti-lewemɔ fubleisia kɛɛ haableisia va. 43Ngewɔ lutuisia gbi ti ngi yɛpɛ leilɔ tɛɛ numu gbi lekee a la a ngie Ngewɔ a manulɔ ngi jumbuisia ma ta ngi Yesu ngi sabui hu.” 44Pita loni yɛpɛmaa kɛ Ngewɔ Yafei i yeinga nasia gbi ma ti yɛ wolo ngi layie ma. 45Juu nasia ti langɔ yɛla a Yesu, tia Pita-ni ti gbuani Jɔpa ti wani, i gualɛilɔ ti ma tɔva Ngewɔ i ngi Yafei yei nasia bɛɛ ma Juublaa yaa tie. 46Ajifa ti mɛnilɔ yeekɛnyɛblɛisia ta kɛnyɛyia wekeisia le, ta Ngewɔ wɔlɔla lato. Pita i yɛpɛilɔ ngeleya yɛ, 47“Nungei jisia ti Ngewɔ Yafei majɔnga, kia lɔɔ mua bɛɛ mu pieni. Numu gbi a gulɔ na i ti wualaa hunyani?” 48Kɛ i pienga ti ti wua Yesu Kristi biyɛi hu. Kɛ ti ndenga ngi ma tɛɛ tia tieni ti yii fele.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 111Tobleisia tia Yesu mableisia nasia ti yɛ Judia lɔlei hu gbi ti humɛniilɔ kɛ nasia Juu yaa tiaa bɛɛ ti langa a Ngewɔ layie. 2Kia Pita i lini Jelusalɛm, nasia ti yɛ nde tɛɛ mahoungɔ ti nasia Juublaa yaa tie hei biliya ti ngi magbuɛilɔ tɛɛ, 3“Bi hotaya mɛilɔ nasia gɔɔma Juublaa yaa tie tawao wua tieni wu yɛlɔ a loko hitɛ vulii mɛhɛɛ hu!” 4Faale Pita i tɔtoilɔ i na gbi hugɛ i wieni yɛ, 5“Ngi yɛ Ngewɔ vɛlima taa wai na hu ta toli a Jɔpa kɛ ngi henganga. Ngi hani lɔilɔ a gbua ngelegoohu a yei kia kula waa i na, bi tɔaa bɛɛ tiaa houni yeetɔɔhui naani ma ta njei, tawao i gɛlɛni nya gblanga lɔ. 6Ngi kohu gbeilɔ tiŋ kɛ ngi fuuhanisia lɔnga: gɔwɔnaaningaa kɛɛ ndalahaningaa kɛɛ ngelema ŋɔningɛisia. 7Kɛ ngi ngoo mɛninga a nde nya ma yɛ, ‘Hiye, Pita, bi ti waa bi ti mɛ!’ 8Kɛɛ ngi ndeilɔ ngɛɛ, ‘Ngɛi na wie, Ndemɔi! Mɛhɛɛ gbi lekee mu jawei ndeni yɛ nɔhɔngɔe ɔɔ numu ɛɛ mɛ, ii yaa wɔɔ gba wuaani nya lɛi ji hu.’ 9Ngoi i yɛpɛilɔ gbɔma a gbua ngelegoohu yɛ, ‘Hani na Ngewɔ ndenga yɛ sɛwɛsɛwɛngɔe, bia baa nde baa yɛma nɔhɔngɔe.’ 10Ngewɔ i ji leni nya ma heima sawa kɛ ti kulei laalanga ti yaama la ngelegoohu. 11Ngaamɛi na yakpe, kɛ hindo sawa ti ti loni nya gama ta gbua Siisaria, ti longa pɛlei na laa ngi yɛ na. 12Ngewɔ Yafei i ndeilɔ nya ma yɛ mua tieni mu li, ngaa ganga. Mu ndeengaa wɛitei jisia bɛɛ ti gbuɛilɔ Jɔpa mua tieni mu li Siisaria tawao mu gbi mu wuaani Kɔniiliɔs yeepɛlɛbu lɔ. 13I hugɛilɔ a mue kia malikei i gbuani la ngi yaama pɛlei bu, i nde ngi ma yɛ, ‘Numu lo Jɔpa i taamɔ yila loli, ngi laa yakpangɔi mia a Saimɔn Pita. 14A njɛpɛngaa hugɛlɔ a bie na a pie wua bi bondeisia wu bawo.’ 15Tawao kia ngi lini na ngi tɔtoo a yɛpɛla, Ngewɔ Yafei i yeilɔ ti ma kia lɔɔ i yeini wɔɔ mu ma. 16Kɛ Ndemɔi layia yila i hitɛnga nya wɛ, ji i ndeni yɛ, ‘Jɔn i yɛ nungaa wua a njɛi lɔ kɛɛ wua, ta wu wua a Ngewɔ Yafei lɔ.’ 17I lailɔ ke kɛ Ngewɔ lɔ i mawaa hani yakpei na veni nasia wɛ Juublaa yaa tie i feni wɔɔ mu wɛ ji mu lani a Ndemɔi Yesu Kristi; gbɔɔ a nge nga gbekpa Ngewɔ gulɔ!” 18Kia ti ji mɛnini, ti gbeilɔ a ngi magbuala ti Ngewɔ lato tɛɛ, “Kɛ Ngewɔ i pele venga nasia bɛɛ wɛ Juublaa yaa tie wounveva ti jumbuisia ma ti bawo!” 19Ngagbalɛma hindei nasia ti hitɛni la Yesu mableisia wooma Stivin waangɔi wooma i ti huvayailɔ. Ti lɛɛngaa ti liilɔ haaŋ ti foo Fonisia kɛɛ Saipɔs kɛɛ Antiɔk ta Ngowili Yekpei le Juuisia lekee ma. 20Kɛɛ Yesu mablaa yeehingaa lɛɛngaa ti hiyeni Saipɔs kɛɛ Sairini ti liilɔ Antiɔk ti Ngowili Yekpei hugɛ a nasia bɛɛ Juublaa yaa tie kɔlooni Ndemɔi Yesu ma. 21Ndemɔi i yɛ ti wooma lɔ gbɔva ti ma tawao faha waa ti lɛilɔ a Ndemɔi ti wote ngi gama. 22Yee hindei ji yee njɛpɛwo i foilɔ Yesu mablei nasia ma ti yɛ Jelusalɛm, kɛ ti Banabasi loonga Antiɔk. 23Kia i foni na, i kpekpei na lɔ Ngewɔ i pienga a nungei nasia, ngi goohu i nɛɛlɔ waa; tawao i nɔɔilɔ ti ma yɛ ti la a Ndemɔi, ti lɔnya a ngie a ti lii gbi. 24Numu yekpe mia wɔɔ a Banabasi, ngi langɔ a Ndemɔi tawao Ngewɔ Yafei i ngi hu. I pielɔ numu gboto ti wa Ndemɔi gama. 25Na wooma Banabasi i liilɔ Taasɔs Sɔɔl gɔkɔlima. 26Kia i ngi lɔni, i pieilɔ taa ta ti wa Antiɔk. Foo yila ndavengɔ kpauŋ va numu felei jisia ti yɛlɔ Yesu mableisia gama ta faha waa gaa. Antiɔk yese mia wɔɔ ti Yesu mableisia lolini na a Kristimableisia. 27Yee watii na ma Ngewɔ lutu lɛɛngaa ti gbuailɔ Jelusalɛm ti li Antiɔk. 28Ngewɔ Yafei i pieilɔ numu yila, ngi laa a Agabɔs, i hiye i lo, i kulɔmayia le yɛ ndɔlɛ waa yɛkɛ i gula dunyei hu gbi. (Yee ndɔlei i gulani a watii na lɔ Klɔdiɔs i yɛni a Rom Maha Wai.) 29Yesu mableisia ti hugbatɛilɔ tɛɛ numu gbi i na yoyo a gu ma gbɔva ti ndeengɛi nasia ma ti yɛ Judia. 30Ti yeenavoi lɛilɔma, ti njooyo a Banabasi taa Sɔɔl Yesu mablaa yee kpakoleisia gama.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 121A watii na Mahɛi Hɛlɔd i tɔtoilɔ a kpalɛ lala Yesu mableisia lɛɛnga ma. 2I pielɔ ti Jɔn ndewei Jemisi waa a kɔbowei. 3Kia i tɔni kɛ ji nɛngɔe Juuisia wɛ, i gbɔma pielɔ ti Pita bɛɛ hou. Ji i wieni a Bledii Gbama Gomɛi yeewatii lɔ. 4Ji ti Pita houni, ti ngi loko wuailɔ soja wu naani naani heima naani yeya ngi mahugbeva a tewei. I yɛ Hɛlɔd lii hu lɔ Pita lɛɛva Kotii hu ji Tewema Gomɛi a lewe. 5Faale ti Pita wuilɔ kpindiwɛlei bu, kɛɛ Yesu mableisia ti yɛlɔ a Ngewɔ vɛli waa ngi va. 6Kpindi na ngele i yɛ woma Hɛlɔd i wa a Pita numui gbi gama, Pita i yiini soja fele luahu lɔ. Ngi yilingɔ yɛla a jɔwɔ fele, yeengila yilingɔ sojei yeeji ma, yeepekei yilingɔ sojei yeena ma, tawao soja wekangaa ti yɛlɔ looni ta kpindiwɛlei yeendamɛi kɛɛ yeekatei yeendamɛisia manɛɛ. 7Pita i Ndemɔi malikei lɔilɔ lekee fulo i looni lomui na hu i yɛ na, kɛ foofo i voonga na. Malikei i loko wɛleilɔ Pita gbakima, i ngi jɛɛjia, i ngi wu yɛ, “Hiye kaakaa!” Ngaama kɛ jɔwɔisia ti vulonga Pita lokoisia ma. 8Kɛ malikei i ndenga yɛ, “Bi liayili, bi bi sipasiisia wuaa gɔwɔhu.” Pita i jisia wielɔ kɛ malikei i ndenga yɛ, “Bi bobani wu bi to nya ma.” 9Pita i toilɔ ngi ma ti gbua kpindiwɛlei bu. Na hu gbi, ii yɛ kɔɔ ina na malikei i piema tɔnya vulii le; i giliilɔ yɛ henga mia i piema. 10Ti leweilɔ sojei yeehaalayeisia ma. Ti lewe yeefelei ma kɛ ti gɛlɛnga kɔtu gata-laamɛi na ti ndawongaa ta li tei hu. Kata-laamɛi na i lawoilɔ ti gulɔ a ngi nyɛkɛ kɛ ti gbuanga. Ti yeilɔ a tiitii kɛ malikei i longahu fulo. 11Pita i kɔɛilɔ na gbɔɔ i wienga kɛ i ndenga yɛ, “Ngi kɔɔnga na kɛ tɔnya vulii lɔ! Ngewɔ mia i ngi malikei loni tawao i nya bawonga Hɛlɔd gbayei yeya kɛɛ na kpɛlɛɛ i yɛ Juuisia nɛmahu pieva.” 12Kia i kɔɔni gbɔɔ vulii i wienga, i liilɔ Jɔn Maaki ngi nje Meri yeepɛlɛbu. Numu gboto ti gomɛngɔ yɛla na ta Ngewɔ vɛli. 13Pita i pɛlei laaleweilɔ kɛ nyahalo yila, ngi laa a Roda, i wanga tɔma ye mia. 14Kia i kɔɔni kɛ Pita mia, i leweilɔ a piimɛ i yaama pɛlei bu a kohunɛ waa, ii pɛlei vulii lawoni Pita gulɔ, i nde ngeleya yɛ Pita mia i looni pɛlei laa. 15Ti ndeilɔ ngi ma tɛɛ, “Bi gbowangɔe!” Kɛɛ i liigbɛilɔ hu yɛ tɔnya vulii le. Faale ti ndeilɔ tɛɛ, “Pita malikei mia.” 16Na hu gbi Pita yɛlɔ lekee a pɛlei laalewe. Kɛlɛmɛi ti pɛlei lawoilɔ tawao ji ti Pita lɔni i gualɛilɔ waa ti ma. 17I ndeilɔ ti ma a loko yɛ ti maa i yɛ louŋ, i hugɛ a tie Ndemɔi i yee ngi gbuani kpindiwɛlei bu. I ndeilɔ yɛ, “A ji hugɛ a Jemisi kɛɛ mu ndewe wekeisia. Kɛ i gbuanga i li hinda weka.” 18Kia ngele i woni, sojei nasia Pita loko i yɛ ti yeya ti wuhu i wuilɔ kpu tawao ti luwɛilɔ hulewengɔ; gbɔɔ i Pita wienga? 19Hɛlɔd ndeilɔ yɛ ti ngi gɔkɔli, kɛɛ tii ngi lɔni. Faale Hɛlɔd i sojeisia mɔlimɔlilɔ, i nde yɛ ti ti waa. Ji wooma Hɛlɔd i gbuɛilɔ Judia, i li i lɛmbi kulo Siisaria. 20Hɛlɔd liilewengɔ waa yɛla nungei nasia ma ti yɛ Taya kɛɛ Saidɔn; faale ti liilɔ a ngoyila Hɛlɔd lɔva. Ti lapilɔ pɛiŋ ti gu Blastɔs ma i lewe ti wooma; tamia Mahɛi wɛlei loko i yɛ ngi yeya. Kɛ ti ya Hɛlɔd gama ti nde ngi ma tɛɛ tia tieni ti hugbatɛ ti hei ndiilɛli hu, taa yia, ajifa ti mɛhɛɛ a gbua Mahɛi nda lɔlei hu lɔ. 21Lɔwɔi na ma ta ngi Hɛlɔd i ndani, i maha-mayii waa wielɔ, i hei ngi maha-heimi, i yɛpɛ nungeisia gama. 22Nungaa ti yɛlɔ a yelei gula tɛɛ, “Nuuvu yaa ji aa yɛ yɛpɛma, ngewɔɛisia yilayee mia!” 23Ngaama kɛ Ngewɔ malikei i pienga Hɛlɔd i heegbɛ ajifa ii pieni nungeisia taa mbɛlɛhei ve Ngewɔ wɛ kɛ ta. Kpolingɛisia ti wuilɔ ngi hu, ti ngi mɛ, kɛ i haanga. 24Ngewɔ yiɛi na Yesu mableisia ti yɛ nde i vayɛilɔ hu tawao nasia ti yɛ la la ti maa yɛlɔ lekee a to. 25Banabasi taa Sɔɔl ti ti yengei na gbɔyɔilɔ ti wani piema kɛ ti gbuanga Jelusalɛm ti yaama Antiɔk, ti pie taa Jɔn Maaki-ni ti li.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 131Ngewɔ lutu lɛɛngaa kɛɛ kaamɔngaa ti yɛlɔ Yesu mablei nasia lia ti yɛ Antiɔk. Tia mia a Banabasi kɛɛ Simiɔn (ti yɛ toli a Tɛlimɔi) kɛɛ Lusiɔs (na i gbuani tei na hu ti yɛ toli a Sairini) kɛɛ Manaɛn (na tia Gɔvinei Hɛlɔd ti makɛni hinda yila) kɛɛ Sɔɔl. 2Kia lɛ ti yɛ hɛɛma Ndemɔi ma, ta sui hou, Ngewɔ Yafei i ndeilɔ ti ma yɛ, “A Banabasi taa Sɔɔl gbua wu ma ngengei na wieva ngi ti lolinga ma.” 3Ti sui houilɔ, ti Ngewɔ vɛli, ti ti lokoisia wɛlɛ ti wumba, ti gbe ti ma ti li. 4Kia Ngewɔ Yafei i vɛlini Banabasi tia Sɔɔl ma, ti yeilɔ Silusia, gboyei ma, ti wili njaya-lɛndɛ yila hu ti li tii na hu ta toli a Saipɔs. 5Kia ti foni Salamis, yeetii na hu, ti Ngewɔ yiɛi leilɔ nungaa ma Juuisia ti hɛɛ wɛleisia bu. Tia Jɔn Maaki-ni yɛla, a gbɔ ti ma yeengengei hu. 6Ti jiɛilɔ ti tii blandia ti li Pafɔs, ti njosololimɔ yila male na ngi laa a Baa Yesu, Juumɔ a ngie tawao a nde yɛ Ngewɔ lutu mia a ngie. 7Tii na yeegɔvinei Sagiɔs Pɔɔlɔs nɛmahu lewengɔ yɛla tawao ngi ndiamɔi mia wɔɔ a Baa Yesu ji. Gɔvinei i Banabasi tia Sɔɔl loliilɔ ti wa ngi gama ajifa ngi longɔ i Ngewɔ yiɛi mɛni a tie. 8Kɛɛ njosoloolimɔi, Ɛlimas (ngi biyɛi mia Glikiyiɛi hu), i jɔlɛilɔ ti layie hu a lapi pieva Gɔvinei aa la a Yesu. 9Kɛ Ngewɔ Yafei i yeinga Sɔɔl ma -- ta ngi loli gbɔma a Pɔɔl; i yaama gbakpailɔ njosololimɔi ma 10yɛ “Bi Seitana goohu loi! Bi juwuyangɔe a hinda yekpe gbi; hinda nyamu laasii kpɛlɛɛ wiela lɔ kungɔ bi hu, tawao biaa lapima Tuuŋ Ndemɔi lɔnyɛisia woteva a ndɛɛ! 11Ndemɔi i loko wɛlɛma bi ma kiahuna; ba wumulɔ, bɛɛ gu a foloi yeefofoi lɔla watii lɛɛnga va.” Ngaama kɛ lugbu lɛilɛi i wɛlɛnga ngi yaama, a lewe a hɔwɔhɔwɔ hu, a numu gɔli houva ngi lokoi ma i pele gɛ a ngie. 12Kia Gɔvinei i na lɔni i wieni, i lɛilɔ a Yesu, kaa na ti ngi gaani la kɔloongɔ Ndemɔi ma i ngi yama houilɔ waa. 13Pɔɔl tia ngi mbaangɛisia ti gbuɛilɔ Pafɔs ndɛndɛi hu ti wa Paaga, Pamfilia lɔlei hu; kɛɛ Jɔn Maaki i ti loni na lɔ i yaama Jelusalɛm. 14Ti gbuɛilɔ Paaga ti wa Antiɔk yeena i Pisidia lɔlei hu, tawao Ndɛvu Volei ma ti wuailɔ hɛɛ wɛlei bu ti hei. 15Kia hɛɛ wɛlei bu mahubleisia ti kpɔyɔni a Mojisi Jawei gaala kɛɛ Ngewɔ lutuisia ti gɔlɔ nyɛingɔisia, ti ngowili wililɔ Pɔɔl tia Banabasi gama tɛɛ, “Mu ndewengeisia, mu longɔ wu yɛpɛ nungeisia gama ina ngowili lɔ wu laa ti lii vuluva.” 16Pɔɔl i hiyeilɔ i lo, i ngi lokoi lɛnga aako hu i yɛ louŋ, i tɔtoo a yɛpɛlaa yɛ, “Mu mbaa Juuisia kɛɛ nasia Juublaa yaa tie wu mbei wa Ngewɔ vɛli, a wolo nya ma. 17Isrɛlbleisia jisia ti Yewɔɛi i loko loilɔ mu maadani ma, i yeenungeisia wote a kɛnyɛ waa watii na ti yɛ heini hotaya hu Ijipt lɔlei hu. Ngewɔ i ti gbuɛilɔ Ijipt a ngi gbaya wai, 18tawao i ngi lii houilɔ ti va ndɔgbɔ lambɛi ma foo numu fele gbɔyɔngɔ va. 19I kɛnyɛ wɔfla nyanilɔ Kenaan lɔlei hu i yeendɔlei ve ngi nda nungeisia wɛ 20foo hɔndɔɔ naani kaalɛ numu fele gbɔyɔngɔ maahu puu nyɔkɔ va. “Na wooma Ngewɔ i samanga veilɔ ti wɛ lova ti gulɔ haaŋ i to Ngewɔ lutui Samuɛl watii ma. 21Tawao watii na ti wɔɔni maha va, Ngewɔ i Sɔɔl veilɔ ti wɛ, kenɛi Kis loi, Bɛnjami bondei humɔ, yɛva a ti mahɛi foo numu fele gbɔyɔngɔ va. 22Ji Ngewɔ i pieni Sɔɔl i gbua mahayɛi ma, i Devidi lɔ yɛni a ti mahɛi. Ngewɔ i ji lɔ leni kɔlooni Devidi ma yɛ, ‘Ngi tɔnga kɛ Devidi, Jɛsi loi, i yɛni a numu laasii na lɔ nya longɔ la, numui na a na wie nya longɔ i pie.’ 23Yesu yɛla, Devidi bɔɔsɔɛi, Ngewɔ i ngi yɛni a Isrɛlbleisia ti bawomɔi kia wɔɔ i Lahei wumbuni la pieva. 