Matthew11 Kĩtabũ kya wĩleli wa kĩYesu Kilisito, umuana wa kĩDaudi, umuana wa kĩIbũlahimu. 2 uIbũlahimu numulela uIsaki; uIsaki numulela uYakobo; uYakobo numulela ũYuda nĩanũna aakue; 3 ũYuda nu Tamali naamulela uPelesi nuZela; uPelesi numulela uHeziloni; uHeziloni numulela uAlamũ; 4 uAlamũ numulela uAminadabũ; uAminadabũ numulela uNasoni; uNasoni numulela uSalimoni; 5 uSalimoni nuLahabũ naamulela uBoazi; uBoazi nuLũti naamulela uObedi; uObedi numulela ũYese; 6 ũYese numulela umutemi Daudi. uDaudi numulela uSolomoni kumusungu wakĩ Ulia. 7 uSolomoni numulela uLehoboamũ; uLehoboamũ numulela uAbia; uAbia numulela uAsa; 8 uAsa numulela ũYosapati; ũYosapati numulela ũYolamũ; ũyolamũ numulela uUzia; 9 uUzia numulela ũYotamũ; ũYotamũ numulela uAzi; uAzi numulela uHezekia; 10 uHezekia numulela uManase; uManase numulela uAmoni; uAmoni numulela uYosia; 11 uYosia numulela ũYekonia nĩanũna aakue muntondo za usaamĩgua wa usese wa kuBabeli. 12 Pĩna uusaamĩli wa kuBabeli naukĩla, ũYekonia numulela uSelitieli; uSelitieli numulela uZelubabeli; 13 uZelubabeli numulela uAbihudi; uAbihudi numulela uEliakimũ; uEliakimũ numulela uAzoli; 14 uAzoli numulela uSadoki; uSadoki numulela uAkimu; uAkimu numulela uEliudi; 15 uEliudi numulela uEliezeli; uEliezeli numulela uMatani; uMatani numulela uYakobo; 16 uYakobo numulela uYosepu umugoosia wa kĩMalia naalumulelile ũYesu nukuĩtaguaa Kilisito. 17 Wĩleli wensi kwipũna uIbũlahimu sunga uDaudi ingĩ wĩleli kyumi naunĩĩ; nukwipũna kwa kĩDaudi sunga uusaamĩli wa kuBabeli ingĩ wĩleli kyumi naunĩĩ; nukwipũna uusaamĩli wa kuBabeli sunga uKilisito ingĩ wĩleli kyumi naunĩĩ. 18 Kwilelua kumuakue ũYesu Kilisito alĩ itĩ. UMalia unina waakue pĩna alĩ muligigue nuYosepu, pĩna alĩ ikaalĩ kalagonania, nwigyelela utĩĩte ndaa kuusũũmi wa kĩMuau Muelu. 19 uYosepu, mwiligia waakue, kuitĩ alĩ munakulukuuluu, sika nusiia kukumukolia inshoni, alusĩĩgile kukumuleka kukĩmpisĩmpisĩ. 20 Pĩna nũipindĩkia izi, laaa, Malaĩka wa kĩShekulu numũgyeleela mundooti, nuũga, “Yosepũ muana wa kĩDaudi, ulekioopoka kukumusola uMalia umusungu waako, kunsooko nakĩtũndue mundaa yaakue ingĩ kuusũũmi wa kiMwau Muelu. 21 Ukakĩtũnguĩla muana, ukakumuĩta ĩliina liakue Yesu, kuitĩ uyo muene ukakuagũna ĩantu kwipũna mumilandu yaao.” 22 Izi tũlũ zitũlile koona lutimĩĩligue ulukaani naalĩ lutambulue nũShekulu kumunakĩdagu, nuũga, 23 “Laaa, munanso, ukitũla nĩndaa, Ukakĩtũnguĩla muana ĩkakumuĩta ĩliina liakue Imanueli,” (ĩNdogolelio yaakue, Nzua wĩpalumuĩ nindiishie.) 24 uYosepu pĩna nulaĩla mundoolo, nutenda kĩna uMalaĩka wa kĩShekulu alumulagĩlĩĩlie; numusola umusungu waakue; 25 sika nugonania nunduyo sunga pĩna nwĩtũnguĩla umuana; numuĩta ĩliina liakue Yesu.21 Pĩna ũYesu nulelua muBetelehemũ ya Uyahũdi pantondo za mutemi Helode. Laa anamĩlimu naakulu a kukĩĩlĩma naapika kũYerusalemũ, naaũga, 2 “Wĩĩlĩ mpĩĩ namulelue mutemi wa Ayahũdi? Kuitĩ alĩ kumĩoonie ĩnsonda, yaakue kukĩĩlĩma, nindiishie kũjile kukumukulya. 3 uMutemi Helode pĩna nuziigia, nukankanala, niYelusalemũ tũlũ palumuĩ nduyo.” 4 Nualundĩĩla ĩapolia naakulu tũlũ nĩalangi a antu, nukolekeelia kumiao uKilisito ukilelua mpĩĩ. 5 Nĩndĩo naamuĩĩla, “muBetelehemũ ya UYahũdi,” kuitĩ iio yandĩkue numunakĩdagu, 6 “Nduue Betelehemũ, nsĩĩ iYuda Sikumuniino nĩnainiino muatemi iYuda, Kunsooko kumuako ukipũna mutemi Nukakuadĩĩma ĩantu aane ĩAsilaeli.” 7 Paapo uHelode nuĩĩta ĩanamĩlimu aasio kukĩmpisĩmpisĩ, nuakolekelia kĩĩsakĩĩsa tyũngo kĩ ĩnsonda pĩna aligyelĩĩle; 8 nuatuma kuBetelehemũ, nuũga, “Longolĩ mudũũme kĩĩsakĩĩsa impola za kaana. Pĩna mukakukaona mundeetele impola itĩ nineene nĩĩze nĩkakulye.” 9 Pĩna naamũigia umutemi, naalongola, laaa, kumpumpukĩli ĩnsonda naalĩ amĩoonie kuKĩĩlĩma nĩatongeela, sunga nienda niĩma mukiania pĩna alĩ kĩĩlĩ ĩkaana. 10 Pĩna naamĩona ĩnsonda, naalumba ulumbi ukulu dũũ; 11 naingĩla munumba, naakaona ĩkaana palumuĩ nuMalia unina waakue, naatũngama naakatekela; naatũngula iinaugenda yaao, naakapũnĩlia ipeelo, zahabũ, ulũmba niilago. 12 Pĩna naasugulua mundooti aleke kumushookela uHelode, naenda kunsiao naakĩlĩla nzĩla yĩngĩ. 13 Ĩo pĩna naalongola kunsiao, laaa, uMalaĩka wa kĩShekulu numũgyeleela uYosepu mundooti, nuũga, “Uuka ukasole ĩkaana nunina waakue, utalamĩle kuMĩsili, wikyale kuko sunga nukuĩĩle; kunsooko uHelode usĩĩgile kukukadũũma Ĩkaana wakaulage.” 14 Nuuuka nukasola Ĩkaana nunina waakue muutiku, nulongola kuMĩsili, 15 nuĩwikuuko sunga uHelode nukia; itĩ lutimĩĩligue ulukaani naalĩ lutambulue nũShekulu kumunakĩdagu, nuũga, “Kwipũna kuMĩsili nanumuĩta muana waane.” 16 Paapo uHelode, pĩna nuona kĩna wakongaguaa nĩanamĩlimu aasio nutakĩkia, nutuma antu kukuaulaga ĩaana tũlũ naagoosia naaniino sunga naatĩĩte ĩmiaka ĩbĩlĩ, tũlũensi muBetelehemũ numumĩmbĩ zaakue tũlũ, kwipũna intondo pĩna alĩ wikolekeelia kuanamĩlimu aasio. 17 Papo lutimĩĩligue ulukaani naalĩ lutambulue nũYelemia munakĩdagu, nuũga, 18 “Luli nalũigigua kuLama, Kĩlĩlo, niiombo iingĩ uLaheli nukualĩĩla ĩaana aakue, Sika nugomba kwipumbuligua kunsooko akutilĩ.” 19 uHelode pĩna nukia, kumpumpukĩli uMalaĩka wa kĩShekulu numũgyeleela uYosepu mundooti kuMĩsili nuũga; 20 “Uuka, ukasole ĩkaana nunina waakue, wende kunsĩĩ ya ĩSilaeli, kunsooko akiile naalĩ amĩdũũmile ĩnkolo ya kaana.” 21 Nuuuka, nukasola ĩkaana nunina waakue, nupika munsĩĩ ya ĩSilaeli. 22 Pĩna nũigia kĩna uAlikelao watemile mu Uyahũdi palioma Iya kishee uHelode, noopoka kwienda kuasio; nusugulua mundooti, nuenda kũGalilaya. 23 Nuenda nũkyala mukaa nyukuĩtaguaa Nazaleti; itĩ lutimĩĩligue naalĩ lutambulue nĩanakĩdagu, “Ukiĩĩtua Munazaleti.”31 Pantondo zaasio nũgyelela uYohana Mubadĩĩzia nwitanantia mumbuga ya Uyahũdi, nuũga, 2 “Pelĩ, kunsooko uutemi wa kwigyulu wasũgamĩlaa.” 3 Uyu wayu alimutambulue numunakĩdagu Yesaya, nuũga, “Luli lwa muntu lukĩtunta mumbuga, mĩzĩpĩĩliĩ ĩnzĩla ya kĩShekulu, Gololĩ pijĩla piakue.” 4 Nduyo uYohana alutĩĩte ntiila za maũli ma ngamĩa numusipi wa ndĩlĩ mukĩĩno kiakue; nindia zaakue alĩ inkumbĩ nuuukĩ wa muuwĩĩ. 5 Paapo naĩ kumuagana iYelusalemũ nu Uyahũdi wensi, nĩmatumbĩ miYolidani mensi, 6 Naabadĩĩzigua mumongo wiYolidani ninduyo, kunu naikũmuula ĩmĩlandu yaao. 7 Pĩna nuaona ĩApalisayo nĩAsadukayo iingĩ auuzĩlĩĩĩle ubadĩĩzo, nuaĩĩla, “Inie wĩleli wa nzoka, waani umusuguĩle muutalame uutaki naukiiiza? 8 Pĩĩ gua ĩnkali nizĩjĩpĩĩle uupeli! 9 Mulekishĩĩga nukwitambula munkolo zaani, ‘Kutĩĩte utata wĩĩtu, uIbũlahimu;’ luulo gua, namuĩĩla kĩna uNzua usũũmile mumagũe aya kukumũgyelelia uIbũlahimu ĩaana. 10 ĩMpoopo yaĩĩkaguaa pamatina mamakota. Luulo gua, ikyota liensi nasika Iyukupĩaa inkali nanziiza Iyukudumulaguaa nukwitaagua mumooto.” 11 “Ĩne nukumubadĩĩzagiaa kumaazĩ kunsooko ya upeli; ĩpa uzo nũjile kunũma yaane, utĩĩte uusũũmi kwinkĩla ĩne, sika nijĩpĩĩle sunga kwikenka iilaatu yaakue; uzo ukakumubadĩĩzia kuMuau Muelu nukumooto. 12 ĩKĩpeetelo kiakue kiĩlĩ mumukono waakue; ukakukĩpiagula sue ĩkĩuga kiakue; ukiĩĩka uupemba waakue mũshagĩ, ĩpa ĩmapuulĩlo ukakumasonsa mumooto nasika ukudibaa.” 00097.tif Kupeeta ĩngano (Mt 3:12) 13 Paapo ũYesu nupũna kũGalilaya, nuuza kũYolodani kwa kĩYohana, wabadĩĩzigue nduyo. 14 Nuĩ kumugilia, nuũga, “Ĩne injĩpĩĩle mbadĩĩzigue nunduue, nunduue wanzagaana ĩne.” 15 ũYesu numushookeelia, numuĩĩla. Ĩpaino naitũle iio! Kuitĩ yukũjĩpĩĩle kwitimĩĩlia ĩkulukuuluu tũlũ. 16 Pĩna ũYesu nubadĩĩzigua, Ĩkamuĩ nupũna mumaazĩ; laaa, igyulu nalĩkũnukuka, numuona uMuau wa kĩNzua witima zĩ nkunda mumuakue; 17 Luli kwipũna kwigyulu naluũga, “Uyu wayu Muana waane muloogua, nanumuloeeligue ninduyo.”41 Paapo ũYesu nutualua nuMuau kumbuga, wagemue nũShetani. 2 Nulaalĩla intondo makumi manĩĩ, munsĩ nuutiku, pembele nukolua ĩnzala. 3 uMugemani numuagaana numuĩla, “Kanga ue ĩwĩMuana wa kĩNzua, umaĩĩle ĩmagũe aya matũle mapũli ma ugalĩ.” 4 Nushookeelia, nuũga; “Yandĩkue, uMuntu sika witũla muumĩ kuugalĩ udũũ, ĩpa kulukaani luensi nalukupũnaa mumulomo wa kĩNzua.” 5 Paapo ũShetani numutuala kukaa nanzelu, numuĩmĩkia kunsonge ya numba ya kĩNzua, 6 Numuĩĩla; “Kanga ue ĩwĩMuana wa kĩNzua, ĩgume pansĩ; kuitĩ yandĩkue; ‘Ukakukulagĩlĩlia ĩamalaĩka aakue,’ kangĩ, Ĩkakukukenka mumĩkono yaao, uleke kĩkũmpia umugulu waako mwigyũe.” 7 ũYesu numuĩĩla; “Yandĩkue kangĩ uleke kumugema ũShekulu Nzua waako.” 8 ũShetani numutuala kangĩ kunkonko nandĩĩpũ zigizigi, numulagĩĩla uutemi tũlũ wensi wa unkũmbigyulu nuukulu waakue, 9 numuĩĩla; “Aya tũlũ mensi nĩkakukupeela, kanga utũngame untekele.” 10 Paapo ũYesu numuĩĩla; “Lenda uko Shetani! Kuitĩ yandĩkue; Umutekele ũShekulu Nzua waako, ninduyo wing'ene dũũ umutumĩle.” 11 Paapo ũShetani numuleka; ityungo liilo ĩamalaĩka naaaza naakumutumĩla. 12 ũYesu pĩna nũigia kĩna uYohana watũngaguaa, nuenda kũGalilaya. 13 Nulega kuNazaleti nuenda nwikyala muKapelinaũmũ pananza, munsĩĩ ya Zabũloni nuNaptali, 14 itĩ lutimĩĩligue naalĩ lutambulue numunakĩdagu Yesaya, nuũga, 15 “Nsĩĩ ya Zabũloni nĩnsĩĩ ya Naptali, Nzĩla ya nanza, tyunbĩ liYolidani, Galĩlaya ya ndugu nazĩngĩ. 16 ĩAntu naalĩ ikyalile mukiti. Aonaa weelu ukulu, Ndĩo naalĩ ikyalile munsĩĩ numumulũle wa ukiu Weelu waamĩlĩkĩlaa.” 17 Kwipũna paapo ũYesu nuandia kwitanantia nukwiũga; “Pelĩ, kuitĩ uutemi wa kwigyulu wasũgamĩĩlaa.” 18 Pĩna nũiumbaumba pananza ya Galĩlaya, nuaona antu abĩlĩ ĩkĩnũna, Simoni nukuĩtaguaa Petelo, nuAndelea mununũna waakue, igumĩla ijũĩlo munanza; kunsooko alĩ azũa-nsiĩ. 19 Nuaĩĩla; “Ntiatĩ, nineene nĩkakumutenda muĩ azũa-antu.” 20 Ĩkamuĩ naamaleka ĩmazũĩlo maao, naamutiata. 21 Pĩna nulega paasio, nuaona nĩĩĩa abĩlĩ ĩkĩnuna, uYakobo ũsha Zebedayo nuYohana umunũna waakue, naalĩ ĩĩlĩ mũpyango palumuĩ nuZebedayo utata waao, naakumazĩpĩĩlia ĩmazũĩlo maao; nuĩĩta. 22 Ĩkamuĩ naamuleka ũshee nipyango naamutiata. 23 Nduyo alukupilimaa muGalĩlaya yensi, nwimania mumasũnagogi maao nukwitanantia iMpola naNziiza za utemi, nukwikamia uuluĩle wensi nĩmaulemua mensi muantu. 24 Nulukũmo luakue nalukũmuuka mũSilia yensi, naamuleetela tũlũ naalĩ alemekigue nuuluĩle ninjago ningĩ, ĩanalĩsĩĩmuĩ, ĩaguankolo niakiigyandi, nuakamia. 25 Namamutiata maũmbĩ makulu ma kũGalilaya, nĩma kuDekapoli, nĩma kũYelusalemũ nĩma kuUyahũdi, nukwityumbĩ liYolidani.51 Pĩna numaona ĩmaũmbĩ, nunankĩla munkonko; nwikyalansa, ĩamaningua aakue naamuagaana. 2 Numũmuula umulomo waakue, nuamania, nuũga; 3 “akembetue ĩatũka a nkolo; kuitĩ uutemi wa kwigyulu ingĩ waao. 4 Akembetue naakola usungu; kuitĩ ĩaasio ikipumbuligua. 5 Akembetue naapolo; kuitĩ ĩaasio ĩkakumĩsaala ĩnsĩĩ. 6 Akembetue naakola nzala nĩnoota kukulukuulu; kuitĩ ĩaasio ĩkakikyuta. 7 Akembetue naakola kĩnishungu; kuitĩ ĩaasio ikionelua kĩnishungu. 8 Akembetue naeelu munkolo; kuitĩ ĩaasio ĩkakumuona uNzua. 9 Akembetue naakuleetaa ĩmatiliga; kuitĩ ĩaasio ikiĩĩtua aana a kĩNzua. 10 Akembetue naakuagagiguaa kunsooko ya kulukuuluu; kuitĩ uutemi wa kwigyulu ingĩ waao.” 11 Muakembetue pĩna ĩkakumutukĩla nukukumuagia nukukumutambula uubĩ wensi kuulongo, kunsooko yaane. 12 Lumbĩ nukwilumbĩĩlia; kuitĩ ĩkĩpeegua kiani ĩngĩ kĩkulu kwigyulu; kuitĩ iio aliaaagilie ĩanakĩdagu naalĩ amutongelĩĩle. 13 “Inie mwĩmulenge wa muna nsĩĩ; kanga umulenge usuuke ukilungĩlua yaani? Sika wijĩpĩĩle kakĩntu, isiititũla kwiiitũa kunzi nukũtilangĩlua nĩantu. 14 Inie mwĩweelu wa unkũmbigyulu. Kaa niĩĩlĩ munkonko sika ĩsũũmile kwipisigua. 15 ĩAntu sika akusonsagiaa ĩntala nukwiĩĩkĩla munsĩ ityooto, ĩpa pauĩĩko wa ntala; yukuamĩlĩkĩlaa tũlũ ensi naakoolĩ munumba. 16 Iio-iioo uweelu waani weelie ntongela ya antu, aone uutendi waani nauuza, amukulie uTata waani nwa kwigyulu.” 17 “Mulekishĩĩga kĩna alĩ nijile kukuwoonoona uUlagĩĩlio ninkaani za Anakĩdagu; Sika alĩ nijile kwioonoona, ĩpa kwikamĩnkĩĩlia. 18 Tai namuĩĩla; ‘Sunga igyulu nĩnsĩĩ pĩna zijililega, koolua kamuĩ katia kalutonua kamuĩ sika kikileegigua muUlagĩĩlio sunga tũlũ zensi zikondeeligue. 19 Wensi gua, kanga wakoonoone kalagĩĩlio kamuĩ muipi napiniino, nukukuamania ĩantu iio, ukiĩĩtua muniino kwikĩla tũlũ muutemi wa kwigyulu; ĩpa wensi nukupitenda nukukupimania, nuasio ukiĩĩtua mukulu muutemi wa kwigyulu. 20 Namuĩĩla; Kanga ĩkulukuuluu yaani ĩlekikĩlĩkĩĩla ĩkulukuuluu ya alangi nĩApalisayo, sika mukiingĩla kainiino muutemi wa kwigyulu.’” 21 “Mũigilie ĩanakalĩ naalĩ aĩĩlue; ‘Ulekiulaga; wensi nukiulaga, yumũjipĩĩle ulamulua.’ 22 Ĩne gua, namuĩĩla. Wensi nukumutakĩĩlaa umunũna waakue yumũjĩpĩĩle ulamulua. Nukumushoonelagia umunũna waakwe yumũjĩpĩĩle watualue kwilindi; numuntu wensi kanga wamumele, yumũjĩpĩĩle ĩGehena, ya mooto. 23 Iio gua, kanga ĩwipũnia imasongelio maako paupolelio, nukunu wijuke kĩna umunũna waako, utĩĩte gyũndo kumuako, 24 leka paapo imasongelio maako pawitekelo, lenda ukamantane tangua numunũna waako, paapo ushooke upũnie imasongelio maako. 25 Kamantananga numulugu waako pĩna mwĩensi munzĩla, umulugu waleke kukuĩĩka mumĩkono ya mulamuli, numulamuli wakuĩĩke mumĩkono ya mulindĩĩla-kĩtũngo ugumĩlue mukĩtũngo. 26 Tai nakuĩĩla, Sikukipũna muasio sunga ukalĩpe ĩkasenti ĩka mumalĩĩlio.” 27 “Mũigilie kĩna alĩ itambulue; ‘Mulekigololia.’ 28 Ĩne gua, namuĩĩla. Wensi nukumulaaa umukĩĩma kuuawa, paapo wagololagia ninduyo munkolo yaakue. 29 Kanga ĩliiso liako Iya kĩgoosia lĩkutimulie, ulĩkuule, ulĩtaage kulĩ ninduue; iiza nangũlũ ulimĩĩlie ĩkatũmpĩ kaako kamuĩ, kwikĩla umuĩlĩ waako wensi utaague muGehena. 30 Kanga umukono waako wa kĩgoosia ukutimulie uudumule, uutaage kulĩ ninduue; iiza nangũlũ ulimĩĩlie ĩkatũmpĩ kaako kamuĩ, kwikĩla umuĩlĩ waako wensi utaague muGehena. 31 Kangĩ alĩ itambulue. Nukakumuleka umusungu waakue, wamupeele ĩkieti kya wĩleki. 32 Ĩne gua, namuĩĩla. Wensi kanga wamuleke umusungu waakue, isiititũla kunsooko ya usambo, ukumutendaa mugololia; numuntu wensi kanga wamutoole umusungu namulekue, wagololagiaa.” 33 “Kangĩ mũigilie kĩna ĩanakalĩ alĩ aĩĩlue. Ulekilapa kuulongo, ĩpa upikĩĩlie kwa kĩShekulu uulapi waako. 34 Ĩne gua, namuĩĩla. Ulekiiila ityunu kainiino; sunga kwilapĩla igyulu, kuitĩ lĩĩlo tyengu lya kĩtemi lya kĩNzua; 35 katia kwilapĩla ĩnsĩĩ, kuitĩ muumo uĩĩko wa mĩgulu yaakue; katia kũYelusalemũ, kuitĩ ĩĩo kaa ya mutemi namukulu. 36 Katia ulekiiilĩla ityunu ityũe liako, kuitĩ sikusũũmile kwitenda tyũmbĩ lĩmuĩ lĩtũle lielu katia liilu. 