24Pɛiŋ Yesu i yaa ngi yengei lɔto, Jɔn i Ngewɔ yiɛi leilɔ Isrɛlbleisia gbi ma yɛ ti wounve ti jumbuisia ma, i ti wua. 25Tawao kia Jɔn i yɛ ngi yengei gbɔyɔma, i ndeilɔ nungeisia ma yɛ, ‘Wu langɔ la ye lɔ a nge? Numui na wu ngi mawuloma ta yaa a nge. Kɛɛ a wote mbei! Taa wama nya wooma tawao ngii gbekpeni ngi sipasiisia vulii gbuava ngi gɔwɔhu.’ 26“Nya ndeengɛisia, Ebraham leengeisia kɛɛ wua kpɛlɛɛ wu mbei Juublaa yaa wue wa Ngewɔ vɛli: Ngewɔ i ngowili ji yoyonga mua lɔ gama kɔlooni ngi numu bawoyii ma! 27Ajifa nungei nasia ti heini Jelusalɛm tia ti lokulɔisia tii kɔɔni kɛ ta lɔ mbawomɔi le, tawao Ngewɔ lutuisia ti layie nasia ta kaa Ndɛvu Volo gbi ma, tii yeembui gɔɔni. Na hu gbi ti pielɔ Ngewɔ lutuisia ti laayiɛisia i bɛma ji ti Yesu lɛɛni, ti pie ti ngi waa. 28Tawao kia bɛɛ tii sabu gbi majɔɔni kiti leweva ngi waala ma ti Paileti manɛnɛilɔ tɛɛ i pie ti ngi waa. 29Tawao kia ti kpɔyɔni a na gbi wiela Ngewɔ Gɔlɛi ndeni kɔlooni ngi ma, ngi ndiamɔisia ti ngi womɛi gbuɛilɔ krɔsii ma ti nda kambɛi hu. 30Kɛɛ Ngewɔ pieilɔ i vulu i hiye hee hu, 31tawao lɔwɔ gboto va i yɛlɔ a gɛ a nasia ngi vulungɔihu tia tieni ti yɛ jia ta gbua Galili ta li Jelusalɛm. Tia mia na ngi jelisia a tie Isrɛlbleisia gama. 32Tawao mua mbei aako mu wa a Ngowili Yekpei wu gama: na Ngewɔ i Lahei wumbuni mu maadani gama yɛ a pie, i pienga na mu wɛ, mua ti leengeisia a mue, a ji i pieni Yesu i vulu i hiye hee hu. Kia Ngewɔ layie nyɛingɔ la Juuisia ti Wulei yeefele Gɔlɛi hu yɛ, ‘Nya Hindoloi lɔ a bie; foloi ji lɔ ngi yɛnga a bi Kɛkɛ.’ 34Ji lɔ Ngewɔ i ndeni kɔlooni Yesu wumbulei ma hee hu tawao kunafɔ aa gbɔma haa yɛ, ‘Nga bi lubalɔ a nya lubɛi na ngi Lahei wumbuni faa Devidi gama.’ 35Kia lɔɔ i ndeni la ngule wekei hu yɛ, ‘Bɛɛ luma bi bɔilopo lɔnyangɔi aa haa aa lula.’ 36Ajifa Devidi i Ngewɔ liima hindeisia wielɔ ngi nda watii ma; kɛ i haanga, ti ngi gbɔwu ngi maadani gbla, i lula. 37Kɛɛ numui na Ngewɔ i pieni i vulu i hiye hee hu ii loni kambɛi hu tawao ii lulani. 38Nya ndeengɛisia, mahoungɔe wu gbi wu kɔɔ vulii kɛ Yesu wiehindei wooma lɔ mu Ngowili ji lema wu ma kɔlooni manuma ma jumbui va; maahoungɔ wu kɔɔ kɛ numu gbi lekee a la a ngie a gbualɔ jumbui yeenjiɛi na kpɛlɛɛ hu Mojisi Jawei ɛɛ gu i wu gbua hu. 40A wu mahugbe hɔɔ aako na aa wu wie Ngewɔ lutuisia ti ndeni tɛɛ, 41‘A wote mbei, wua wu lɛɛngɔ Ngewɔ layie hu! wu wuhu i wu, wu haa! Ajifa ngengei ji ngi piema wu voloima i yɛni a hinda lɔ wɛɛ la la, numu i fasai bɛɛ wu ma!’ ” 42Kia Pɔɔl tia Banabasi ti yɛ gbuama hɛɛ wɛlei bu, nungeisia ti ndeilɔ ti ma tɛɛ ti wa gbɔma Ndɛvu Volei yeepekei ma ti hindei jisia mato hugɛ a tie. 43Kia nungeisia ti vayani hɛɛ wɛlei bu, Juu gboto ti toilɔ ti ma kɛɛ nasia Juublaa yaa tie ti wotenga kpɔtu a Juungaa. Pɔɔl tia Banabasi ti yɛpɛilɔ ti gama ti nɔɔ ti ma lii falava Tuuŋ Ngewɔ gbekpeyei ma. 44Ndɛvu Volei yeepekei ma numui gbi jɔngɔ tei hu ti wɛilɔ Ndemɔi yiɛi mɛniva. 45Kia Juuisia ti fahiisia lɔni, tolei i ti lii laveilɔ; ti yɛlɔ a njɛpɛi na magbua Pɔɔl i yɛ nde, ta ngi yɛli. 46Kɛɛ Pɔɔl tia Banabasi ti yɛpɛilɔ a ndiilo waa tewengɔ yeengovei ma tɛɛ, “Mahoungɔ yɛla Ngewɔ yiɛi i le wua yese ma. Kɛɛ kia wu gbelenga ma tawao wuii gilini la kɛ wu gbekpengɔe kunafɔ lɛɛvui va, ma gbelɔ wu ma mu li nasia gama Juublaa yaa tie. 47Gbamaile sawei a ji lɔ Ndemɔi i fenga mu wɛ yɛ, ‘Ngi wu yɛnga a foofo nasia va Juublaa yaa tie, wu yɛ a sabu dunyei gbi ti mbawo jɔɔ.’ ” 48Ji nasia Juublaa yaa tie ti ji mɛnini, ti goohu i nɛɛlɔ, ti Ndemɔi woowili lato; tawao nasia Ngewɔ i loko loni ti ma ti bawova ti lɛilɔ a Yesu. 49Ndemɔi woowili i vayɛilɔ tatei na hu gbi. 50Kɛɛ Juuisia ti pieilɔ tei na yeekpakoloisia kɛɛ nasia Juublaa yaa tie yeenyaha gbatɛngɔi nasia ti yɛ Ngewɔ vɛli ti lii i lewe Pɔɔl tia Banabasi ma. Ti tɔtoilɔ a ti yakpɛla a nyamu, ti pie ti gbua tatei na hu gbi. 51Toblei jisia ti fufulei gbukpulɛilɔ gɔwɔma kɛva kɛ ti gbahailɔ taa wai na hubleisia ma wounvevaa ti jumbuisia ma, kɛ ti ya Aikoniɔm. 52Yesu mablei nasia ti yɛ Antiɔk ti goohu i nɛɛlɔ hulewengɔ tawao Ngewɔ Yafei i yɛlɔ waa ti wooma.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 141Hinda yakpei ji lɔ i wieni Aikoniɔm: Pɔɔl tia Banabasi ti liilɔ Juuisia ti hɛɛ wɛlei bu ti yɛpɛ na na hii ti yɛpɛwoi i pie faha waa, Juublaa kɛɛ nasia Juublaa yaa tie, ti wote a Yesu mablaa. 2Kɛɛ Juu nasia ti gangani a lala a Yesu ti pieilɔ nasia Juublaa yaa tie ti lii i lewe, ti yeendilewei wote Yesu mableisia maahu. 3Tobleisia ti lɛmbilɔ na lɔwɔ huguhangɔ va. Ti yɛlɔ a yɛpɛ a ndiilo kɔloongɔ Ndemɔi Yesu ma, tawao ta ngi Ndemɔi kɛilɔ kɛ tɔnya lɔ a na ti yɛ nde kɔloongɔ ngi gbekpeyei ma a ji i kpaya wuaani ti hu kabande hinda waawangaa wieva. 4Taa wai na hubleisia gbi ti blɛilɔ: ti lɛɛngaa ti Juuisia wooma, yeenasia ti tobleisia wooma. 5Kɛ nasia Juu yaa tie tia Juuisia kɛɛ ti lokulɔisia ti hugbatɛnga nyamuva a tobleisia tawao ti ti hɔwɔhɔwɔ. 6Kia tobleisia ti ji hugɔɔni, ti wilɛilɔ ti li Listra kɛɛ Daabi, Likaonia lɔlei hu, kɛɛ tatei na i yɛ tei jisia galangɔ. 7Na lɔ ti Ngowili Yekpei leni na kɔlooni Ndemɔi Yesu ma. 8Taamɔ yila yɛlɔ Listra ngi gɔwɔisia ti gbɔkpɔngɔ; hii i yɛ na ti ngi leni tawao ii yaa guni wɔɔ gba a jiala. 9I yɛ heini na lɔ a wolo Pɔɔl layieisia ma. Pɔɔl tɔilɔ kɛ ngi langɔe a Yesu tawao a gulɔ i bawo, faale i yaama gbakpailɔ ngi ma 10i nde ngi ma ngeleya yɛ, “Hiye bi lo leeŋ!” Taamɔi i hiyeilɔ sa i tɔtoo a jiala nahui na. 11Kia fahii ti na lɔni Pɔɔl pieni, ti tɔtoilɔ a yelei gulala Lakaonia yiɛi hu tɛɛ, “Ngewɔisia ti wotenga a nuuvungaa ti yeinga mu gama!” 12Ti Siɔs biyɛi veilɔ Banabasi wɛ, ti Hamis biyɛi ve Pɔɔl wɛ, ajifa Pɔɔl mia i yɛ ti yɛpɛi le. 13Ti yewɔɛi Siɔs na ngi hɛɛ wɛlei i yɛ looni tei gbla yee saagbuamɔi i wɛilɔ a nika hinangaa kɛɛ flawaisia tei yeekatei laa. Ta kɛɛ fahii ti longɔ yɛla ti saa gbua tobleisia ma. 14Kia Banabasi tia Pɔɔl ti mɛnini gbɔɔ nungaa ti longɔ ti pie, ti ti magulɛisia blɛilɔ ti wa fahii lia a piimɛ ta yelei gula tɛɛ, 15“Nungeisia, gbɛe wu ji wiema? Hiingaa gbama lɔ a mue, nuuvungaa kia wu na! Mu wanga mbei Ngowili Yekpei lɔ hugɛma a wue kɔlooni Ndemɔi Yesu ma, mu pie wu wounve baaba hani jisia ma wu wote Ngewɔ vulungɔi gama, na i ngelegoohu gbatɛni kɛɛ dunya kɛɛ gboyei kɛɛ hanii na kpɛlɛɛ i ti hu. 16Wɔɔ, i gbeilɔ kɛnyɛblaa gbi ma ti li a ti nda weleisia. 17Kɛɛ taa wɔɔ gba ngi hinda hugɛma leeŋ a kpekpei nasia a pie: a njɛi ve mu wɛ a gbua ngelegoohu, tuhanisia ta wua ti watiisia ma; a mɛhɛɛ ve wu wɛ, i pie wu goohu i nɛɛ waa.” 18Njɛpɛi ji kpɛlɛɛ tobleisia ti ndeni kpaukpaungɔ yɛla pieva fahiisia ti loko gbua saa gbualei hu ti ma. 19Juu lɛɛngaa ti wɛilɔ ta hiye Antiɔk na i Pisidia, kɛɛ Aikoniɔm; ti guilɔ fahiisia ma ti lewe ti wooma, ti Pɔɔl hɔwɔhɔwɔ, ti ngi gɛndɛ ti ngi gbua tei hu, ta tɔ tɛɛ i haanga. 20Kɛɛ kia Yesu mableisia ti yandɔni ti ngi gaala, i hiyeilɔ i yaama tei hu. Kia ngele i woni tia Banabasi ti liilɔ Daabi. 21Pɔɔl tia Banabasi ti Ngowili Yekpei leilɔ Daabi, ti gu numu gboto ma yɛva a Yesu mablaa. Kɛ ti yamanga Listra, ti lewe ti li Aikoniɔm, ti gbɔma lewe ti li Antiɔk, Pisidia lɔleihu. 22Ti kpaya wuailɔ Yesu mableisia hu, ti ti liilo lova kpaŋ, taa gbaha a lala a Yesu. Ti yɛlɔ a ti gaa tɛɛ, “Kpundɛ gboto mia ma huvo huɛɛŋ aako mu wuaa Ngewɔ mahayɛi hu.” 23Yesu mablaa kpɛlɛɛ ti yɛ heini taa yila hu, Pɔɔl tia Banabasi ti loko loilɔ kpakoleisia ma ti va; tawao kia ti Ngewɔ vɛlini, ti sui hou, ti ti loko wuailɔ Ndemɔi yeya, na ti liivalanga ngi ma. 24Kia ti Pisidia lɔlei vooni, ti wɛilɔ Pamfilia. 25Ti Ngowili Yekpei leilɔ Paaga kɛ ti yeinga Atelia, 26ti gbua na ti wili njaya-lɛndɛi hu ti yaama Antiɔk, mia wɔɔ ti ti loko wuaani na Ngewɔ yeya ti mahugbeva ngengei na va ti kpɔyɔnga na. 27Ji ti foni Antiɔk ti Yesu mableisia kpɛlɛɛ lɛilɔma, ti gona ti ma a na gbi Ngewɔ i pieni a ti loko, kɛɛ ji i pelei lawonga nasia wɛ Juublaa yaa tie lava a Ndemɔi Yesu. 28Ti ngalu gboto gbɔyɔilɔ na tia Yesu mableisia.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 151Nungaa lɛɛngaa ti gbuɛilɔ Judia ti wa Antiɔk, ti tɔtoo a Yesu mableisia gaala tɛɛ, “Ngewɔ ɛɛ wu bawo kɛ lekee ti wu hei biliya kia Mojisi Jawei i ndeni la.” 2Pɔɔl tia Banabasi ti ti houilɔ waa a mawali, tia tieni ti ndabla gboto wie kɔlooni yeenjɛpɛi ji ma; faale ti hugbatɛilɔ tɛɛ Pɔɔl tia Banabasi kɛɛ nasia lɛɛngaa ti yɛ Antiɔk ti li Jelusalɛm ti tobleisia lɔ kɛɛ kpakoleisia kɔlooni yeenjɛpɛi ji ma. 3Sɔsiibleisia gbi ti vɛiilɔ ti ma ti li tawao kia ti foni Fonisia kɛɛ Samelia ti hugɛilɔ a Yesu mableisia kia nasia Juublaa yaa tie ti wotenga Ngewɔ gama; yeevei ji i Yesu mableisia gbi goohu nɛɛlɔ hulewengɔ gbo. 4Kia ti foni Jelusalɛm, Sɔsiibleisia kɛɛ tobleisia kɛɛ kpakoleisia ti gahu gbuɛilɔ ti ma, tawao ti gonɛilɔ a na gbi Ngewɔ i pienga a ti loko. 5Kɛ Yesu mablaa yeenasia lɛɛngaa ti Farisii gakei ma ti hiyenga ti lo tɛɛ, “Mahoungɔe ti ti hei biliya, ti nde ti ma ti Ngewɔ Jawei na hou i feni a Mojisi loko.” 6Tobleisia tia kpakoleisia ti gomɛilɔ wuhitɛva njɛpɛi ji ma. 7Kia ti ndabla gboto wieni, Pita i hiyeilɔ i lo yɛ, “Nya ndeengɛisia, wu hugɔɔlɔ kɛ watii huguhangɔ i lewenga na, Ngewɔ i loko loilɔ nya ma, i nya gbua wu lia Ngowili Yekpei leva nasia ma Juublaa yaa tie aako ti mɛni ti la a Ndemɔi Yesu. 8Tawao Ngewɔ na i nuuvungaa ti liisia huvaa gɔngɔ i kɛilɔ kɛ nyandengɔe nasia bɛɛ va Juublaa yaa tie ti yɛva a Yesu mablaa a ji i ngi Yafei yeini ti ma, kia lɔɔ i pieni a mue. 9Ii mu huwɔyɔni mua tieni; i ti liisia goleilɔ ajifa ti lani a Yesu. 10Faale na, gbɛe wu longɔ wu Ngewɔ hugɔɔ a ji wɛɛ wu haaka minimini hei Yesu mableisia wumba na mu maadani-o, mua-o, muii guni mbu? 11Sawo! Mu langɔe a Yesu tawao ngi gbekpeyei i mu bawonga, kia lɔɔ ti na.” 12Numui na gbi ti maa i londoilɔ kia ti yɛ mɛni Banabasi tia Pɔɔl ta va gɛ a kabande hinda waawai nasia Ngewɔ i pieni a ti loko nasia lia Juu yaa tie. 13Kia ti kpɔyɔni a yɛpɛlaa, Jemisi i yɛpɛilɔ yɛ, “A woo yɛ nya ma, nya ndeengɛisia! 14Saimɔn i hugɛnga kia Ngewɔ gbewengɔ nasia va Juublaa yaa tie a ji i nungaa wumbuni ti lia yɛva a ngi woo. 15Ngewɔ lutuisia ti layieisia kɛɛ ji, ti yakpe. Kia Ngewɔ ndeni ngi Gɔlɛi hu yɛ, 16‘Ji wooma nga yamalɔ, tawao nga Devidi wɛlɛ gulangɔi wumbulɔ ngi to, Nga ngi nyanimɛisia yangamalɔ ngi yeepɛlei lo a nina. 17Faale nungaa wekeisia gbi ta Ndemɔi gɔkɔlilɔ, nasia Juublaa yaa tie ngi ti lolinga yɛva a nya woo. 18Hii Ndemɔi i ndenga, na i pienga nunga ti ji hugɔɔnga wɔɔ kpɔɔ.’ ” 19Jemisi liilɔ gulɔma a ngi yɛpɛi yɛ, “Taa nya nɛmahu kɛ maa ii houni mu nasia Juublaa yaa tie vawɔli ti wotenga Ngewɔ gama. 20Kia na aa wie, mahoungɔ mu kɔlɔ nyɛi mu nde ti ma taa mɛhɛɛ gbi mɛ sawei ndei yɛ nɔhɔngɔe jifa ti kpuanga a saa nɔmɔliisia ma; ti joowi sɔɔ nyamu gbi ma; taa ŋama gbi mɛ ɔɔ fuuhani na ta lo ngi bolei liigbama i haa, ŋamɛi gbi i lo hu. 21Ajifa hinda huguhangɔ va tiaa wɔɔ Mojisi Jawei gaama hɛɛ wɛleisia bu Ndɛvu Volo gbi ma, ta yɛpɛ nungaa gama kɔloongɔ ta ngi Mojisi ngi layieisia ma taa gbi hu.” 22Kɛ tobleisia tia kpakoleisia kɛɛ Yesu mableisia gbi ti hugbatɛnga loko lova nungaa lɛɛnga ma ti lia, ti ti lo Antiɔk tia Pɔɔl kɛɛ Banabasi-ni. Ti loko loilɔ Judas ma, ta toli a Basabas, kɛɛ Sailas, kɔɔnga felenga nasia ti langɔ a Yesu ti bagɔɔnga waa ti ma. 23Kɔlɛi na ti njooyoni a tie, ti nyɛilɔ hu tɛɛ, “Mua mu tobleisia kɛɛ kpakoleisia, wu ndewengeisia, mu va mu ndewengei nasia gbi ma ti ti leni Juublaa yaa tie ti Antiɔk kɛɛ Siria kɛɛ Silisia. 24Mu mɛninga kɛ nungaa ti gbuɛilɔ mu lia mbei ti li ti wu vawɔli, ti wu huyili a na ti ndeni wu ma; tawao muii vɛlini ti ma ji wieva. 25Famia mu gbi mu gomɛnga mu hugbatɛnga loko lova tutungaa ma mu ti lo wu gama. Ta lilɔ tia mu liima ndiamɔisia, Banabasi kɛɛ Pɔɔl, 26nasia ti ti lɛɛvui gbuanga ndɔgbɔ mu Lemɔi Yesu Kristi yengei va. 27Faale mua Judas tia Sailas loma, wua tieni wu hei yaama ti hinda yakpei nasia hugɛ a wue mu nyɛima kɔlɛi ji hu. 28Mua Ngewɔ Yafei-ni mu hugbatɛnga muɛɛ maa kaha weka gbi hei wu wumba kɛ lekee sawei jisia houla: 29waa mɛhɛɛ gbi mɛ ti kpuanga a saa nɔmɔlingaa ma; waa ŋama gbi mɛ; waa fuuhani gbi mɛ ta ngi bolei liigba, i haa, ŋamɛi i lo hu; tawao a joowi sɔɔ-nyamu gbi ma. A yɛlɔ a hinda yekpe wu pie ina wu joowiilɔ hindei jisia wiela ma. A mu kpɔkɔ-o.” 30Ti vɛlilɔ tutuisia ma kɛ ti ya Antiɔk, ti Yesu mableisia kpɛlɛɛ lɛma na, ti kɔlɛi ve ti wɛ. 31Ji nungeisia ti yeekɔlɛi gaani, ti goohu i nɛɛlɔ hulewengɔ gbo ti lii vulu woowili va i yɛ hu. 32Judas tia Sailas, tia bɛɛ Ngewɔ lutungaa a tie, tia ndewengei jisia ti lɛmbilɔ yɛpɛma, ta ti lii vulu, ta ti gbaya. 33Kia ti lɔwɔ lɛɛngaa gbɔyɔni na, ti ndewengeisia ti vɛlilɔ ti ma ndiilɛli hu, kɛ ti yamanga nasia gama ti ti loni. [ 34Kɛɛ Sailas ndeilɔ yɛ i lomaa.] 35Pɔɔl tia Banabasi ti lɔwɔ lɛɛnga wieilɔ Antiɔk. Tia numu gboto wekangaa ti yɛlɔ a nungaa gaa, ta Ngowili Yekpei le kɔlooni Ndemɔi Yesu ma. 36Lɔwɔ lɛɛnga wooma Pɔɔl ndeilɔ Banabasi ma yɛ, “Mu gbɔma li mu foo mu ndewengeisia ma tei kpɛlɛɛ hu mu yɛpɛni na wɔɔ kɔlooni Ndemɔi Yesu ma, mu tɔ kia ti yee wienga.” 37Banabasi longɔ yɛla tia Jɔn Maaki-ni ti li, 38kɛɛ Pɔɔl ii gilini la kɛ pɔɔnangɔe liva a ngie, ajifa ii loni wɔɔ ti wooma taa foo ti yengei gɛlɛmɛi, i ti loni Pamfilia lɔ i yaama. 39Ti ndabla yagbalɛngɔ wieilɔ luahu, ti luahu i gɔlɛ. Banabasi i Maaki wumbuilɔ, ti wili njaya-lɛndɛi hu ti li Saipɔs, 40Pɔɔl bɛɛ i Sailas wumbu ti li, ti ndewengeisia ti ti loko wuaa Ndemɔi yeya ti mahaugbeevaa. 41I jiɛilɔ i Siria lɔlei voo kɛɛ Silisia, a nasia lii gbaya ti langɔ a Yesu.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 161Pɔɔl i jiɛilɔ i foo Daabi kɛɛ Listra. Yesu mamɔ yila i yɛ heini na lɔ; ngi nje, ta bɛɛ Yesu maamɔɔ, i yɛni a Juumɔ lɔ, kɛɛ ngi kɛkɛ ta Glikimɔɔ yɛla. 2Nasia ti langɔ yɛla a Yesu ti gbi ti yɛ Listra kɛɛ Aikoniɔm ti Timoti yɛpɛ yekpe leilɔ. 3Pɔɔl longɔ yɛla tia Timoti ti li, faale i pieilɔ ti ngi hei biliya. I ji wieilɔ ajifa Juu nasia gbi ti yɛ tatei nasia hu ti yɛ kɔɔlɔ kɛ Glikimɔɔ mia a Timoti ngi kɛkɛ. 4Kia ti yɛ jia tateisia hu, hii ti yɛ sawei nasia ve Yesu mableisia wɛ tobleisia tia kpakoleisia ti ndani a ngooyila Jelusalɛm, ta nde ti ma tɛɛ ti yeesawei jisia hou. 5Famia nasia ti langɔ yɛla a Yesu ti lalei a Yesu i gbayeilɔ i lewe yeengovei ma tawao ti maa i yɛlɔ a to folo gbi. 6Ti jiɛilɔ ti ndɔlɔ hɛpɛi na blandia i yɛ laani Frijia kɛɛ Galesia ti luahui ma tawao ti gbɔngɔ ma, ajifa Ngewɔ Yafei ii lumani ti wɛ Ngowili Yekpei leva Esia latei na kpɛlɛɛ hu. 7Kia ti foni Misia kɛɛ Bitinia ti luahu-gaalɛi ma, ti yɛ loni ti lewe ti li Bitinia latei hu, kɛɛ Yesu Yafei ii lumani ti wɛ. 8Famia ti liilɔ yakpe ti Misia blandia, ti yei Toasi, gboyei ma. 9Pɔɔl i hengailɔ a kpindi na, i Masidoniamɔ yila lɔ i looni a ngi manɛnɛ yɛ, “Wa mbei Masidonia bi gbɔ mu ma!” 10Kia lekee Pɔɔl i hengei ji wieni, mu mu magbateilɔ liva Masidonia, jifa mu lɛilɔ la kɛ Ngewɔ mia i mu lolinga Ngowili Yekpei leva yeenungeisia ma. 11Mu gbuɛilɔ Toasi ndɛndɛi hu mu njɛi lewe yakpe Samotesi, ngele wongɔi hu mu wa Niepolis. 12Kia mu gbuani na mu liilɔ ndɔlei goohu mu foo Filipai, Masidonia yeekaka wai yeetaa wai; i yɛ gbɔma Rom gɔmɛtii bu lɔ. Mu njii gboto wieilɔ yeetaa wai na hu. 13Ndɛvu Volei ma mu gbuɛilɔ tei hu mu li njɛi gblanga, mia mu lii i yɛ ma kɛ Juuisia ti hɛɛma a yɛlɔ na. Mu heiilɔ mu yɛpɛ nyahangɛi nasia gama ti yandɔni na. 14Nasia ti mu woo mɛnini yeengila mia a Lidia, a hiye Tayatira, a kula baagbangɔisia majia. Nyaha mia wɔɔ a ngie a Ngewɔ vɛli tawao Ndemɔi i pielɔ i njɛpɛi na bugɔɔ Pɔɔl i yɛ nde, i la la. 15Ti tia ngi wɛlɛbubleisia gbi wuɛilɔ, kɛ i mu lolinga yɛ, “Ina wu langɔe la kɛ nya lala a Ndemɔi Yesu tɔnya vulii le, kɛ a wa wu yɛ nya yeepɛlɛbu.” Kɛ i gunga mu ma liva na. 16Folo yila ma, kia mu yɛ lima Ngewɔ vɛlimɛi, nduwɔ nyahalo yila i mu maleilɔ, ngafa nyamu i ngi hu, a pie yeendopoi a kulɔma hindei hugɛ. I yɛ navoo gboto waa lɔ jɔɔ ngi luwɔkɛisia wɛ ji i yɛ hugɛ a nungaa gbɔɔ i wama ti wiema. 17I yɛlɔ a hitɛ mua Pɔɔl-ni wooma a yelei gula yɛ, “Ngewɔ Lɛngɔ Wai yengebleisia lɔ a nungei jisia! Tiaa hugɛma a wue wa yee pie Ngewɔ i wu bawo!” 18I yɛlɔ a ji wie folo gboto va haaŋ i gbalɛ Pɔɔl ma, kɛ i wotenga i nde yeengafei na ma i yɛ ndopoi hu yɛ, “Yesu Kristi gbayei hu ngɛɛ bi gbua ngi hu!” Ngafa nyamui na i gbuɛilɔ ngi hu ngaamɛi na. 19Kia nasia ti woo a ngie ti tɔni kɛ ti navoo jɔmɛi i nyaninga, ti Pɔɔl tia Sailas houilɔ, ti lo ti gɛndɛma ti li a tie mahangeisia gama mia Kotii a hei na. 20Ti wɛilɔ a tie Rom gɔmɛtiblɛisia gama tɛɛ, “Juuisia lɔ a nungei jisia tawao tiaa fawɔli gɔlima mu laa wai ji hu. 21Tiaa nungaa gaama a hindangaa wiela na mu jawei yɛ maa pie; Romablaa lɔ a mue faale muɛɛ ti gulu tawao muɛɛ ti wie.” 22Fahii gbi ti tɔtoilɔ a Pɔɔl tia Sailas lewela. Rom gɔmɛtiblɛisia ti ndomɛi blamblɛilɔ Pɔɔl tia Sailas ma ti nde tɛɛ ti ti lewe. 23Kia ti ti leweni a ndewe yagbalɛngɔ waa, ti ndeilɔ sojeisia ma tɛɛ ti ti wili kpindiwɛlei bu, ti kpindiwɛlɛ mahugbemɔi laahii kelekele tɛɛ i pɛlei gbɔu ti ma kpaŋ. 24Kia kpindiwɛlɛ mahugbemɔi i ndahii ji majɔɔni, i ti wuailɔ lomu-goohu-lomui hu, i jɔwɔisia gula ti gɔwɔisia ma, i yeejɔɔwɔisia yili ndɔkɔ waawangaa ma. 25A kpindiliɛi Pɔɔl tia Sailas ti yɛlɔ a Ngewɔ vɛli, ta ngulengaa yaa ngi ma, kpindiwɛlɛbublaa wekeisia ta wolo ti ma. 26Ngaama kɛ ndɔlɛi i gbɛlinga waa, yeekpɛliwoi i kpindiwɛlei jɛɛjia i foo fa yeembui. Ngaama kɛ pɛlɛ-laamɛi kpɛlɛɛ i lawonga, jɔwɔisia ti gbua kpindiwɛlɛbubleisia kpɛlɛɛ ma. 27Kpindiwɛlɛ-mahugbemɔi i wuilɔ njii hu tawao kia i kpindiwɛlei laamɛisia lɔni ndawongɔ, i giliilɔ la yɛ kpindiwɛlɛbubleisia gbi ti lɔwunga ti ya, faale i ngi gɔbowɛi laalɛilɔ nga, ngi longɔ i ta yekpe waa. 28Kɛɛ Pɔɔl i yele lakpa waa gulɛilɔ yɛ, “Baa hinda nyamu gbi wie a bia yekpe! Mu kpɛlɛɛ lɔ mbei!” 29Kɛ kpindiwɛlɛ-mahugbemɔi i foofo maloli wienga, i wuaa pɛlei bu a piimɛ, i gula Pɔɔl tia Sailas gɔɔbu ngi maa a gbɛli. 30Kɛ i pienga tia tieni ti gbua ngitii ya, i ti mɔli yɛ, “Kaamɔ-ni, gbɔɔ nga pie aako ngi bawo?” 31Ti kpɛmboilɔ tɛɛ, “La a Ndemɔi Yesu; ba bawolɔ wua bi bondeisia gbi.” 32Kɛ ti Ndemɔi Yɛpɛi hugɛnga a ngie tia ngi wɛlɛbublaa wekeisia gbi. 33Ngaamɛi na yakpe a kpindi na kpindiwɛlɛ-mahugbemɔi i ti wumbuilɔ i ti gbalɛmɛisia wua; ti tia ngi bondeisia gbi wuɛilɔ ngaama. 34I pieilɔ tia Pɔɔl kɛɛ Sailas ti li ngi yeepɛlɛbu, i mɛhɛɛ ve ti wɛ mɛva. Kohunɛ waa i yɛilɔ tia ngi bondeisia ma ajifa ngi langɔ na a Ngewɔ. 35Kia ngele i woni Rom gɔmɛtiblɛisia ti polisisia loilɔ tɛɛ, “Ti li ti nde kpindiwɛlɛ-mahugbemɔi ma i gbe nungei nasia ma ti li.” 36Faale kpindiwɛlɛ-mahugbemɔi i hugɛilɔ a Pɔɔl yɛ, “Gɔmɛtiblɛisia ti tutu longa nya gama tɛɛ ngi gbe wua Sailas ma. Faale wa lilɔ, tawao Ngewɔ i pie wu li ndiilɛli hu.” 37Kɛɛ Pɔɔl ndeilɔ polisisia ma yɛ, “Kotii ii mu lɛɛni hinda nyamu gbi va, na hu gbi ti mu leweilɔ kpawama -- kia bɛɛ Rom yeemahalengaa a mue! Na wooma ti mu wiliilɔ kpindiwɛlei bu. Kiahuna na ti longɔe ti mu gbua kpindiwɛlei bu ndɔwuma mu li? Na ɛɛ wie! Rom gɔmɛtiblɛisia vulii lɔ ta wa ti mu gbua kpindiwɛlei bu.” 38Polisisia ti njɛpɛwoi ji gonɛilɔ Rom gɔmɛtiblɛisia ma; tawao kia ti mɛnini kɛ Rom yeetaalisia mia a Pɔɔl kɛɛ Sailas, kɛ ti luwanga. 39Faale ti liilɔ ti ti lemu, ti ti gbua kpindiwɛlei bu, ti ti manɛnɛ tɛɛ ti gbua tei na hu. 40Pɔɔl tia Sailas ti gbuɛilɔ kpindiwɛlei bu, ti li Lidia yeepɛlɛbu. Na lɔ ti ndewengeisia maleni na, ti ti lii vulu yɛpɛngaa le ti ma, ti gbua taa wai na hu.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 171Ti jiɛilɔ ti li yakpe ti Amfipɔlis blandia kɛɛ Apolonia, ti wa Tɛsalonika, Juuisia ti hɛɛ wɛlei i yeetei na hu. 2Kia kungɔ yɛla Pɔɔl hu, i liilɔ yeehɛɛ wɛlei bu tawao Ndɛvu Volo sawa va i yɛlɔ a Ngewɔ Gɔlɛi gaa na tia nungeisia ta yɛpɛ kɔlooni na ma i yɛ kaa, 3a yeembui gɛ a tie, a yeemiasia gɛ ndengɔ na ngovama kɛ mahoungɔ yɛla kpalɛ i la Ngewɔ Maha Heingɔi ma, i vulu i hiye hee hu. Pɔɔl ndeilɔ yɛ, “Yesu ji ngi ngi hinda hugɛma a wue na, ta lɔ Ngewɔ Maha Heingɔi le.” 4Ti lɛɛngaa ti lɛilɔ la kɛ na Pɔɔl ndeni tɔnya le, ti lewe Pɔɔl tia Sailas wooma; hii Glikiblaa gboto, Ngewɔ vɛliblaa a tie, ti pieni kɛɛ mbɛɛma nyahangaa gboto. 5Kɛɛ Juuisia ti tolo gbuɛilɔ ji numu gboto bondei na ti lani a Pɔɔl, ti taitaiblaa gbaamɛisia lɛma hinda yila ti wote a faha wufulongɔ waa. Ti sɔlɛ waa gulɛilɔ taa wai hu gbi, ti tɔtoo a Jeesin wɛlei nyanila aako ti Pɔɔl tia Sailas lɔ, ti gbua a tie nungeisia gama. 6Kɛɛ kia tii ti lɔni, ti Jeesin gɛndɛilɔ kɛɛ Yesu mablaa wekangaa lɛɛnga ti li a tie taa wai yeemahangeisia gama ta yelei gula tɛɛ, “Nungɛi jisia ti kpundɛ gulanga hu gbi! Ti wanga na mu laa wai ji hu, 7Jeesin i ti lɔwunga ngi wɛlei bu. Ti gbi tiaa Rom Maha Wai jaweisia nyanima, ta nde tɛɛ maha weka lɔ na ngi laa a Yesu.” 8Kia ti ji leni, ti pieilɔ fahii gbi kɛɛ taa wai yeemahangeisia ti sɔlɛ waa gula. 9Mahangeisia ti pielɔ Jeesin tia yeepekeisia ti navoei na ve mahoungɔ ti fe gbeva ti ma, kɛ ti gbenga ti ma ti li. 10Kia lekee kpindi i wɛlɛni, Sɔsiibleisia gbi ti yɛ Tɛsalonika ti Pɔɔl tia Sailas yoyeilɔ Beria. Kia ti foni, ti liilɔ Juuisia ti hɛɛ wɛlei bu. 11Beriablɛisia tia ti lumangɔ yɛla wolova Pɔɔl-ni ma i lewe Tɛsalonikablɛisia ma. Mani wa yɛlɔ ti ma Ngowili Yekpei na mɛniva i Pɔɔl laa, tawao folo gbi ti yɛlɔ a Ngewɔ Gɔlɛi gaa pandawanda tɔvaa ina na Pɔɔl i yɛ nde tɔnya vulii le. 12Ti gbotongɔ ti lɛilɔ a Ndemɔi Yesu, tawao Gliki nyaha gboto, mbɛɛmablaa a tie kɛɛ Gliki hindo gboto bɛɛ ti lɛilɔ a Ngewɔ layiɛi. 13Kɛɛ kia Juu nasia ti yɛ Tɛsalonika ti mɛnini kɛ Pɔɔl i Ngewɔ yiɛi lenga Beria bɛɛ, ti wɛilɔ na ti tɔtoo a sɔlɛ gulablɛisia ti lii gbemgbala. 14Kɛ Sɔsiibleisia ti Pɔɔl yoyonga gboyei gbla, kɛɛ Sailas tia Timoti ti veenjɔɔ ti loilɔ Beria. 15Hingɛi nasia ti lini a Pɔɔl, tia tieni ti liilɔ ti foo Atɛns. Kɛ ti yamanga Beria, Pɔɔl i vɛli ti ma yɛ Sailas tia Timoti ti lapi ti humbu a wa ngi gama. 16Ji Pɔɔl i yɛ Sailas tia Timoti mawuloma Atɛns, ngi lii i nyanilɔ waa ji i liiheini ma kɛ tei lavengɔe a nɔmɔliisia. 17Faale ti njɛpɛ gboto leilɔ kɔlooni Yesu ma hɛɛ wɛlei bu tia Juuisia kɛɛ nasia Juublaa yaa tie ti yɛ Ngewɔ vɛli, a gbɔma yɛpɛ folo gbi faha gomɛmɛi tia nasia ti yɛ a wa na. 18Ɛpikiurɔs tia Toɛk ti woomableisia yeekaamɔ lɛɛngaa tia bɛɛ tia Pɔɔl-ni ti mawali gboto houilɔ. Ti lɛɛngaa ti ndeilɔ tɛɛ, “Taamɔi ji ii gbɛogbɛ gɔɔ kɛɛ a kɛ kɛ ngi gaangɔ waa le; gbɔɔ i lapima ndeva mu ma?” Pekeisia ti ndeilɔ tɛɛ, “Bi tɔaa bɛɛ kɛnyɛ wekangaa ti yewɔngaa mia i yɛpɛma kɔloongɔ ti ma.” Ti ji kpɛlɛɛ leilɔ ajifa Pɔɔl i yɛ Ngowili Yekpei le kɔlooni Yesu ma kɛɛ ji i vuluni i hiye hee hu. 19Faale ti pieilɔ tia tieni ti li ngiyei Ariɔpagɔs wumba, mia taa wai yeetokuloisia ti gomɛngɔ yɛla na ti nde tɛɛ, “Mu longɔ mu kaa ninɛi ji gɔɔ bi yɛpɛma kɔlooni ma. 20Njɛpɛi lɛɛnga ma mɛni ba nde muii yaa wɔɔ gba mɛnini tawao mu longɔ mu yeembui gɔɔ.” 21(Ajifa Atɛns yeetaalisia kɛɛ nasia Juublaa yia tie ti heini na ta ti magbewe nyanilɔ hinda ninɛi na i gɛlɛnga ma a wiela, ti mɛni ɔɔ ti hugɛ a ti nyɔunyɔ.) 