37 Utambuli waani utũle eeze yĩĩ eeze, zũi yĩĩ zũi; nazĩkĩongeela kuizi zukupũnaa kumubĩĩ.” 38 “Mũigilie kĩna alĩ itambulue. Liiso kuliiso, liino kuliino 39 Ĩne gua, namuĩĩla. Muleke kĩkunguma numuntu namubĩĩ; ĩpa nuasio kanga wakukue lupĩĩ kuluakasa lwa kĩgoosia, umupĩlulĩlie nuluua. 40 Nusiiile kukukusokia nukwishola ĩntiila yaako, umulekele numunkũmbĩ. 41 Nuasio nukakukukankanĩka wende maili ĩmuĩ, lenda ninduyo zibĩlĩ. 42 Nukukulompa umupeele. nusiiile kwilĩa mpaa kumuako, uleke kumũima.” 43 “Mũigilie kĩna alĩ itambulue, ‘Ukakuumuloogua umunakaa waako, nukukumusuukĩlua umulugu waako.’ 44 Ĩne gua, namuĩĩla; Alooguĩ ĩalugu aani, alompeelĩ naakumuagagiaa, 45 koona mutũle aana a kĩTata waani nwa kwigyulu; kuitĩ ukuatuĩlagiaa ĩmpasu yaakue ĩabĩĩ nĩnaaaza, nukukuakuĩlia ĩmbũla ĩanakulukuuluu nĩnasika akulukuuluu. 46 Kanga ĩmualogilue naamuloogilue, mutĩĩte kĩpeegua kĩ? Sunga ĩasangulia-koodi sika iio akutendaane? 47 Kanga ĩmukuaũgia ĩanũna aani udũũ, mutendile yaani namuakĩlĩkĩlĩĩle? Sunga ĩandugu nazĩngĩ sika iio akutendaane? 48 Iio gua muĩ akamĩnkĩĩlũ niniinie zĩ uTata waani nwa kwigyulu namukamĩnkĩĩlũ.”61 “Ĩkendegeelĩ, mulekitenda uuza waani ntongela ya antu, koona muonue ndĩo; kanga yĩĩ yoi, muagila kakĩpeegua kwa kĩTata waani nwa kwigyulu. 2 Luulo gua, pĩna wipũnia ĩshongelio, ulekikua idyede ntongela yaako, kĩna ĩanamampĩlu akutenda mumasũnagogi numunzĩla koona akũmuukigue nĩantu. Tai namuĩĩla. aligilie ĩkĩpeegua kiao. 00244.tif 3 “Ue gua, pĩna wipũnia ĩshongelio, umukono waako wa kĩkĩĩma ulekimana umukono waako wa kĩgoosia kĩna witenda; 4 ĩshongelio lyako kukĩmpisĩ-mpisĩ, nuTata waako nukuonaa kukĩmpisĩ-mpisĩ ukakukushokeelia.” 5 “Pĩna mwilompa, mulekitũla zĩ anamampĩlu; kunsooko aloe kwilompa nukwiĩĩmĩka mumasũnagogi numumĩsambĩ ya nzĩla, koona aonue nĩantu. Tai namuĩĩla. Aligilie ĩkĩpeegua kiao. 6 Ue gua, pĩna wilompa, ingĩla, kĩla kumbele; pĩna wigyalĩla uluĩgĩ, ulompe kwa kĩTata waako nwa mukĩmpisĩ-mpisĩ, nuTata waako nukuonaa mukĩmpisĩ-mpisĩ ukakukushookeelia. 7 Pĩna mwilompa, muleke kĩtalitantĩla kĩna ĩa ndugu nazĩngĩ; kuitĩ akusĩĩgaa ikiiigigua kunsooko ya nkaani zaao naningĩ. 8 Muleke kĩpiana nĩndĩo, kuitĩ uTata waani umanile namuasilĩlue kanga ĩmwikaalĩ mumulompe.” 9 Luulo gua, inie lompĩ itĩ; “Tata wĩĩtu nukoolĩ kwigyulu, ĩLiina liako lieligue. 10 uUtemi waako uuze, uUlooa waako utendue muna nsĩĩ kĩna kwigyulu. 11 Ukupeele india zĩĩtu za nantende; 12 Ukuleegelie ĩmĩlandu yĩĩtu, kĩna ndiishie kualeegelia naakutimulĩĩle, 13 Uleke kukutuala muugemua, ĩpa ukugũne kumubĩĩ, Kunsooko uutemi ningũlũ nuukulu ingĩ waako sunga ĩkalĩ nakalĩ. Amini. 14 “Kunsooko kanga mualekele ĩantu uutimu waao, uTata waani nwa kwigyulu ukakumuleegelia inie uutimu. 15 Ĩpa kanga musiite kualekela ĩantu uutimu waao, sunga uTata waani sikukakumulekela iinie uutimu waani.” 16 “Pĩna mulaalĩĩle gua, mulekishuununala zĩ anamampĩlu, kuitĩ akoonoonaa uusiu waao itĩ igyelele kuantu kĩna alaalĩĩle. Tai namuĩĩla. Aligilie ĩkĩpeegua kiao. 17 Ĩpa ue pĩna ulaalĩĩle, wĩpake makũta kwityũe, woogie nuusiu; 18 itĩ uleke kigyelela ntongela ya antu kĩna ulaalĩĩle, ĩpa ntongela ya kĩTata waako nwa mukĩmpisĩ-mpisĩ; nuTata waako nukuonaa mukĩmpisĩ-mpisĩ, ukakukushookelia.” 19 “Muleke kĩĩĩkĩlia ĩkĩuto muna nsĩĩ, impekũni nuũũluĩ pĩna yukoonoonaa, nĩiii akutiaa nukwiiia. 20 Ĩpa ĩĩĩkĩliĩ ĩkĩuto kwigyulu, kuasio impekũnĩ nuũũlũĩ sika ukoonoonaa, nĩiii sika akutiaa nukwiiia. 21 Kuitĩ pĩna ĩkĩuto kiako kiĩlĩ, nĩnkolo yaako ikitũla yĩpaapo.” 22 “ĩNtala ya muĩlĩ ingĩ liiso. Kanga ĩliiso liako liĩ lielu, umuĩlĩ waako wensi ukitũla nuweelu. 23 Ĩpa ĩliiso liako kanga liĩ lyema, umuĩlĩ waako wensi ukitũla nuwiilu. Luulo gua, uweelu nawĩĩlĩ munsĩ yaako kanga wĩĩ wiilu, ukitũla wiilu ukulu!” 24 “Kutilĩ nusũũmile kukuatumĩla ishekulu abĩlĩ. Kuitĩ ukakumusuukĩlua uyu nukukumuloogua uyu, katia ukikamantana nĩnduuyu nukukumumela uyu. Sika musũũmile kukumutumĩla uNzua nĩmamona. 25 “Luulo gua, namuĩĩla. Lekĩ kuukunkunalĩla uumĩ waani, mulĩe yaani katia mukope yaani; Sunga umuĩlĩ waani, mwĩtũnge yaani. Uumĩ sika ukĩlĩkĩlĩĩlene india; numuĩlĩ sika ukĩlĩkĩlĩĩlene uwĩtũngi? 26 Zilaaĩ inoni za mukyania; Sika zukupandĩlaa katia kwiogola, katia kwiuta mũshagĩ, nuTata waani nwa kwigyulu ukuzilĩĩsagiaa izo. Inie gua, sika mwĩaazane kwikĩla izo? 27 Waani kumiani nukĩkunkunalia nusũũmile kukĩongelelia uulĩĩpũ waakue sunga umukono naumuĩ? 28 Nuwĩtũngi, waa kĩ kunkunalĩla. Sĩĩgĩ ĩmalua ma mumakũũza, kĩna mikinda; sika mĩkĩtumaa kamulĩmo katia kwitũma intiila. 29 Luulo gua, namuĩĩla. Sunga uSolomoni muugolĩpi waakue wensi, sika alĩ mujialue iiza zĩ lĩmuĩ lya maasio. 30 Ĩpa malĩ uNzua ukumajialaa yoi ĩmasanzĩ ma mumakũũza namakoolĩ nantende matotũ, numudaau namasonsua, sika ukakumujialĩkiane inie namwa usuĩĩli uniino? 31 Luulo gua, mulekikunkunala, mwiũga. Kulĩe yaani, katia kukope yaani? Katia kujiale yaani? 32 Kuitĩ izi zensi ĩa ndugu nazĩngĩ akuzidũũmaa. 33 Ĩpa udũũmi tangua uutemi waakue nĩkulukuuluu yaakue, nindizi tũlũ zensi mukiongeeligua. 34 Muleke kuzikunkunalĩla ĩza mudaau, kunsooko mudaau ĩkakĩkunkunalĩla ĩzaakue. uUbĩĩ wa lutondo wendile muumo mulutondo luulo.”71 “Lekilamulĩ koona mulekilamulua. 2 Kuitĩ uulamuli uo namukulamulaa, uuo mũjililamulĩlua; nĩngele ĩo namukugelelelaa, ĩĩo-ĩĩoo mukigelelelua niniinie. 3 Nikĩ ukukalaaa ĩkapalala muliiso Iya munũna waako, numugamba naukoolĩ muliiso liako sikukuukeesagiaa? 4 Katia wishũũma mbii kukumuĩĩla umunũna waako, ‘Ndeka nĩkaleegie ĩkapalala muliiso liako;’ kusĩnaga ukoolĩ umugamba muliiso liako? 5 Ue munamampĩlu, leegia tangua umugamba muliiso liako; paapo ukiona iiza kukukaleegia ĩkapalala muliiso Iya munũna waako. 6 “Muleke kuzipeela imbua nakielu, sunga muleke kuzigumĩla ingũlũĩ inshanga zaani za lũũlũ koona zileke kuzitilangĩla kumĩgulu yaao, nukukumugomokeela zumulume.” 7 “Lompĩ gua, mukipeegua; dũũmĩ gua, mukiona, ũgiĩ gua, mukakigyuĩlua. 8 Kuitĩ wensi nukulompaa ukuanũnkulaa; nduyo nukudũũmaa ukuonaa; nduyo nukuũgagiaa ukigyuĩlaguaa. 9 Muntu kĩ kumiani, kanga muana waakue wamulompe ugalĩ ukakumupeelane igyũe? 10 Katia walompe nsiĩ, ukakumupeelane ĩnzoka? 11 Malĩ uniinie gua, namuabĩĩ, mumanile kukuapeela ĩaana aani ipeegua naiiza, sika nangũlũne uTata waani nukoolĩ kwigyulu ukakuapeelaa naiiza naakumulompaa!” 12 “Iio gua, tũlũ mensi namumasiiile mutendelue nĩantu niniinie muatendele iio-iioo; kuitĩ uu wau Ulagĩĩlio nĩAnakĩdagu.” 13 “Ingĩlĩlĩ kumulango namupinĩ; kuitĩ umulango ingĩ mugalĩ nĩnzĩla ngalĩ nĩlunziĩ kuulimĩĩli, nĩaasio naakuingĩlĩlaa muasio akoolĩ iingĩ. 14 Kuitĩ umulango ingĩ mupinĩ nĩnzĩla ĩtunĩnkĩĩle nĩlunziĩ kuupanga, nĩaasio naakumĩonaa akoolĩ akeei.” 15 “Ĩkendegeelĩ kuanakĩdagu a ulongo, naakumuagaanaa ĩkũmbile mĩkunza ya nkolo, ĩpa munkolo zaao iyĩngi naataki. 16 Mukakualĩngĩla kunkali zaao. ĩAntu akukalaane izabiibu mwikyota Iya miigia, katia inkuu mumĩtula? 00111.tif Izabiibu (Mat 7:16) 17 “Itĩ yoi ikyota liensi naliiza lyukupĩaa inkali nanziiza, nikyota nibyĩĩ lyukupĩaa inkali nambĩĩ. 18 iKyota naliiza sika lĩsũũmile kwipĩa inkali nambĩĩ, sunga ikyota nibyĩĩ kwipĩa inkali nanziiza. 19 iKyota liensi nasika lyukupĩaa ĩnkali nanziiza lyukudumulaguaa nukwitaagua mumooto. 20 Kuluulo gua, kunkali zaao mukakualĩnga.” 21 “Sika wensi nukumbuĩla, ‘Shekulu, Shekulu,’ nũjiliingĩla muutemi wa kwigyulu; ĩpa wayu dũũ nukuutendaa uulooa wa kĩTata waane nwa kwigyulu. 22 Iingĩ ijilimbuĩla palutondo luasio, ‘Shekulu, Shekulu sika alĩ kukupũnagiaane uunakĩdagu kuliina liako, nukuliina liako kwiĩnga ĩmasĩĩmuĩ, nukuliina liako kwitenda ĩmakula mingĩ!’ 23 Paapo nijile kuaĩĩla kualiĩ, ‘Sika alĩ numuĩzĩ inie kainiino; legĩ kumuane, namukutendaa namabĩĩ.’” 24 “Luulo gua, tũlũ wensi nukũigagiaa inkaani izi ĩzaane nukukuzitenda, ukakĩpiana numuntu nwa masala naaluzengile ĩnumba yaakue mwipyampa. 25 ĩMbũla nĩkua, ĩmaazĩ namĩlunda, ĩnzega nĩkũnka, nyĩmĩkua ĩnumba niasio; sika nĩgua, kunsooko ĩmĩkũlĩla yaakue alĩ yĩĩlĩ mukiania ipyampa. 26 Wensi nukũigagiaa inkaani izi ĩzaane, wasiite kuzitenda, ukakĩpiana numuntu nwĩulu, naaluzengile ĩnumba yaakue mumunsanga. 27 Mbũla nĩkua, maazĩ namĩlunda, nzega nĩkũnka, nyĩmĩkua ĩnumba niasio; nĩgua, nuugui waakue alĩ ukulu.” 28 ũYesu pĩna nukondia kwitambula inkaani izi ĩanamulundo naakũmĩkia kuumania waakue. 29 Kuitĩ alukuamania zĩ mukola usũũmi, sika kĩna ĩalangi aao.81 Pĩna nutima munkonko, maũmbĩ mingĩ alĩ mamutiatile. 2 Laaa, munamatana nuuza nutũngama pamuakue, nuũga, “Shekulu, kanga ĩumuloe, usũũmile kwinjelia.” 3 Nunansula umukono waakue numuamba, nuũga, “Numuloe, eela!” Ĩkamuĩ ĩmatana maakue nameela. 4 ũYesu numuĩĩla, “Laaa, uleke kumuĩĩla kamuntu; ĩpa lenda wĩambie kumupolia, upũnie ĩshongelio kĩna uMusa alulagĩlĩĩlie, yĩĩ ukuĩli kumuao.” 5 Pĩna ũYesu nũingĩla muKapelinaũmũ, mukulu wa ulugu numuagaana, 6 numupeepia, nuũga, “Shekulu, umwĩtumi waane ugonile kukaa, muluĩle wigyandi, mulemue dũũ.” 7 Numuĩĩla, “Nikiiiza numukamie.” 8 uMukulu wa ulugu numushookeelia, nuũga, “Shekulu, sika nijĩpĩĩle ĩne ue wingĩle mwityembe liaane; ĩpa tambula ulukaani udũũ, numwĩtumi waane ukikamia. 9 Kuitĩ nineene nĩmuntu nanĩĩlĩ nsĩlĩlĩ ya ulagĩĩligua, ntĩĩte ĩlaasi naĩĩlĩ nsĩlĩlĩ yaane; nukumulagĩĩlagiaa uyu, ‘Lenda,’ nuendaa; numuua, ‘Nzuu,’ nuuzaa; numsese waane, ‘Tenda itĩ,’ nutendaa:” 10 ũYesu pĩna nũigia izi, nukulĩlua, nuaĩĩla naalĩ amutiatile, “Tai, namuĩĩla, sunga muĩSilaeli sika nalaona usuĩĩli naukulu kĩna uu. 11 Namuĩĩla kĩna iingĩ ikiiiza kwipũna kukĩĩlĩma nukumueli, ndĩo ĩkakikyalansa palumuĩ nuIbũlahimu nuIsaki nu Yakobo muutemi wa kwigyulu. 12 Ĩpa ĩaana a kĩtemi ikitaagua mukiiti kya kunzi, paapo ikitũla kĩlĩlo nukwikelia ĩmiino.” 13 ũYesu numuĩĩla umukulu wa ulugu, “Longola, yĩĩ kumuako kĩna usuĩlĩĩle.” Numwĩtumi waakue nukamia lĩĩlo tyũngo. 14 Pĩna ũYesu nupika kunumba ya kĩPetelo numuona umukuĩ wa kĩPetelo ugonile muluĩlee winsonselile. 15 Numuamba umukono waakue; uluĩle waakue naumulegela, nuuuka numutumĩla. 16 Pĩna niĩ mpĩndĩ, namuleetela, anamasĩĩmuĩ iingĩ; numaĩnga ĩmasĩĩmuĩ kulukani, nduyo nuakamia tũlũ naalĩ alemue, 17 Koona lutimĩĩligue ulukaani naalĩ lutambulue numunakĩdagu Yesaya, nuũga, “Muene wasolile uuneketũ wĩĩtu, nuuluĩle wĩĩtu waukenkile.” 18 ũYesu pĩna numaona ĩmaũmbĩ mingĩ mamupilimĩkĩlĩĩlie, nulagĩĩlia kwipũũta kwityumbĩ. 19 Mulangi umuĩ numuagaana, numuĩĩla, “Mumania, nĩkakukutiata tũlũ kuensi kĩna ulunziĩ.” 20 ũYesu numuĩĩla, “ĩAmulula atĩĩte ĩmalũlũ, ninoni za mukiania zitĩĩte itiiĩ, ĩpa uMuana-muntu mugila pakugonia ityũe liakue.” 21 Numuua muamanigua aakue numuĩĩla, “Shekulu, undeke tangua nende numuĩĩke utata waane.” 22 Ĩpa ũYesu numuĩĩla, “Ntiata; aleke ĩakiu aaĩĩke ĩakiu aao.” 23 Pĩna nũingĩla mwipyango, ĩamanigua aakue naamutiata. 24 laaa kumpumpukĩli, nautũla muzũgo mukulu munanza, sunga ipyango nalĩkũnĩkĩlua nĩmaĩngo; ĩpa uyo alugonile indoolo. 25 Naamuendeela, naamulaĩlia, naaũga, “Shekulu, kugũne, kwikapĩla!” 26 Nuaĩĩla, Nĩkĩ mwĩooa, inie namwa usuĩĩli uniino? Paapo nuuuka, numĩtakĩla ĩnzega nĩnanza; naituula dũũ. 27 ĩAntu naakulĩlua, naaũga, “Uyu muntu kĩ, sunga ĩnzega nĩnanza zamũigia?” 28 Pĩna nupika kwityumbĩ kunsĩĩ ya Agelasi, naataagana nduyo anamasĩĩmuĩ abĩlĩ, apũnile paibĩĩla, agaali dũũ, kutilĩ naalusũũmile kwikĩlĩla ĩnzĩla niasio. 29 Laaa, naakuuta naaũga, “Kwĩmbii ninduue, Muana wa kĩNzua.” Wapikaa kukukuagiane pĩna ityũngo sika lyalaaza? 30 Alĩ lĩkoolĩ paselũ dyale lya ngũlũĩ ningĩ naalĩ zidĩĩma. 31 ĩMasĩĩmuĩ namamupeepia namaũga, “Nawakuĩnga kutuale kũingĩle mwidyale lya ngũlũĩ.” 32 Numaĩĩla, “Lendĩ.” Namapũna, namingĩla mungũlũĩ. Kusinaga, idyale liensi lya ngũlũĩ nalĩtinĩntĩkĩla pigyĩlĩlĩ kunanza, nazikapĩla mumaazĩ. 33 ĩAdĩĩmi naamanka, naingĩla mukaa, naazitanantia impola zensi sunga ĩza anamasĩĩmuĩ gaa. 34 Kaa yensi nĩpũna yumusĩngĩĩlie ũYesu; pĩna naamuona, naamupeepia walege mukĩsaalĩ kiao.91 Nunankĩla mwipyango, nupũũta, nupika kukaa yaakue. 2 Paapo naamuleetela muluĩle wigyandi, ugonile muulĩlĩ. ũYesu pĩna nuona uusuĩĩli waao, numuĩĩla umukiigyandi, Kamia nkolo muanuane; “ĩmĩlandu yaako yalegagiguaa.” 3 Paapo tyũmpĩ Iya alangi naĩĩ kĩtambuĩla eene kuene, “Uyu witukĩla uNzua!” 4 Yesu pĩna numana ĩmasĩĩgo maao, nuũga, “Nĩkĩ mwishĩĩga namabĩĩ munkolo zaani.? 5 Yaani naipeelũ, kwiũga, ‘ĩMĩlandu yaako yaleegagiguaa,’ katia kwiũga, ‘Uuka, longola.’ 6 Ĩpa mumane gua, kĩna uMuana muntu utĩĩte usũũmi muna nsĩĩ kwileegelania ĩmĩlandu.” Paapo numuĩĩla umukiigyandi, “Uuka, ĩtuĩke ulĩlĩ waako, wende kumuako.” 7 Nuuuka, nulongola kunumba yaakue. 8 ĩMaũmbĩ pĩna namaona naoopoka, naamukulia uNzua naalĩ waapĩĩle ĩantu usũũmi kĩna uu. 9 ũYesu pĩna nulega kuasio, numuona muntu wikyalansile panumba ya usangulĩlio wa koodi, nukuĩtaguaa Matayo; numuĩĩla, “Ntiata.” Nuuuka, numutiata. 10 Pĩna nwikyalansa pandia munumba, naaaza asangulia-koodi nĩanamĩlandu iingĩ, naikyalansa ensi nũYesu nĩamanigua aakue. 11 ĩApalisayo pĩna naona, naaaĩĩla ĩamanigua aakue. Nĩkĩ umumania wani wilĩa palumuĩ nĩasangulia-koodi nĩanamĩlandu. 12 ũYesu pĩna nũigia, nuũga, “Naapanga sika akusiiaa kamukilĩki, ĩpa naaluĩle. 13 Longolĩ mwĩmanie ĩndogolelio ya nkaani izi, ‘Nsiilie kĩnishungu, sika mapolia.’ Kuitĩ sika nijile kukuĩĩta ĩakola kulukuuluu, ĩpa ĩanamĩlandu.” 14 Paapo naaza ĩamanigua a kĩYohana, naaũga. Nĩkĩ ishie nĩApalisayo kukulaalĩlaa, ĩpa ĩamanigua aako sika akulaalĩlaa? 15 ũYesu nuaĩĩla, “Naaanue kuwĩnga ishũũma mbii kwishuukua pĩna umutooli yĩensi ndĩo. Ĩpa intondo zijiliiiza pĩna ijilileegeligua umutooli; paapo ijililaalĩla. 16 Kutilĩ nunumuĩ nukutũmĩĩlaa ĩkĩtaaso nakĩpia muntiila nankulukulu, kuitĩ kiaso kĩkimomoola ĩntiila nankulukulu, nuluandala lutũla lugalĩ. 17 Kutilĩ nunumuĩ nukutaagĩla umubinio namupia mũyĩndĩ ya ndĩlĩ naikulukulu. Kanga uĩĩkĩlue, iyĩndĩ ya ndĩlĩ ikitanduka numubinio wiitĩka, niyĩndĩ ya ndĩlĩ ioononeka. Ĩpa umubinio namupia utaagĩlue mũyĩndĩ naipia, tũlũ naibĩlĩ ikendegeelue.” 18 Pĩna alĩ witambula izi, nuuza jũmbe, nutũngama pamuakue, nuũga, “uMunanso waane wakia ino. Ĩpa nzuu uĩĩke umukono waako mumuakue, ukipangata.” 19 ũYesu nuuuka, numutiata palumuĩ nĩamanigua aakue. 20 Laaa, ityungo liilo musungu naalutĩĩte uluĩle wa kupũnia ĩmĩgali kumiaka kyumi nĩbĩlĩ, nupũna kunũma, nuuza nulĩamba ishogolo lya ntiila yakue. 21 Kuitĩ alusĩĩgile munkolo yaakue; “Kanga mambe udũũ ĩntiila yaakue nikikamia.” 22 ũYesu nupĩluka, numuona, numuĩĩla, “Kamia nkolo muanuane, uusuĩĩli waako wakukamagiaa.” Numusungu nukamia lĩĩlo tyũngo. 23 ũYesu nupika kunumba ya kĩjũmbe, nuona akuambuutu niyũmbĩ naalĩ ilĩla ĩsuuka. 24 Nuaĩĩla, “Legĩ, kunsooko umunanso sikukiile, ĩpa ugonile ndoolo udũũ.” Naamusekekia. 25 Pĩna iyũmbĩ nalĩpũnigua, nũingĩla, numũtyapa umukono; umunanso nuuuka. 26 iMpola izi nazishapatĩla munsĩĩ niasio yensi. 27 ũYesu pĩna nulega kuasio, apokũ abĩlĩ naamutiata, naĩtunta, naaũga, “Kukolelue kĩnishungu, Muana wa kĩDaudi!” 28 Pĩna nũingĩla munumba, ĩapokũ naamuagaana; ũYesu nuaĩĩla, “Musuĩlĩĩlene kĩna nsũũmile kwitende itĩ? Naamuĩĩla, ‘Eeze, Shekulu.’” 29 Paapo nuaapaatia ĩmiiso maao, nuũga, “Kũlika Iya usuĩĩli waani mutendelue.” 30 Ĩmiiso maao namalaĩlia; nũYesu nuakononteelia nuũga, “Keendegeelĩ, kaumuĩ walekimana.” 31 Paapo naapũna, naasapatĩlia ulukũmo luakue munsĩĩ niasio yensi 32 Pĩna alĩ ilega, paapo naamuleetela munakĩmũũmĩ kangĩ munalĩsĩĩmuĩ. 33 Nĩlĩsĩĩmuĩ pĩna nalĩĩngua, umunakĩmũũmĩ nutambula. ĩMaũmbĩ namakulĩlua, namaũga; “Sika yalakigyelela itĩ kainiino muna ĩSilaeli.” 34 Paapo ĩApalisayo naaũga, “Kungũlũ za mukulu wa masĩĩmuĩ ukumaĩnga ĩmasĩĩimuĩ.” 35 NũYesu alĩ wipilima mukaa zensi numũishaalĩ, nwimania mumasũnagogi maao, nukwitanantia iMpola na Nziiza za utemi, nukwikamia uuluĩle wensi nuuneketũ wensi. 36 Pĩna numaona ĩmaũmbĩ, nuaonela kĩsuusu, kunsooko alĩ akukoekagiaa nukwipalansana zĩ nkolo nangila kamudĩĩmi. 37 Paapo nuaĩĩla ĩamanigua aakue ĩMaogola mingĩ, ĩpa ĩanamulĩmo akeei; 38 Luulo gua, mumulompe ũShekulu wa maogola waatume ĩanamulĩmo muuogoli waakue.101 Nuĩĩta ĩamanigua akue naikyumi naabĩlĩ, nuapeela usũũmi mumasĩĩmuĩ amaĩnge nukwikamia mauluĩle mensi nuuneketũ wensi. 2 Nĩmiina ma atumua naikyumi naabĩlĩ ntaaya. Nwa muandio Simoni nukuĩtanguaa Petelo nuAndelea umunũna waakue, nuYakobo sha Zebedayo nuYohana umunũna waakue; 3 Pilipo nuBalitolomayo, Tomaso nuMatayo musangulia-koodi, Yakobo ũsha Alpayo nuTadayo, 4 Simoni Mukananayo nũYuda nwa kuIsikaliote naalumusakilie. 5 Ĩa naalĩ ikyumi naabĩlĩ ũYesu nuatuma, nualagĩĩlia nuũga, “Mulekienda munzĩla ya ndugu nazĩngĩ, sunga mulekiingĩla mukaa yensi nya Asamalia; 6 taazu muende kunkolo nazalimĩlĩĩle za numba ya ĩSilaeli. 7 Pĩna mwigenda, tanantiĩ, ĩmwiũga. uUtemi wa kwigyulu wasũgamĩĩlaa. 8 Kamiĩ ĩaluĩle, iiukiĩ ĩakiu, eeliĩ ĩanamatana, ĩngĩ ĩmasĩĩmuĩ; muapeegue nakanda, pũniĩ nakanda. 9 Mulekishola zahabũ katia mapeesa, katia mpiia mumisipi yani, 10 Sunga mpĩnda ya musĩnzo katia mĩnkũmbĩ ĩbĩlĩ, sunga ilaatu katia nkome; kunsooko umunamulĩmo wijĩpĩĩle kwipeegua india zaakue. 11 Numukaa yensi katia kĩsaalĩ kiensi namukakukiingĩla mudũũmĩ waani muasio namusanigue, mũkyale pamuakue sunga pĩna mukilega. 12 Pĩna mũingĩla munumba, ũgiĩ, 13 nĩnumba kanga ijĩpĩĩle, matiliga maani mĩĩ muasio; malĩĩ ĩsikijĩpĩĩle, matiliga maani mamushookele. 14 Wensi kanga wasiite kumusũgamĩĩlia katia kukuzitegeela inkani zaani, pĩna mwapũna munumba katia kaa niasio, lukũnũntĩ ulunkundĩ lwa mĩgulu yaani. 15 Tai namuĩĩla, ikitũla itontũ ĩnsĩĩ ya Sodomũ nĩGomola kwigigimĩlĩa palutondo lwa ulamulua kwikĩla ĩkaa niasio. 16 “Laaĩ, ĩne namutuma zĩ nkolo pakatĩ ya iyĩngi; luulo gua, muĩ asugũ zĩ nzoka; muĩ muagila kautiulia zĩ nkunda. 17 Ĩsukukĩ nĩantu; kuitĩ ĩkakumutuala kumalindĩ, numumasũnagogi maao ĩkakumukua; 18 Mukitualua paakulu nĩatemi kunsooko yaane, utũle ukuĩli kumiao nukundugu nazĩngĩ. 19 Ĩpa pĩna ĩkakumutuala, mulekipinda-pinda mutambule yaani, kunsooko lĩĩlo tyũngo mukipeegua namukakuzitambula. 20 Kuitĩ sikaka niinie namwitambula, ingĩ uMuau wa kĩTata waani, uuyo witambula munsĩ yaani. 21 Munũna ukakumusakia umunũna waakue waulague, io-iioo nũshee numuana, nĩaana ĩkakuauukĩĩla ĩaleli nukukuaulaga. 22 Mukitũlishuukĩlua nĩantu tulu kunsooko ya liina liane. uNuasio gua nwakugigimĩĩlia sunga ĩmpelo, uuzo ukigũnĩka. 23 Pĩna ĩkakumuĩnga mukaa ĩĩ talamĩlĩ yĩngĩ. Tai namuĩĩla. Sika mukakuzimala ikaa za ĩSilaeli sunga waaze uMuana-muntu. 24 “uMumanigua sikukumukĩlĩkĩĩlaa umumania waakue, numusese sikukumukĩlĩkĩĩlaa ũshekulu waakue. 25 Yendile muumo kumumanigua kũtũla zĩ umumania waakue, numusese kũtũla zĩ ũshekulu waakue. Malĩĩ ĩamuĩtile umukola numba Belizebuli, sika nangũlũne ĩaasio a munumba yaakue. 26 “Luulo gua, muleke kĩoopooka, kuitĩ kutilĩ nalukũnĩkĩle nasika lũjilikũnukulua; katia nalupisigue nasika lũjililĩngua. 27 Nanukumuũĩla inie muwiilu, lutambulĩ muweelu; nĩnamukupuepuelaguaa kukĩmpisĩ-mpisĩ; lutanantiĩ kumatembe. 28 Muleke kĩoopooka naakuulagaa umuĩlĩ, nasika asũũmile kukumĩulaga ĩnkolo; taazu mumoopoke nusũũmile kwioonoona ĩnkolo numuĩlĩ gaa muGehena. 29 Pishamamba pibĩlĩ, sika pyukugulagiguaa kusenti ĩmuĩne? Sunga nakamuĩ sika kakuguaa pansĩ ĩsikumanile uTata waani. 30 Ĩpa inie, sunga ĩmatũmbĩ ma matũe maani maaligue mensi. 31 Luulo gua, mulekioopoka; inie mwa ngele nkakũ kwikĩla ipinoni pingĩ. 32 Luulo gua, tũlũ wensi nukinkũmuula ntongela ya antu, nineene nĩkakumukũmuula ntongela ya kĩTata waane nuĩlĩ kwigyulu. 33 Wensi nukinkaana ntongela ya antu, nineene nĩkakumukaana ntongela ya kĩTata waane nuĩlĩ kwigyulu. 34 “Mulekishĩĩga kĩna nijile kwileeta matiliga muna nsĩĩ. Sika nijile kwileeta ĩmatiliga, ĩpa iyũmba. 35 Kuitĩ nijile kwikinĩla muntu nũshee, munanso nunina, mukuĩlĩmĩla numukuĩ, 36 nĩalugu a muntu ingĩ aao ĩa munumba yaakue. 37 Numuloilue ũshee katia unina kwikĩla ĩne, sika winjĩpĩĩle; numuloilue umuana namugoosia katia namukĩĩma kwikĩla ĩne sika winjĩpĩĩle. 38 Nduzo nasikukukenkaa umusalaba waakue nukwintianta, sika winjĩpĩĩle. 39 Nukuligagiaa uuumĩ waakue ukakuulimĩĩlia, nduyo nukuulimĩĩlagiaa uuumĩ wakue kunsooko yaane, ukakuuligia. 40 “Nukumuanũnkulaa inie, ukunanũnkulaa uneene; nduzo nukunanũnkulaa ĩne, ukumuanũnkulaa naaluntumile. 41 Nukumuanũnkulaa umunakĩdagu kunsooko munakĩdagu, ukiligia ĩkĩpeegua kya munakĩdagu; nduyo nukumuanũnkulaa umunakulukuuluu kunsooko munakulukuuluu, ukiligia ĩkĩpeegua kya munakulukuuluu. 42 Wensi kanga wamupeele umuĩ wa ĩa naaniino sunga ĩkĩĩko kya maazĩ namapolo kunsooko mumanigua, tai namuĩĩla, sikukilimĩĩlia kainiino ĩkĩpeegua kiakue.”111 ũYesu pĩna nukondia kukualagĩĩlia ĩamanigua aakue naikyumi naabĩlĩ, nulega kuasio nuenda kwimania nukwitanantia mukaa zaao. 2 uYohana pĩna nũigia mukĩtũngo impola za utendi wa kĩKilisito, nuatuma ĩmanigua aakue kukumukolia, 3 “Ue uuene nwijile, katia kumutũngĩle wĩngĩ.” 4 ũYesu nushookeelia, nuaĩĩla, “Lendĩ mumuĩĩle uYohana namukuziigia nukukuziona, 5 ĩapokũ iona, ĩanaketele igenda, ĩanamatana ieeligua, ĩanakĩlĩmba iiigia, ĩakiu iiiukigua, nĩatũka itanantĩligua iMpola naNziiza. 6 Mukembetue unuasio nasika mukũmpigue kunsooko yaane.” 7 Pĩna naalongola, nuandia ũYesu kukumaĩĩla ĩmaũmbĩ impola za kĩYohana, “Alĩ muendile kumbuga kwilaaa yaani? lunangi nalwishũngũsigua nĩnzegane? 8 Ĩpa alĩ muendĩĩle yaani? kukumuona muntu nujialile intiila nantakatane? Laaĩ gua naakujialaa intiila nantakata akoolĩ munumba za atemi. 9 Ĩpa alĩ muendĩĩle yaani? kukumuona munakĩdagune. Eeze, namuĩĩla, namukulu kwikĩla umunakĩdagu. 10 Kuitĩ uyu wayu naalĩ muandĩkĩlue, ‘Laaa, namutuma umutumua waane ntongela ya usiu waako, nukijĩpĩĩlia ĩnzĩla yaako ntongela yaako.’” 11 “Tai, namuĩĩla, Sika alĩ walakigyela kaumuĩ muwĩleli wa asungu namukulu kwikĩla uYohana Mubadĩĩzia; ĩpa namuniino muutemi wa kwigyulu ingĩ mukulu kwikĩla uyo. 12 Kwipũma intondo za kĩYohana mubadĩĩzia sunga nantende uutemi wa kwigyulu ukuuza kumakanambalũ, nĩanamakanambalũ akuusolaa kungũlũ. 13 Kuitĩ ĩAnakĩdagu ensi nuUlagĩĩlio alĩ ipũnilie unakĩdagu naukinĩĩla pantondo za kĩYohana. 14 Malĩĩ ĩmusiiile kwigomba, uyo ingĩ Elia nũjiliiiza. 15 Nutĩĩte ĩakutuĩ nũigie.” 16 “Nuupianĩkĩĩlie niyaani uwĩleli uu? Wĩpianile zĩ ang'inia naikyalansile pigyulaanĩlo naakuĩĩta ĩĩĩa, 17 naiũga, ‘Aza kukumukuĩla inie impembe ĩpa sika mwaina; aza kukomilie ĩsuuka ĩpa sika mwalĩla.’ 18 Kuitĩ uYohana alũjile, sika alukulĩaa katia kwikopa; ĩantu naaũga, ‘Munalĩsĩĩmuĩ.’ 19 uMuana-muntu alũjile, nwilĩa nukwikopa, naaũga, ‘Laaĩ, mulakũ uyu, kangĩ mukopekia mubinio, musuamuua wa asangulia-koodi nĩanamĩlandu! Nĩmasala migyelĩĩle kĩna makulukuuluu kuutendi waakue.’” 20 Paapo nuandia kukuzitakĩla ikaa muna ĩmakula maakue namingĩ alĩ makutendekaa, kunsooko sika alĩ apelile, 21 “Ukĩa kumuako Kolazini! ukĩa kumuako Betisaida! Kuitĩ kanga ĩmakula naalĩ matendekile kumiani kanga ĩalĩ matendekile kuTilo nĩSidoni, alĩ ijilee apelile kalĩ, ĩĩkĩtũnga imbuela nukukĩsemuĩla ĩmaũ. 22 Ĩpa namuĩĩla, ikitũla itontũ kuTilo nĩ Sidoni kwigigimĩĩlia palutondo lwa ulamulua kwikĩla kumiani. 23 Ninduue Kapelinaũmũ, ukinansuluane sunga kwigyulu? Ukitimigua sunga kuulungu. Kuitĩ kanga ĩmakula naalĩ matendekile kumuako ĩalĩ matendekile kuSodomũ, ĩkaa ĩkoolĩ sunga nantende. 24 Ĩpa namuĩĩla, ikitũla intontũ kunsĩĩ ya Sodomũ kwigigimĩĩlia kwikĩla ue palutondo lwa ulamulua.” 25 ĩTyungo liasio ũYesu nushookeelia, nuũga, “Nakusongelia, Tata, Shekulu wigyulu nĩnsĩĩ, kunsooko waapisĩĩle izi ĩanamasala nusugũ nuakũnukuĩla ĩaana naatakata. 26 Eeze Tata, kuitĩ iio alĩ iloelĩĩlie ntongela yaako.” 27 “Tũlũ yensi napĩĩlue nuTata waane; kutilĩ numulĩngile uMuana, isiititũla uTata; kangĩ kutilĩ numulĩngile uTata, isiititũla uMuana, nunuasio wensi uMuana nusiiile kukumukũnukũĩla. 28 Nzuĩ kumuane tũlũ ensi namukatĩĩle nĩnamuaũnue nĩmĩligo, nineene nĩkakumusũũpĩlia. 29 Egaalĩ umuango waane, ĩmaniĩ kumuane, kuitĩ ĩne numupolo, nĩnkolo yaane ĩniinupilie, niniinie mukiligia uusũũpio munkolo zaani. 30 Kuitĩ umuango waane muuza, numuligo waane mupepeele.” 00018.tif Muango naupepeele (Mt 11:29)121 Pantondo zaasio ũYesu nukĩlĩla mumĩgunda palutondo lwa wikyali; ĩamanigua aakue naakolua nzala, naandia kũpikisa, upikisua naalĩa. 00106.tif Tyulĩ (Mt 12:1) 2 ĩApalisayo pĩna naaaona, naamuĩĩla, “Laaa kati, Ĩamanigua aako aitenda nasika ijĩpĩĩle palutondo lwa wikyali.” 3 Nuaĩĩla, “Sika alĩ musomilene kĩna uDaudi alutendile, pĩna alĩ mukolue ĩnzala, nĩnaalĩĩensi nduyo; 4 kĩna alĩ wingĩĩle munumba ya kĩNzua numalia ĩmapũli naalĩ mĩkũmbĩkĩlo kwa kĩNzua, naalĩ mũiko kwilĩĩgua ninduyo nĩnaalĩ ĩensi, isiititũla ĩapolia udũũ. 5 Kangĩ sika alĩ musomilene muUlagĩĩlio, kĩna pantondo za wikyali ĩapolia muNumba ya kĩNzua akoononeelagiaa lutondo lwa wikyali, sika naatimula.? 6 Namuĩĩla gua kĩna, ukoolĩ ĩpa namukulu kwikĩla ĩNumba ya kĩNzua. 7 Kanga ĩalĩ mulĩngile ĩndogolelio ya nkaani izi, ‘Nishiia kĩnishungu sika pyolia,’ sika aza mũjile kualamula nasika atimuĩle. 8 Kuitĩ uMuana-muntu ingĩ shekulu wa lutondo lwa wikyali.” 9 Nulega kuasio, nũingĩla mũshũnagogi liao. 10 Alukoolĩ muntu wa mukono mulema, naamukolia, naaũga, “Mũikone kwikamia palutondo lwa wikyali? Koona amusokie.” 11 Paapo nuaĩĩla, “Muntu kĩ kumiani kanga ĩutĩĩte ĩnkolo ĩmuĩ ĩguĩle mũlyĩndĩ palutondo lwa wikyali, wasiite kukumĩambane nukukumĩleegia? 12 iTyũmbĩ lya muntu ingĩ kyakũ kwikĩla ĩnkolo! Luulo gua kutilĩ kamũiko kwitenda naiiza palutondo lwa wikyali.” 13 Paapo numuĩĩla umuntu nuasio, “Golola umukono waako!” Nuugolola, naukamigua, naulĩganĩĩla numuua. 14 Paapo ĩApalisayo naapũna naamukomelia ĩkialo amuulage kunzĩla kĩ. 15 ũYesu pĩna nulĩnga izi, nulega kuasio. Iingĩ naamutiata, nuakamia tũlũ ensi, 16 nualagĩĩlia aleke kukumukũmuula; 17 koona lutimĩĩligue ulukaani naalĩ lutambulue numunakĩdagu Yesaya, ya kĩna, 18 “Laaa, umwĩtumi waane nanumusaaguĩle, Muloogua waane; nkolo yaane yukuloeelagiguaa nduyo. nĩkakumuĩĩkĩla uMuau waane mumuakue, Nduyo ukakuzitanantĩlia indugu nazĩngĩ ĩkulukuuluu. 19 Sikukikungumia katia sikukakĩtunta; Tilĩ nunumuĩ nukiiigia ululi luakue munzĩla. 20 Sikukakuluũna ulutinde nalunũkĩkile, Katia sikukakukĩdibia ĩkĩtinde nakitũunkia ĩliuki Sunga pĩna ukileeta ĩkulukuuluu ĩdule. 21 Numuliina liakue indugu nazĩngĩ zikilaaĩĩla.” 22 Paapo naamuleetela mupokũ, munalĩsĩĩmuĩ, kangĩ ukĩmũũmi; numukamia; numunakĩmũũmi nuasio nũitambula nukwiona. 23 uMulundo wensi naukulĩlua, naaũga, “Uyu sika wayune muana wa kĩDaudi?” 24 Ĩpa ĩApalisayo pĩna naiigia, naaũga, “Uu usũũmi wa kĩBelizebuli udũũ umukulu wa masĩĩmuĩ, umuntu uyu wiĩnga ĩmasĩĩmuĩ.” 25 ũYesu pĩna numana ĩmasĩĩgo maao, nuaĩĩla, “Utemi wensi kanga wĩĩ kĩpũka nkaani uweeene, ukupalansanaa. Nĩkaa yensi katia numba, kanga yĩĩ kĩpũka nkaani ĩnene, sika ikiĩĩmĩka. 26 Kanga ũShetani wamuĩnge ũShetani, ukĩpũka nkaani umuene! Aĩpa uutemi waakue ukiĩĩmĩka mbii? 27 Nineene kanga nĩmaĩnge ĩmasĩĩmuĩ kuusũũmi wa kĩBelizebuli, aĩaana aani akumaĩngaa kuusũũmi wa kuani. Luulo gua, ĩana aani ikitũla alamuli aani. 28 Ĩpa ĩne kanga ĩnukumaĩngaa ĩmasĩĩmuĩ kuusũũmi wa kĩMuau waa kĩNzua, iio gua, uutemi wa kĩNzua wamuuzĩĩlaa. 29 “Katia umuntu wishũũma mbii kwiingĩla munumba ya munangũlũ. nukwitepa inshao zaakue, anga ĩsikumutũngile tĩĩ umunangũlũ. Paapo wingĩle munumba watepe. 30 Wensi nasika wa kuluandĩ luane ukunsiitaa; kangĩ nasikukuilingĩĩlaa palumuĩ nineeene ukusapatĩlagiaa. 31 Iio gua namuĩĩla, Ĩantu ikileegeligua mulandu wensi nuutuki, ĩpa nukumutukĩlaa uMuau sikukileegeligua utimu. 32 Wensi kanga waatambule ulukaaani lwa kumusiita uMuana-muntu ukileegeligua uutimu, ĩpa uzo kanga watambule ulukaaani lwa kumusiita uMuau Muelu siku kileegeligua uutimu muna umkũmbigyulu uu sunga nuwaasio naukiiza. 33 “Mulĩzĩpie ikyota liĩ liiza ninkali zĩĩ nziiza; katia mulĩzĩpie ikyota liĩ byĩĩ ninkali zĩĩ mbĩĩ, kunsooko kunkali zaakue ikyota lyukulĩngaguaa. 34 Inie wĩleli wa nzoka, mwishũũma mbii kwitambula nanziiza pĩna muabĩĩ. Kunsooko umulomo ukutaambulaa ziizo nazijuile munkolo. 35 uMuntu namuuza mukĩuto kiakue nakĩĩza ukupũnagiaa nakĩĩza; umutu namubĩĩ mukĩuto kiakue nakĩbĩĩ ukupũnagiaa nakĩbĩĩ. 36 Luulo namuĩĩla, Lukaani luensi lwa kiaka naakutambulaa ĩantu ijilipũnia iyalo lya lukaani luasio palutondo lwa ulamuli. 37 Kuitĩ kunkaani zaako ukialĩĩligua ĩkulukuuluu, nukunkaani zaako ukilamulua.” 38 Paapo ityũmpĩ lya alangi nĩApalisayo naamushookeelia, naaũga, “Mumania, kusiiile kuone kĩlĩgasĩĩlio kumuako.” 39 Nuashookeelia, nuũga, “Wĩleli naubĩĩ nuwaugololia widũũma ĩkĩlĩngasĩĩlio; sika ukipeegua kakĩlĩngasĩĩlio, isiititũla ĩkĩlĩngasĩĩlio kya kiYona umunakĩdagu. 