22Faale Pɔɔl i hiyeilɔ i lo numui na gbi gulɔ ti gomɛngɔ yɛla Ngiyei Ariɔpagɔs wumba yɛ, “Atɛnsiblɛsisia! Ngi tɔnga kɛ wa wu yewɔɛisia hinda madi houlɔ waa. 23Ajifa ji ngi yɛ jiama wu laa wai ji hu nga miasia gbe wa hɛɛ na, ngi saa gbuama yila lɔilɔ nyɛingɔ ma tɛɛ, ‘Ngewɔ na gama numu ii ngi gɔɔ.’ Kɛ Ngewɔ na hɔɔ wu hɛɛma ngi ma tamia ngi ngi hinda hugɛma na a wue. 24Ngewɔ na i dunyei gbatɛni kɛɛ hani gbi i hu, ta lɔ ngelegoohu kɛɛ dunya yee Ndemɔ le, tawao ii heini hɛɛ wɛlɛngaa bu nuuvungaa ta to. 25Tawao ii gbeweni hinda gbi va nuuvungaa ta gu a piela ngi wɛ ajifa ta vulii lɔ a ndɛvui ve numui gbi wɛ kɛɛ fɛfɛi kɛɛ hani wekeisia gbi. 26Numu yakpei lɔ i kɛnyɛi kpɛlɛɛ yeenuvuisia gbuani ngi hu, i pie ti vaya dunyei hu gbi. Ta vulii lɔ i loni kulɔma i lɔwɔisia la i ndɔlei yeengila gbi va kɛɛ ngi heimisia ti gɛlɛyii. 27I ji wieilɔ aako ti ngi gɔkɔli, tawao tɛngaa ti ngi lɔ ji ta yɛ hɔwɔhɔwɔmahu aako ti ngi lɔ. Kɛɛ Ngewɔ maa ii guhani vulii a mu yilayee bɛɛ; 28Kia numu yila i ndeni la yɛ: ‘Tamia a pie mu vulu, mu lewetewe, mu yɛ na.’ Wu wule nyɛiblɛisia lɛɛngaa bɛɛ ti ndeilɔ tɛɛ, ‘Mu kpɛlɛɛ ngi leengeisia lɔ a mue.’ 29Faale jifa Ngewɔ leengeisia mia a mue maa ii houni mu gili la kɛ ngi yɛyii gbuangɔ a nɔmɔli lɔ kpatɛngɔ a kanigbɔlu ɔɔ kanigole ɔɔ kɔtu, magbatɛngɔ a mbɛli-loko. 30Ngewɔ i punga lii hu manuva nungaa ma nyamui na va ti pieni watii na tii yɛ hugɔɔ, kɛɛ kiahuna na taa ndema numui gbi ma dunyei hu gbi yɛ ti wounve pele nyamui nasia ma ti jiama wɔɔ la. 31Ajifa i lɔwɔ langa a dunyablaa gbi gbɛmbo ma tawao i loko longa numu yila ma yeekpɛmboi va. I ji yeetɔmaseli gɛnga a numui gbi a ji i pieni yeenumui i vulu i hiye hee hu!” 32Ji ti mɛnini Pɔɔl i lali numu hiyelei ma hee hu, ti lɛɛnga ti yɛlɔ a hɛlɛ ngi ma, kɛɛ pɛkɛisia ti ndeilɔ tɛɛ, “Mulongɔe mu njɛpɛi ji mato mɛni gbɔma bi laa.” 33Hii ti gɛlɛni kɛ Pɔɔl i gbuanga komɛi hu. 34Numu lɛɛngaa ti leweilɔ ngi wooma ti la a Yesu; Dayɔnisɔs, taa wai yeekpakoloisia yilayee, i yɛ ti lia lɔ kɛɛ nyaapo yila ngi laa a Damaris kɛɛ pekangaa.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 181Ji wooma, Pɔɔl i gbuɛilɔ Atɛns i li Kɔlinti. 2I Juumɔ yila maleni na lɔ ngi laa a Akuila, ngi lemɛi a Pɔntɔsi, kɛɛ i gbuanga kinɛiŋ Itali tia ngi nyahɛi Plisila ti wanga Kɔlinti ajifa Rom Maha Wai Klɔdiɔs i ndenga yɛ Juuisia kpɛlɛɛ ti gbua Rom. Pɔɔl liilɔ tia tieni ti lɔ, 3i hei ti gɔɔma tia tieni ta yenge, ajifa a navoo jɔɔ wɔɔ kula-wɛlɛ gbatɛlɛi hu lɔ, kia lɔɔ ti yɛ pie la. 4I yɛlɔ a Ngowili Yekpei le a kpaya waa hɛɛ wɛlei bu Ndɛvu Volo gbi ma, a lapi pieva Juuisia kɛɛ Glikiblɛisia ti la la. 5Ji Sailas tia Timoti ti hiyeni Masidonia ti foni, kpewe weka ii yɛ yaa Pɔɔl ma kɛ Ngowili Yekpei lela, a hugɛ gbalauŋ a Juuisia kɛ Ngewɔ Maha Heingɔi a Yesu lɔ. 6Kia ti ngi houni a mawali ti njia nyamungaa le ngi ma, i poteilɔ a ji i fufulei gbukpulɛni ngi magulɛi hu i nde ti ma yɛ, “Wu piengaa wua yekpe wu jukulu, wɛɛ wɔɔ a numu gbi! Nya nda gbii ma. I hiye na watii ji ma, ngi lima nasia gama lɔ Juublaa yaa tie.” 7Faale i gbuɛilɔ ti gama i li i hei taamɔ weka yila yeepɛlɛbu na Juumɔɔ yaa ngie. Yeekenɛi lɛi mia wɔɔ a Taitiɔs Justɔs, Ngewɔ vɛlimɔ a ngie, ngi wɛlei i looni hɛɛ wɛlei gbla fɔɔ. 8Klipɔsi, hɛɛ wɛlei mahumɔi tia ngi wɛlɛbubleisia gbi ti langɔ yɛla a Ndemɔi Yesu; tawao numu gboto weka ti Kɔlinti ti Ngowili Yekpei mɛnilɔ, ti la la, ti ti wua. 9Kpindi yila, Ndemɔi i gɛilɔ a Pɔɔl njii hu i nde ngi ma yɛ, “Baa luwa, yɛ lekee a Ngowili Yekpei le baa gbe ma, 10ajifa nya bi wooma. Numu gbi ɛɛ gu aa bi gbalɛ, ajifa numu gboto ti taa wai ji hu nya woo lɔ a tie.” 11Faale Pɔɔl i foo yila kɛɛ yeekutu gbɔyɔilɔ na a nungaa gaa a Ngewɔ yiɛi yeembui. 12Ji ti Galio yɛni a Rom lɔlei yeekakɛi na ta toli a Glis lɔɔlɛi yeegɔvinei, Juuisia ti yandɔɛilɔ, ti Pɔɔl hou ti li a ngie ngi gama Kotii hu. 13Kɛ ti ndenga tɛɛ, “Taamɔi ji lɔ lapima wuava nungaa woohu Ngewɔ vɛliva a pelei na a mu jawei nyani!” 14Pɔɔl longɔ yɛla kinɛiŋ i yɛpɛ kɛɛ Galio ndenga Juuisia ma yɛ, “Kiaa ji i yɛni a kpulanga lɔ ɔɔ pienyɔu nyamunyamu taamɔi ji i pienga, aa wɔnalɔ nya va ngi nya lii hou Juuisia va. 15Kɛɛ kia ji i yɛni a ndabla lɔ kɔlooni njɛpɛngaa ma kɛɛ mbiyɛngaa kɛɛ wu nda jawei, wua yekpe lɔ wa yeehindei ji hugbatɛ. Ngɛɛ yɛ a kitilewemɔ hinda bondei nasia ma!” 16Kɛ i pienga sojeisia ti ti gbɛ Kotii hu. 17Ti gbi ti gbundɛilɔ Sɔstɛnisi ma, hɛɛ wɛlei mahumɔi, ti ngi lewe Kotii yaama leeŋ. Kɛɛ na ii gbeweni Galio ma kulobɛɛ. 18Pɔɔl tia nasia ti langɔ yɛla a Yesu ti lɛmbilɔ Kɔlinti lɔwɔ gboto va, kɛ i kpɔkɔ venga ti wɛ, tia Akuila kɛɛ Plisila ti wili ndɛndɛ yila hu i lima Siria. Pɛiŋ i yaa wili ndɛndɛi hu tei na hu ti yɛ toli a Sɛnkia i pieilɔ ti ngi wui wole peele va pieni ngovama. 19Ti foeilɔ Ɛfisɔs kɛ Pɔɔl i gbuanga Plisila tia Akuila ma i wuaa hɛɛ wɛlei bu, tia Juuisia ti njɛpɛ gboto le kɔlooni Ndemɔi Yesu ma. 20Ti ngi manɛnɛilɔ tɛɛ i lɛmbi ti gama kɛɛ ii lumani. 21Kia aa luma i ndeilɔ ti ma ji i yɛ lima yɛ, “I nɛngaa Ngewɔ wɛ nga yamalɔ wu gama.” Kɛ i wilinga ndɛndɛi hu i gbua Ɛfisɔs. 22Kia i foni Siisaria, i leweilɔ i li Jelusalɛm, i va Sɔsiibleisia ma, kɛ i ya Antiɔk. 23Kia i lɛmbini na kulo, i gbuɛilɔ na i li Galesia kɛɛ Frijia yeetateisia hu a Yesu mableisia gbi ti lii gbaya. 24Juumɔ yila ngi laa a Apɔlɔs, ngi lemɛi a Alɛksanda, i wɛilɔ Ɛfisɔs. Ngi bɛɛngɔ waa yɛla a yɛpɛla tawao i yɛ Ngewɔ Gɔlɛi gɔɔlɔ waa. 25Ngi gaangɔ yɛla pandawanda kɔlooni Ndemɔi Welei ma tawao i yɛlɔ a nunga gaa pɔɔnangɔ a Yesu hindei yeetɔnyɛi, a kɛ leeŋ kɛ ngi langɔ waa le a na gbi a nde. Na hu gbi i yɛ Jɔn numu wualei lekee lɔ hinda hugɔngɔ. 26I tɔtoilɔ a yɛpɛla nungaa gama hɛɛ wɛlei bu a ndiilo. Ji Plisila tia Akuila ti ngi yɛpɛwoi mɛnini, tia tieni ti liilɔ ti yeepɛlɛbu, ti Ngewɔ Welei hinda hugɛ a ngie vulii pandawanda. 27I wuilɔ Apɔlɔs lii hu liva Glis lɔlei hu, faale ndewengeisia ti yɛ Ɛfisɔs ti gbɔilɔ ngi ma a ji ti kɔlɔ nyɛini ti ndewengei nasia gama ti yɛ lris lɔɔlɛi hu, ti liigba ti ma loko heiva ngi bu na. Ji i foni, i yɛlɔ a kpɔma waa wie nasia ma Ngewɔ i pieni ti wote a Yesu mableisia. 28Ajifa i yɛlɔ a njɛpɛ wɔnangɔngaa le kɛva kpawama leeŋ kɛ pele gbi ii mawali na kpɛlɛɛ hu Juuisia ti yɛ ngi hou la, a Ngewɔ Gɔlɛi yeemiasia gɛ ti kɛni gbalauŋ kɛ Ngewɔ Maha Heingɔi lɔ a Yesu.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 191Ji Apɔlɔs i yɛ lɛ Kɔlinti, Pɔɔl i jiɛilɔ yeendɔlei na goohu i foo Ɛfisɔs. I Yesu mablaa lɛɛngaa maleilɔ na, 2i ti mɔli yɛ, “Ngewɔ Yafei i yeilɔ wu ma ji wu lani a Yesu?” Ti kpɛmboilɔ tɛɛ, “Muii yaa Ngewɔ Yafa hinda gbi humɛnini.” 3Kɛ Pɔɔl i ti mɔlinga yɛ, “Kɛ nguɛi yeegbɔɔ hɔɔ ti wu wuani la?” Ti kpɛmboilɔ tɛɛ, “Nguɛi na Jɔn i yɛ pie.” 4Kɛ Pɔɔl i ndenga yɛ, “Nguɛi na Jɔn i yɛ pie i yɛ nasia va lɔ ti yɛ wounve ti jumbuisia ma; tawao i ndeilɔ Isrɛlbleisia ma yɛ ti la a numui na i wama ngi wooma tamia a Yesu.” 5Kia ti ji mɛnini, ti lumɛilɔ Pɔɔl i ti wua a nina Ndemɔi Yesu biyɛi hu. 6Pɔɔl i ngi lokoisia wɛleilɔ ti ma kɛ Ngewɔ Yafei i yeinga ti ma; ti yɛlɔ na a yɛpɛ kɛnyɛyia wekangaa hu, ta gbɔma Ngewɔ Woowili le. 7Ti gungɔ yɛla a numu puu maahu fele. 8Pɔɔl i wuailɔ hɛɛ wɛlei bu tawao ngalu sawa va i yɛlɔ a li na a yɛpɛ a ngaulewe tia nungeisia kɔloongɔ Ngewɔ Mahayɛi ma, a lapi pieva ti la la. 9Kɛɛ ti lɛɛnga ti woohu gbɔndangɔ yɛla, tii lumani taa la la, tawao ti yɛlɔ a njia nyamungaa le numui na gbi yaama Ngewɔ Welei ma. Faale Pɔɔl i gbuɛilɔ ti gama, i pie tia Yesu mableisia ti li; tawao folo gbi ti yɛlɔ a yɛpɛ nunga gama kɔlooni pelei na ma Yesu i kɛni tawao ti yɛ gomɛ Tiranɔs jɛmɛɛ wai bu lɔ a yɛpɛ nungaa gama. 10Ji i wieni foo fele kɛ numui kpɛlɛɛ ti yɛ heini Esia lɔlei na hu, Juungaa kɛɛ nasia Juublaa yaa tie, ti Ndemɔi yɛpɛi mɛninga. 11Ngewɔ yɛlɔ a kabande hinda ninangaa wie a Pɔɔl loko. 12Yangisɛisia kɛɛ kula gbi lekee i gbitingaa wɔɔ Pɔɔl luwui ma, ti yɛ lilɔ la heegbɛbleisia gama kɛ yeeheegbɛisia ti gbuanga ti ma, ngafa nyamuisia ta gbua nasia hu ta yɛ ti hu. 13Juungaa lɛɛnga bɛɛ ti yɛ lewetewe ta ngafa nyamuisia gbua nungaa hu ti yɛ pie Ndemɔi Yesu biyɛi hu lɔ. Ti yɛlɔ a nde ngafa nyamuisia ma tɛɛ, “Ngi nde bi ma Ndemɔi Yesu na Pɔɔl a ngi hindei hugɛ ngi biyɛi hu ngɛɛ bi gbua numui ji hu.” 14Saagbuamɔ wai na ti yɛ toli a Siva ngi hingaleengaa wɔfla ti yɛlɔ a ji wie. 15Kɛɛ ngafa nyamuisia ti yɛlɔ a nde ti ma tɛɛ, “Mu Yesu gɔɔlɔ tawao mu Pɔɔl hinda hugɔɔlɔ; kɛɛ wua ye lɔ a wue?” 16Numui na yee ngafa nyamui a yɛ ngi hu a gbundɛlɔ ti ma, i ti nɛmunɛmu, i ti magulɛisia gbi blambla, ti gbua ngi yee pɛlɛbu a piimɛ. 17Kia Juublei nasia ti yɛ heini Ɛfisɔs kɛɛ nasia Juublaa yaa tie ti gbi ti yee hindei ji humɛnini; ti luwɛilɔ hulewengɔ gbo, kɛ ti bagɔma waa lɛnga Ndemɔi Yesu Kristi biyei ma. 18Yesu mablaa gboto ti wɛilɔ, ta gaye kpawama a ti wiehindeisia. 19Numu gboto ti yɛ njoso-hindei wie, ti wɛilɔ a ti gɔlɛisia hinda yila, ti ti mɔ numui gbi yaama. Ti yeebukuisia ti jɔngɔi lɛilɔma, i gu a kani gole tauji numu fele gbɔyɔngɔ maahu puu. 20Pele gbayangɔ bondei ji hu lɔ Ndemɔi yɛpɛi i yɛ vaya hu, nasia ta la la ti maa a to lekee. 21Kia hindei jisia ti kpɔyɔni a wiela, Pɔɔl i ngi lii huyiliilɔ Masidonia lɔlei blava ndia kɛɛ lris lɔɔlɛi, i lewe i li Jelusalɛm. I ndeilɔ yɛ, “Ngi yaa Jelusalɛm, nga Rom bɛɛ lɔlɔ huɛɛŋ.” 22Faale i ngi magbɔmablaa fele loilɔ Masidonia, Timoti kɛɛ Ɛrastɔs, ta i lo lɛmbiva panda Esia lɔlei hu. 23Watii ji mia sɔlɛ waa i gulani Ɛfisɔs kɔlooni Ndemɔi Welei ma. 24Ngaimɔ yila ngi laa a Dɛmitɔs, i yɛ ti nyaha-yewɔɛi hɛɛ wɛlei yeesawulɛi lɔ gbatɛ a kanigolei a majia a navoei tawao feegɔlei ji i yɛ walɔ a naavoo gboto yeengengebleisia wɛ. 25Faale i ti kpɛlɛɛ lolilɔ hinda yila kɛɛ nasia ti yɛ yeengenge yakpei na wie, i nde ti ma yɛ, “Ndakpeisia, wu kɔɔlɔ kɛ mu nafɛi gbi a gbua ngengei ji hu lɔ. 26Wua yekpe vulii wuaa tɔma, wa mɛni, gbɔɔ Pɔɔl ji i piema. Taa ndema nungeisia ma yɛ ngewɔɛi nasia nungaa ta kpatɛ Ngewɔngaa yaa a tie kulo bɛɛ, tawao i gunga numu gboto ma mbei Ɛfisɔs kɛɛ Esia lɔlei ji hu gbi. 27Kpundɛi na na i hɛlɛni mu maahu tamia a ji kɛ mu yengei ji a tɔwanyani majɔɔlɔ. Ii gɛlɛni na ma, kpundɛi yeena bɛɛ lɔ na kɛ hɛɛ wɛlei mu nyaha-yewɔɛi va, Atɛmis, ɛɛ yɛ gbɔma a gbɛogbɛ tawao ngi bɛlɛ a nyanilɔ nyaha-yewɔɛi na numui gbi ti Esia kɛɛ dunyei hu gbi ta hɛɛ ma!” 28Kia fahii njɛpɛi jisia mɛnini, ti maa i gbɛlilɔ, ti lii i lewe hulewengɔ, kɛ ti tɔtonga a yelei gulala tɛɛ, “Atɛmis ji i Ɛfisɔs ngi wɔlɔngɔ waa le!” 29Yeesɔlɛwoi ji i vayɛilɔ taa wai hu gbi. Yeesɔlɛbleisia ti gbundɛilɔ Gayɔs ma tia Aristakɔs, Masidoniablaa fele tia Pɔɔl-ni ti yɛ jiama, ti li a tie a piimɛ taablaa ti gomɛ wɛlei bu. 30Pɔɔl vulii ngi longɔ yɛla i li fahii gama kɛɛ Yesu mableisia tii lumani ngi wɛ. 31Ndɔlɔ mahublɛi nasia ngi ndiamɔisia a tie, ti ngi manɛnɛilɔ tɛɛ aa li komɛ wɛlei bu. 32Na hu gbi, komɛi hubleisia gbi ti yɛ sɔlɛ waa lɔ wie: nungaa lɛɛnga ta njɛpɛ yila le yele hu, pekeisia ta peka le, ajifa ti gbotoma tii yɛ kɔɔ vulii gbɛe ti yandɔnga. 