40 Kuitĩ kĩna ũYona alĩ wĩĩmile mundaa ya nguĩna intondo zitatu munsĩ nuutiku, iio-iioo nuMuana-muntu ukakikyala pansĩ itondo zitatu munsĩ nuutiku. 41 ĩAntu a kuNinawi ijiliĩĩmĩka palutondo lwa ulamulua palumuĩ nuwĩleli uu, ĩkakualamula ya kĩna atimuĩle, kunsooko ĩo naapela mĩlandu yaao kuutanantia wa kiYona. Laaĩ gua, ĩpa ukoolĩ namukulu kwikĩla ũYona. 42 Mutemi namusungu nwa kutakama ũjiliuka palutondo lwa ulamuli palumuĩ nuwĩleli uu nukukuulamula ya kĩna utimuĩle. Kuitĩ alupũnile kuukinĩĩlo wa nsĩĩ wiigie ĩmasala ma kĩSolomoni. Laaĩ gua, ĩpa ukoolĩ namukulu kwikĩla uSolomoni.” 43 “Lĩsĩĩmuĩ pĩna lyukumupũna umuntu lyukukĩlĩlaa paluandĩ nalugila kamaazĩ, lyukudũũmaa pakusũũpĩlia, nalĩulia. 44 Paapo lyukuũgaa, ‘Nikishooka kunumba yaane pĩna alĩ mpũnile.’ Pĩna liaza, lyukumĩonaa ngila kakĩntu, mpiagulue nukwijĩpĩĩligua. 45 Paapo lyukuendaa, nalĩmasola ĩmasĩĩmuĩ mĩĩa mupũngatĩ namabĩ-bĩĩ-bĩĩĩ kwikĩla ĩlo, namingĩla namikyala muumo. Nĩmpelo ya muntu nuasio yukutũlaa mbĩĩ kwikĩla nya muandio. Iio ikitũla nukuwĩleli uu naubĩĩ.” 46 Pĩna alĩ kĩlĩ ukumatambuĩla ĩmaũmbĩ, laaa, unina nĩanũna alĩ ĩĩmĩkile panzi, naidũũma kukĩtambuĩla nduyo. 47 Umuĩ numuĩĩla. Laaa, umaau waako nĩanũna aako ĩĩmĩkile panzi, idũũma mwĩtambuĩle ninduue. 48 Nushookeelia, numuĩĩla unuasio naalumuĩĩlĩĩle, “uMaau waane waani, nĩanũna aane aani! 49 Nualagĩĩla namukono ĩamanigua aakue, nuũga. Ntĩĩa ĩanũna aane numaau waane! 50 Kuitĩ wensi nukutendaa uulooa wa kĩTata waane nwa kwigyulu, nuasio uuyo munũna waane, numugũlĩ waane, numaau waane.”131 Luulo lutondo ũYesu nupũna munumba nwikyalansa pananza. 2 Maũmbĩ mingĩ namamulundĩkĩĩla; luulo nunankĩla mwipyango, nwikyalansa; umulundo wensi nawĩĩmĩka pityumbĩ. 3 Nuapũnĩlia mpiani ningĩ, nuũnga, “Muminzi alupũnile wende kwiminza. 4 Pĩna alĩ wiminza, imbeu injia nazigua panzĩla, inoni nazĩĩza nazizilĩa. 5 iNjia nazigua mwipyampa pĩna kutilĩ kamasalu namingĩ; ĩkamuĩ nazilia kuitĩ masalu alĩ makeei. 6 Pĩna ĩmpasu nĩlĩla, nazigũnda kunsooko ngila kamĩli, nazuuma. 7 iNjia nazigũĩla mumiigia, nĩmiigia namakula, namazishopa. 8 iNjia naziguĩla mumasalu namaaza, nazipĩa, injia gyana, injia makumi mutandatu, injia makumi matatu. 9 Nutĩĩte ĩakutuĩ nũige.” 10 iAmanigua naaaza, naamuĩĩla; “Nĩkĩ witambula ndĩo kuung'enua?” 11 Nushookeelia, nuũga, “Inie mwapĩĩlue kukuulĩnga unkũnkũ wa utemi wa kwigyulu, ĩpa ĩo sika apeegue. 12 Kuitĩ wensi nutĩĩte ĩkĩntu ukiongeleligua ndee, kangĩ wensi namugila kakĩntu, sunga kĩĩkio nutĩĩte ukinamantulua. 13 Yoĩ nsooko gua nitambula ndĩo kumpiani, kunsooko naalaaa, sika iona; nĩpĩna igyũlia, sika akigyũlia nukwilĩnga. 14 Nukumiao uunakĩdagu wa kĩYesaya witimĩĩligua nauũgile, ‘Kukigyũlia mukakigyũlia tai, ĩpa sika mukilĩnga niyaani-yaani; kwilaaa mukilaa tai, ĩpa sika mukiona niyaani-yaani. 15 Kuitĩ inkolo za antu ĩa zakapũkile Nĩakĩtuĩ aao sika akigyũlagiaa kĩĩsa. nĩmiiso maao amatũtilie dii; Koona alekiona kumiiso maao Aleke kigyũlia kuakĩtuĩ aao, Alekilĩnga kunkolo zaao, Apĩluke, nĩakamie.’ 16 “Ĩpa makembetue ĩmiiso maani, kuitĩ makuonaa; nĩakutuĩ aani, kuitĩ akũigagiaa. 17 Tai namuĩĩla. ĩAnakĩdagu nĩanakulukuuluu iingĩ alĩ atĩĩte nsula kwiona namukumaona inie, sika naamaona; nukwiiigia namukuziigia inie, sika naaiigia.” 18 “Inie, tegeelĩ gua, ĩmpiani ya muminzi. 19 Wensi nukulũigagiaa ulukaani lwa utemi walekilĩnga, ukuuzaa umubĩĩ nulupũla naluminzue munkolo yaakue; izi zozi naalĩ minzue panzĩla. 20 Ndizo naalĩ minzue pipyampa, uyu wayu nukulũigagiaa ulukaani, nuluanũnkula ĩkamuĩ kuulumbi; 21 Kusinaga mugila kamĩli munsĩ yaakue, ukikyalaa ntondo nkeei, pĩna impatĩ zigyela katia nzago kunsooko ya lukaani, ĩkamuĩ nwĩkũmpia. 22 Ndizo naalĩ minzue mumiigia, uyu wayu nukulũigagiaa ulukaani; nuukunkunali wa unkũmbigyulu, nuupembeeligua wa ugolĩ naulusopa ulukaani, sika nalupĩa. 23 Ndizo naalĩ minzue mumasalu namaaza, uyu wayu nukulũigagiaa ulukaani nukukululĩnga; uyu wayu ukupĩaa inkali, umuua gyana, umuua makumi mutandatu, umuua makumi matatu.” 24 Nuapũnĩlia nĩmpiani nzĩa, nuũga, “uUtemi wa kwigyulu wĩpianile numuntu naaluminzile imbeu nanziiza mumugunda waakue; 25 pĩna ĩantu naagona indoolo, nuuza umulugu waakue numinza ingugu pakatĩ ya upemba, nulongola. 26 Pĩna upemba naulia nukwitula, nazigyelela ningugu. 27 ĩĨtumi a mukola mugunda naamuagana, naamuĩĩla, ‘Shekulu, sika aluminzilene imbeu nanziiza mumugunda waako?’ Waligĩlia mpĩĩ gua, ingugu. 28 Nuaĩĩla, ‘Mulugu muene alutendile itĩ.’ ĩĨtumi naamuĩĩla, ‘Usiiilene gua, kuende kukuziilingĩĩla.’ 29 Nuũga, ‘Zũi,’ pĩna ukaa mukuziilingĩĩla ingugu, ‘Katia mwikuulĩĩlia nuupemba. 30 Lekĩ yensi ikule palumuĩ sunga pamaogola. Nĩpamaogola nĩkakuaĩĩla ĩaogoli, ziilingĩĩlĩ tangua ingugu makũnkũ makũnkũ, muzishonse; ĩpa uupemba muutaagĩle mũshagĩ liane.’” 31 Nuapũnĩlia nĩmpiani nzĩa, nuũga, “uUtemi wa kwigyulu wĩpianile nĩkapeke ka haladali, naalukasolile umuntu nukapandĩla mumugunda waakue; 32 Nindĩko kaniino kwikĩla imbeu zensi. Ĩpa pĩna nakakula nalĩtũla kyulu kwikĩla inani zensi; nalĩtũla kyota, sunga inoni za mukiania zukutũliishũũpĩlia muntambĩ zaakue.” 33 Nuaĩĩla mpiani nĩnzĩa, “uUtemi wa kwigyulu wĩpianile niigaĩ naalũisholile umusungu nũishalĩnkania munungu zitatu za mũyuuuli, sunga umũyuuli wensi naugaasigua.” 34 Izi zensi ũYesu alumaĩĩlĩĩle ĩmaũmbĩ mumpiani; sika alukuaĩĩla kalukaani isititũla kunzĩla ya mpiani; 35 itĩ nalukondeeleka ulukaani naalĩ lutambulue numunakĩdagu, “Nikimũmuula umulomo waane mumpiani, Nikidunduula naalĩ mpisigue kwipũna iyuukĩ ĩkalĩ.” 36 Paapo ũYesu numaleka ĩmaũmbĩ nũingĩla munumba ĩamanigua aakue naamuagaana, naaũga, “Ukulĩngie ĩmpiani ya ngugu za mugunda.” 37 Nushookelia, nuũga, “Nukuziminzaa imbeu nanziiza ingĩ uMuana-muntu; 38 uMugunda ingĩ uunkũmbigyulu. Nimbeu nanziiza ingĩ ĩaana autemi, ningugu ingĩ ĩaana a mubĩĩ, 39 Numulugu naaluziminzile ingugu ingĩ ũShetani, nĩmaogola ingĩ ĩmpelo ya unkũmbigyulu, nĩaogoli ingĩ ĩamalaĩka. 40 Iio gua, kĩna ingugu nazukuilingĩĩlaguaa nukwishonsua mumooto, iio ikitũla pampelo ya unkũmbigyulu. 41 uMuana-muntu ukakuatuma ĩamalaĩka aakue, ndĩo ikiilingĩĩla kwipũna muutemi waakue inkũmpa yensi nĩatenda mabĩĩ tũlũ, 42 nukukuagumĩla mulyuli lya mooto; kuasio ikitũla kĩlĩlo nukwikelia ĩmiino. 43 Paapo ĩanakulukuuluu ikieeelia zĩ mpasu muutemi wa kĩTata waao. Nutĩĩte ĩakutuĩ nũigie.” 44 “Kangĩ uutemi wa kwigyulu wĩpianile nĩkĩuto kya ngele nkakũ naalĩ kĩpisigue mumugunda; umuntu pĩna nukĩona nukĩtinĩĩla, nuuenda kuulumbi, nũigulia yensi naaluitĩĩte, nuugula umugunda nuasio. 00171.tif Nsanga za Luulu (Mt 13:45) 45 “Kangĩ uutemi wa kwigyulu wĩpianile numugulia, nukudũũmaa ĩnsanga ya lũũlũ nanziiza. 46 Pĩna numĩona ĩlũũlũ ĩmuĩ nya uguli ukakũ, nuenda nũigulia yensi naalutĩĩte, numĩgula. 47 Kangĩ uutemi wa kwigyulu wĩpianile nijũĩlo naligyumĩlue munanza, naliingĩlia nsiĩ zikyelu liensi. 48 Pĩna nalijula, naalĩpũnia, naikyalansa, naazisholania nanziiza mũisheme, nambĩĩ naazitaaga kulĩ. 49 Iio ikitũla pampelo ya unkũmbigyulu. ĩAmalaĩka ikiiza nukukuasolania ĩabĩĩ muanakulukuuluu, 50 nukukuagumĩla mulyuli lya mooto. Kuasio ikitũla kĩlĩlo nukwikelia ĩmiino. 51 “Mwalĩngane izi zensi.” Naamushookeelia. “Eeze.” 52 Nuaĩĩla, “Kunsooko ĩĩ mulangi wensi namumanigue uutemi wa kwigyulu, wĩpianile numukola numba nukupũnagiaa mukĩuto kiakue naipia niya kalĩ.” 53 Pĩna ũYesu numala impiani izi, nulega kuasio. 54 Pĩna nupika munsĩĩ yaakue nuĩ kuamania mũshũnagogi liao, sunga naakũmia, naaũga, “Waligĩlia mpĩĩ uzu ĩmasaala aya ningũlũ izi? 55 Sika wayu muana wa museesine? Nunina sika wayune nukuĩtaguaa Malia? Nĩanũna aakue sika uYakobone nuYosepu, nuSimoni, nũYuda? 56 Nĩagũlĩ aakue akutilĩne pana nsĩĩtu. Aĩpa uzu waligĩlia mpĩĩ aza mensi?” 57 Naakilua nduyo. ũYesu nuaĩĩla, “uMunakĩdagu sikukuulagia kikyulio isiititũla pana nsiao, numunumba yaakue.” 58 Sika nutenda kamakula mingĩ kuasio, kunsooko ya usiitishuĩĩla waao.141 Pantondo zaasio umutemi Helode pĩna nũigia impola za kĩYesu, nuaĩĩla ĩĩtumi aakue, 2 “Uyu wayu Yohana Mubadĩĩzia, wiiukaa kwipũna muakiu; luulo ingũlũ izi zaakĩtuma munsĩ yaakue.” 3 Kunsooko uHelode alĩ wamuguĩlile uYohana numutũnga, numugumĩla mukĩtũngo, kunsooko ya kĩHelodia, umusungu wa kĩPilipo umunũna waakue. 4 Kunsooko uYohana alumuĩĩlĩĩle, “Mũiko kumuako kukumutoola unuasio.” 5 Pĩna nusiia kukumuulaga, nwĩoopooka ĩantu, kunsooko alĩ aoonie kĩna alĩ munakĩdagu. 6 Pĩna nalupika ulutondo nalukulu lwa kulelua kumuakue uHelode, umunanso wa kĩHelodia alĩ wiina ntongela ya antu, numuloeelia uHelode. 7 Paapo nupũnia ilyago nukwilapa ukakumupeela kiensi nukakukĩlompa. 8 Kuupambua shala nunina, nuũga, “Mpeela ityũelya kĩYohana Mubadĩĩzia muna kĩsela.” 9 uMutemi nuĩ nuusungu, ĩpa kunsooko ilyapo liakue, nukunsooko ya aasio naalĩ ikyalansile nduzo pandia, nulagĩĩlia wapeegue; 10 nutuma muntu, numudumula ityũe uYohana mukĩtũngo. 11 ityũe liakue nalĩleetua mukĩsela, nupeegua umunanso, numutualĩla unina. 12 ĩamanigua aakue naenda naausola umuĩlĩ waakue, naauĩĩka, naenda namuĩĩla ũYesu impola zaasio. 13 ũYesu pĩna nũigia izi, nulega kuasio nipyango, nwĩũna wing'ene kuutuulũ pĩna kutilĩ kaantu. Nĩmaũmbĩ pĩna namiigia, namapilima ĩnanza namĩgulu kwipũna kukaa zaao. 14 ũYesu pĩna nupika kũtyumbĩ nulĩona iyũmbĩ kyulu, nuakolelua kĩnishungu, nuakamia ĩaluĩle aao. 15 Pĩna niĩ mpĩndĩ ĩamanigua aakue naamuagaana naaũga, “Ĩpa mbuga ntilĩ, nuutiku wiilaa; Malage ĩmaũmbĩ malongole kũishaalĩ, ĩgulĩlie india.” 16 Paapo ũYesu nuaĩĩla, “Yaa kĩ kwienda kũishaalĩ; apeelĩ uniinie india.” 17 Paapo naamushookeeli, “Kuagila kakĩntu, isiititũla ĩmapũli mataano ninshiĩ zibĩlĩ.” 18 Nuuaĩĩla, “Ndeetelĩ.” 19 Numalagĩĩla ĩmaũmbĩ mikyalanse pamasanzĩ, numasola ĩmapũli namataano ninshiĩ nazibĩlĩ, nulangamĩla kwigyulu, numakembeta, numaega ĩmapũli, nuapeela ĩamanigua aakue, nĩamanigua naamapeela ĩmaũmbĩ. 20 Naalĩa tũlũ ensi, naikyuta. Naapisholeela ipiminangulua naalĩ pishaagile, naijulia itooto kyumi naibĩlĩ. 21 Naalĩ alĩĩle alĩ zĩ agoosia magana manzogũ mataano, kwileka ĩakĩĩma nĩaana. 22 Ĩkamuĩ ũYesu nuakangasĩĩlĩa ĩamanigua aakue ingĩle mwipyango atongele kwityumbĩ, pĩna uzo alukumalaga ĩmaũmbĩ. 23 Pĩna numalaga ĩmaũmbĩ nunankĩla munkonko wing'ene, wendilompa. Pĩna niĩ mpĩndĩ alĩ wĩkuuko wing'ene. 24 Nipyango pĩna alĩ liĩlĩ pakatĩ ya nanza naliiunguigua nĩmaĩngo, kuitĩ ĩnzega alĩpũnĩlĩĩle kuntongela. 25 Mũgyĩngu ũYesu nuaagaana, wigenda mukiania ya nanza. 26 ĩAmanigua pĩna naamuona wigenda mukiania ya nanza, naatunduala, naaũga, “Muntũnga!” Naakuuta kuooa. 27 Ĩkamuĩ nuatambulia, nuũga, “Kamiĩ nkolo ingĩ neene, lekioopokĩ!” 28 uPetelo numushookeelia, nuũga, “Shekulu, malĩĩ ĩuue, ndagĩĩlia nĩĩze kumuako mukiania ya maazĩ.” 29 Nuũga, “Nzuu!” uPetelo nũika mũpyango, nugenda mukiania ya maazĩ, wamuagaane ũYesu; 30 Pĩna numĩona ĩnzega, noopooka, nuandia kwisheketela, nukuuta, nuũga, “Shekulu, ngũna!” 31 Ĩkamuĩ ũYesu nuambĩĩlĩa umukono waakue, numũtyapa, numuĩĩla, “Ue nwa usuĩĩli uniino, nĩkĩ watũla ninkankani?” 32 Pĩna naingĩla mũpyango, ĩnzega nĩtuula. 33 Ndĩo naalĩ ĩĩlĩ mũpyango naatũngama pamuakue, naaũga. Tai-taaii, ue uue wĩMuana wa kĩNzua. 34 Pĩna naapũũta, naapika kunsĩĩ ya Genesaleti. 35 Nĩantu a paasio pĩna naamumana, naatuma ĩantu tũlũ pensi munsĩĩ niasio, naamuleetela tũlũ ensi naalĩ aluĩle, 36 naamupeepia alĩapaatie udũũ ishogolo lya ntiila yaakue; ensi naalĩ alĩpaatilie naakamigua.151 Paapo ĩalangi nĩApalisayo kwipũna kũYelusalemũ naamuagaana ũYesu, naaũga, 2 “Nĩkĩ ĩamanigua aako akuzitimulĩlaa intendo za anampala? Kunsooko sika akukalalaa ĩmĩkono pĩna aakiilĩa.” 3 Nuashookeelia, nuaĩĩla, “Nĩkĩ niniinie mukulĩtimulĩlaa ilyagĩĩlio lya kĩNzua kuntendo zaani? 4 Kuitĩ uNzua nuũga, ‘Mukulie utata waako numaau waako; kangĩ nwakumutuka ũshee katia nina, kwikia, nwakie.’ 5 Ĩpa inie mukuũgaa gua, ‘Nukumuĩĩla ũshee katia nina. Kiensi naaza kinjĩpĩĩle kukumualĩĩlia inie kiazaa kya kwa kĩNzua, 6 iio gua, nwaleke kumukulia ũshee katia nina. Namuloononeelia ulukaani lwa kĩNzua kuntendo zaani.’ 7 Inie neene inie namuanamampĩlu! Kaa luulo uYesaya alupũnĩĩlie uunakĩdagu kumiani, nuũga, 8 ‘ĩAntu ĩa akunkulagiaa kumĩlomo yaao, ĩpa inkolo zaao zĩĩlĩ kulĩ nineene. 9 Akĩntekelaa nakanda, Naimania uumanigua wa malagĩĩlio ma antu.’” 10 Nuĩĩta ĩantu nuaĩĩla, “Tegeelĩ nukũlĩnga, 11 nakyukũingĩlaa mumulomo sika kĩĩkio nakyukumudobagiaa umuntu; ingĩ nakyukupũna mumulomo, kĩĩkio nakyukumudobagiaa umuntu.” 12 Paapo ĩamanigua naamuagaana, naamuĩĩla, “Umanilene kĩna ĩApalisayo aza aĩĩpĩlaguaa pĩna iigia ulukaani luasio?” 13 Nushookeeliaa, nuũga, “Yensi nayĩliĩĩle nasika ipandĩlue nuTata waane nwa kwigyulu ikikuulua. 14 Alekĩ iio, ĩasio ingĩ atongeeli naapokũ a apokũ. Numupokũ kanga wamutongeele umupokũ muua, tũlũ naabĩlĩ iguĩla mwilyĩndĩ.” 15 uPetelo numushookeelia, numuĩĩla, “Ukulondoosie ĩmpiani ĩĩ.” 16 Nduyo nuũga, “Sunga nunzuauu sika mwalalĩngane? 17 Sika mulĩngilene kĩna kiensi nakyukũingĩlaa mumulomo kyukukĩlaa mundaa, nakĩtaagua kũbyaala? 18 Ĩpa nayukupũnaa mumulomo yukupũnaa munkolo, yaasio iio yukumudobagiaa umuntu. 19 Kunsooko munkolo makupũnaa masĩĩgo mabĩĩ, uulagi, ugololia, usambo, wii, ukuĩli wa ulongo, ituki; 20 ii yoi nayukumudobagiaa umuntu. Ĩpa kwilĩa namĩkono nasika mĩkalaligue sika yukumudobagiaa umuntu.” 21 ũYesu nulega paasio, nuenda nandĩ za Tilo nĩSidoni. 22 Kuasio nwigyela musungu muKananayo, numwĩtuntĩĩla, nuũga, “Unkolelue kĩnishungu, Shekulu, Muana wa kĩDaudi; umunanso waane mũingĩĩlue dũũ nĩlĩsĩĩmuĩ!” 23 Nduyo sika numushookeelia kalukaani. ĩAmanigua naamuagaana, naamulompa, naaũga, “Muĩĩle washooke waleke kukuzogolelia.” 24 Nushookeelia, nuũga, “Alĩ numutumue kunkolo nazilimĩlĩĩle ĩza numba ya ĩSilaeli udũũ.” 25 Nduzo nuuza, nutũngama pamuakue, nuũga, “Shekulu unzalĩĩlie!” 26 Nushookeelia, nuũga, “Sika iiza kukuusola uugalĩ wa aana nukukuzigumĩla imbua.” 27 Nuũga, “Eeze Shekulu, ĩpa gua, sunga imbua zukumalĩla ĩmaminangulua namakugua pameeza ya ishekulu aao.” 28 Paapo ũYesu nushookeelia, numuĩĩla, “Maau, uusuĩĩli waako ukulu! Nayĩĩ iio kĩna usiiile.” Numunanso waakue nukamia kwipũna lĩĩlo tyũngo. 29 ũYesu nulega kuasio, nupika pananza ya Galĩlaya. Nunankĩla munkonko, nwikyalansa kuuko. 30 Namamuagaana maũmbĩ mingĩ, naamuleetela pamĩgulu yaakue ĩanakĩtele, apokũ anakĩmũũmĩ, alema nĩnaĩngĩ iingĩ; nuakamia. 31 Sunga iyũmbĩ nalĩkulĩlua, pĩna nalĩona ĩanakĩmũũmĩ itambula, nĩalema akamagiaa, nĩanakĩtele igenda, nĩapokũ iona, naamukulia uNzua wa ĩSilaeli. 32 ũYesu nuĩĩta ĩamanigua aakue, nuũga, “Nalĩonelaa kĩnishungu iyũmbĩ kunsooko zaazaa intondo zitatu ikyalile palumuĩ nineene, agila kandia. Sika numuloe alongole alaalĩĩle, ikigua naweesa munzĩla.” 33 ĩAmanigua aakue naamuĩĩla, “Kuligĩlie mpĩĩ mapũli namingĩ munu muna mbuga, sunga kulĩĩsie iyũmbĩ nikyulu kĩna ĩlĩ?” 34 ũYesu nuaĩĩla, “Mutĩĩte mapũli manga?” Naaũga, “Mupũngatĩ, nipishiĩ pikeei.” 35 Numalagĩĩlia ĩmaũmbĩ mikyalanse pansĩ. 36 Numasola ĩmapũli nama mupũngatĩ nipishiĩ, nusongelia, numaega, nuapeela ĩamanigua aakue, ĩamanigua naalĩpeela iyũmbĩ. 37 Naalĩa ensi naikyuta; naamasoleela ĩmaminangulua naalĩ masaagile, naijulia ĩmatooto mupũngatĩ. 38 Ndĩo naalĩ alĩĩle alĩ agoosia magana ma nzogũ manĩĩ kwileka ĩakĩĩma nĩaana. 39 Numalaga ĩmaũmbĩ, nunankĩla mwipyango, nuenda kunandĩ za Magadani.161 ĩApalisayo nĩ Asadukayo naamuagaana, naaa kumugema, naamulompa waalagĩĩle kĩlĩngasĩĩlio nakĩpũnile kwigyulu. 2 Nushookeelia, nuaĩĩla, “Nawiile namuũga, ‘Mudaau ukaa yeelu, kunsooko igyulu ingĩ kyasũkũ.’ 3 Nĩdaau namuũgaa, ‘Nantende ukaa mbũla ya nzega, kunsooko malũnde ingĩ miilu kangĩ malũto.’ Muĩzĩ kwilĩnga uusiu wigyulu, ĩpa iilĩngasĩĩlio ya ntondo izi sika musũũmile kukuilĩnga. 4 Wĩleli naubĩĩ wa ogololia widũũma kĩlĩngasĩĩlio, ĩpa sika ukipeegua kakĩlĩngasĩĩlio isiititũla ĩkĩlĩngasĩĩlio kya kiYona.” Nualeka nulongola. 5 ĩAmanigua aakue naenda kwityumbĩ naĩĩwa kwishola ĩmapũli. 6 ũYesu nuaĩĩla, “Ĩlaaĩkiĩ, ĩkendegeelĩ nĩngaasio ya Apalisayo nĩ Asadukayo.” 7 Naĩĩ kĩkunguma eene kueene, naaũga, “Ingĩ kunsooko sika aza kusolile ĩmapũli.” 8 ũYesu nulĩnga, nuaĩĩla, “Inie namwa usuĩĩli uniino, nĩkĩ mukĩkunguma niinie kuniinie kĩna muagila kamapũli. 9 Sika mwalalĩngane. Sunga sika mũjukilene ĩmapũli namataano kuantu naalĩ ĩmagana ma nzogũ matano, kangĩ itooto iinga naalĩ mũjuilie? 10 Sunga ĩmapũli namupũngatĩ kuantu naalĩ ĩmagana ma nzogũ manĩĩ, kangĩ matooto manga naalĩ mumijuilie? 11 Sika mwalĩnga mbii ya kĩna sika ntambuĩle mpola za mapũli. Ĩkendegeelĩ nĩngaasio ya Apalisayo nĩAsadukayo.” 12 Paapo naalĩnga kĩna sika alĩ waaĩĩlĩĩle ĩkendegeele nĩngaasio ya mapũli, ĩpa nuumania wa Apalisayo nĩ Asadukayo. 13 ũYesu pĩna nupika kunandĩ za Kaisalia ya Pilipi, nuakolia iamanigua aakue, nuũga, “ĩAntu akuũgaa uMuana-muntu muene waani?” 14 Naaũga, “ĩĨĩa akuũgaa, Yohana Mubadĩĩzia; ĩĩĩa naaũga, Elia; ĩĩĩa, Yelemia katia umuĩ wa anakĩdagu.” 15 Nuaĩĩla, “Ainie mukuũgaa neene wani?” 16 uSimoni Petelo numushookeelia, nuũga, “Ue uue Kilisito, Muana wa kĩNzua namupanga.” 17 ũYesu nushookeelia, numuĩĩla, “Umukembetue Simoni shiYona, kuitĩ sika ĩnama nĩmĩgali nazukukũnukulĩĩle izi, ĩpa uTata waane nwa kwigyulu. 18 Nineene nakuĩĩla, Ue uue Petelo, numukiania ipyampa ĩlĩ nikijenga ikyanisa liane, sunga ingũlũ za ukiu sika zĩkakĩlĩdula. 19 Nĩkakukupeela ĩmigyuilo ma utemi wa kwigyulu; luensi nukakulugilia muna nsĩĩ, lwakondile kwigiligua kwigyulu; luesi nukakulugomba muna nsĩĩ, lwakondile kwigoombigua kwigyulu. 20 Paapo nuagilia ĩmaniigua aakue aleke kumuĩĩla umuntu wensi kĩna uyo muene Kilisito.” 21 Kwipũna paapo ũYesu nuandia kukualĩngia ĩamanigua aakue kĩna yumũjĩpĩĩle kwienda kũYelusalemũ, kũligia waagi wingĩ kuanampala nĩapolia naakulu nĩalangi, nukwiulagua, nulutondo lwa katatu kwiiiuka. 22 uPetelo numusola, nuandia kukumutakĩla, nuũga, “Taagi yaasio; Shekulu, izi zileke kukuagaana!” 23 Nupĩluka, numuĩĩla uPetelo, “Lenda uko ue Shetani! Ue ukĩnkũpa kumuane; kuitĩ sika wishĩĩga ĩza kĩNzua, ĩpa ĩza kĩuntu udũũ.” 24 Paapo ũYesu nuaĩĩla ĩamanigua akue, “Wensi nusiile kwintiata ĩne, nwĩiime ĩmakue, waukenke umusalaba waakue, wantiate ĩne. 25 Kuitĩ wensi nusiiile kwigũna uumĩ waakue ukakuulimĩĩlia, ĩpa wensi nwakuulimĩĩlia uumĩ waakue kunsooko yaane ukakuuligia. 26 uMuntu ukishaĩpigua kĩ, kanga wauligie uunkũmbigyulu sue nukwikapĩka uumĩ wakue? Katia umuntu ukikomolelia kiani uumi waakue? 27 Kuitĩ uMuana-muntu wijile muukulu wa kĩTata wakue palumuĩ nĩamalaĩka aakue; paapo ukakumulĩpa wensi mũlika lya utendi waakue. 28 Tai namuĩĩla, naĩĩmĩkile ĩpa, akoolĩ naĩngĩ nasika ikilũla kaukiu, sunga amuone uMuana-muntu wijile muutemi waakue.”171 Pĩna nazikĩla ntondo mutandatu, ũYesu nuasola palumuĩ nduyo uPetelo nuYakobo nuYohana umunũna waakue, nuatuala munkonko nandĩĩpũ ing'ene. 2 Nukaĩlĩka ikyelu liakue ntongela yaao, nuusiu waakue naweela zĩmpasu, ni ntiila zaakue nazitũla nzelu zĩ weelu. 3 Laaa, naigyeleelua nuMusa nuElia naĩĩ kĩtambuĩla nduyo. 4 uPetelo nushookeelia numuĩĩla ũYesu, “Shekulu, iizaa ishie nakwĩĩpa. Malĩĩ umuloe, nĩkakupijenga pigyũnda pitatu ĩpa, kamuĩ kaako, kamuĩ kakĩMusa, kamuĩ ka kĩElia.” 5 Pĩna alĩ kĩlĩ witambula, ilyũnde lielu nalĩakũnĩkĩla; laaa, luli nalupũna mwilyũnde naluũga, “Uyu wayu Muana waane muloogua, nanumuloeeligue ninduyo; mũigiĩ umuene.” 6 Pĩna ĩamanigua naiigia, nagua pansĩ, naoopoka pũũ. 7 ũYesu nuuza, nuauukia, nuũga, “Ĩĩmĩkĩ, mulekioopooka.” 8 Pĩna naanansula ĩmiiso maao, sika naaona kamuntu, ĩpa ũYesu wing'ene dũũ. 9 Pĩna alĩ itima munkonko, ũYesu nualagĩĩlia, nuũga, “Muleke kumuĩĩla kamuntu aza naaza mwamaonaa, sunga pĩna uMuana-muntu ukiiiuka kwipũna muakiu.” 10 ĩAmanigua aakue naamukolia, naaũga, “Nĩkĩ ĩalangi akuũgaa, ‘Yumũjĩpĩĩle uElia waaze tangua?’ 11 ũYesu nushookeelia, nuaĩĩla, ‘Tai uElia upolokile, nduyo ukijĩpĩĩlia tũlũ; 12 ĩpa namuĩĩla gua, uElia wakondile kwiiiza, sika naamulĩnga, ĩpa naamutendela yensi kĩna alĩ asiile. Iio-iioo nuMuana-muntu ukiaagigua ndĩo.’” 13 Paapo ĩamanigua naalĩnga kĩna ukuaĩĩla impola za kĩYohana Mubadĩĩzia. 14 Pĩna naalĩpikĩĩla iyũmbĩ, muntu numuagaana, nutũngama pamuakue, nuũga, 15 “Shekulu, umukolelue kĩnishungu umuana waane, kunsooko muguankolo, nukwiaagigua ibĩĩ; nkua ningĩ ukuguĩlaa mumooto kangĩ nkua ningĩ mumaazĩ. 16 Aza numuleetile kuamanigua aako, sika asũũma kukumukamia.” 17 ũYesu nushookeelia, nuũga, “Kaaa, wĩleli nasika ukusuĩĩlaa, kangĩ wa uleki! Sunga nalĩ nĩĩ niniinie? Sunga nalĩ nĩkakĩuumĩĩlia niniinie? Muleetĩ kunu.” 18 ũYesu nulĩtakĩla; ĩlĩsĩĩmuĩ nalĩpũna, numusumbatĩ nukamia lĩĩlo tyũngo. 19 Pembele ĩamanigua naamuagaana ũYesu ing'ene, naamukolia. Nĩkĩ ishie sika kwa sũũma kukulĩĩnga? 20 ũYesu nuaĩĩla, “Kunsooko ya uniino wa usuĩĩli waani.” Tai, namuĩĩla, kanga ĩmutĩĩte usuĩĩli zĩ kapeke ka mbeu ya haladali, mukumĩĩĩla ĩnkonko ĩĩ, “Lega ĩpa wende uko, ndĩo ilega kutilĩ nasika lũshũũmĩka kumiani.” 21 Ĩpa ĩlĩsĩĩmuĩ lya mpiani ĩĩ sika lishũũma kwipũna isiititũla kuulompi nukwilaalĩla. 22 Pĩna alĩ ipilima-pilimaa kũGalilaya. ũYesu nuaĩĩla, “uMuana-muntu ulonguile kwiĩĩkĩlua mumĩkono ya antu, 23 nĩndĩo ĩkakumuulaga; nulutondo lwa katatu ukiiiuka.” Naĩsũsũmĩkia. 24 Pĩna naapika kuKapelinaũmũ, ĩasangulia a nũsũshekeli naamuagaana uPetelo, naaũga, “Mumania waani sikukulĩpaane ĩkoodi ĩĩ.” Nuũga, “Ukulĩpaa.” 25 Nduyo pĩna nũingĩla munumba, ũYesu nutongela kukumukolia, nuũga, “Ue Simoni, usĩĩgileeii; ĩatemi a nsĩĩ akusangulagiaa kuaani ĩkoodi, kwipũma kuana aao katia kuagenda.” 26 Pĩna nuũga, “Kuagenda,” ũYesu numuĩĩla, “Malĩĩ ĩiio, ĩaana ingĩ akolelua. 27 Ĩpa koona kuleke kuakũmpia, lenda kunanza ugumĩle ĩndoana, umĩsole ĩnsiĩ nĩkakigyelela umuandio, nĩpĩna wamĩansamula umulomo waakue, ukiona shekeli muumo; mĩsole, uapeele kunsooko yaane nukunsooko yaako.”181 iTyũngo liasio ĩamanigua aakue naamuagaana ũYesu, naaũga, “Waani namukulu muutemi wa kwigyulu.” 2 Numuĩta umung'inia numuĩmĩkia pakatĩ yaao, 3 nuũga, “Tai namuĩĩla, kanga musiitipĩluka mutũle zĩ ang'inia, sika mukiingĩla kainiino muutemi wa kwigyulu. 4 Iio gua, wensi nukĩniinupagiaa zĩ umung'inia uyu, wayuyu mukulu muutemi wa kwigyulu.” 5 “Wensi nwakumuanũnkula umung'inia umuĩ kĩna uyu kuliina liane unanũnkuĩle uneene. 6 Ĩpa wensi nwakumutimulia umuĩ wa ĩa naaniino naasuĩlĩĩle mumuane, taazu watũngĩĩligue lĩluala lya kushiela munkingo yaakue, wakapĩligue munsĩ ya nanza. 7 Ukĩa wa unkũmbigyulu kunsooko ya utimulia! Kutilĩ kawĩnegelo, ĩmagemua makuuzaa udũũ. Ĩpa ukĩa kumuakue umuntu nuasio nukuleetaa igyemua! 8 uMukono waako katia umugulu waako nawakutimulia, udumule uutage kulĩ ninduue; iiza nangũlũ kumuako kwiingĩla muupanga ĩumulema katia ĩwĩkĩtele, kwikĩla wĩĩ nĩmĩkono ĩbĩlĩ katia mĩgulu ĩbĩlĩ, nukwitaagua mumooto wa kalĩ nakalĩ. 9 Nĩliiso liako nalyakutimulia, lĩkuule, lĩtaage kulĩ ninduue; iiza nangũlũ kumuako kwiingĩla muupanga ĩwikyopo, kwikĩla wĩĩ nĩmiiso mabĩlĩ nukwitaagua muGehena ya mooto.” 10 “Laaĩ, muleke kumumela umuĩ wa ĩa naaniino, kuitĩ namuĩĩla kĩna ĩamalaĩka aao kwigyulu ntondo zensi akuulaaa uusiu wa kĩTata waane nuĩlĩ kwigyulu. 11 Kuitĩ uMuana-muntu alũjile kukukĩgũna nakĩlimĩlĩĩle. 12 Ikitũla mbii, umuntu kanga ĩutĩĩte nkolo gyana, ĩmuĩ ĩlimĩĩle; sika ukakuzilekane nazĩ makumikyenda nikyenda munkonko, wende kukumĩdũũma nĩlimĩlĩĩle? 13 Kanga wamĩligie, tai namuĩĩla, ukumĩlumbĩĩlagiaa ĩĩ nangũlũ kwikĩla nazĩ makumi kyenda nikyenda nasika zilimĩlĩĩle. 14 Iio iioo uTata waani kwigyulu sika muloe nunumuĩ wa aniino ĩa alimĩĩle.” 15 “Numunũna waako kanga wakutimulĩle, lenda umusugule ue ninduzo ĩmwing'ene. Kanga wakũigie, wamuligagiaa kangĩ umunũna waako. 16 Kanga wasiite kukukũigia, sola muntu umuĩ katia abĩlĩ, itĩ kumĩlomo ya akuĩli abĩlĩ katia atatu lukaani luensi lukamĩnkĩĩligue. 17 Kanga wasiite kukuiigia nĩndĩo, ulĩĩĩle ikyanisa; kanga wasiite kukuliigia ikyanisa, wĩĩ zĩ ndugu nazĩngĩ numusanguliakoodi.” 18 “Tai namuĩĩla, luensi namukakulugilia munansĩĩ, lwakondile kwigiligua kwigyulu; luensi namukakulugomba muna nsĩĩ, lwakondile kwigombigua kwigyulu. 19 Kangĩ namuĩĩla kĩna abĩlĩ aani naikikamantana munansĩĩ mulukaani luensi naĩkakululompa, ikitendelua nuTata waane nwa kwigyulu. 20 Kuitĩ naabĩlĩ katia naatatu pĩna ĩlundĩlĩĩle kuliina liane, nineene nkolĩ paapo pakatĩ yaao.” 21 Paapo uPetelo pĩna numuagaana, numuĩĩla, “Shekulu, umunũna waane wantimulĩĩle kanga, numulekele; sunga nkua mupũngatĩne?” 22 ũYesu numushookeelia, “Sikanukukuĩĩla sunga mupũngatĩ, ĩpa sunga makumi mupũngatĩ nkua mupũngatĩ. 23 Kuluulo uutemi wa kwigyulu wĩpianile numutemi umuĩ naluaĩĩlĩĩle ĩĩtumi aakue apũnie iyalo. 24 Pĩna nuandia kwiala, nuleetelua umuĩ waao naalulĩĩle ĩmpaa magana manzogũ kyumi ma talanta. 00168.tif Talanta (Mat 18:24) 25 “Pĩna nuulia ya kulĩpa, ũshekulu waakue nulagĩĩlia waguligue, uzo numusungu waakue nĩaana aakue, nĩnayensi naalutĩĩte, ĩmpaa ĩlĩpue. 26 Iio gua umwĩtumi nuasio nugua pamuakue, numupeepia, nuũga, ‘Shekulu ungigimĩlie, nĩkakukulĩpa tũlũ zensi.’ 27 ũshekulu waakue numukolelua kĩsuusu numutũnguĩla, numulekela ĩmpaa. 28 Ĩpa umwĩtumi nuasio nupũna numuona umwĩtumi muua naalulĩĩle ĩmpaa ya shilinge gyana kumuakue; numuguĩla, numugoga, nuũga, ‘Lĩpa naalulĩĩle!’ 29 Iio umwĩtumi nuasio nutũngama pamĩgulu yaakue, numupeepia, nuũga, ‘Ungigimĩlie, nĩkakukulĩpa tũlũ zensi.’ 30 Nduyo nusiita, nuenda numugumĩla mukĩtũngo sunga wamĩlĩpe ĩmpaa niasio. 31 Iio gua, ĩĩtumi ĩĩa pĩna naaziona naalĩ zitendekile, naĩsũsũmĩkia, naenda naamulondooselia ũshekulu waao zensi naalĩ zitendekile. 32 Paapo ũshekulu waakue numuĩta, numuĩĩla, ‘Umwĩtumi mubĩĩ ue!’ Alĩ nukulekĩĩle ĩmpaa niasio yensi pĩna numpeepia; 33 aue gua, sika aza yukũjĩpĩĩlene kukumukolelua kĩnishungu umĩaako, kĩna ĩne naalĩ nukukolĩĩlue kĩnishungu ue? 34 ũShekulu waakue nutaka, numutuala kuatũngani sunga pĩna ukakumĩlĩpa ĩmpaa yaakue yensi. 35 Iio-iioo nuTata waane nwa kwigyulu ukakumutendela inie, malĩĩ ĩsika mulekĩĩle kunkolo zaani muntu wensi umunũna waakue.”191 Pĩna ũYesu nuzimala inkaani izi, nulega kũGalilaya, nupika kunandĩ za Uyahũdi, kwityumbĩ liYolidani. 2 maũmbĩ mingĩ namamutiata, nuakamia kuasio. 3 ĩApalisayo naamuagaana naĩĩ kumugema, naamukolia, “Usũũmilene umuntu kukumuleka umusungu waakue kunsooko yensi?” 4 Nuashookeelia, “Sika musomilene kĩna uzo naalutũndile umuandio, nuaumba mugoosia numusungu. 5 Nuũga, ‘Kunsooko ĩĩ, umuntu ukakualeka ũshee nunina, ukikamantana numusungu waakue, ndĩo naabĩlĩ ikitũla muĩlĩ umuĩ.’ 6 Sika kĩlĩ abĩlĩ kangĩ, ĩpa muĩlĩ umuĩ. Luulo gua, naalukamantĩĩnie uNzua, umuntu walekikamantuula.” 7 Naamuĩĩla, “Nĩkĩ gua, uMusa alulagĩlĩĩlie ĩkieti kya wĩleki, nukukumuleka umusungu.” 8 Nuaĩĩla, “Kunsooko ya ukakũ wa nkolo zaani, uMusa numugombia inie mualeke ĩasungu aani, ĩpa kwipũna umuandio sika alĩ itĩ. 9 Ĩne gua namuĩĩla, wensi nukakumuleka umusungu waakue kanga isiititũla kunsooko ya usambo, nukukumutoola wĩngĩ, wagololagiaa. Nduyo nwakumutoola naalĩ mulekue wagololagiaa.” 10 ĩAmanigua naamuĩĩla, “Kanga yĩĩ yoi mumpola za mugoosia numusungu, kutilĩ kansaĩlo kwitoola.” 11 Paapo nuaĩĩla, “Sika tũlũ ensi naasũũmile kukuluanũnkula ulukaani ulu, ĩpa aao naapeegue. 12 Akoolĩ ĩagumba naalelue itĩ kwipũna mundaa za anina; akoolĩ ĩagumba naatendue ugumba nĩantu; akoolĩ ĩagumba naĩtendile agumba ĩeene kunsooko ya utemi wa kwigyulu. Nusũũmile kukuluanũnkula ulukaani ulu nwaluanũnkule.” 13 Paapo ang'inia naaleetua kumuakue waĩĩkĩle ĩmĩkono yaakue mumiao nukukualompeela, ĩpa ĩamanigua aakue naaakuagilia. 14 Ĩpa ũYesu nuũga, “Alekĩ ĩang'inia aze kumuane, muleke kuagilia, kuitĩ naĩkĩna ĩa, uutemi wa kwigyulu ingĩ waao.” 15 Nuĩĩkĩla ĩmĩkono yaakue mumiao; nulega kuasio. 16 Laaa, muntu umuĩ numuagaana, numuĩĩla, “Mumania, ntende utendi kĩ nauuza ndigie uupanga wa kalĩ nakalĩ.” 17 Numuĩĩla, “Nĩkĩ winkolia ĩne impola za uza. Namuuza ingĩ umuĩ. Kanga uusiiile kwiingĩla muupanga umakendegeele ĩmalagĩĩlio.” 18 Numuĩĩla, “Namĩmbi?” ũYesu nuũga, “Ulekiulaga, Ulekigololia, Ulekiiia, Ulekikuĩla uulongo, 19 Kulia utata waako numaau waako, kangĩ, Umuloogue umunakaa waako kĩna ĩnkolo yaako.” 20 uMusumba numuĩĩla, “Aya mensi namakendegelĩĩle; kĩĩlĩ numukeepeelue yaani?” 21 ũYesu numuĩĩla, “Kanga ĩusiiile kwitũla mukamĩnkĩĩlũ, longola ugulie nutĩĩte, uapeele ĩatũka; ninduue ukitũla utĩĩte ĩkĩuto kwigyulu; kangĩ nzuu, ntiata.” 22 uMusumba pĩna nulũigia ulukaani luasio, nulongola nuusungu, kunsooko alutĩĩte inshao ningĩ. 