33Nungaa lɛɛnga ti ndeilɔ tɛɛ Alɛksanda lɔ i wanga a ji, ajifa ta lɔ Juuisia ti ngi loni kulɔ. Kɛ Alɛksanda i ngi lokoi yɛnga mɛmɛɛ aako nungaa ti londo ajifa ngi longɔ yɛla i yɛpɛ nungeisia gama ti kɔɔ kɛ tia ngi mbaa Juuisia ti lɛɛ ii le. 34Kɛɛ kia ti kɔɔni kɛ Juumɔ mia a ngie, ti gbi ti yelei gulɛilɔ hawa fele va, ta njɛpɛ yakpei le tɛɛ, “Atɛmis ji i Ɛfisɔs ngi wɔlɔngɔ waa le!” 35Kɛlɛmɛi tei yeemahublɛisia ti gɔlɔ nyɛimɔi i guilɔ i pie fahii i londo. I ndeilɔ ti ma yɛ, “Ɛfisɔblɛisia! Numu gbi lekee i kɔɔlɔ kɛ taa wai Ɛfisɔs hubleisia lɔ Atɛmis wai hɛɛ wɛlei loko i ti yeya mahugbeva kɛɛ hɛɛma gɔtii na wɔɔ i gbuani ngelegoohu i gula. 36Numu gbi ɛɛ hindei jisia hou a mawali. Faale na mahoungɔ wu gɔlɛ, waa hinda gbi huwu. 37Wu wanga a nungei jisia mbei kia bɛɛ tii yaa hani gbi humani hɛɛ wɛlɛngaa bu tawao tii yaa njia nyamungaa leni mu nyaha-yewɔɛi ma. 38Ina njia lɔ Dɛmitɔs tia ngi yengebleisia yeya pɛlɛva numu ma, Kotii hei lɔwɔisia lɔ na, ɛɛ gbula nga tawao mahubleisia lɔ na; ta ti nyɔunyɔu mayia gɛlɔ na. 39Kɛɛ ina hinda weka lɔ na gbɔma wu longɔ la, taablaa ti gomɛi na sawei i hugbatɛni, ta lɔ a yeehindei hugbatɛ. 40Ajifa mu mayia gɛla sɔlɛ gulava ji va i wienga haa yeekpundɛi lɔ hɛlɛni mu maahu. Sabu gbi ii na sɔlɛi ji kpɛlɛɛ va tawao muɛɛ gu a sabu yekpe gɛla faa.” 41Kia i kpɔyɔni a ji lela, i ndeilɔ yɛ komɛi i vaya.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 201Ji sɔlɛ wai na i gɔlɛni, Pɔɔl i Yesu mableisia lɛilɔ ma a lenga i ndii vulu yɛpɛnga le ti ma, kɛ i vɛlinga ti ma. Na wooma, i gbuɛilɔ i li Masidonia lɔlei hu. 2I liilɔ a yeetatei nasia hu wee i gu na nungeisia ma ti nɛpɔva a ngowili yia gbotongaa. Na wooma, i wailɔ Glis, 3i ngawu sawa gbɔyɔu na. I yɛ kinɛiŋ ngi magbatɛmaa liva Siira lɔɔɛi hu kɛ i humɛninga kɛ Juublaa lɔ hinda hula ma ngi va; faale i ngi lii huyiilɔ i gahɛi i yama Masidonia. 4Sopeta, Pairɔs hindoloi, na gbuani Beria, i toilɔ Pɔɔl ma ti li. Hii mia Aristakɔs tia Sekɔndɔs-ni ti pieni, nasia ti gbuani Tɛsalonika; Gayɔs, na gbuani Daabi, kɛɛ Timoti bɛɛ; kpɛingɔ Taikikɔsi ma taa Trofimɔs, ti gbuani Esia plɔvinsi hu. 5Ti gbuɛilɔ kulɔ ti ti mu mawulo Toasi. 6Mua mu gbuɛilɔ Filipai ji bledii gbama mɛ gomɛi leweni, jii lɔɔlu woma kɛ mu hukpɔnga a tie Toasi, mia mu yɛ na hoki yila va. 7Haala voloi ma hoki hu, mu yandɔɛilɔ a lenga kayema mɛhɛɛ mɛva. Pɔɔl i yɛpɛilɔ nungeisia gama, i lo yɛpɛma kpindi i fo gundia, gbɛva ngi longɔ yɛla i lewe na ma i li folo wekei ma. 8Lambo gbotongaa ti yɛlɔ a vo ngeleya wɛlei yeelomui hu mu gomɛngɔ yɛla na. 9Foninge lakpao yila ngi laa a Utikɔs yɛ heilɔ a wundela we jii i lewenga a ngie ji Pɔɔl yɛ yɛpɛma. Kia jii i ngi houni pandawanda, i gbendɛilɔ ngeleya wɛlei yeesawei hu kɛ i gbanjinga ndɔma, aa yɛ ti mbumbu, ngi haangɔ. 10Kɛɛ Pɔɔl i yeilɔ ndɔmɛi i vombo ngi maahu i ngi gulu yakahu, kɛ i ndenga yɛ, “Wu lii aa hɛlɛ, ndɛvui lɔ lɛ ngi hu!” 11Kɛ i yamanga i lɛ ngeleya wɛlei hu i bledii yali kɛ i mɛnga. I loilɔ yɛpɛma ti gama haaŋ gele i wo, kɛ i gbuanga na i li. 12Nungeisia ti yee foninge wumbuilɔ ti li a ngie ngi vulungɔ, tawao ji ti lii nɛpɔilɔ wa. 13Mu liilɔ gulɔ ndɛndɛi hu mu li Asɔs, mia mu yɛ Pɔɔl wumbuma na. I yɛ ndenga mu ma ji wieva jifa i yɛ lima na a gɔɔma welɔ. 14Ji i mu maleni Asɔs, mu ngi wumbuilɔ ndɛndɛi hu kɛ mu ya Mitileen. 15Folo wekei ma mu gbuɛilɔ na kɛ mu fonga Siɔs yalengahu. Jii yila woma mu wɛilɔ Samas, yee ngele wongɔ wekei ma kɛ mu fonga Mailetɔsi. 16Pɔɔl i yɛ kiliya wienga leweva Ɛfisɔs ma kɔwɔi aa ndɛmbihu wie Esia plɔvinsi hu, jifa ngi magbɛlingɔ yɛla fova Jelusalɛm Pɛntikɔsti volei ma, ina i guilɔ a bɛla ma. 17Pɔɔl i loni Mailetɔsi lɔ i ngowili yoyoo Sɔsii gbakoloisia gama Ɛfisɔs kɔɔ ti wa ti ngi male. 18Ji ti wani, i ndeilɔ ti ma yɛ, “Wu kɔɔlɔ ngi yɛ yeeluvala watii ngi yɛ wu gama, i hiye haala voloi ma ngi wani Esia yakei ma. 19Ngi nya mayeilɔ tawao ngaya gboto i wu nya ma hinda gbɔugbɔisia hu Juubleisia ti yɛ hula ta nda nya ma Ndemɔi magbeei gbuala hu. 20Wu kɔɔlɔ kɛ kpemɛi ngi yɛ ngowili yie le wu ma wu yeekuwuhungaa kɛɛ nga wu gaala, ngii gbɛogbɛ hulɔwuni wu ma aa yɛ a kpɔma wu va. 21Ngi ndahii kpɔtu wuailɔ Juublaa yeya kɛɛ nasia yeya Juublaa yaa tie ngɛ ti wounve ti jumbuisia ma ti wote Ngewɔ gama ti la a mu Lemɔi Yesu. 22Faale na, a koloya hu wee Ngewɔ Yafei gama, nya liileilɔ Jelusalɛm, tao ngii kɔɔ gbɔɔ i ma nya malema na. 23Ngi kɔɔlɔ lekee kɛ taawa gbi hu ngi ma na Ngewɔ Yafei i nya lahiinga kpɔtu kɛ kpindiwɛleibu yiila kɛɛ kpundɛngaa lɔ nya mawulo ma. 24Kɛɛ ngii nya lɛɛvui wumbuni a gbɛ o gbɛ la, aako ngi tɔ lekee ngi fo nya jiei yeekɛlɛmɛi ngi kpɔyɔ a ngengei Ndemɔi Yesu i feni nya wɛ pieva, na yɛni a Ngewɔ yauwandei yee Ngowili Yekpe lelalɔ. 25“Ngi jianga wu kpɛlɛɛ mahu, nga lewea ngoowili yie le kɔloongɔ Ngewɔ Mahayɛi ma. Tawao kiahuna ngi kɔɔlɔ kɛ wu yilayee gbi ɛɛ yaa gbɔma nya lɔ. 26Faale ngi nde haa wu ma kpɔtu a foloi ji kɛ, wu yilayee gbi i longaa hu, ɛɛ lɛ kulo bɛɛ nya wumba. 27Ajifa Ngewɔ liima hinde kpɛlɛɛ ngi koohu lɔwuni wu ma. 28Waa yɛ ngandeemahu wua yekpe va kɛɛ mbalangɛisia kpɛlɛɛ va Ngewɔ Yafei i ti wuaanga wu lokohu. A yɛ a mbaala mahugbeblaa Ngewɔbleisia maahu, nasia Ngewɔ ti wumawoni a ngi Hindoloi haalei hu wee. 29Ngi kɔɔlɔ kɛ nya lingɔi woma fula haningaa ta wuaalɔ wu lia, tawao tɛɛ ndohu kulo bɛɛ va mbalangɛisia wɛ. 30Watii lɔ hitima wama nungaa lɛnga ta gbuaa wu lia ta ndɛɛ gula nasia wɛ ti langɔ a Yesu aako ti ti yaka tova ti woma. 31Faale waa lema, kɛɛ a nda wu nɛmahu kɛ foo sawa lɔ, a folo kɛɛ kpindi, nga wu gaa tao ngaya gboto a wu nya ma. 32“Kiahuna na, ngi wu wuaanga Ngewɔ lokohu kɛɛ ngi woowili yeengauwandei, na a gu i wu loo la wu poohani jɔɔ nasia lia ti sɛnɛya majɔnga. 33Ngii yaa mani wieni numu gani-gole va, ngi gani-gbɔu ɔɔ ngi magula bɛɛ va. 34Wua vuuli bɛɛ wu kɔɔlɔ kɛ ngi yengeni a nya gbɔgbɔ lokoisia lɔ nga gu na gbi lee ma nya kɛɛ nya mbaangɛisia yeemagbewe mu houngɔ. 35Ngi kɛnga a wue kɛ hinda gbi lee hu ngenge kpaukpau ji nyɔkɔ hu wee mia mahoungɔ mu kpɔma gbuana ma pie fɛliblaa ma, ma ya gili a njɛpɛ woisia Ndemɔi Yesu Ndeni, yɛ, ‘baayi waa lɔ numu gɔla ma i lewe tokohu gokola ma.’ ” 36Ji Pɔɔl i kpɔyɔni, i wombi gbakpailɔ tia tieni kpɛlɛɛ ti hɛɛ. 37Ti kpɛlɛɛ ngaya wuilɔ ti ma ta ngi mahouhou kɛɛ ta ngi laagɔmi, 38ndii nyani va i ti hou ji i ndeni yɛ tɛɛ yaa gbɔma ngi lɔ. Na wooma, ti liilɔ ti ngi laalo ndɛndɛi ma.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 211Kia mu kpɔyɔni a vɛlila ti ma mu heilɔ ndɛndɛ hu mu njei lewe yakpe kɛ mu fonga Kɔs; folo wekei ma mu liilɔ Rodis, kɛ mu gbuanga na mu lii Patara. 2Nalɔ mu ndɛndɛi maleni na i lima Fonisia, kɛ mu wilinga hu liva. 3Mu foni hinda lɔ kɛ mu Saipɔs lɔnga, kɛ mu sagbaama a yee kpundɔhu wee mu wa Siira. Mu hitɛilɔ Taaya gakpɔima miando ti yɛ haŋkeisia gbuama na ndɛndɛi hu. 4Mu lanayableisia lɛnga male nalɔ mu hei ti gɔɔma hoki yila va. A Ngewɔ Yafei gbɔmi hu wee ti ndeilɔ Pɔɔl ma tɛ aa li Jelusalɛm. 5Kɛɛ ji mu lɔwɔi yɛva ti gɔɔma i gbɔyɔni, mu gbuailɔ na mu lii a jiei gulɔma. Ti kpɛlɛɛ, tia ti nyahangɛisia kɛɛ ti lengeisia, ti liilɔ mu laaloma mu gbua tei hu mu li gboya ŋanyɛi ma, kɛ mu wombi gbakpanga na mu Ngewɔ vɛli. 6Na wooma mu vɛlilɔ mu nyɔunyɔ ma mu lɛ ndɛndɛi hu, kɛ tia ti yamanga ti yetaahu. 7Mu liilɔ a jiei gulɔ mu gbua Taaya mu fo Tolɛmaisi, mia mu fama laaloni na Kristimableisia ma mu jii yila wie ti gɔɔma. 8Folo wekei ma mu gbuailɔ mu wa Siisaria kɛ mu ya mu hei na Filipi gɔɔma mia ngi yɛpɛlaa. Numu yila mia wɔɔ a ngie kɔɔnga wɔfla lia ti loko looni ti ma Jelusalɛm. 9Nyaha leengaa naani ti yɛlɔ ngi yeya ta Ngewɔ layie le, kɛɛ hinga tii ti yeya. 10Mu yɛ nalɔ lɔwɔ gboto va kɛ tutu yila ngi laa a Agabɔs i wanga a gbua Judia. 11I wailɔ mu gama, i Pɔɔl liayili yeyei wumbu, i ngi gɔwɛi venjɔ tia ngi lokoisia ti yili, kɛ i ndenga yɛ, “Ji mia Ngewɔ Yafei ndenga: Numui ngi womia a ngeyei ji a ngili hulɔlɔ kia ji na Juubleisia ta ngi yilila Jelusalɛm, tawao ta ngi wuaalɔ nasia yeya Juublaa yaa tie.” 12Kia ji gulani mu wolihu, mua kɛɛ nungaa wekei nasia ti yɛ na mu nɔɔɛilɔ Pɔɔl ma mu ngi lemu muɛɛ aa lii Jelusalɛm. 13Kɛɛ i poteilɔ i nde mu ma yɛ, “Gbɛe wa wɔlɔ nya lii nyani va? Nya magbɛntɛngɔ ii le lekee ngili hulɔva Jelusalɛm kɛɛ nya longɔ vuii bɛɛ ngi haa na Ndemɔi Yesu va.” 14Muii guni ma ngi lii wote, faale mu gbeilɔ ngi ma muɛɛ, “Ndemɔi liima hinde i wie dae.” 15Ji mu lɛmbini na lɔwɔ lɛnga va, mu mu hakeisia hugbatɛilɔ kɛ mu lɛnga Jelusalɛm. 16Yesu woomableisia lɛnga ti gbuani Siisaria ti toilɔ mu ma ti li ti mu laalo Nesɔn yepɛlaa, mia mu yɛ lima yɛma na. Saipɔs yeendendoo yɛla a ngie tawaa Yesu womableisia yeehaalablaa itaa mia wɔɔ a ngie. 17Ji mu foni Jelusalɛm, Kristimableisia ti gahugbuailɔ waa mu ma. 18Kia ngele woni, Pɔɔl i toilɔ mu ma kɔɔ i li i Jemisi lɔ; tawao Sɔsii gbakoloisia kpɛlɛɛ ti gomɛngɔ yɛla gaama. 19Pɔɔl i vailɔ ti ma i konɛi gbi wie kɔloongɔ ngengei ma i pienga a Ngewɔ gbɔma hu wee nasia lia Juublaa yaa tie. 20Ngi yɛpɛ gbɔyɔngɔi woma, nungaa kpɛlɛɛ ti Ngewɔ latoilɔ. Na wooma ti ndeilɔ Pɔɔl ma tɛɛ, “Mu ndewei, bi tɔnga kia Juublaa yeetauji gbotongaa ti wotenga a lanayablaa, tawao ti kpɛlɛɛ sawei hinda lɔ wa ti lii hu. 21Ti yɛpɛnga a bie ti gama tɛɛ biaa Juubleisa kpɛlɛɛ gaama ti heini nasia lia Juublaa yaa tie kɔɔ ti wounve Mojisi Jawei ma ti kula, bɛ ta ti leengeisia hei biliya tawao taa hitɛ Juublaa ti gɔwuihu. 22Ti humɛninga kɛ bi wanga. Faale gbɔɔ ma pie? 23Na wie ma nde bi ma. Kɔɔnga naani tia mbei ti jondunga kpo. 24Li bi gula ti ma wa tieni wu wuaa komɛ sɛsɛɛ hu bi ti wɔyɛi wie; na mia a wie ta gu ti ti wuisia wole. Ji i wiengaa numu gbi ta kɔɔlɔ kɛ ndɛɛ mia a na kpɛlɛɛ ti ndenga ti ma kɔloongɔ bi ma, tawao kɛ bia vuuli bi loko heingɔi Mojisi jawei bu. 25Kɛɛ nasia Juublaa yaa tie ti gunga lanaya ma, mu kɔlɔ yoyonga ti gama hugɛva a tie kɛ mu heinga woto gɔɔ yila ma mu ndenga kɛ maa ii houni ti mɛhɛɛ gbii mɛ kpuangɔ a saa fengɔ nɔmɔlisia wɛ, kɛɛ ta ŋama gbi mɛ ɔɔ fuuhani na ta lo ngi bolei liigbama i haa tawao jowii sɔɔ nyamu ma.” 26Faale Pɔɔl i kɔɔngɛisia wumbuilɔ folo wekei ma i li a tie taa tieni ti wuaa komɛ sɛsɛɛ hu. Na wooma kɛ i ya Ngewɔ wɛleibu i lɔwɔi gɛ komɛ sɛsɛɛ yeewatii a gbɔyɔ ta saa gbua ti gbi va a ngilangila. 27Ji i loni kulo jii wɔflei i gbɔyɔ, Juungaa lɛnga ti gbuani Esia yeekaka yila ma, ti Pɔɔl lɔilɔ Ngewɔ wɛleibu. Ti faha waa lolilɔ ngi ma ti ngi hou, 28kɛ ti yele gulanga tɛɛ, “Isrɛlbleisa, a wa wu gbɔ mu ma! Taamɔi ji mia a lewe a numu gbi gaa hinda gbi lee loova mu bondeisia baahu, kɛɛ mu jawei, kɛɛ Ngewɔ wɛlei ji!” 29(Ti ji leilɔ jifa ti Trofimɔs lɔilɔ gɛ na a gbua Ɛfisɔs tia Pɔɔl ti tei hu, tawao ti gililɔ la yakpe kɛ Pɔɔl i wuaalilɔ a ngie Ngewɔ wɛlei bu.) 30Tei gbi gɔwɔ gbɛlilɔ, kɛ nungaa lɔ gbuama a sɔkuisia hu gbi wee ta wa a piimɛi, ti Pɔɔl hou ti lo kɛndɛma ti kpua Ngewɔ wɛlei bu. Ngaama kɛ ti yeenɛtɛ laamɛisia gbɔwunga. 31Ti loni lapimaa Pɔɔl waava kɛ ngo i gbuanga i li Rom yee kɔmahɛi gama kɛ ndapi waa yɛ kɛ a gula Jelusalɛm. 32Ngaama kɛ kɔmahɛi i ngi gblangablɛisia lɛnga wumbunga kɛɛ ngi sojeisia ti gindɛ ti yei mia fahii yɛ na. Ji nungaa ti ngi lɔni tia ngi sojeisia, ti gbeilɔ a Pɔɔl lewela. 33Kɛ kugbei i ya Pɔɔl gama, i ngi hou, i pie ti ngi yili a jɔwɔ fele. Na wooma i ngi mɔlilɔ ina yemia a ngie kɛɛ gbɔɔ i pienga. 34Fahii yeekaka lɛnga tɛ i jilɔ wienga, pekeisia tɛ na. Njiɛ hu yɛyaa pitika nahi kɔmahɛi ii guni gbi a pele jɔɔ ndama ma; faale i ndeilɔ yɛ ti wuaa a Pɔɔl gɔlɛi goohu. 