23 Paapo ũYesu nuaĩĩla ĩamanigua aakue, “Tai namuĩĩla ikitũla ikakũ dũũ kumugolĩ kwiingĩla muutemi wa kwigyulu. 24 Kangĩ namuĩĩla, ingĩ itontũ kungamĩa kwishelela munsungĩĩli ya lusinge kwikĩla umugolĩ kwiingĩla muutemi wa kĩNzua.” 25 ĩAmanigua aakue pĩna naiigia, naakulĩlua zigizigi, naaũga, “Waani gua nusũũmile kwigũnĩka?” 26 ũYesu nualaaa, nuaĩĩla, “Kuantu sika ishũũmĩkile, ĩpa kwa kĩNzua tũlũ ishũũmĩkile.” 27 Paapo uPetelo nushookeelia numuĩĩla, “Laa gua, ishie kwalekile tũlũ yensi nukukukutiata; kukiligia yaani.” 28 ũYesu nuaĩĩla, “Tai namuĩĩla, pĩna uMuana-muntu ukakikyalansa mũtyengu lya kĩtemi lya ukulu waakue muunkũmbigyulu naupia, inie naalĩ muntiatile, niniinie mukakikyalansa mumatengu makitemi na mikyumi namabĩlĩ, ĩmukuzilamula induuli kyumi nazibĩlĩ za ĩSilaeli. 29 Wensi nwalekile ĩnumba, katia anũna nĩagũlĩ, katia shee nunina nĩaana, katia mĩgunda kunsooko ya liina liane, ikiligia nukwiongeeligua nkua gyana, nukwishaala uupanga wa kalĩ nakalĩ. 30 Ĩpa iingĩ naa muandio ikitũla a mumalĩĩlio nĩa mumalĩĩlio ikitũla a muandio.”201 “uUtemi wa kwigyulu wĩpianile numuntu mukola numba, naalupũnile kĩlĩ daau kwidũũma ĩalĩmĩĩzia waatuale mumugunda waakue wa mĩzabiibu. 2 Pĩna naĩgombia nĩalĩmĩĩzia kukĩpeela shilinge ĩmuĩ munsĩ pii, nuatuma kumugunda waakue 3 Pĩna nayĩĩ zĩ nsaa ya katatu, nwĩaagaana nĩĩĩa ĩĩmĩkile pigyulĩlo nakanda; 4 nĩaasio nuaĩĩla, ‘Lendĩ niniinie kumugunda, nayumũjĩpĩĩle nĩkakumupeela.’ Naenda. 5 Nayĩĩ zĩ nsaa ya mutandatu nĩnsaa ikyenda nwĩaagaana nĩĩĩa, nutenda iio-iioo. 6 Nayĩĩ zĩ nsaa ikyumi nĩmuĩ, nupũna, nuaona nĩnaĩngĩ ĩĩmĩkile, nuaĩĩla, ‘Nĩkĩ muĩmĩkile ĩpa munsĩ pii muagila kamulĩmo?’ 7 Naamuĩĩla, ‘Kunsooko kutilĩ nwakukupeela umulĩmo.’ Nuaĩĩla, ‘Lendĩ niniinie kumugunda wa mĩzabiibu.’ 8 Pĩna niĩ mpĩndĩ umukola mugunda numuĩĩla umulindĩĩla mugunda, ‘ĩĩte ĩatiĩkia, uapeele ĩkĩnamulĩmo kiao, wandĩĩlie ĩa mumalĩĩlio sunga ĩa muandio.’ 9 Pĩna naaaza naalĩ a nsaa ikyumi nĩmuĩ, wensi nuanũnkula shilinge ĩmuĩ. 10 Pĩna naaaza naalĩ a muandio, naasĩĩga kĩna ikiaanũnkula kwikĩlĩkĩĩla; nĩndĩo, gaa wensi nuanũnkula shilinge ĩmuĩ. 11 Pĩna naaanũnkula gua, naĩĩ kumusũsũmĩla umukola numba 12 naaũga, ‘Ĩa a mumalĩĩlio ĩtumile mulĩmo nsaa ĩmuĩ udũũ waalĩganĩĩlia nindiishie naaza kugigimĩlĩĩlie munsĩ pii uluago niyĩla nĩmpasu.’ 13 Nushookeelia, numuĩĩla umuĩ waao, ‘Mbuane, sika nukukapile; sika aza kwĩgombiliene nineene kushilinge ĩmuĩ? 14 Sola ĩshilinge yaako, ulongole. Ĩne neene numuloe kukumupeela uyu nwa mumalĩĩlio lika lĩmuĩ udũũ ninduue. 15 Sika injĩpĩĩlene kukĩtumĩla inshao zaane mĩna numuloele? Mbaa wailua wĩĩlũ kunsooko ya ukende waane?’ 16 Iio-iioo naa mumalĩĩlio ikitũla a muandio, nĩa muandio ikitũla a mumalĩĩlio.” 17 ũYesu pĩna alũnankĩla kwienda kũYelusalemũ, nuasola ĩamanigua naikyumi naabĩlĩ, naĩũna ing'ene munzĩla, nuaĩĩla, 18 “Laaĩ, kwinankĩla kulunziĩ kũYelusalemũ; nuMuana-muntu ukiĩĩkĩlua mumĩkono ya apolia naakulu nĩalangi, ndĩo ĩkakumulamula kwiulagua, 19 nukukumuĩĩkĩla mumĩkono ya ndugu nazĩngĩ koona amupopote, nukukumukua namĩkoa, nukukumukononteela mumusalaba; nulutondo lwa katatu ukiiukigua.” 20 Paapo unina wa aana a kĩZebedayo numuagaana palumuĩ nĩaana aakue, nutũngama pamuakue nukukumulompa ulukaani. 21 ũYesu numuĩĩla, “Usiiile yaani?” Numuĩĩla, “Lagĩĩlia ĩaana aane ĩa, ikyalanse muutemi waako, umuĩ kumukono waako wa kĩgoosia, umuua kumukono waako wa kĩkĩĩma.” 22 ũYesu nushookeelia, nuũga, “Sika mumanile namukululompa. Musũũmilene kwikopela ĩkĩĩko nanĩkakukĩkopela ĩne.” Naamuĩĩla, “Kusũũmile.” 23 Nuaĩĩla, “ĩKĩĩko kiane mukakukĩkopela, ĩpa kukikyalansa kumukono wa kĩgoosia nukumukono wa kĩkĩĩma sika mulĩmo waane kwipeelana, ĩpa akupeegagua naalĩ azĩpĩlĩligue nuTata waane.” 24 Ĩa naikyumi, pĩna naiigia, naaatakĩĩla ĩanũna naabĩlĩ. 25 Paapo ũYesu nuĩĩta, nuũga, “Mwamanile kĩna ĩatemi a ndugu nazĩngĩ akĩoonatĩĩlagiaa, nĩakulu aao akuademelaa. 26 Ĩpa kumiani ilekitũla itĩ, ĩpa wensi nusiile kwitũla mukulu kumiani, wĩĩ mwĩtumi waani; 27 wensi nusiiile kwitũla wa muandio kumiani wĩĩ musese waani. 28 Kĩna iio uMuana-muntu sika wijile kukĩtumĩlua, ĩpa kukĩtuma, nukwipũnia uuumĩ wakue wĩĩ kĩkomoli kunsooko ya iingĩ.” 29 Pĩna alĩ ilega kũYeliko, yũmbĩ kyulu nalĩmutiata. 30 Laaa, apokũ abĩlĩ naalĩ ikyalansile panzĩla; pĩna naiigia kĩna ũYesu ukĩlile, naĩtunta naaũga, “Shekulu, Muana wa kĩDaudi, ukukolelue kĩnishungu! 31 ĩYũmbĩ nalĩakalamukĩla atuulie. Ĩpa ĩo naĩkakia kukĩtunta, naaũga, Shekulu, Muana wa kĩDaudi, ukukolelue kĩnishungu!” 32 ũYesu nuĩma, nuĩĩta, nuũga, “Musiile numutendele yaani?” 33 Naamuĩĩla, “Shekulu, kusiile ĩmiiso mĩĩtu malaĩligue!” 34 ũYesu nuaonela kĩsuusu, nuapaatia ĩmiiso maao; ĩkamuĩ naaona naamutiata.211 Pĩna naasũgamĩĩla kũYelusalemũ nukwipika paBetipage muNkonko ya Mĩzeituni, paapo ũYesu nuatuma ĩamanigua abĩlĩ, 2 nuaĩĩla, “Longolĩ mukĩsaalĩ namutungĩnkĩĩne; ĩkamuĩ mukiona ndoguĩ ntũngue ĩensi numuana. Mĩtũngulĩ, mundeetele. 3 Naamuntu wamukolia lukaani, ũgĩ, Shekulu uzishiiile; ĩkamuĩ ukakumupeela.” 4 Izi tũlũ nazitũla, koona lutimĩĩligue ulukaani lwa munakĩdagu naluũgile, 5 “Mumuĩĩle umunanso Sayuni, Laaa, umutemi waako upolokile kumuako, Mupolo, udaamĩlĩĩle ndoguĩ Nĩkaana-ndoguĩ, muana-ndoguĩ.” 6 ĩAmanigua naalongola, natenda kĩna ũYesu alĩ waalagĩlĩĩlie. 7 Naamĩleeta ĩndoguĩ numuana-ndoguĩ, naazaala intiila zaao mukiania yaao; nudaamĩĩla. 8 Antu iingĩ mũyũmbĩ liasio naazaala intiila zaao munzĩla; ĩĩĩa naatema intambĩ za makota, naazaala munzĩla. 9 ĩMaũmbĩ naalĩ matongĩĩle, nĩnaalĩ matiatile namĩtunta namaũga, “Osiana umuana wa kĩDaudi, nwakũmazukigue nũjile muliina lya kĩShekulu! Osiana kukiania!” 10 Pĩna nũingĩla mũYelusalemũ, ĩkaa yensi nĩsũngũsĩka, naaũga, “Uyu waani.” 11 ĩMaũmbĩ namaũga, “Uzu ingĩ Yesu, umunakĩdagu wa kuNazaaleti ya Galĩlaya.” 12 ũYesu nũingĩla muNumba ya kĩNzua, nuaĩnga tũlũ ensi naalĩ igulia nukwigula muasio; nuzigalulanga imeeza za akaĩĩsia-mapeesa, nĩmatengu ma aasio naalĩ igulia inkunda, 13 nuaĩĩla, “Yandĩkue, ‘Ĩnumba yaane ikitũla numba ya wĩtekeli;’ inie gua, mwamĩtenda yĩĩ lyũlũ lya aleegelania.” 14 ĩApoku nĩanakĩtele naamuagaana muumo muNumba ya kĩNzua, nuakamia. 15 Ĩpa ĩapolia naakulu nĩalangi pĩna naamaona ĩmakula naalumatendile, nukukuaona ĩang'inia akĩtunta muasio muNumba ya kĩNzua naiũga, “Osiaana Muana wa kĩDaudi! Naataka,” 16 naamuĩĩla, “Wiigiliene kĩna ĩa iũga. ũYesu nuaĩĩla, Eeze,” sika mwalasomane, “Kumĩlomo ya aana naaniino nĩnaakonkaa wakamĩnkĩĩlia ulukũmo?” 17 Nualeka, nupũna mũYelusalemũ, nuenda kuBetania, nugona kuuko. 18 Nĩpadaau zigi pĩna alushookile kũYelusalemũ nukolua nzala. 19 Nuuona mukuu umuĩ panzĩla, nuwaagaana, sika nuona kakĩntu muasio ĩpa ĩmalũka udũũ; nuuĩĩla, “Zilekipĩa kankali kangĩ mumuako kainiino!” Ĩkamuĩ umukuu nauuma. 20 ĩAmanigua akue pĩna naaona, naakulĩlua, naaũga, “uMukuu uu ĩkamuĩ uumaa mbii itĩ?” 21 ũYesu nushookeelia, nuaĩĩla, “Tai namuĩĩla, Kanga muĩnuusuĩĩli, ĩmuagila kankankani, mukitenda sika lĩĩlo dũũ ĩlya mukuu, ĩpa sunga kanga mumĩĩĩle ĩnkonko ĩĩ, Kuuluka, utaague munanza, ikitendeka.” 22 Tũlũ yensi namukuilompa muulompi, ĩmusuĩlĩĩle, mukiaanũnkula. 23 Pĩna nũingĩla muNumba ya kĩNzua ĩapolia naakulu nĩanampala a antu naamuagaana pĩna alĩ wimania, naaũga, “Kuusũũmi kĩ ukutendaa aya. Kangĩ waani naalukupĩĩle uusũũmi uu.” 24 ũYesu nushookeelia nuaĩĩla, “Nineene nĩkakumukolia lukaani lumuĩ; kanga munshookeelie, nineene nĩkakumushookeelia kuusũũmi kĩ nitenda aya. 25 uUbadĩĩzo wa kĩYohana alĩ upũnile mpĩĩ? Alĩ upũnile kwigyulune kanga kuaana antu? Naĩĩ kĩsĩĩgia eene kueene, naiũga, Kanga kuũge upũnile kwigyulu, ukakukuĩĩla, ‘Nĩkĩ gua, sika namumusuĩĩla?’ 26 Katia kuũge upũnile kuaana antu, koopokile iyũmbĩ kuitĩ tũlũ ensi agombile kĩna uYohana ingĩ munakĩdagu.” 27 Naamushookeelia ũYesu, naaũga, “Magu, sika kuĩzĩ.” Nduzo nuaĩĩla, “Sunga nineeni sika nukumuĩĩla kĩna kuusũũmi kĩ nanukutendaa aya.” 28 “Musĩĩgile mbii. Alukoolĩ muntu naalutĩĩte aana abĩlĩ, numuagaana nwa muandio nuũga, ‘Muanuane, nantende lenda wĩtume umulĩmo mumugunda wa mĩzabiibu.’ 29 Nushookeelia nuũga, ‘Sika nuunzie.’ 30 Numuagaana nwa kabĩlĩ numuĩĩla zizo-ziizoo. Nushookeelia, nuũga, ‘Sika numuloe.’ Pembele nupela, nuenda. 31 Muĩa naabĩlĩ, nuĩmbi naalutendile uulooa wa kishee?” Naaũga, “Nwa mwandio.” ũYesu nuaĩĩla, “Tai namuĩĩla, ĩasangulia-koodi nĩagololia atongĩĩle kuntongela yaani kwiingĩla muutemi wa kĩNzua. 32 Kunsooko uYohana alũjile kumiani kunzĩla ya kulukuuluu, niniinie sika namumusuĩĩla; ĩpa ĩasangulia-kooodi nĩagololia naamusuĩĩla; ĩpa inie pĩna namuona sika namupela pembele, koona mumusuĩĩle.” 33 “Tegeelĩ ĩmpiani nĩnzĩa. Alukoolĩ muzengua, nduzo alupandĩĩle mĩzabiibu mumugunda, nuukitĩla kito; nusĩmbĩla tyulĩ lya kusokolela inkali; nuzenga kĩlĩngo; nualindĩĩlia ĩalĩmi; nulega munsĩĩ niasio. 34 iTyũngo lya kupĩa inkali pĩna nalĩsũgamĩĩla, nuatuma ĩĩtumi aakue kualĩmi, aanũnkule inkali. 35 ĩAlĩmi naaaguĩla ĩĩtumi aakue; uyu naamukua, umuua naamuulaga, umuua naamutũlanga ĩmagũe. 36 Nutuma kangĩ ĩĩtumi nĩĩĩa iingĩ kwikĩla a muandio; naatenda iio-iioo. 37 ĩMpelo yaakue numutuma umuana waakue kumiao, nuũga, ‘Ĩkakumukulia umuana waane.’ 38 Ĩpa ĩalĩmi pĩna naamuona umuana waakue, naĩĩ kĩtambuĩla eene kueene, ‘Uzu wazu musaali, kuĩnĩ kumuulage, kuusole uusali waakue.’ 39 Naamuguĩla, naamutaaga kunzi ya mugunda, naamuulaga. 40 Pĩna ukiiza umukola mugunda, ukakuatenda yaani ĩalĩmi aasio?” 41 Naamuĩĩla, “Ukakuaulaga sue ĩabĩĩ aasio; ukakualindĩĩlia ĩalĩmi ĩngĩ umugunda, naĩkakumupeela inkali mumatũngo maakue.” 42 ũYesu nuaĩĩla Sika mwalasomane muwandĩkua, “iGyũe naalĩ alĩsiitile ĩazengi, ‘Lĩĩlo liazaa gyũe kyulu lya kuluũno; uLukaani ulu lupũnile kwa kĩShekulu, Ndulo lwa ukulĩlua pamiiso mĩĩtu?’ 43 “Kuitĩ yoi namuĩĩla ya kĩna uutemi wa kĩNzua ukileegigua kumiani, ikipeegua ndugu nyukupĩaa inkali zaakue. 44 Nwakugua mwigyũe ĩlĩ ukiminanguka; nalĩkakumutũla lĩkakumutindĩkia.” 45 ĩApolia naakulu nĩApalisayo, pĩna naiigia impiani zaakue naalĩnga kĩna ukuatambula ĩeeene. 46 Pĩna naiikunga amuguĩle, naamoopoka ĩmaũmbĩ, kunsooko alĩ mamuoonie kĩna munakĩdagu.221 ũYesu nuaĩĩla kangĩ kumpiani, nuũga, 2 “uUtemi wa kwigyulu wĩpianile numutemi umuĩ naalumuzĩpĩĩlie umuana waakue uwĩnga. 3 Nuatuma ĩĩtumi aakue aĩĩte naalĩ aanue kuwĩnga, ndĩo sika naaaza. 4 Nutuma kangĩ ĩĩtumi nĩĩĩa nuũga, ‘Aĩĩlĩ naalĩ aanue, laaĩ india zakondaa; ng'ombe nĩnaigĩnũ yakonda kwitemigua; tũlũ yensi yakondaa; nzuĩ kuwĩnga.’ 5 Ĩpa sika naakeela; naalongola kĩna aloele, umuua kumugunda waakue, umuua kuusuluzia waakue; 6 naalĩ asaagile naaaguĩla ĩĩtumi naaagaalĩla naaaulaga. 7 Paapo umutemi nutaka; nuatuma ĩĩlaasi aakue nuamala sue ĩaulagani aasio, numĩsonsa ĩkaa yaao. 8 Paapo nuaĩĩla ĩĩtumi aakue, ‘uWĩnga wakondaa, ĩpa naaza aanue sika ijĩpĩĩle. 9 Iio gua, lendĩ mumĩsambi ya nzĩla nankulu; ensi namukakuaona, aanĩ kuwĩnga.’ 10 ĩĨtumi aasio naalongola, naenda munzĩla nankulu, naailingĩĩla ensi naalĩ akuaona, abĩĩ nĩnaaza; ĩnumba ya wĩnga nijula ĩagenda. 11 Pĩna nũingĩla umutemi waa laae ĩagenda, numuona muntu muasio mugila kantiila ya wĩnga; 12 numuĩĩla, ‘Mbuane, azũingĩĩle mbii munu pĩna umugila kantiila ya wĩnga?’ Nukeleala. 13 Paapo umutemi nuaĩĩla ĩĩtumi aakue, ‘Mutũngĩ mĩgulu nĩmĩkono mutaagĩ mukiiti kya kunzi; kuasio kuuko ikitũla kĩlĩlo nukwikelia ĩmiino.’ 14 Kuitĩ iingĩ naĩĩtue, ĩpa naasaagulue akeei.” 15 Paapo ĩApalisayo naalongola naakomia ĩkialo kya kumutega munkaani zaakue. 16 Naatuma kumuakue ĩamanigua aaao palumuĩ nĩantu a kĩHelode, naaũga, “Mumania, kumanile kĩna ue wĩmuntu wa tai, nĩnzĩla ya kĩNzua ukumĩmanagiaa mutai, kangĩ sikukusupaa kaukulu wa muntu wensi, kunsooko sikukulaaa kausiu wa antu. 17 Ĩpa gua, ukuĩĩle, usĩĩgile mbii; iizane kukumulĩpa uKaisali koodi kanga zũi?” 18 ũYesu pĩna nulĩnga uubĩĩ waao, nuũga, “Nĩkĩ mwingema inie anamampĩlu? 19 Naambiĩ ĩmpiia ya koodi.” Naamuleetela ĩshilinge. 20 Nuaĩĩla, “aityũe ĩlĩ lya kuani munu nuolua uu.” 21 Naamuĩĩla, “Lya kĩKaisali.” Paapo nuaĩĩla, “Iio gua, iya kĩKaisali mupeelĩ uKaisali, niya kĩNzua muupelĩ uNzua.” 22 Pĩna naiigia naakulĩlua, naamuleka nalongola. 23 Lutondo luasio ĩAsadukayo naakuũgaa kutilĩ kawiiuki, naamuagaana, naamukolia, 24 naaũga, “Mumania, uMusa aluũgile, ‘kanga umuntu wakie ĩmugila kaaana, umunũna waakue wamutoole umusungu waakue, wamulelelie umunũna waakue ĩaana.’ 25 Kunsĩĩtu gua, alĩ akoolĩ agoosia mupũngatĩ akĩnũna; nwa muandio nutoola, nukia nduyo alĩ mugila kaaana, umunũna waakue numusaala umusungu. 26 Iio-iioo nunwa kabĩlĩ, nunwa katatu, sunga ensi naa mupũngatĩ. 27 ĩMpelo ya ĩa tũlũ nukia numusungu 28 Kuluulo gua, muwiiuki ũjilitũla musungu wa kuani muĩa naa mupũngatĩ, kuitĩ tũlũ alĩ amutoolile.” 29 Paapo ũYesu nuashookeelia, nuaĩĩla, “Mulimĩlĩĩle, kunsooko sika mumanile uwandĩkua sunga ingũlũ za kĩNzua. 30 Kuitĩ muwiiuki sika akutoolaa sunga kwitoolua, ĩpa akutũlaa zĩ amalaĩka a kwigyulu. 31 Kangĩ mumpola za wiiuki wa akiu sika mwalasomane naalĩ lutambulue nuNzua ya kĩna, 32 ‘Ĩne neene Nzua wa kĩIbũlahimu, nuNzua wa kĩIsaki, nuNzua wa kĩYakobo?’ uNzua sika Nzua wa akiu, ĩpa waa apanga.” 33 Maũmbĩ pĩnanamiigia, namakulĩlua kuumania waakue. 34 ĩApalisayo pĩna naiigia kĩna waamũmagiaa ĩAsadukayo, naĩlundĩĩla palumuĩ. 35 Umuĩ waao wa amanakialo, numukolia kukumugema, nuũga, 36 “Mumania, lyagĩĩlio kĩ nikyulu muUlagĩĩlio?” 37 Nduzo numuĩĩla, “Umuloogue ũShekulu Nzua waako kumoo waako tũlũ, nukunkolo yaako tũlũ, nukumasala maako tũlũ. 38 Ĩlĩ lyolĩ lyagĩĩlio nikyulu, kangĩ lya muandio. 39 Nĩlya kabĩlĩ lĩpianile ndĩlo. Umuloogue umunakaa waako kĩna ĩnkolo yaako. 40 uUlagĩĩlio wensi nĩAnakĩdagu ukamantĩĩne mumalagĩĩlio aya namabĩlĩ.” 41 ĩApalisayo pĩna naĩilingĩĩla, ũYesu nuakolia, 42 nuũga, “Mumusĩĩgile mbii uKilisito? Muana wa kuani?” Naamuĩĩla, “Muana wa kĩDaudi.” 43 Nuaĩĩla, “Naitũla mbii gua, uDaudi mwa kĩMuau kukumuĩta Shekulu, nuũga, 44 ‘ũShekulu numuĩĩla ũShekulu waane,’ Kyalansa pamukono waane wa kĩgoosia Sunga nĩaĩĩke ĩanaulugu aako Pansĩlĩlĩ ya mĩgulu yaako?” 45 Malĩĩ uDaudi ĩumuĩtile, “Shekulu, waa muana waakue mbii gua?” 46 Sika nusũũma nunumuĩ kukumushookeelia kalukaani; sunga kwipũna luulo lutondo sika nugagũlia kaumuĩ kukumukolia kalukaani kangĩ.231 Paapo ũYesu numaĩĩla ĩmaũmbĩ nĩamanigua aakue, 2 nuũga, “ĩAlangi nĩApalisayo ikyalansile mũtyengu lya kĩMusa; 3 iio gua, muziambe nukukuzitenda zensi naĩkakumuĩĩla, ĩpa uutendi waao muleke kuutiata, kunsooko akutambulaa udũũ, sika akutendaa. 