35Ti wuailɔ a ngie, kia ti foni fakei gɔɔbu kɛ sojeisia ti ngi wumbunga jifa fahii gbegbangɔ waa yɛla. 36Ti kpɛlɛɛ ti toilɔ ngi woma ta kpoo gula tɛ, “A kpɔyɔ la!” 37Sojeisia ti yɛ kinɛiŋ Pɔɔl wuaama gɔlɛi goohu, kɛ i kɔmahɛi mɔlinga yɛ, “Kɔnɛ ba lumalɔ ngi njɛpɛ hugɛ a bie?” Kɛ kugbei i potenga yɛ, “Ba Glikiyiɛi lelɔ? 38Kɛɛ Ijipt-mɔi yaa gɛ a bie na hiyeni i ndapi nina gulɔ i li a ndapi gɔblaa tauji naani kɔhanisia ti ti yeya mia ŋanya lɔlei hu?” 39Pɔɔl i kpɛmboilɔ yɛ, “Juumɔ mia a nge; ti nya leni Taasɔs lɔ Silisia lɔlei hu, taali mia a nge ngi gbuani taawa goohu. Kɔnɛ pie ngi yɛpɛ nungaa gama.” 40Kɔmahɛi i lumailɔ ngi wɛ, kɛ Pɔɔl loonga fakei yeekpakpawuli hu i ngi lokoi yɛ miamia nungeisia gama. Ji ti mayɛloŋ, Pɔɔl i ndeilɔ ti ma Hibu yiɛi hu yɛ:TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 221“Kɔɔngɛisia, ndewengeisa wua kɛkɛ-ni, a wolo nya ma ngi nya mavale wu gulɔ.” 2Ji ti mɛnini a yɛpɛ ti gama Hibu yiɛi hu, hu i yɛlɔ gili kɛ i ya gulɔ a ndela yɛ, 3“Juumɔ mia a nge, ti nya leni Taasɔs lɔ Silisia lɔlei hu; kɛɛ ngi gbuani hu mbeilɔ Jelusalɛm ngi kaalopoya mɛ Gameliɛl bu. Ngi gaalɔ veiŋ maadani ti jawei hu, tawao Ngewɔ hinde gbewengɔ yɛla nya ma kia lɔ wu gbi wu na haa mbei. 4Ngi juwuya hitɛilɔ nungaa woma nga ti yakpe i too ti lɛɛvu nyanila ma, nasia ti yɛ to pelei ji woma. Ngi hingeisia kɛɛ nyahangeisia houilɔ a pienyamublaa nga ti wili kpindiwɛlɛbu. 5Saagbuablaa ti gulɔmɔ wai tia koti lebleisia kpɛlɛɛ ta walɔ ti seli kɛ tɔnya yia mia ngi ndema. Ngi kɔlɔngaa majɔɛilɔ a tie livala ti ndewengeisia gama Damaskɔs, faale ngi liilɔ na nungeisia houma ngi jɔwɔisia gula ti ma ngi wa a tie ti yamɔnɛ va Jelusalɛm. 6“Kia ngi yɛ pelei hu i loni kulo te fova Damaskɔs, foloi yɛ kinɛiŋ fomaa ngundia kɛ maimai vofo waa i tewenga hu a gbua ngeleima i nya magaala. 7Ngi gulɛilɔ ndɔma kɛ ngi ngoo mɛninga yɛ nya ma, ‘Bia Sɔɔl, bia Sɔɔl! Gbɛɛ juwuya lɔ bi hitɛnga nya woma?’ 8Kɛ ngi humɔlinga ngɛ, ‘Yelɔ a bie Ndemɔi?’ Kɛ i kpɛmbonga yɛ, ‘Nya Yesu, Nasalɛtimɔi, nya mia bi juwuya hitɛnga nya woma.’ 9Nya mbaangɛisia ti fofoi ji lɔilɔ kɛɛ tii numui na yia woi mɛnini i yɛpɛni nya gama. 10Kɛ ngi mɔlinga ngɛ, ‘Nga gbɔɔ wie Ndemɔi?’ Kɛ Ndemɔi i kpɛmbonga yɛ, ‘Hiye bi li Damaskɔs, nalɔ hu a gɛ na a bie gbɔɔ hubatɛngɔ bi va pieva.’ 11Nya mbaangɛisia ti houilɔ nya lokolaa ti li a nge Damaskɔs, ajifa fofoi ngi tɔni ngi gbalaunyii i nya wumuilɔ ngɛɛ hinda lɔ. 12“Kena yila yɛlɔ na ngi laa a Ananayas, sawa houmɔ yekpe wa a ngie tawao bagɔma wa ngi ma Juubleisia kpɛlɛɛ yaama ti yɛ heini Damaskɔs. 13I wailɔ nya gama i loo nya maahu kɛ i ndenga yɛ, ‘Nya ndewei Sɔɔl, hinda lɔ gbɔma!’ Ngaama nya yaamɛi vooilɔ kɛ ngi ngi lɔnga. 14Kɛ i ndenga yɛ, ‘Mu maadani ti Yewɔɛi i loko loonga lɔ bi ma ngi liima hinde hugɔlɔva, bi ngi Bɔilopo na lɔ ngi wɔnangɔ tawao bi njɛpɛngaa mɛni ta gbua ngi laa. 15Gbamaile bi yɛma a seli-wuaamɔ lɔ ngi va hugɛva a nungeisia kpɛlɛɛ na bi hulɔni kɛɛ na bi humɛnini. 16Faale na, gbɛ yekalɔ gbɔma bi mawulo ma? Hiye ti bi wua aako bi jumbuisia ti wua bi ma a ngi biyɛi lolila hu wee.’ ” 17“Ngi yamailɔ Jelusalɛm, tawao kia ngi yɛ hɛɛma Ngewɔ Wɛleibu, ngi heengeilɔ, 18ngi Ndemɔi lɔ a nde nya ma yɛ, ‘Humbu a mavula bi gbua kaaka Jelusalɛm, gbamaile nungeisia ti heini na tɛɛ la a ngowili na ba nde kɔlooni nya ma.’ 19Kɛ ngi potenga ngɛɛ ngi ma, ‘Ndemɔi, ti hugɔɔlɔ pandawanda kɛ ngi yɛlɔ a lewe hɛɛ wɛleisia la nga nasia hou ti langɔ a bie nga ti lewe. 20Tawao kpelemɛi na ti bi jeeli wuamɔi waani Stivin, ngi yɛ looni nalɔ nya lumangɔ ngi haalei ma kɛɛ nga nasia ti ngi waani ti magulɛisia mahugbe.’ 21Kɛ Ndemɔi i ndenga nya ma yɛ, ‘Li, gbamaile ngi bi yoyoma kuhama lɔ poloŋ nasia gama Juublaa yaa tie.’ ” 22Nungeisia ti woo yɛlɔ Pɔɔl ma kɛ lekee na lengɔ wooma; ti wuilɔ sɔlɛ lakpawa hu ta yele gula a ti wumba wee tɛ, “A kpɔyɔ a ngie! A paa! Maa ii hou i yɛ na!” 23Ti yɛlɔ a kpoo gula, ta ti magulɛisia huvomgba, ta fufulei lɛ ngeleima. 24Kɔmahɛi Rom i ndeilɔ ngi sojeisia ma yɛ ti wuaa a Pɔɔl gɔlɛi goohu ti ngi lewe aako ti ngi hugbɛkpɛ ti kɔɔ gbɛva Juubleisia ti boo bonde ji lolinga ngi ma. 25Kɛɛ kia ti ngi yilini ti yatɛni ngi leweva, Pɔɔl i ndeilɔ kugbei ma looni yɛ, “Taa sawa hu wu yeya Rom yeetaali leweva na tii yaa ngi lɛɛni nyamu gbi maahu?” 26Ji kugbei i ji mɛnini, i liilɔ kɔmahɛi gama i ngi mɔli yɛ, “Gbɔɔ bi longɔ bi pie? Ndakpao na taali mia a ngie Rom!” 27Faale, kɔmahɛi i liilɔ Pɔɔl gama i ngi mɔli yɛ, “Nde lɛ nya ma, taali mia a bie Rom?” Kɛ Pɔɔl i kpɛmbonga yɛ, “Mmm, tamia a nge.” 28Kɔmahɛi i ndeilɔ Pɔɔl ma yɛ, “Nya ta ngi navoo jɛmbɛ lɔ veni nga ya a wotela.” Kɛ Pɔɔl potenga yɛ ngi ma, “Kɛɛ nya ti nya leilɔ la.” 29Ngaama kɛ kɔɔngɛisia ti yamanga woma ti yɛ lima a Pɔɔl ngi hugbɛkpɛva. Kɔmahɛi vuii ngi magbɛlilɔ ji i hugɔɔni kɛ taali mia a Pɔɔl Rom i gbegbanga a gɔɔ ta gulala ngi hama. 30Kɔmahɛi longɔ yɛla i hugbɛkpɛ wie pandawanda i kɔɔlɔ gbɔɔ Juuisia ti njia wɛlɛnga Pɔɔl woma fa; faale kia ngele woni i pielɔ ti gɔɔtei vulo ngi ma kɛ i ndenga Saagbuablaa Waisia ma tia kotilebleisia kpɛlɛɛ yɛ ti gomɛ. Kɛ i Pɔɔl gbuanga i ngi loo ti gulɔ.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 231Pɔɔl i koti lebleisia yaama gbeilɔ tiiŋ kɛ i ndenga yɛ, “Nya ndewengeisia, nya liihu golengɔ fo kɔloongɔ nya luvayii ma Ngewɔ gulɔ i to ma foloi ji ma.” 2Ji gbuangɔ laa lekee kɛ Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai Ananayas i ndenga nasia ma ti yɛ looni a Pɔɔl fɔɔ yɛ ti ngi woohu gbolɛ. 3Kɛ Pɔɔl i potenga yɛ ngi ma, “Ngewɔ lɔ a bi woohu gbolɛ, bi hojo wɛlɛ magbongbongoi! Biaa heini mia ba nya gbɛmbo a sawa welei ma we kɛɛ bia vuii sawei gbe lɛ bi nyaninga a ndela ti ma ti nya woohu gbolɛ!” 4Nasia ti yɛ looni a Pɔɔl fɔɔ ti ndeilɔ ngi ma tɛ, “Bia mia ba liilo ba Ngewɔ Jaagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai yɛli?” 5Pɔɔl i poteilɔ i nde yɛ, “Nya ndewengeisia, ngii yɛ hugɔ kɛ Ngewɔ Jaagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai mia a ngie; gbɛva Ngewɔ gɔlɛi yɛ, ‘Baa njɛpɛ wote a tokuloi na i bi nungeisia maahu.’ ” 6Ji Pɔɔl i lii heini ma kɛ Sadusiisia mia a nungaa lɛnga kɛɛ Farisiisia a pekeisia, i ndeilɔ ngele ya kotii hu yɛ, “Nya ndewengeisia, Farisiimɔi mia a ngɛ kɛɛ yeekohuloi. Nyaa mbei kotii gulɔ jifa nya langɔ la kɛ haableisia ta hiyelɔ ti vulu!” 7Pɔɔl ji lengɔ lekee kɛ Farisiiblaa tia Sadusiisia ti tɔtonga a yiala, kɛ ti blanga fa ti luahu i kuɛlɔ. 8(Gbɛva Sadusiisia ti yɛlɔ a nde tɛ nungaa tɛɛ hiye heehu ta vulu tawao malikangaa tia ngafangaa tii na; kɛɛ Farisiisia tia ti langɔ yɛla a jisia jaangɔ kpɛlɛɛ.) 9Sɔlɛ woi yagbalɛilɔ waa, kɛ sawei yeekaamɔisia lɛnga ti Farisiisia ti gakeima ti hiyenga ti lumbe tɛɛ, “Muii nyamu gbi lɔni ndakpaoi ji hu! A yɛ vuii kɛnga a ngafa lɔ ɔɔ malika i yɛpɛnga ngi gama!” 10Ndablei i gbengbailɔ hulewengɔ gboŋ kɛ kɔmahɛi i luwanga yɛ ta loma ta Pɔɔl hou ta ngi hunyivinyivi. Faale i ndeilɔ ngi sojeisia ma yɛ ti yei ti Pɔɔl gbua fahii lia ti wuaa a ngie gɔlɛi goohu. 11Kpindi wekei ma Ndemɔi i wɛilɔ i loo Pɔɔl maahu i nde ngi ma yɛ, “Bi lii yɛ kpao! Kia bi nya wowili lenga mbei Jelusalɛm, himia huɛɛŋ mahoungɔ bi ndela Rom bɛɛ.” 12Ngele wekei wongɔi hu Juublaa ti hinda hulailɔ ti jondu kpo tɛ mɛhɛɛ ɔɔ nja ɛɛ wuaa ti laa kɛ pɛiŋ ta Pɔɔl waa. 13Ti lewengɔ yɛla numu fele gbɔyɔngɔ ma ti gomɛni ti ji hugbatɛni a lenga. 14Nawooma ti liilɔ Saagbuablaa Waawaisia gama kɛɛ kpakoloisia tɛ ti ma, “Mu jondungɔe kpo kɛ hani gbi ɛɛ wuaa mu laa kɛ pɛiŋ ma Pɔɔl waa. 15Kɛ faale, bia wua kotilebleisia a ngoo gbua wu jooyo kɔmahɛi gama Rom wa va a Pɔɔl mbei wu gulɔ, kɛngɔ bɛ tɔnyɛi yeekpekpe mia wu longɔ wu mɛni a ngie kɔloongɔ ngi yiɛi ma. Kɛɛ mu magbatɛngɔ a yɛla ngi waa va pɛiŋ a ya fo mbei.” 16Kɛɛ ji Pɔɔl ndewe nyahaloi nda goohu loi yeehindoi i sua wulei ji mɛnini, i liilɔ yakpe i wuaa gɔlɛi goohu i hugɛ a Pɔɔl. 17Kɛ Pɔɔl i soja nuwai yeengila lolinga i nde ngi ma yɛ, “Li a foninge lakpaoi ji kɔmahɛi gama; njɛpɛ lɔ ngi laa hugɛva a ngie.” 18Kɛ soja nuwai i hounga foninge lokolaa i li a ngie kɔmahɛi gama i nde ngi ma yɛ, “Pɔɔl na kpindiwɛleibu tamia i nya lolini kɛɛ i nya mɔlinga wa va a foningee lakpaoi ji bi gama, gbamaile njɛpɛ lɔ ngi laa hugɛva a bie.” 19Kɔmahɛi i houilɔ ngi lokolaa, i li a ngie ti loo i ngi mɔli yɛ, “Gbɔɔ bi laa hugɛva a nge?” 20Foninge i poteilɔ yɛ, “Juuisia ti mahubleisia ti heinga woto gɔwɔ yila ma ta bi mɔli liva a Pɔɔl kotii gulɔ sina voloi ma, kɛngɔ bɛ kotii mia dongɔ i tɔnya yia jɔɔ a ngie kɔloongɔ ngi yiɛi ma. 21Baa wolo ti ma, ajifa ti lewengɔi numu fele gbɔyɔngɔ ma ta yɛ suɛi hu ti Pɔɔl mawulo ma. Ti jondunga kpo tɛ mɛhɛɛ tia nja ɛɛ wuaa ti laa kɛ pɛiŋ ta Pɔɔl waa. Ti magbatɛngɔi kiahuna ji wieva, tawao bi lumalɛi mia ti mawuloma.” 22Kɛ kɔmahɛi i ndenga ngi ma yɛ, “Baa lali ma numu gbi gblanga kɛ bi ji hugɛnga a nge.” I gbeilɔ ngi ma yɛ i li. 23Kɛ kɔmahɛi i ngi soja waawaa felengaa lolinga i nde ti ma yɛ, “A soja hɔndɔ fele lɛma liva Siisaria, kɛɛ sojiablaa numu sawa gbɔyɔngɔ mahu-puu, kɛɛ sɔli-wiliblaa hɔndɔ fele ti ti magbatɛ gbuava mbei haawɛi yee taalu ma a kpindi ji. 24A Pɔɔl gɔ a soi i hei mahu, wu li a ngie wu fo fa Gɔvinei Fɛlisi ma gbɛogbɛ a ngi wie.” 25Kɛ Kɔmahɛi i kɔlɛi nyɛinga yɛ: 26“Nya Kulɔdiɔs Lisias, nyaa ngi kɔlɛi ji nyɛima Gbimamɔi bi gama, Gɔvinei Fɛlisi: Famɛi kaka. 27Juubleisia mia gɛ ti ndakpaoi ji houni ti longɔ kinɛiŋ ti ngi waa. Ngi magɔɛilɔ kɛ taali mia a ngie Rom, faale ngi nya sojeisia wumbuilɔ mu li mu ngi gbua ti yeya. 28Nya longɔ yɛla ngi kɔɔ gbɔɔ nyamu le i pienga ti wɛlɛnga ngi woma; faale ngi liilɔ a ngie mia ti kotii hu. 29Ngi kɔwukpueilɔ ngi tɔ kɛ nyamu ii le a ka na a gu a wa a ngi lɛɛvu nyanila poma ɔɔ ngi wula kpindiwɛlɛbu: nyamui ti toni ngi ma hɛlɛngɔ a mɔlingaa lɔ kɔloongɔ ti jawa hinda ma. 30Tawao ji ngi mɛnini kɛ Juubleisia lɛnga lɔ hinda mavɛɛma ngi va, ngi kiti wumbuilɔ ngi yoyova yakpe bi gama. Gbɔma ngi ndeilɔ ngi mayiangɛblaa ma ngɛ ti ngi mayiɛi waa bi ma.” 31Sojeisia ti liilɔ ti yeejiɛi waa bi ma. Ti Pɔɔl wumbuilɔ a kpindi na ti li ti fo a ngie fa Antipatis. 32Ngele wongɔi hu gɔɔma sojeisia ti gahɛilɔ ti yama gɔlɛi la, ti Pɔɔl lo so-mahugbebleisia ti lokohu liva a ngie gulɔ. 33Ti liilɔ a ngie ti fo Siisaria, ti ngi magɔlɛi gona Gɔvinei ma ti ngi loko la ngi yeya. 34Gɔvinei i kɔlɛi houilɔ i kaa, kɛ i Pɔɔl mɔlinga ndɔlei yekakei yeegbɛmaa i gbuanga na. Ji i kɔɔni kɛ i gbuani Silisia lɔ, 35i ndeilɔ ngi ma yɛ, “Nga na mɛnilɔ bi laa ji bi yiangɛblaa ta wa.” Na wooma kɛ i ndenga yɛ ti Pɔɔl wu makpa lokohu Hɛlɔd gatei hu.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 241Jii lɔɔlu lewengɔ woma Saagbuablɛisia ti gulɔmɔ wai Ananayas i liilɔ tia kpakoloisia lɛnga kɛ lɔya yila ngi laa a Tatulus miando Siisaria. Ti gbueilɔ Gɔvinei Fɛlisi gɔɔbu ti Pɔɔl mayiangɛ na. 2Ji ti Pɔɔl lolini i wani, Taatulus i tɔɔtoilɔ a ngi yia hugɛla yɛ: “Gbimamɔ Wai! Tokulɔya yekpei i bi hu pangɔi a ndiilɛli mu va watii huguhangɔ va, tawao ndigulɔma hinda gbotongaa lɔ wiema mu lɔlei gbekpe va. 3Ji mu gahu gbuangɔi a pelei gbi hu wee tao mia lee gbi mu na, ma bi jiɛ gbualɔ kpoto ji va. 4Ngii loni ngi bi magbee wa nyani, kɛɛ na hu gbi, gili bi gbekpeyei va bi wolo njɛpɛ gutu ma i mu laa. 5Mu ndakpaoi ji mabɛɛngɔ a kpundɛ gulamɔ lɔ, a lewe a sɔleisia gula Juublaa lia dunyei hu gbi, tawao tokulɔ mia a ngie Nasaleinbleisia ti gakamɛi. 