4 Kuitĩ akutũngaa mĩligo mĩlũto nukukuegaalia ĩantu, ĩo ĩeene sika aloe kukuĩsũnta sunga naluala luao. 5 Kangĩ uutendi waao wensi akutendaa itĩ alaaue nĩantu. Akugalĩmpagiaa impĩgĩ zaao, akongeelagiaa ĩmasogolo na ntiila zaao; 6 aloe kukikyalansa mumatengu mikyulio pandia, numumatengu ma kuntongela mumasũnagogi, 7 nukwiũgigua mumagulaanĩlo, nukwiĩĩtua nĩantu, ‘Mumania namukulu.’ 8 Ĩpa inie mulekiĩĩtua nĩantu mumania namukulu, kuitĩ uMumania waani ingĩ umuĩ, niniinie tũlũ ensi mukĩnũna. 9 Kangĩ muna nsĩĩ muleke kumuĩta kamuntu tata, kuitĩ utata waani ingĩ umuĩ, nwa kwigyulu. 10 Kangĩ mulekiĩĩtua atongeeli, kuitĩ umutongeeli waani ingĩ umuĩ uKilisito. 11 Nduzo namukulu kumiani ukitũla mwĩtumi waani. 12 Wensi nukĩkulagiaa ukiniinupigua; wensi nukĩniinupagiaa ukikuligua.” 13 “Ukĩa kumuani alangi ĩApalisayo, anamampĩlu! Kunsooko mukuadadĩĩla ĩantu uutemi wa kwigyulu; inie uniinie sika mũingĩla, sunga naiingĩla sika mukualegela ingĩle. 14 Ukĩa kumuani alangi nĩApalisayo, anamampĩlu! Kunsooko mukuzilĩaa inumba za akiĩlua, nukuunamampĩlu mukulompaa ilĩĩpũ. Luulo gua, mũjililigia uulamulua naulũto nangũlũ. 15 Ukĩa kumuani alangi nĩApalisayo, anamampĩlu! Kunsooko mukupilimaa munanza numuna nsĩĩ koona muligie mumanigua umuĩ, nĩpĩna mwamuligia, namumutenda wĩĩ muana wa Gehena nkua zibĩlĩ kwikĩla inie. 16 Ukĩa kumuani atongeeli namuapokũ, namukuũgaa, ‘Wensi nwakulapa kuNumba ya kĩNzua, sika kĩntu; ĩpa wensi nwakulapa kuzahabũ ya Numba ya kĩNzua wĩtũngaa.’ 17 Muanaulu inie, kangĩ muapokũ! Kuitĩ yaani naikulu; zahabũne, kanga ĩNumba ya kĩNzua nyukumielagiaa ĩzahabũ? 18 ‘Kangĩ wensi nwakulapa paupolelio, sika kĩntu; ĩpa wensi nwakulapa kusadaka niĩlĩ mukiania yaakue wĩtũngaa.’ 19 Muapokũ inie! Kuitĩ yaani naikulu; sadakane, kanga pawĩtekelo naukumeelagiaa ĩmasongelio. 20 Iio gua, wensi nukulapaa paupolelio ukulapaa kuwaasio nukuintu yensi nayĩĩlĩ mukiania yaakue. 21 Wensi nwakulapa kuNumba ya kĩNzua akulapa kuniasio nukumuakue nũkyalile muasio. 22 Wensi nwakulapa kwigyulu ukulapaa kũtyengu lya kĩtemi lya kĩNzua, nukumuakue nũkyalansile muasio.” 23 “Ukĩa kumuani alangi nĩApalisayo, anamampĩlu! Kunsooko mukupũnagiaa tyũmpĩ likyumi lya ulũmba nintole numulenge, namugumanĩĩlia inkaani nankulu ĩza Ulagĩĩlio kulukuuluu, nĩkĩnishungu, nuusuĩĩli; izi zimũjĩpĩĩle kukuzitenda nĩnazĩngĩ mulekigumanĩĩlia. 24 Atongeeli apokũ, naakusuzaa ĩmbuu nukwimĩla ĩngamĩa!” 25 “Ukĩa kumuani alangi nĩApalisayo anamampĩlu! Kuitĩ mukoogagiaa ĩkĩĩko nĩnungu kunzi, ĩpa munsĩ ijuile uleegelania nuusiita kĩgilia. 26 Ue Mupalisayo numupokũ! Oogia tĩĩ ĩkĩĩko munsĩ koona kyatũla kielu nukunzi gaa.” 27 “Ukĩa kumuani alangi nĩApalisayo anamampĩlu! Kuitĩ mwĩpianile niibĩĩla naipakue ĩnkenke, ndio kunzi igyelĩĩle iiza, ĩpa munsĩ ijuile ĩmakũpa ma akiu nuudobũ wensi. 28 Iio-iioo gua, niniinie, kunzi mukigyelelaa kuantu muakola kulukuuluu, ĩpa mwijuile uunamampĩlu nuuleki.” 29 “Ukĩa kumuani alangi nĩApalisayo anamampĩlu! Kuitĩ mukuijengaa iibĩĩla ya anakĩdagu nukukĩmoogeelia ĩmijukĩlo ma anakulukuuluu, 30 nukwiũga, ‘Ishie kanga ĩalĩĩ kukoolĩ pantondo za atata ĩĩtu, sika alĩ kwijilikamantana ndĩo mumĩgali ya anakĩdagu.’ 31 Itĩ mwĩkuĩlĩĩle uniinie, kĩna inie mwĩaana aao naalĩ aaulagile ĩanakĩdagu. 32 Mijuliĩ gua, ĩngele ya atata aani! 33 Inie nzoka, luuli lwa mũilu, muukakuutalama mbii ulamulua wa muGehena? 34 Luulo gua, laaĩ, ĩne ntumile kumiani anakĩdagu nĩanamasala nĩalangi. Muĩa, ĩĩĩa mukakuaulaga nukukuakononteela mumusalaba; ĩĩĩa mukakuakuangĩĩla mumasũnagogi maani, nukukuaĩnga kaa kukaa, 35 koona ĩmĩgali tũlũ yensi nya kulukuuluu naalĩ iitĩkile muna nsĩĩ yĩmuuzĩĩle inie, kwipũna umugali wa kĩAbeli umunakulukuuluu sunga umugali wa kĩZakalia ũsha Balakia naalĩ mumuulagile pakatĩ ya Numba ya kĩNzua nĩpaupolelio. 36 Tai nukumuĩĩla, izi tũlũ zikiiiza kuwĩleli uu.” 37 “Ee Yelusalemũ, nukuaulagaa ĩanakĩdagu nukukuatũla ĩmagũe naatumue kumuako; nkua zinga kuuzaa nsiile kukuailingĩĩla ĩaana aako kĩna yoi ĩnkuku nyukupiilingĩĩla ipiana piakue mumbaa zaakue, ĩpa sika namugomba. 38 Laaĩ ĩnumba yaani yaazaa shaamua! 39 Kuitĩ namuĩĩla, sika mukimona kainiino sunga pĩna mukiũga, Wakũmazukigue nũjile muliina lya kĩShekulu.”241 ũYesu nupũna muNumba ya kĩNzua, nuĩ ulonguile; ĩamanigua naamuagaana, itĩ amulagĩĩle uuza wa uuzengua wa Numba ya kĩNzua. 2 ũYesu nuashookeelia, nuaĩĩla, “Sika mumaooniene aya tũlũ. Tai, namuĩĩla, Sika likishaaga kigyũe mukiania igyũe nasikalikigumulua. 3 Pĩna alĩ wikyalansile Munkonko ya Mĩzeituni, ĩamanigua aakue naamuagaana kĩmpelo, naaũga, ‘Kuĩĩle, izi zikitũla nzalĩ. Nĩkĩlĩngasĩĩlio kĩ kya kushooka kumuako, nĩkya mpelo ya unkũmbigyulu?’” 4 ũYesu nuashookeelia, nuaĩĩla, “Kengealĩ, muntu wensi waleke kumupembeelia. 5 Kuitĩ iingĩ ikiiiza kuliina liane, Ĩiuga, ‘Ĩne neene Kilisito,’ ndĩo ikipembeelia iingĩ. 6 Kangĩ mukiiigia mpola za ulugu nuukũmuuki wa ulugu; laaĩ, mulekitũmbua, 7 kuitĩ ĩndugu ikiuuka ĩkue nĩndugu, nuutemi wĩkue nuutemi; ikitũla nzala nĩmĩmanga uko nĩnduuko. 8 Aya mensi ingĩ muandio udũũ wa usungu naukulu.” 9 “Paapo ĩkakumusongeela inie muligie impatĩ, nukukumuulaga; kangĩ indugu tũlũ zĩkakumusuukĩlua kunsooko ya liina liane. 10 Paapo iingĩ ikishooka nũma nukukĩsongeela nukukĩsuukĩlua eene kueene; 11 nĩanakĩdagu iingĩ a ulongo ĩkakigyelela nukwilimĩĩlia iingĩ. 12 Nukunsooko ya kongeeleka uuleki, uulogua wa antu iingĩ ukipola. 13 Ĩpa nwakugigimĩlia sunga kumpelo, uuyo ukigũnĩka 14 niMpola naNziiza izi za utemi zikitanantigua muunkũmbigyulu tũlũ, wĩĩ ukuĩli kundugu zensi; paapo ĩmpelo ikipika.” 15 “Iio gua pĩna mukakukĩona ĩkĩolũ kya oononeki, kĩna alĩ kĩtambulue numunakĩdagu uDanieli, kiĩmĩka pana yeelu (nwishoma nwalĩnge), 16 Paapo ĩa muUyahũdi atalamĩle kunkonko; 17 nwa kwityembe walekitima nukwiingĩla munumba yaakue wasole kĩntu, 18 nunwa kumugunda walekishookela kantiila zaakue. 19 Ukĩa waao naamaimbi nĩnaukaa ionkia intondo zaasio! 20 Lompĩ kona uutalami waani ulekitũla muntondo za mbula, sunga palutondo lwa wikyali. 21 Kuitĩ intondo zaasio lukitũla lumpatĩ lukulu nasika lwalakigyelela kwipũna umuandio wa unkũmbigyulu sunga nantende; sunga sika ijile kigyelela kainiino. 22 Kanga intondo zaasio ĩsika alĩ nkaguligue, sika alĩ wijiligũnĩka kamuntu wensi. Ĩpa kunsooko ya asaagulua zikikaguligua intondo zaasio. 23 iTyũngo liasio kanga muntu wensi wamuĩĩla, ‘Laaĩ uKilisito ukoolĩ ĩpa, katia ukoolĩ uko, lekishuĩĩlĩ.’ 24 Kuitĩ mĩkakigyelela maKilisito ma ulongo, nĩmanakĩdagu ma ulongo; ndazo mikitenda ilĩngasĩĩlio ikulu nĩmakula, nukukualimĩĩlia malĩĩ ishũũmikile, sunga ĩasaagulua. 25 Laaĩ, nakondagiaa kukumusugula. 26 Luulo gua, malĩĩ amuĩĩla, ‘Ntuuyo kumbuga, lekipũnĩ; ntuuyo kumbele, lekishuĩĩlĩ.’ 27 Kuitĩ kĩna iio-iioo ulupĩĩto nalukupũnaa kukĩĩlĩma nalupĩĩta sunga kumueli, iio-iioo ikitũla kwiiiza kumuakue uMuana-muntu. 28 Kuitĩ tũlũ pensi pĩna umuimba wĩĩlĩ, paapo indĩĩ zĩkakĩilingĩĩla. 29 Pĩna lwakĩla ulumpatĩ lwa ntondo zaasio, ĩkamuĩ ĩmpasu ĩkakĩlyupigua, numueli sika ukipũnia uweelu waakue, ninshonda zikigua kwipũna kwigyulu, ningũlũ za kwigyulu zikishũngũsĩka. 30 Paapo kĩkakigyelela ĩkĩlĩgasĩĩlio kya Muana-muntu kwigyulu; nindugu tũlũ zensi za unkũmbigyulu zikilĩla kĩlĩlo nukukumuona uMuana-muntu upolokile mukiania ya malũnde ma kwigyulu kungũlũ nuukulu wingĩ. 31 Ukakuatuma ĩamalaĩka aakue palumuĩ nululi lukulu lwidyede; ndĩo ĩkakualundĩĩla ĩasaagulua aakue kwipũna nandĩ zinĩĩ, kwipũna ĩmpelo igyulu sunga ĩmpelo nzĩa.” 32 “Ĩmanie mpiani kumukuu, pĩna ulutambĩ luakue lwasĩpuka nukũshonga ĩmalũka maakue mukulĩngaa kĩna ĩsongola yanũnkaa 33 Iio gua niniinie, pĩna mwaona aya tũlũ mensi mikigyela, kulĩnge kĩna wĩ piipĩ pamĩlango. 34 Tai namuĩĩla, uLuuli ulu sika lukiula sunga aya tũlũ mensi mikitendeka. 35 iGyulu nĩnsĩĩ zikikĩla, ĩpa inkaani zaane sika zikikĩla kainiino. 36 Ĩpa impola za ntondo zaasio nityũngo liasio kutilĩ numanile; sunga ĩamalaĩka a kwigyulu, nu Muana gaa, ĩpa uTata udũũ. 37 Kĩna alĩ itũlile muntondo za kĩNoe, iio ikitũla pĩna ukiiiza uMuana-muntu. 38 Kĩna iio naalĩ itũlile muntondo zaasio pĩna alĩ wikĩĩlĩ uwijuli wa maazĩ, antu nailĩa nukwikopa; naitoola nukwitoolua, sunga palutondo luulo pĩna uNoe nũingĩla mwipyango; 39 sika naalĩnga sunga uwijuli wa maazĩ nawĩĩza, nuakapĩlia sue; iio ikitũla pĩna ukiiiza uMuana-muntu. 40 iTyũngo liasio, antu abĩlĩ ukaa ĩĩlĩ mumugunda, umuĩ watualue, umuua walekue. 41 Asungu abĩlĩ ukaa ishia, umuĩ watualue, umuua walekue, 42 “Luulo, kengealĩ gua, kunsooko sika mumanile ulutondo kĩ ũShekulu waani pĩna wijile. 43 Ĩpa lĩngĩ ulukaani ulu, umukola numba kanga ĩalumanile ityũngo umũii pĩna ũjile, alũjilikengeala, ĩnumba yaakue ĩlekishĩmbua. 44 Luulo gua niniinie ĩzĩpĩĩlie, kuitĩ ityũngo nasika mulĩsĩĩgile, paapo uMuana-muntu wijile.” 45 “Waani gua umwĩtumi namusuĩĩli namunamasala naalĩ mupeegue umulĩmo nũShekulu waakue, waapeele ĩantu a numba yaakue india zaao pityũngo liao? 46 Muliukũ umwĩtumi nuasio ũShekulu wakue pĩna ukakumuagaana witenda yaasio. 47 Tai namuĩĩla, ukakumuĩĩka wĩĩmukulu munsao zakue tũlũ zensi. 48 Ĩpa umwĩtumi nuasio namubĩĩ kanga waũge munkolo yaakue, ‘ũShekulu waane watinagiaa;’ 49 wandie kukuakua ĩĩtumi ĩĩĩa nukwilĩa nukwikopa palumuĩ nĩagaala ntulu, 50 ũShekulu wa mwĩtumi nuasio ukiiiza palutondo nasikulusĩĩgile, nityũngo nasikulĩmanile, 51 ukakumutiĩnkanula; ukakumuĩĩkĩlia ityũmpĩ liakue palumuĩ nĩanamampĩlu; paapo ikitũla kĩlĩlo nukwikelia ĩmiino.”251 “Kangĩ uutemi wa kwigyulu wĩpianile nĩananso kyumi nalĩ asolile intala zaao, naalongola kukumusĩngĩĩlia umutooli. 2 Ataano aao alĩ anaulu, nĩnaataano alĩ anamasala. 3 ĩAasio naalĩ ĩulu naasola intala zaao, sika naasola kamakũta; 4 ĩpa naanamasala naasola ĩmakũta munsupa palumuĩ nintala zaao. 5 Pĩna umutooli nutinia, naiitindĩla naagona indoolo. 6 Muutiku wa katĩ, lyanga nalĩkula, ‘Ntuuyo umutooli wapika! Pũnĩ mumusĩngĩĩlie!’ 7 Paapo naauuka ĩananso aasio tũlũ, naazĩpĩĩlia intala zaao. 8 iAnaulu naaaĩĩla ĩanamasala, ‘Kupunguĩlĩ ĩmakũta makeei, kunsooko intala zĩĩtu zidiba.’ 9 iAnamasala naaashookeelia, naaũga, ‘Sika makuendile muumo ishie nuniinie; taazu gua, longolĩ kuagulia, mwĩgulĩlie.’ 10 Pĩna naalongola kwigula, nuuza umutooli, ndĩo naalĩ ĩzĩpĩlĩĩlie naingĩla palumuĩ nduyo muwĩnga; uluĩgĩ nalũgyalĩlua. 11 Pembele naaaza ĩananso naĩngĩ, naaũga, ‘Shekulu, Shekulu, kũgyuĩle!’ 12 Ĩpa nuashookeelia, nuũga, ‘Tai namuĩĩla, sika numuĩzĩ inie.’ 13 Luulo gua, kengealĩ, kunsooko sika mumanile ulutondo sunga ityũngo.” 14 “Kuitĩ ikitũla zĩ mpiani ya muntu naalutũngile umusĩnzo, nuĩĩta ĩĩtumi aakue, nuziĩĩka kumiao inshao zaakue. 15 Umuĩ numupeela talanta zitaano umuua zibĩlĩ, umuua ĩmuĩ, muntu wensi kuusũũmi waakue; pembele nulongola. 16 Ĩkamuĩ unuasio naalĩ waanũnkũile ĩtalanta zitaano nuendishuluuzĩlia, nuligia nsaĩlo ya talanta zitaano ninjia. 17 Iio nunuasio naalutĩĩte ĩtalanta zibĩlĩ, nuligia nsaĩlo ya talanta zibĩlĩ ninjia. 18 Ĩpa unuasio naalĩ waanũnkuĩle ĩtalanta ĩmuĩ nuenda numĩsĩmbĩla pansĩ ĩmpeesa ya kĩShekulu waakue. 19 Pĩna nazikĩla ntondo ningĩ, nuuza ũshekulu waa ĩtumi aasio, nũiialia palumuĩ nindĩo. 20 Nuuza unuasio naalĩ waanũnkuĩle ĩtalanta zitaano nuleeta ĩtalanta ninjia zitaano, nuũga, ‘Shekulu, aluĩĩkile kumuane talanta zitaano ntiizi ninjia zitaano naligilie nsaĩlo.’ 21 ũShekulu waakue numuĩĩla, ‘Iiza gua, umwĩtumi namuuza numusuĩĩli; alĩ umusuĩĩli kuna ikeei, nĩkakukuĩĩka wĩĩ umukulu wa mingĩ; ingĩla muulumbi wa kĩShekulu waako.’ 22 “Nuuza naalĩ waanunkuĩle ĩtalanta zibĩlĩ, nuũga, ‘Shekulu, aluĩĩkile kumuane talanta zibĩlĩ; ntiizi ninjia talanta zibĩlĩ, naligilie nsaĩlo.’ 23 ũShekulu waakue numuĩĩla, ‘Iiza gua umwĩtumi namuuza numusuĩĩli; alĩ umusuĩĩli kuna ikeei, nĩkakukuĩĩka wĩĩ umukulu wa mingĩ; ingĩla muulumbi wa kĩShekulu waako.’ 24 Nuuza nunuasio naalĩ waanũnkuĩle ĩtalanta nĩmuĩ, nuũga, ‘Shekulu, alĩ manile kĩna ue wĩmuntu numukakũ, ukuogolaa nĩpĩna sikupandĩĩle, ukulundĩĩlaa nĩpĩna sikupeetile. 25 Luulo nanoopoka, nanenda nanĩmĩsĩmbĩla ĩtalanta yaako pansĩ. Ntĩĩzĩ ĩniako, koo.’ 26 ũShekulu waakue nushookeelia, numuĩĩla, ‘Ue umwĩtumi namubĩĩ kangĩ umukata! Alumanile kĩna nukuogolaa nĩpĩna sika mpandĩĩle, nukulundĩĩla nĩpĩna sika mpeetile? 27 Iio gua, alĩ yukũjĩpĩĩle kwiĩĩka ĩmpeesa yaane muasuluuzia, nĩpĩna naaza aza nijiliaanũnkula ĩniane palumuĩ nĩnsaĩlo. 28 Luulo gua, muleegeliĩ ĩtalanta, mupeelĩ nutĩĩte ĩtalanta kyumi. 29 Kuitĩ wensi nutĩĩte ukipeegua nukwiongeelekigua; namugila ukileegeligua, sunga nukĩtĩĩte. 30 Ĩpa umwĩtumi nasika wijĩpĩĩle, mutaagĩ mukiiti kya kunzi; kuuko kikitũla kĩlĩlo nukwikelia ĩmiino.’” 31 “Pĩna ukiiiza uMuana-muntu muukulu waakue, nĩamalaĩka tũlũ palumuĩ nduyo, paapo ukakikyalansa mwityengu lya ukulu waakue, 32 nindugu zensi zikilundĩĩlua ntongela yaakue; ukakuzikamatuĩla kĩna iio umudĩĩmi nukuzikamatuĩlaa inkolo nimbuli. 33 Ukakuziĩĩka inkolo pamukono wa kĩgoosia, nimbuli pamukono wa kĩkĩĩma. 34 Paapo umutemi ukakuaĩĩla ĩaasio naĩĩlĩ pamukono waakue wa kĩgoosia, ‘Nzuĩ namwakembetilue nuTata waane, usaalĩ uutemi naalĩ muazĩpĩlĩligue kwipũna pautũndua wa unkũmbigyulu; 35 Kuitĩ alĩ numukolue nzala, namumpeela kya kulĩa; alĩ numukolue noota, nampeela nankopa; alĩ numugenda, namunanũnkula. 36 alĩ nĩkĩpuĩ, namuntũnga; alĩ numuluĩle namunsoolia; alĩ nĩĩlĩ mukĩtũngo namunzagaana.’ 37 Paapo ĩakola kulukuuluu ĩkakumushookeelia, aũge, ‘Shekulu, nzalĩ naalĩ kukuoonie umukolue nzala, nakukupeela india, katia umukolue noota nakukupeela ukope? 38 Nzalĩ nalikukuoonie umugenda nakukuanũnkula, katia wĩkĩpuĩ nakukutũnga? 39 Nzalĩ naalĩ kukuoonie umuluĩle katia wĩĩlĩ mukĩtũngo, nakukusoolia?’ 40 uMutemi ukakuashookeelia, ‘Tai namuĩĩla, kĩna alĩ mukumutendela umuĩ waao wa anũna aane naaniino, alĩ mukutndelaa uneene.’ 41 “Paapo ukakuaĩĩla naĩĩlĩ pamukono wa kĩkĩĩma, ‘Legĩ kumuane namwazũmilue; ingĩlĩ mumooto wa kalĩ nakalĩ, naalĩ mukoleleligue ũShetani nĩamalaĩka aakue. 42 Kuitĩ alĩ numukolue nzala, sika namumpeela india, alĩ numukolue noota, sika namumpeela nkope; 43 alĩ numugenda, sika namunanũnkula; alĩ numuluĩle numukĩtũngo, sika namunsoolia.’ 