6Gbɔma i lapilɔ gɛ Ngewɔ wɛleibu yolava, kɛ mu ngi hounga. [Mu yɛ gɛ jiamaa a ngie kia mu jawei ndeila, 7kɛɛ kɔmahɛi Lisias i wuailɔ hu gbagbanja i ngi gbua mu yeya. 8Kɛ i ndenga yɛ mahoungɔe Pɔɔl mayiangɛiblaa ti njia ti fo bi ma.] Bi ndakpaoi ji hugbɛkpɛngaa, ba gulɔ bi kɔɔ a ngie gbɔɔ kpɛlɛɛ nyamungaa le mu pɛlɛnga ngi woma.” 9Juuisia ti pɛlei lɔ hu kpɛlɛɛ a lenga ti nde tɛɛ njiɛi gama lɔnyangɔi. 10Gɔvinei i loko yɛlɔ miamia Pɔɔl gama yɛ i yɛpɛ; kɛ Pɔɔl i tɔtonga yɛ: “Ngi kɔɔlɔ kɛ bi yɛnga a nyamei ndɔlei ji maahu foo gboto va, famia kɛngɔ nya ma a kohunɛ nya yekpe mavale va bi gulɔ. 11Ba gulɔ a gɔfɛ gbuala bia yekpe wɛ kɛ ii yaa leweni jii puu mahu fele ma a gbua watii ma gɛ ngi lini Jelusalɛm Ngewɔ vɛlima. 12Nya yiablaa tii nya maleni nga yɛ ndabla gbuama a numu gbi Ngewɔ wɛleibu ɔɔ ngaa yɛ faha wuhu nyani ma Juuisia ti hɛɛ wɛleisiabu ɔɔ hinda gbi lekee taawai hu. 13Tawao tɛɛ gu ta kɛ a bie kɛ nya lɛɛ le nyamui jisia ma ti wangala nya maahu. 14Na hu gbi, ngi kulungɔi ma bi yaama kɛ maadani ti Yewɔɛi lɔ nga fɛli, nga to Pelei na ma tɛ kava le. Tawao nya langɔe gbɔma a hindeisia kpɛlɛɛ ti nyɛingɔ Mojisi Jawei hu kɛɛ tutuisia ti gɔlɛi. 15Nya liilomɛi Ngewɔ ma i yakpe ma jisia, kɛ Adamɛi kpɛlɛɛ, yeekpekpe kpɛlingɔ yeenyamu ma, ta vululɔ ti hiye hee hu. 16Kɛ famia watii gbi va nga lapi a sɔbɛ wa aako ndii gole i yɛ nya hu Ngewɔ va kɛɛ nuuvu.” 17“Malalangɔ kungɔ a foo gboto ngi gbuani Jelusalɛm, ngi yamɛilɔ na a navoo wulo feva nya nungaa wɛ kɛɛ saa kpuava na. 18Ngi loni yeehugbatɛi jilɔ wiema kɛ ti nya malinga Ngewɔ wɛleibu ngi kpɔyɔnga a wuaala sɛsɛɛ gomɛi hu. Faha ii yɛ nya woma, tawao sɔlɛ ii yɛ na. 19Kɛɛ Juungaa lɛnga ti yɛlɔ na ti gbuani Esia gakei ma; mahoungɔ vuii tia yekpe ti yɛ mbei ti nyamungaa loo nya ma ina nya nyamu gbi lɔ ti ma. 20Ɔɔ jisia ti mbei ti ndelɛ nyamui yeegbɔɔ ti tɔni nya hu ji gɛ ngi looni kotii gulɔ 21i gbua na ma lekee ngi ndeni ngeleya ti yaama ngɛ: Nya haa looni kpɛmbo hu jifa nya langɔ la kɛ haablaa ta vululɔ ti hiye hee hu.” 22Kɛ Fɛlisi, na yɛ Pelei hinda magɔngɔ pandawanda i njiɛ lukpenga woma yɛ ti ma, “Nga wu yiɛi lewelɔ ji kɔmahɛi Liisias a wa.” 23Kɛ i ndenga sojei ma yɛ Pɔɔl i yɛ makpa lokohu kɛɛ ti laha wulo ve ngi wɛ ngi ndiamɔisia ta ngi gɔ a ngi magbewe ma hanisia. 24Lɔwɔ lɛnga woma Fɛlisi wɛilɔ tia ngi nyahɛi Dɔsila, na Juumɔ a ngie. I Pɔɔl mani wielɔ i wa a wolo ngi ma a yɛpɛ kɔlooni lala ma Yesu Kristi. 25Kɛɛ kia Pɔɔl i lini a yɛpɛ kpɛmbɛnjɛɛ kɔlooni pɔɔna wiela ma, ndiihou kɛɛ too voloi ngi walei ma, Fɛlisi magbɛilɔ i nde yɛ, “Li lɛ kiahuna. Ngi gungaa gbɔma watii yekpe ma, nga bi lolilɔ bi wa.” 26Ngi lii gbɔma yɛlɔ ma kɛ Pɔɔl a navoo wulo liigbalɔ ngi ma, famia i yɛlɔ a too wie Pɔɔl gama pɛpɛɛ a wa ta hei ta yɛpɛ. 27Foo fele lewengɔ woma, Pɔsiɔs Fɛstɔs i Gɔvinayei mɛilɔ a Fɛlisi womɛi; kɛɛ jifa Fɛlisi longɔ yɛla ngi hinde i nɛɛ Juubleisia wɛ, i Pɔɔl loilɔ kpindiwɛleibu i li.TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 251Jii sawa lewengɔ woma Fɛstɔs i wailɔ Siisaria plɔvinsi hu ngi yengei lɔto va, i gbueilɔ na i lɛ Jelusalɛm. 2Na lɔ Saagbuablaa Waawaisia kɛɛ Juublaa ti gulɔbleisia ti Pɔɔl mayiangɛi na a Fɛstɔs ti gula ngi ma a temu 3kɔɔ i gbɔ ti ma Pɔɔl yoyo va Jelusalɛm, jifa hinda mavɛɛngɔ yɛlɔ ti nɛmahu ngi waava pelei hu. 4Fɛstɔs i poteilɔ yɛ ti ma, “Pɔɔl lɔ makpahu kpindiwɛleibu Siisaria, mia nya yamala na magutungɔ. 5A pie wu gulɔbleisia ti gbɛli nya ma mu li Siisaria wu ndakpe na mayiangɛ na ina i nyamu gbi lɔ ganga.” 6Fɛstɔs i yɛlɔ ti gama jii wayakpa i to ma jii puu ma kɛ i gbuanga i yei Siisaria, folo wekei ma i lɛilɔ kotii hu yɛ ti wa a Pɔɔl ngi gulɔ. 7Ji Pɔɔl wani, Juublei nasia ti gbuani Jelusalɛm ti kakpɛilɔ ngi ma ti tɔtoo a ngi yia nyamu gboto hugɛla na tɛɛ gu ta kɛ kɛ himia i pieni. 8Pɔɔl i ta yekpe mavale lɔ yɛ, “Ngii yaa wɔɔ gbaa sawa nyanini Juubleisia ma, ti hɛɛ wɛleibu ma ɔɔ Rom Maha Wai ma.” 9Kɛɛ Fɛstɔs longɔ yɛla i hinda wie a nɛɛ Juubleisia wɛ, faale i Pɔɔl mɔli lɔ yɛ, “Ba lumalɔ bi li Jelusalɛm jie jisia ti le na mia nya gulɔ?” 10Pɔɔl i kpɛmboilɔ yɛ, “Ngi looni mbei Roma Maha wai nda kotii gulɔ lɔ mia mahoungɔ nya yiɛi i le na. Ngii yaa nyamu gbi gani a Juubleisia, kia bia vuii bi hugɔɔngɔ fo. 11Kiaa ngi sawa lɔ nyaninga ɔɔ ngi hinda wie a la a nya haala poma, ngɛɛ temu wuaa kɔɔ i veela nya ma. Kɛɛ tawao tɔnya ii yɛlɔ mayiangei jisia hu ti guanga kɔloongɔ nya ma, kɛ kpaya gbi ɛɛ jɔɔ nuu wɛ nya wuaava ti yeya. Ngi gbuama Roma Maha Wai lɔ gulɔ i nya yiɛi le.” 12Kia Fɛstɔs i kpɔyɔni a wuhitɛla a ngi kotilebleisia, kɛ i ndenga yɛ, “Ɔ bɛ bi gbuama Siisa lɔ gulɔ, faale bi ma nalɔ.” 13Jii lɛnga lewengɔ woma, Mahɛi Aglipa kɛɛ Bɛnisi ti wɛilɔ Siisaria bagɔma vama lawoma Fɛstɔs ma. 14Kia ti lɛmbi na folo gboto va, Fɛstɔs i Pɔɔl hinda wuilɔ Mahɛi gulɔ yɛ, “Ndakpao yila lɔ mbei Fɛlisi i ngi loni gɛ kpindiwɛleibu i li, 15tawao ji gɛ ngi lini Jelusalɛm, Juublaa yee Saagbuablaa Waawaisia kɛɛ yeekpakoloisia ti jia gboto wɛleilɔ ngi ma ti nya mɔli ngi waava. 16Kɛɛ ngi ndeilɔ ti ma ngɛ ii kulo bɛɛ va Romableisia ti makɛi hu numu gbi lukpe va ti ma i nyamu ganga kɛ lee pɛiŋ ngi yiɛi a le i ngi nde hugɛ ngi mbaa jiableisia ti heini gaama. 17Famia ji ti gomɛni mbei, ngii bɛɛbɛɛnjɛ gbuani, kɛɛ ngi kotii gomɛilɔ folo wekei ma ngi pie ti gbua a yeendakpaoi ti wa a ngie na. 18Ngi yiablaa ti hiyeilɔ ti loo, kɛɛ nyamui nasia nya lii yɛ ma yeeyakpe bɛɛ tii laa jaani la kɔloongɔ ngi ma. 19Na lekee ti laa gbuje ma tamia a mawali lɛnga lɔ ti ngi houni la kɔlooni ti nda Yewɔ vɛlile ma kɛɛ kena yila ma ngi laa a Yesu na haanga yɛla, kɛɛ Pɔɔl yɛ i vulunga. 20Nya lii yahupuilɔ a kia nga yeegu a hinde yee jisia nyɔkɔ hugbɛkpɛla, faale ngi Pɔɔl mɔlilɔ ina a lumalɔ liva Jelusalɛm jiei jisia ti ngi ma ti le na. 21Kɛɛ Pɔɔl i kpɔma huvɛilɔ; yɛ i lo makpɛi hu i lohu Roma Maha Wai i ngi yiɛi lewe. Faale ngi ndeilɔ ngɛ ti ngi wu makpahu i lohu ngi gu ngi ngi yoyo Roma Maha wai gama.” 22Kɛɛ Aglipa ndenga Fɛstɔs ma yɛ, “Nya vuii nga lolɔ ngi wolo yeendakpao ji ma.” Kɛ Fɛstɔs i kpɛmbonga yɛ, “Ba ngi wo mɛilɔ sina.” 23Folo wekei ma, Aglipa taa Bɛnisi ti wɛilɔ a nyanganjia gomɛ laahɛlɛngɔ wa ti wuaa sɛmɛwai bu tia soja mahangeisia kɛɛ taawai yeetokuloisia. Fɛstɔs i ndeilɔ yɛ ti Pɔɔl gbua ti wa a ngie i loo, kɛ ti wanga a ngie. 24Kɛ Fɛstɔs i ndenga yɛ, “Mahɛi Aglipa kɛɛ wua kpɛlɛɛ mua wueni mu mbei: Wu ndakpao ji lɔnga! Juubleisia kpɛlɛɛ ti mbei kɛɛ Jelusalɛm ti ngi mayiangɛilɔ a nge ti yele la wumba tɛɛ maa ii houni i yɛ ndɛvu hu. 25Kɛɛ ngii guni nga gbɛogbɛ lɔ i pienga a gu i wa a ngi haala. Tawao kia ta vuii i kpɔma huvɛlini Roma Maha Wai lɔva, ngi nya lii huyili lɔ ngi yoyo va ngi gama. 26Kɛɛ gbɛogbɛ ii yaa wani nya nɛmahu na ndangɔ gbalauŋ nga nyɛi ngi kpɛli ngi ma ngi jooyo Roma Maha Wai gama. Famia ngi wanga a ngie mbei wu gulɔ, kaka yee vuii bia Mahɛi Aglipa, aako jiei ji hugbɛkpɛngɔi woma, ngi gu nɛmahulewe ma pu va kɔlɔ ma. 27Ajifa a wote a nguhubaa hinda lɔ nya gama kpindiwɛlɛbumɔ gbuava mbei ngi yoyova Roma Maha Wai gama ina hu ii gɛni gbalauŋ nyamui yeegbɛngaa i kani.”TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 261Kɛ Aglipa i ndenga Pɔɔl ma yɛ, “Kpaya vengɔe bi wɛ yɛpɛ va bia yekpe va.” Faale Pɔɔl i ngi lokoi leilɔ i tɔto a ngi mavale la yɛ: 2“Mahɛi Aglipa, ngi nya yekpe lɔma a hɛjamɔ walɔ a foloi ji loova bi gulɔ nya mavale va jiei kpɛlɛɛ hu Juubleisia ti pɛlɛnga nya ma. 3Ji gama lɔnyangɔi gbamaile bi Juuisia ti makɛi yɛyii gɔɔlɔ kɛɛ ndableisia ta kpua. Faale, nyaa bi manɛnɛ bi wolo nya ma. 4“Juubleisia kpɛlɛɛ ti kɔɔlɔ kia ngi yɛluvala i hiye nya lopogɔihu ma. Ti kɔɔlɔ kia haala ngi yɛ luvala nya nda lɔlei hu kɛɛ Jelusalɛm. 5Ti hugɔɔlɔ, kiaa ta yɛlɔ lumama ti seli, kɛ haala hu vuii a mu Yewɔ vɛli welei yeekpaukpau ma we ngi yɛlɔ a luva kia Fariisimɔi na. 6Kɛɛ nya haa na looni mbeindo jia hɛlɛngɔ nya boma jifa nya lii valangɔ lahei na ma Ngewɔ i mbumbuni mu maadani gama 7lahei yakpei na kɛnyɛ wu puu mahu feleisia kpɛlɛɛ ti lii i ma sɔɔva, ji ta yɛ Ngewɔ vɛlima a folo kɛɛ kpindi. Tawao yeevalamɛi ji woma mia, ngi nde bima mahei, Juublaa ti jia hɛlɛnga nya boma! 8Gbɛe wu Juubleisia kpaukpaungɔ hii wu va lavala kɛ Ngewɔ a haableisia wumbulɔ hee hu i ti vulu?” 9“Nya vuii i yɛlɔ nya magahu lapiva a nya gbayei gbi kɔɔ ngi Yesu Nasalɛtimɔi ngi biyɛi nyani. 10Tawao hii ngi pieni fɔ Jelusalɛm. Saagbuablaa Waawaisia ti kpaya wuailɔ nya hu ngi gu ngi Ngewɔblaa gbotoa laagbɔu; tawao ji ti kayee goleni ti haala ma, nɛngɔ yɛla mbɛ. 11Watii gbotoma va ngi yɛlɔ a pie ta ti yamɔnɛ hɛɛ wɛleisia kpɛlɛɛ bu tawao nga gbɔnda ti ma mawali va ti lalei ma. Nya lii nyamuilɔ ti va, ngi hitɛ a juwuya ti woma taawaisia hu kɛnyɛisia ma.” 12“Sabui ji woma lɔ ngi lini Damaskɔs a kpaya guangɔ nya yeya kɛɛ ngoo kpaukpau a gbua Saagbuablaa Waawaisia gama. 13Nya Mahɛi, ngi loni pelei hulɔ foloi fongɔ ngundia kɛ ngi foofo lɔnga yeefoi jɛbɛngɔ tewengɔ foloi ma i gbua ngelei ma i nya gaala fio mua nasia mu yɛ njiama. 14Mu kpɛlɛɛ mu gulɛilɔ ndɔma, kɛ ngi ngoo mɛninga a nde nya ma Hibu yiɛi hu yɛ, ‘Bia Sɔɔl, bia Sɔɔl, gbɛe ba juwuya hitɛ nya woma? Bia bi yekpe gbalɛ ma a ngangala.’ 15Kɛ ngi humɔlinga ngɛ, ‘Yemia a bie Ndemɔi?’ Kɛ Ndemɔi i kpɛmbonga yɛ, ‘Yesu mia, bi juwuya hitɛngɔ poma. 16Kɛɛ hiye bi loo bi gɔwɔisia ma; gbamaile ngi gbuangalɔ bi yama loko loova bi ma yɛva a ngengemɔ kɛɛ seli wuaamɔ nya va hindeisia maahu bi nya lɔnga hu kɛɛ yeenasia maahu nga gbuahu bi yaama. 17Nga bi bawolɔ Isrɛlbleisia yeya kɛɛ nasia yeya Juublaa yaa tie nga bi loo ti gama. 18Ba ti yamɛisia lawolɔ bi ti gbua kpindi hu ti wa fofo ya, ti gbua seitana gbayei bu ti wote Ngewɔ gama, aako lalei va ti piengɔ a nge ti manuma jɔɔ ti hinda nyamuisia va kɛɛ heima Ngewɔ nungaa huwɔyɔngɔisia lia.’ ” 19“Kɛ faale, Mahɛi Aglipa, ngii lɛɛni kulo bɛɛ heenge na hu ngi hulɔni i gbue ngelegoohu. 20Kɛɛ haala hu ngi liilɔ a nde nasia ma ti Damaskɔs, ngi gbua na ngi li Jelusalɛm kɛɛ Judia lɔlei hu, ngi na blandia fa ngi fo nasia ma Juublaa yaa tie, ngɛɛ koungɔe ti wounve ti jumbuisia ma ti yama Ngewɔ gama ta ya hindei nasia wie ta gu a kɛla kɛ ti wounvengɔe. 21Sabu ji valɔ Juublaa ti nya houni mia Ngewɔ Wɛlɛwai bu a lo te ti nya waa. 22Kɛɛ kɛlɛngɔ hii a foloi ji, nya gbɔmi i Ngewɔ lɔ yeya, tawao famia ngi looni mbei nga ngowili yia le numui kpɛlɛɛ gama, bi yɛni a numu wulo lɔ ɔɔ numu waa. Gbɛogbɛ yeka ii le nga yɛ ndema a lewe na ma tutuisia tia Mojisi ni ti kpue wɔɔ laa ti ndeni tɛɛ huɛɛŋ ji a wielɔ: 23kɛ Ngewɔ Maha-Heingɔi a mɔnɛlɔ huɛɛŋ i yɛ a haalamɔ i hiye i vulu hee hu mbawoyei yeefofoi yeehee la va Juubleisia gama kɛɛ nasia gama Juublaa yaa tie.” 24Kia Pɔɔl i lini a ta yekpe mavale, Fɛstɔs i gbandɛilɔ ngi laa yɛ, “Ndakpe Pɔɔl, bi wui gbuangɔi bi wumba! Kaa wai na bi wuhu ta bi gbowama!” 25Pɔɔl i kpɛmboilɔ yɛ, “Kpowa ii le aa nya hou, Gbimamɔi Fɛstɔs. Gbɔɔ ngi ndema yɛni a tɔnyɛi lɔ, tawao nguhubaa yɛpɛ ii le. 26Mahɛi i hinde jisia magɔɔlɔ, tawao na valɔ nga yɛpɛla ngi gama kia nya longɔ la. Ngi kɔɔlɔ nya lii hu kɛ yeehinde ji yila bɛɛ ii wieni ngi yaama woma, gbamaile sɔkuma hinda ii le a wie. 27Mahɛi Aglipa, bi langɔe a tutuisia? Ngi kɔɔlɔ kɛ bi langɔe a tie.” 28Kɛ Aglipa i ndenga Pɔɔl ma yɛ, “Bi gilingɔe la kɛ watii gutu wuloi ji hu mia ba gu ngi wote a Kristimamɔ?” 29Kɛ Pɔɔl i potenga yɛ, “Maa i guha i gutu, nya Ngewɔ manɛnɛ ma ngi dae le bia bi gbɛlingɔ jisia kpɛlɛɛ ma wu wolo ma haa nya ma mbei, kɔɔ wu wie sia ngi na, kɛlee jɔwɔi jisia tia tii ma!” 30Kɛ Mahɛi, kɛɛ Gɔvinei, kɛɛ Bɛnisi tia nasia kpɛlɛɛ ti yɛ heini ti hiyenga. 31Kia ti gbuani wuhitɛ ma, kɛ tia ndema ti nyɔunyɔu ma tɛ, “Ndakpaoi ji ii yaa gbɛogbɛ wieni mahoungɔ i haa poma ɔɔ ma ngi laagbɔu fa.” 32Kɛ Aglipa i ndenga Fɛstɔs ma yɛ, “Ma yɛlɔ a gbe ndakpaoi ji ma i li gbama ina ii yɛ Roma Maha Wai mamai wie ngi yiɛi le va.”TOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 271Ji hugbatɛni kɛ mu lima Itali lɔ, ti Pɔɔl tia kpindiwɛleibublaa wekangaa lɛnga wuailɔ Roma gugba yila Julɔsi lokohu, na soja vaha wa ti yɛ ngi ma ti Ndɔlɔ Mamakomɛi bu. 2Mu lɛilɔ ndɛndɛ wai hu i gbuanga Adramitium dongɔ kinɛiŋ i li miando ndɛndɛisia ta loo na Esia Plɔvinsi hu, kɛ mu gboyei yahounga. Aristakɔs, Masidoniamɔi na i gbuani Tɛsalonika, ma teeni yɛla. 3Ngele wekei wongɔi hu kɛ mu fonga Saidɔn. Julɔsi i gbekpeilɔ a Pɔɔl i luma gbeva ngi ma liva tia ngi ndiamɔisia ti lɔ, aako ti gbɔ ngi ma a hanisia ngi gbewengɔ fa. 4Mu gbueilɔ na, tawao kia fɛfɛi yɛ wa a mu mahu we, mu leweilɔ a Saipɔs tii hu wee mia fɛfɛi wounvengɔ yɛla na ma. 5Mu njei leweilɔ dangɔ fɔɔ Silisia kɛɛ Pamfilia Plɔvinsisia gbla, kɛ mu wanga Maara, na heini Laysia plɔvinsi hu. 6Soja nuwai i ndɛndɛi male nalɔ i gbuanga Alɛksanda i lima Itali, kɛ i mu wilinga hu. 7Muii lini panda a njie kuhama lɔwɔ gboto va tawao i heilɔ wa mu laama fo va Naidɔs. Kia fɛfɛi ii lumani mu wɛ maa li gulɔ, mu leweni a Salmɔn yalegahu wee lɔ mia fɛfɛi wounvengɔ yɛla na ma. 8Mu mɔnɛilɔ leweva a yeekakpɔi ma we, kɛ mu fonga mia ta toli a Ndɛndɛ mahugbemɛi, na ii guhani a Laysia lɛihu. 9Mu lɛmbilɔ na haaŋ kɛ i longahu njaya heilɛi i wotenga a kpundɛ ajifa suhou gbeli lewengɔ yɛla. Faale Pɔɔl i ndahii ji wuailɔ ti yeya yɛ, 10“Kɔɔngɛisia, ngi tɔnga kɛ njie i gbuama mbei i li i yɛma mu ma a kpundɛ lɔ; hunyani hulewengɔ i gulamaa hakeisia ma kɛɛ ndɛndɛi, kpɛingɔ ndɛvu nyani bɛɛ ma.” 11Kɛɛ soja nuwai ii lani a na Pɔɔl ndeni kɛ lekee na ndɛndɛ mahumɔi tia yeemamɔi ti ndeni. 12Yeendɛndɛ mahugbemɛi ii yɛ kulo bɛɛ nyandeni kɔlɛ yalui wieva na; faale kɔɔngɛisia gbotoma ti lumangɔ yɛla liva a njei ya we lapiva ti fo Foniks, ina i gungaa a bɛla ma. Nalɔ ndɛndɛi yɛ loona Kliti lɔlei hu, yee tawaa wotengɔ a kpundɔhu kɛɛ mahui yaka we i hiyema a foloi gula welei hu we, tawao ta gulɔ ti kɔlɛ yalui gbua na. 13Ji fɛfɛ lɛlɛi i tɔtoni a wala a gbua a kpundɔhu we, kɔɔngɛisia ti gililɔ la kɛ ta gulɔ ti li gulɔma a ti hugbatɛi; faale ti kɔlu gatei laalɛilɔ ti tɛ ndɛndɛi hu kɛ ti lewenga fɔɔ a Kliti gakpɔi gbla we. 14Hu ii guhani kɛ fɛfɛ wa gulanga, ta toli a “Vivii” vɛfɛi na gbuani a tii hu we. 15I hɔwɔilɔ ndɛndɛi ma yeengumɛi yaka ii guni yamava a fɛfɛi lengahu we, kɛ mu gbenga a mu mɔnɛla mu gbema fɛfɛi a li la. 16Kia mu leweni a tii wuloi na hu we ta toli a Kɔuda mia fɛfɛi wounvenga yɛla na ma, i heilɔ mu laama ndɛndɛ wuloi gbuava tɛva ndɛndɛ wai maahu. 17Ji kɔɔngɛisia ti tɛni ndɛndɛi wai maahu, ti ngeyei wumbuilɔ ti kaala a ndɛndɛ wai houva kpauŋ. Ti luwailɔ tɛ ta loma ta wili ŋanyaŋanyɛisia hu na yɛ heini fɔɔ Libia gakpɔi ma; faale ti kula kpɔtukpɔtu gbueilɔ ti njei ti gbe ndɛndɛi ma fɛfɛi a li la. 18Vivii gbegbangɔ waa yɛla tuuŋ, faale folo wekei ma ti tɔtoilɔ a hakeisia gbuala ndɛndɛi wai hu ta pili njei hu; 19foloi yeesawei ma kɛ ti ndɛndɛwai yeemahakeisia gbuakpuailɔ a ti gbɔgbɔ lokoisia ti pili njei hu. 20Lɔwɔ gboto va foloi tia tumbekeisia tii lumani gbuava tawao vivii yɛlɔ lekee a wa hulewengɔ. Kɛlɛmɛi mu lii gbii yɛ mu bawola ma. 21Kɔɔngɛisia ti yɛlɔ na watii huguhangɔ va mɛhɛɛ lii gbi baangɔ ti goohu, kɛ Pɔɔl i hiyenga i loo yɛ ti ma, “Ndakpesia, kiaa wa wolo gɛ nya ma wuii yɛ a gbua Kliti; tawao hunyani ji kpɛlɛɛ kɛɛ hakeisia mu baangala ii yɛ wie. 22Kɛɛ kiahuna, a kɔnɛ le, wu lii aa nyani! Nuu yakpe bɛɛ ngi lɛɛvui ɛɛ nyani wu lia; kɛlee ndɛndɛi ji ta mu bamaala. 23Ajifa gbue gbindi malɔ Ngewɔ malikei na nya woma tawao nga ngi vɛli i wani nya gama 24yɛ nya ma, ‘Pɔɔl, baa luwa! Bi gbuamaa Roma Maha Wai gulɔ; tawao Ngewɔ, ngi gbekpeyii ma, i bi mbaa jiableisia kpɛlɛɛ ti lɛɛvui wuanga bi lokohu. 25Famia, kɔɔngɛisia, wu lii aa nyani! Gbamaile nya lii loongɔ Ngewɔ lɔ ma kɛ na i leni nya ma a wielɔ huɛɛŋ. 26Kɛɛ fɛfɛi limaa a mue kakpo yila ma nja tii yila hu.’ ” 27Ji jii puu mahu naani gbindi i wɛlɛni, mu yɛ Edria yeegboyei yalɔ lewema, a kpindi foma kinɛiŋ ngundia, kɛ ndɛndɛ yengebleisia ti lii heinga ma kɛ mua lukpema ngiyeima. 28Faale ti nja huma yeyei yililɔ kɔtuwa ma ti kula njei hu, kɛ ti tɔnga kɛ njei ngi humbɔyii gungɔ a fiti hɔndɔ yila kalɛ nuu gbɔyɔngɔ lɔ; watii wulo lewengɔ woma, ti yamailɔ gbɔma ti huma kɛ ti tɔnga kɛ ngi hunbɔyii gungɔ a fiti naani gbɔyɔngɔ mahu puu lɔ. 29Ti luwailɔ tɛ ndɛndɛi aa lo lima a wili kɔtukɔtuisia hu, faale ti kɔlu gatewawangaa naani wumbuilɔ ti lewe la a ndɛndɛ woto maahu we ti kula njei hu. Kɛ ti hɛɛnga kɔɔ ngele i wo. 30Ndɛndɛ yengebleisia ti longɔ yɛla ti gbua ndɛndɛi hu ti li. Faale ti ndɛndɛi wuloi wumbuilɔ ti mayei njei hu kɛ ti pienga bi tɔngaa bɛ kɔluwaiwaisia lɛnga mia ti longɔ ti kula njei hu a ndɛndɛi gula we. 31Kɛ Pɔɔl i ndenga sojeisia ti nuwai ma tia ngi sojeisia yɛ, “Ndɛndɛ yengeblei jisia tii loilɔ heini ndɛndɛ ji hu, wuɛɛ bawo.” 32Faale sojeisia ti ngeyeisia lewetewelɔ gilingɔ ndɛndɛ wuloi ma ti gbe ma i gula njei hu. 33Kia ngele wohu yɛ kinɛiŋ foma, Pɔɔl i ti kpɛlɛɛ manɛni lɔ kɔɔ ti mɛhɛɛ wulo mɛ, yɛ, “I gunga na a jii puu mahu naani wu lii hɛlɛngɔ tawao mɛhɛɛ galɛ yila bɛɛ wɛɛ mɛ. 34Faale, wu kɔnɛ le, a mɛhɛɛ wulo mɛ; yeemagbee wu houngɔi wu lɛɛvui yamava. Ngundia yakpe bɛɛ ɛɛ gbuama wu wumba.” 35Kia Pɔɔl i kpɔyɔni a ji le la, kɛ i bledii wumbunga i siɛgbua Ngewɔ ma ti kpɛlɛɛ yaama, i ngali kɛ i mɛnga. 36Ji guilɔ i ti lii vulu kɛ ti kpɛlɛɛ ti mɛhɛɛ wulo hounga ti mɛ. 37Mu kpɛlɛɛ mu yɛ ndɛndɛi hu mu jika gungɔ yɛla a numu hɔndɔ fele numu sawa gbɔyɔngɔ mahu puu mahu weita. 38Ji numui gbi ti mɛhɛɛ mɛni i guni a tie, ti nyɔu gbueilɔ ndɛndɛi goohu ti pili njei hu kɛ ndɛndɛi ya powo. 39Ji ngele woni, ndɛndɛhu yengebleisia ti yakɛilɔ kakpoiya ma, kɛɛ ti liiheilɔ nja tiihu ma i to ma ŋanyakpama, kɛ ti kiti wumbunga ndɛndɛi woto gbava na i gungaa a bɛla ma. 40Faale ti kɔlu gateisia lewetewelɔ ti gbe ma ti lɔmbu a njei, kɛ ti yamanga ti ngeyeisia bɛɛ vulonga gilingɔ laasia ma ta pie ndɛndɛi a njia. Kɛ ti kula kpɔtukpɔtui huvombonga na fɛfɛi a hei hu ndɛndɛi a li gulɔ, kɛ ti ya kakpoima. 41Kɛɛ ndɛndɛi liilɔ i hɔwɔ ŋanya hiwima njei hu kɛ i gbanga. Yeetawaa yaka i heilɔ gbɛki ɛɛ yaa gu a li, tawao yeengoto maahu yaka huwongoloilɔ i gbɛnyɛkpɛnyɛ a kpayei na njangateisia ti yɛ hɔwɔla ma. 42Sojeisia ti hinda hulailɔ kpindiwɛlɛbubleisia kpɛlɛɛ waa va, aako yeengila gbi aa lo lapi ma a fo ŋanyakpama kɛ i lɔwunga i li. 43Kɛɛ sojei yeenuwai longɔ yɛla i Pɔɔl lɛɛvui mabawo, faale i ndeilɔ yɛ taa na wie. Kia na aa wie, i ndeilɔ nasia kpɛlɛɛ ma ta gu ndapii ma yɛ ti yɛ a haalablaa tia yese ti gula njeiya ti li ngeyeima; tawao 44yeemɔnuisia ti longaa ta to lɔ ti ma ti hɛlɛngɔ a ndɛndɛi yeembembeesia kɛɛ yeengulu yaingaingɔisia. Namia wieni mu gbi mu foni ngeyeima a mu lɛɛvuiTOBLEISIA TI WIEHINDEISIA 281Ji mu foni ngeyeima a mu lɛɛvui, mu magɔɛilɔ kɛ tii na hu laa mia a Mɔlta. 2Yeetaalisia ti ndiamɔya waa gɛilɔ a mue. Njei yɛ tɔtonga a wuala tawao kɔlɛi a wa, faale ti ngɔmbui yateilɔ ti gahu gbua mu kpɛlɛɛ ma. 3Kia Pɔɔl i kpangbanyaasia lɛni ma i yɛ ti wuma ngɔmbui ya, kali i gbuɛilɔ hu pu ngɔmbu luindui va i gbakpa ngi lokoi ma. 4Ji taableisia ti kali lɔni hɛlɛngɔ Pɔɔl lokoi ma, ti ndeilɔ ti nyɔunyɔu ma tɛ, “Numu waamɔ lɔ a ndakpao ji, tawao ngi hinda nyamui mia ngi yakpɛ ma kia bɛɛ ii loni njei hu.” 5Kɛɛ Pɔɔl i ngi lokoi jɛsielɔ kali i gbuama i gula ngɔmbui ya gbɛogbɛ ii ngi wieni. 6Ti yɛlɔ looni ta ngi mawulo ti lii i ma tɛɛ i vemaa vɔɔlu kɛ i windɛnga wumahu i gula. Kɛɛ kia ti lɛmbi haaŋ looni watii huguhangɔ va tɛɛ tɔ funyɛ bɛɛ aa pie, ti ti wui vivii lɔ ti nde tɛ, “Ngewɔ mia a ngie!” 7Hu ii guhani a mia ti yɛ na, tii na hu mahɛi yɛlɔ na ngi laa a Pɔblɔs, ndɔma vahawa ngi yeya. I gahu gbuɛilɔ mu ma pandawanda tawao mu yɛlɔ ngi gɔɔma jii sawa va. 8I bɛi malɔ Pɔblɔsi ngi kɛkɛ gahu nyamungɔ yɛla i laani heegbɛ yalema a kɔlɛ wumɛi kɛɛ ŋamagboi. Pɔɔl i wuailɔ ngi gama, i hɛɛ ngi va, i loko wɛlɛ ngi ma kɛ i bawonga. 9Ji hulɔngɔ lekee, heegbɛblaa wekei nasia ti yee tii na hu ti wailɔ ngi gama kɛ i ti bawonga. 10Ti mu gɔilɔ a hani gbotongaa, tawao ji mu yɛ gbuama na, ti hani nasia wuilɔ ndɛndɛi maahu magbewe a mu hou njeiya va. 11Ngawu sawa woma mu liilɔ njeiya ndɛndɛwa yila hu na gbuani Alɛksanda ta toli a “Fila Yewɔɛisia,” na yɛ longa haaŋ tii na hu kɔlɛ yawui i gbɔyɔnga. 12Mu wɛilɔ Silakɔs mu jii sawa wie na. 13Kɛ mu gbuanga na mu li Rejiɔm. Kia ngele woni fɛfɛi i gbuɛilɔ a kpundɔhu yaka we, jii fele woma kɛ mu fonga Putioli. 14Nalɔ mu Yesu mableisia maleni na kɛ ti mu mɔlinga heiva ti gɔɔma hoki yila va. Nawooma mu liilɔ Rom. 15Kristimablei nasia ti Rom ti mu malɔwɔi mɛnilɔ, kɛ ti wanga mu gulɔ ti fo fa Apiɔs Makitiihu kɛɛ Hotangaa ti yii Wɛlɛ Saweisia la. Ji Pɔɔl i yaama wɛlɛni ti ma, i siɛgbuɛilɔ Ngewɔ ma ngi lii i nɛpɔ. 16Kia mu foni Rom, ti lumailɔ Pɔɔl wɛ i ngi wuma heima soja yila ngi maahu ngi yabɛɛva. 17Jii sawa lewengɔ woma Pɔɔl i Juuisia ti mahubleisia lolilɔ a lenga ti gomɛ. Kia ti gomɛni, i ndeilɔ ti ma yɛ, “Nya ndewengeisia, kia bɛɛ ngii yaa nyamu gbii gani a mu nungeisia tawao ngii yaa mu maadani ti wiehinda woveisia gblaninga, Juublaa ti yɛlɔ a sabu ti nya hou Jelusalɛm ti nya wuaa Romableisia yeya. 18Kia ti nya hugbɛkpɛni ti longɔ yɛla ti gbe nya ma, ajifa tii nyamu gbi lɔni nya hu ngaa ka na ta gu ti nya waa poma. 19Kɛɛ Juubleisia ti gangɛilɔ tɛ tɛɛ kuluma, na va mia nya bɛɛ i mini nya ma ngɛ ngi gbuama Roma Maha Wai gulɔ kia bɛɛ ii yɛni a njia lɔ nga lola feva nya nungeisia wɛ. 20Famia ngi wu mamani wienga aako ngi wu lɔ ngi yɛpɛ wu gama; ajifa jɔwɔ gulangɔi nya hama numui na va Isrɛlbleisia ti lii valangɔ ngi ma.” 21Kɛ ti potenga tɛ ngi ma, “Muii yaa bi magɔlɔ majɔɔni aa gbua Judia lɔlei hu aa wa, tawao mu ndewe yila bɛɛ ii yaa wani a vaa nyamu gɛ ɔɔ njia kɔloongɔ bi ma. 22Kɛɛ mu longɔe mu bi nɛmahu vaa gɔɔ; gbɛva mu kɔɔlɔ kɛ hinda gbi lekee nungaa lɔ njɛpɛ-a-ngie lema kɔlooni komɛi ji ma yeemamɔ a bie.” 23Faale ti lɔwɔ gɛilɔ a Pɔɔl ngi maleva, tawao ti wani a faha waa lɔ mia Pɔɔl yɛ na. I gbua ngende hu i too kpindi ma, Pɔɔl i yɛlɔ a ngowili yiɛi le kɔloongɔ Ngewɔ Mahayɛi ma, a yeefasai wuaa ti gama. I lapilɔ ti kabande va ti la a Yesu, a ngi mafasai gbua Mojisi Jawei hu kɛɛ tutuisia ti gɔlɛisia hu. 24Ti lɛnga ti lailɔ a ngi layiesia, pekeisia lɔ na tii lani la. 25Ti gbuɛilɔ ta li a mawali hou a ti nyɔunyɔ ji Pɔɔl i layia yakpe wilini ti wolihu yɛ, “A tɔnya mia wɔɔ Ngewɔ Yafei i ndeni wu maadani ma a tutui laa we Aisaya yɛ: 26‘Li nungei jisia gama bɛɛ ti ma, wa humɛilɔ fo kɛɛ wuɛɛ yeembui gɔɔ; wa kpe lɔ ndimaa kɛɛ wuɛɛ tɔ. 27Gbamaile nungei jisia ti wotengɔe a ndiiyahablaa, ti wolisia hugbɔndangɔi, ti yamɛisia ti liiwingɔ ma. Kiaa na ii le, ta kulɔ lɔlɔ, ti wolisia ti njia humɛni, ti liisia ti mbugɔɔ, kɛɛ ti wotea nya gama, ngi ti bawo.’ ” 28Faale Pɔɔl i gakpueilɔ yɛ, “Mahoungɔ wu hugɔɔ kiahuna kɛ Ngewɔ i ngi bawoyɛi yoyonga nasia gama Juubla yaa tie, tawao ta humɛni lɔ huɛɛŋ!” [ 29Ji Pɔɔl i ji leni, Juusia ti gbuɛilɔ ta li a ndabla gbua gagbalɛngɔ a ti nyɔunyɔu.] 30Pɔɔl i heilɔ mia foo fele va, lomui ngi yeya a pawa wuaa na va. Tawao i yɛ gahu gbualɔ nasia ma ti yɛ wa ngi lɔma. 31I yɛlɔ a ngowili yiɛi le kɔlooni Ngewɔ mahayɛi ma, a kaa gɛ a ngi nyɛkɛ kpawama leeŋ kɔloongɔ Yesu Kristi ma. |