44 Paapo nĩaasio ikishookeelia, aũge, ‘Shekulu, nalĩ alĩ kukuoonie umukolue nzala nĩnoota, katia umugenda, katia ukĩpuĩ, katia umuluĩle, katia wĩĩlĩ mukĩtũngo sika nakukutumĩla? 45 Paapo ukakuashookeelia. Tai namuĩĩla, kĩna sika alĩ mukumutendelaa umuĩ waao wa anũna aane naaniino, iio gua, sika alĩ mukutendelaa nineene.’ 46 Ĩa ikilega ingĩle muukasigua wa kalĩ nakalĩ, ĩpa ĩakola kulukuuluu muupanga wa kalĩ nakalĩ.”261 ũYesu pĩna numala inkaani izi zensi, nuaĩĩla ĩamanigua aakue, 2 “Mumanile kĩna zikikĩla ntondo zibĩlĩ ikitũla Pasaka nuMuana-muntu ukipũnigua wakononteelue mumusalaba.” 3 Paapo ĩapolia naakulu nĩalangi nĩanampala a antu naĩilingĩĩla mukĩanda kya mupolia namukulu nukuĩtaguaa Kayafa; 4 naakomia ĩkialo, itĩ amuguĩle ũYesu kuupembeelia nukukumuulaga. 5 Naaũga, “Sika palutondo nalukulu, koona ilekitũla muzũgo muantu.” 6 ũYesu pĩna alĩ wĩĩlĩ kuBetania munumba ya kĩSimoni munamatana, 7 musungu numuagaana naalutĩĩte kasali ka makũta ma ngele nkakũ, numupĩnduĩla mwityũe liakue pĩna alĩ wikyalansile pandia. 8 iAmanigua pĩna naaona, naataka naaũga, “Waakĩ uulimĩĩlia uu? 9 Kuitĩ ĩmakũta aya aza ishũũmĩkile kwiguligua kuuguli naukulu, nukwipeegua ĩatũka.” 10 ũYesu pĩna nulĩnga, nuaĩĩla, “Nĩkĩ mukumuagia umusungu. Kuitĩ untendĩĩle utendi nauuza dũũ. 11 Kuitĩ ĩatũka kuuzaa mwĩensi itondo zensĩ, ĩpa ĩne sika kwĩensi niniinie intondo zensĩ. 12 Itĩ luulo, wampĩnduĩla umuĩlĩ waane ĩmakũta aya, azuntendĩĩle itĩ kwinjĩpĩĩlia kuuĩĩkua waane. 13 Tai namuĩĩla, Kuensi kĩna zikitanantigua iMpola naNziiza muna unkũmbigyulu tũlũ, naazuntendĩĩle uzu ukiganulua kuwijukĩlo waakue.” 14 Paapo umuĩ wa aasio naikyumi naabĩlĩ, nukuĩtaguaa Yuda Isikaliote, nulongola kuapolia naakulu, 15 nuũga, “Musiiile kwimpeela yaani, pĩna nĩkakumuĩĩka munikono yaani? Naalagaana kukumupeela mpiia makumi matatu 16 Kwipũna paapo nũidũũma ĩlioma lya kumusakia.” 17 Palutondo lwa muandio lwa ugalĩ naugila igaaĩ ĩamanigua naamuagaana ũYesu, naaũga, “Usiiile kukuzĩpĩlĩlie mpĩĩ ĩPasaka?” 18 Nuaĩĩla, “Lendĩ mukaa kumuntu umuĩ,” mumuĩĩle, “uMumania uũgile, tyũngo liane lyasũgamĩĩla; kumuako nikilĩĩla ĩPasaka palumuĩ nĩamanigua aane.” 19 iAmanigua naatenda kĩna ũYesu alĩ waalagĩlĩĩlie, naamĩzĩpia ĩPasaka. 20 Pĩna niĩ mpĩndĩ nwikyalansa pandia palumuĩ nĩamanigua naikyumi naabĩlĩ. 21 Pĩna alĩ ilĩa, nuũga, “Tai namuĩĩla, umuĩ waani ukinshakia.” 22 Naaonekia usungu, naandia kukumuĩĩla umuĩ, “Neenene Shekulu?” 23 Nushookeelia, nuũga, “Uyo nutualile umukono kũlĩĩlania palumuĩ nineene mukiungu, uuzo ukinshakia. 24 uMuana-muntu walongolaa kĩna alĩ muandĩkĩle, ĩpa ukĩa waakue gua, umuntu nuasio nukakumusakia uMuana-muntu! Taazu umuntu nuasio alĩ walekilelua.” 25 Paapo ũYuda naalumusakilie nushookeelia, nuũga, “Neenene, Shekulu?” Numuĩĩla, “Uue uũgile.” 26 Pĩna alĩ ilĩa, ũYesu nuusola uugalĩ nuukembeta, nuuega, nuapeela ĩamanigua aakue, nuũga, “Koĩ, mulĩe; uu wau muĩlĩ waane.” 27 Nusola nĩkĩĩko, nusongelia, nuapeela, nuũga, “Kopelĩ tũlũ ensi muumo. 28 Uu wau mugali waane wilyago nĩPia, nawiitĩkile kunsooko yaiingĩ kuuleegeligua wa mĩlandu. 29 Ĩpa gua namuĩĩla. Kwipũna nantende sika nikikopa kangĩ uupĩi uu wa muzabiibu, sunga ulutondo luulo pĩna nĩkakuukopa naupia palumuĩ niniinie muutemi wa kĩTata waane.” 30 Pĩna naakondia kwiĩmba, naapũna naenda kuNkonko ya Mĩzeituni. 31 ũYesu nuaĩĩla, “Muutiku uu inie tũlũ mukishuukua kunsooko yaane nukũshooka kunũma. Kuitĩ yandĩkue, ‘Nĩkakumukua umudĩĩmi, ninkolo zikishapatĩla.’ 32 Ĩpa pĩna nikiiiukigua, nĩkakumutongeela kũGalilaya.” 33 uPetelo nushookeelia, numuĩĩla, “Kanga tũlũ ensi ashooke kunũma kunsooko yaako, ĩne sika nikitenda yaasio kainiino.” 34 ũYesu numuĩĩla, “Tai nakuĩĩla, uutiku uu, umumbĩ ukaa wikaalĩkalakunkula, ukinkaana nkua zitatu.” 35 uPetelo numuĩĩla, “Kanga injĩpĩle nakĩ kwikia palumuĩ ninduue sika nĩkakukukaana kainiino. ĩAmanigua tũlũ naaũga iio-iioo.” 36 Paapo ũYesu nulongola palumuĩ ndĩo sunga pakĩtanga nakyukuĩtaguaa Getisemane, nuaĩĩla ĩamanigua aakue, Kyalansĩ papa, sunga nende uko nompe. 37 Numusola uPetelo nĩaana abĩlĩ a kĩZebedayo, nuandia kwiona usungu, nukukĩsũsũma. 38 Paapo nuaĩĩla, “ĩNkolo yaane ĩtĩĩte usungu piipĩ kwikia. Ĩĩmĩ papa mukengeale palumuĩ nineene.” 39 Nutela iiniino, nugua pansĩ, nulompa, nuũga, “Tata, malĩĩ ĩishũũmĩkile, ĩkĩĩko ĩkĩ kĩnkĩle; ĩpa sika kĩna numuloelue ĩne, ĩpa kĩna umuloelue uue.” 40 Nuaagaana ĩamanigua agonaa indoolo, numuĩĩla uPetelo, “Sika musũũmilene kwikengeala palumuĩ nineene sunga ĩnsaa nĩnĩmuĩ.” 41 Kyalĩ nuukenge nukwilompa, mulekiingĩla muugemua. ĩNkolo ndoogue, ĩpa umuĩlĩ muneketũ. 42 Nuenda kangĩ kaubĩlĩ, nulompa, nuũga, “Tata, malĩĩ ĩsika ishũũmĩkile ĩkĩĩko kĩnkĩle ndeke kukĩkopela, iio gua, uulooa waako utendue.” 43 Nuenda, nuagaana agonile indoolo kangĩ, kuitĩ ĩmiiso maao alĩ maazaa malũto. 44 Nualeka kangĩ nuenda nulompa kautatu, nuũga kangĩ nkaani zizo-ziizoo. 45 Paapo nuaagaana ĩamanigua aakue, nuaĩĩla, “Gonĩ gua ĩpaino, musũũpie; ityũngo lyasũgamĩĩlaa, uMuana-muntu waĩĩkue mumĩkono ya anamĩlandu.” 46 Uukĩ, kulongole; laaĩ nwinshakia wasũgamĩĩlaa. 47 Alĩ kĩlĩ witambula, laaa ũYuda, umuĩ wikyumi naabĩlĩ nupika; palumuĩ nduyo yũmbĩ kyulu, naatĩĩte ĩmaũmba nĩmasukulĩ, apũnile kuapolia naakulu nĩanampala a antu. 48 Nduzo umusakania alĩ waapĩĩle kĩlĩngasĩĩlio, nuũga, “Nanĩkakumusuna, ingĩ uuzo; muguĩlĩ!” 49 Ĩkamuĩ numuendeela ũYesu, nuũga, “Wiila Shekulu! numusunĩkia.” 50 ũYesu numuĩĩla, “Musuamuua, wijilĩĩle yaani? Paapo naamuendeela, naamuguĩla ũYesu.” 51 Umuĩ waao naalĩ ĩensi nũYesu nusopoola iyũmba liakue, numudumula umusese wa mupolia namukulu, numutema ukutuĩ 52 Paapo ũYesu numuĩĩla, “Shookelia iyũmba liako mukĩnina kiakue, kuitĩ ensi naikityapaa iyũmba ikiulagua kwiyũmba.” 53 Mbaa, usĩĩgile kĩna sika nsũũmile kukumuĩĩla uTata waane ninduyo ukindeetela ino-iinoo ĩamalaĩka kwikĩla magana manzogũ kyumi namabĩlĩ? 54 Ukitimĩĩligua mbii uwandĩkua, kĩna itĩ yoi alĩ ijĩpĩĩle kwitũla? 55 Kukatũngo kaasio ũYesu numaĩĩla ĩmaũmbĩ, “Mbii kamupũnile nĩmaũmba nĩmasukulĩ, munguĩle ĩne zĩ muleegelania? Lutondo kulutondo alĩ kuuzaa nikyalansile palumuĩ niniinie muNumba ya kĩNzua nanimania; sika namunguĩla. 56 Ĩpa izi zensi zitũlile itĩ koona uwandĩkua wa anakĩdagu utimĩĩligue.” Paapo ĩamanigua naamuleka, naamanka tũlũ ensi. 57 Ndĩo naalĩ amuguĩlile ũYesu naamutuala kwa kĩKayapa, umupolia namukulu, pĩna ĩalangi nĩanampala alĩ ĩilingĩlĩĩle. 58 NuPetelo numutiatĩĩla kulĩ sunga kukĩanda kya mupolia namukulu; nũingĩla muumo, nwikyalansa palumuĩ nĩĩtumi, wamĩone ĩmpelo. 59 iApolia naakulu nilindĩ liensi naaidũũma uukuĩli wa ulongo kwa kĩYesu, itĩ amuulage. 60 Sika naaligia, kanga ĩakuĩli iingĩ a ulongo naalĩ igyĩĩle nakĩ. 61 Pembele abĩlĩ naigyelela naaũga, “Uyu aluũgile, ‘Nsũũmile kukumitaula iNumba ya kĩNzua, nukukumĩzengaa kangĩ kuntondo zitatu.’” 62 uMupolia namukulu nuĩmĩka, numuĩĩla, “Sika wishookeeliane kalukaani? Ĩa ikuĩla yaani kumuako.” 63 Ĩpa ũYesu nutuulia. uMupolia namukulu numuĩĩla, “Nakulapia kwa kĩNzua namupanga, ukuĩĩle malĩ ue uue wĩKilisito, Muana wa kĩNzua.” 64 ũYesu numuĩĩla, “Uue uũgile. Kangĩ numuĩĩlĩĩle, kwipũna nantende mukakumuona uMuana-muntu wikyalansile pamukono wa kĩgoosia nwa ngũlũ, upolokile mumalũnde ma kwigyulu.” 65 Paapo umupolia namukulu nutandula intiila zaakue, nuũga, “Watukaa uNzua! Yaa kĩ gua, kwidũũma ĩakuĩli. Laaĩ mũigagiaa ĩpaino uutuki waakue! 66 Musĩĩgileeii?” Naashookeelia, naaũga, “Yumũjĩpĩĩle kwikia.” 67 Paapo naamutiĩla ĩmatĩ muusiu waakue, naamukua nkũndi, naĩngĩ naamukua mpĩĩ, 68 naaũga, “Kilisito, ukupũnĩlie unakĩdagu, waani naazukukuile?” 69 nuPetelo alĩ wikyalansile panzi ya kĩanda; katũgua kamuĩ nakamuagaana, nakaũga, “Ue ninduue aza mwĩpalumuĩ nũYesu Mugalĩlaya.” 70 Nukaana ntongela ya ĩa tũlũ, nuũga, “Sika nuluĩzĩ nukulutambula.” 71 Pĩna nupũna kunzi sunga kukĩtũli, munanso numuua numuona, nuaĩĩla naalĩ ĩĩlĩ paasio, “Uzu aza ĩpalumuĩ nũYesu Munazaleti.” 72 Nukaana kangĩ nukwilapa, “Sika numuĩzĩ umuntu nuasio!” 73 Nakĩĩ katũngo, naalĩ ĩĩmĩkile paasio naamugaana uPetelo, naamuĩĩla, “Tai, ninduue mwĩpalumuĩ ndĩo, kunsooko ĩntambo yaako yakulagĩĩlaa.” 74 Paapo nuandia kwijũma nukwilapa, “Sika numuĩzĩ umuntu nuasio.” Ĩkamuĩ umumbĩ nukunkula. 75 Paapo uPetelo nulũjuka ulukaani lwa kĩYesu naalumuĩĩlĩĩle, “uMumbĩ yũkĩĩlĩ kalakunkula, ukinkaana nkua zitatu.” Nupũna kunzi nulĩla kuusungu dũũ.271 Pĩna naweela, ĩapolia naakulu tũlũ nĩanampala a antu naamukomelia ĩkialo ũYesu, koona amuulage. 2 Naamutũnga, naamutuala naamuĩĩka mumĩkono ya kĩPilato naalĩ mutemi. 3 Paapo ũYuda naalumusakilie, pĩna nuona kĩna walamulaguaa, nuona usungu, nuashookelia ĩapolia naakulu nĩanampala impiia nazĩmakumi matatu. 4 nuũga, “Aza ntimuĩle pĩna aza nuusakilie umugali naugila kautimu.” Naaũga, “Maakĩ maasio ishie kumiĩtu? Malaae uue mukola!” 5 Nuzigumĩla impiia muNumba ya kĩNzua, nulega, nuenda nwĩgoga. 6 iApolia naakulu naazishola, naaũga, “Ingĩ mũiko kukuziĩĩkĩla muuĩkĩlo wa masongelio, kunsooko za ngele ya mugali.” 7 Naakomia ĩkialo, naazishola, naagula umugunda wa muumba utũle pakuaĩĩka ĩagenda. 8 Iio gua, umugunda waasio ukuĩtaguaa mugunda wa mugali sunga nantende. 9 Paapo nazitimĩĩlĩka naalĩ ntambule numunakĩdagu Yelemia nuũga, “Naazishola impiia makumi matatu, ngele yaakue naalĩ mugelelelue, naalĩ amugelĩĩle ityũmpĩ lya aana a Ĩsilaeli, 10 naazipũnia kumugunda wa muumba kĩna ũShekulu alundagĩlĩĩlie.” 11 ũYesu nuĩmĩka ntongela ya mutemi. UMutemi numukolia, nuũga, “Ue uuene umutemi wa Ayahũdi?” ũYesu nuũga, “Uue wiũga.” 12 Pĩna nusokigua nĩapolia naakulu nĩanampala, sika nushookeelia kalukaani. 13 Paapo uPilatu numuĩĩla, “Sika wiiigiane naakukukuĩla mingĩ kumuako?” 14 Sika numushookeelia kalukaani, sunga umutemi nukulĩlua zigizigi. 15 Palutondo nalukulu umutemi kuntendo yaakue ukulĩtũngulĩlagiaa iyũmbĩ mutũngua umuĩ naamusiiile. 16 Paapo alĩ atĩĩte mutũngua umuĩ nwa lukũmo lubĩĩ, nukuĩtaguaa Balaba. 17 Pĩna naĩlundĩĩla, uPilatu nuaĩĩla, “musiiile numutũngulĩlie waani, Balaba katia Yesu nukuĩtaguaa Kilisito.” 18 Kuitĩ alumanile kĩna alĩ amupũnilie kuwĩĩlũ. 19 Pĩna alĩ wikyalansile mwityengu lya ulamuli, umusungu waakue nutuma impola kumuakue, nuũga, “Ulekitũla nulukaani numuntu nuasio nwa kulukuuluu, kuitĩ aza naagĩkilie mundooti utiku uu kunsooko yaakue.” 20 iApolia naakulu nĩanampala naamapeema ĩmaũmbĩ mamutee uBalaba, amuulage ũYesu. 21 uMutemi nuaĩĩla kangĩ, “Muĩa naabĩlĩ musiiile numutũngulĩlie waani?” Naaũga, “uBalaba.” 22 uPilatu nuaĩĩla, “Aĩpa gua, numutendele yaani ũYesu nukuĩtaguaa Kilisito?” Tũlũ ensi naaũga, “wakononteelue mumusalaba!” 23 Nuũga, “Nĩkĩ, alutendile ubĩĩ kĩ.” Naakaka kwikuutĩĩla, naaũga, “Nwakononteelue mumusalaba!” 24 uPilatu pĩna nuona kĩna nayĩĩ nakanda udũũ, ĩpa umuzũgo wikula, nusola ĩmaazĩ, nukalala ĩmĩkono yaakue ntongela iyũmbĩ, nuũga, “numugila kautimu mumugali wa muntu uyu nwa kulukuuluu. Muzilaae uniinie!” 25 Antu tũlũ naashookeelia, naaũga, “umugali waakue nawĩĩ mumiĩtu numuaana ĩĩtu.” 26 Paapo nuatũngulĩlia uBalaba. Pĩna numukua ũYesu namĩkoa, numupũnia wakononteelue mumusalaba. 27 Paapo ĩĩlaasi a mutemi naamutuala ũYesu kwijumba lya kĩtemi; kaũmbĩ keensi nakamulundĩkĩĩla. 28 Naamujiula intiila naamukũmba lyumunkũmbĩ kyasũkũ, 29 naamĩtaa ngala ya miigia naamujiala mwityũe, naamupeela lunangi naatuũngama pamuakue, naaa kumupopota, naũga, “Weela, mutemi wa Ayahũdi!” 30 Naamutiĩla ĩmatĩ, naalusola ulunangi naamukuanga mwityũe. 31 Pĩna naakonda kukumupopota, naamujiula ĩlyumunkũmbĩ, naamujiala intiila zaakue, naamulongolia kukumukononteela mumusalaba. 32 Pĩna alĩ ipũna naataagana numuntu wa kuKilene, ĩliina liakue Simoni; naamukankanĩka wamukenkelie umusalaba. 33 Naapika pana yukuĩtaguaa Goligota (ĩndogolelio yaakue, panungulu ityũe). 34 Naamupeela mubinio namusaalĩnkanigue nĩntundu. Pĩna nulũla, sika nulooa kwikopa. 35 Pĩna naamukononteela mumusalaba naoomolana intiila zaakue, naazikuĩla nsimbi(koona lutimĩĩligue ulukaani naalĩ lutambulue numunakĩdagu. Naoomolana intiila zaane pakatĩ yaao, nĩlyumunkũmbĩ liane naalĩkuĩla nsimbi). 36 Naikyalansa, naamulindĩĩla paasio. 37 Naaĩĩka shokio pityũe liakue naalĩ liandĩkue, “UYU INGĨ YESU, MUTEMI WA AYAHŨDI.” 38 Paapo ĩaleegelania naabĩlĩ naakoononteelua ensi ninduyo, umuua pamukono waakue wa kĩgoosia, umuua pamukono waakue wa kĩkĩĩma. 39 Ndĩo naalĩ ikĩla paasio naamutuka, naiangaazia ĩmatũe maao, 40 Naaũga, “Ue nukumĩtaula ĩNumba ya kĩNzua nukukumĩzenga kangĩ kuntondo zitatu, ĩgũne uue! Malĩĩ ĩwĩMuana wa kĩNzua, tima mumusalaba.” 41 Iio nĩapolia naakulu naamupopota palumuĩ nĩalangi nĩanampala, naaũga, 42 “Alukuagũnaa naĩngĩ; uyo sika wishũũma kukĩgũna. Uyo ingĩ mutemi wa Ĩsilaeli; nwatime ĩpaino mumusalaba, nindiishie kukakumusuĩĩla. 43 Umusanilie uNzua nwamugũne ĩpaino kanga ĩumuloilue, kunsooko alukuũgaa. Ĩne nĩMuana wa kĩNzua.” 44 Iio nĩaleegalania naalĩ akononteelue ensi ninduyo naamutukĩla iio-iioo. 45 Kwipũna ĩnsaa ya mutandatu nayĩĩ kiiti munsĩĩ yensi sunga ĩnsaa ikyenda. 46 Nayĩĩ zĩ ĩnsaa ikyenda, ũYesu mwĩtunta kululi lukulu nuũga, “Eli, Eli, lama sabakitani?” Ĩndogoilelio yaakue, “Nzua waane, Nzua waane nĩkĩ wandekaa?” 47 Naĩngĩ kumiao naalĩ ĩĩmĩkile paasio, pĩna naiigia naaũga, “Uyu ukumuĩta uElia.” 48 Ĩkamuĩ umuĩ numanka, nusola ĩsipongo numijulia umubinio namukalĩ numĩtungĩla mulunangi, numukopia. 49 Naĩngĩ naaũga, “Lekĩ, kulaae malĩĩ uElia ĩukiiza kukumugũna.” 50 Paapo ũYesu mwĩtunta kangĩ kululi lukulu, nutiĩka ĩnkolo. 51 Paapo gua, ipyupa lya Numba ya kĩNzua nalĩtanduka pakatĩ kwipũna kukiania sunga pansĩ. ĩNsĩĩ nĩsũngũsĩka ĩmapampa namatanduka; 52 iibĩĩla naikũnukuka, niiuka miĩlĩ mingĩ ya antu naeelu naalĩ agonile; 53 naapũna mũibĩĩla yaao pĩna wiiuki waakue naukĩla, naingĩla mukaa nanzelu, naaigyeleela iingĩ. 54 Paapo umukulu wa ulugu palumuĩ nindĩo naalĩ amulindĩlĩĩle ũYesu, pĩna naauona umumanga nimpola naalĩ zigyelĩĩle naoopoka pũũ, naaũga, “Tai-taaii, uyu alĩ Muana wa kĩNzua.” 55 Alĩ akoolĩ nĩasungu iingĩ paasio, naalĩ ilaaĩla kulĩ aao naalĩ amutiatile ũYesu kwipũma kũGalilaya nukukumutumĩla. 56 Mumiao alĩ akoolĩ Malia nwa kuMagidala, nuMalia unina wa kĩYakobo nuYosepu, nunina wa aana a kĩZebedayo. 57 Pĩna niĩ mpĩndĩ nuuza muntu mugolĩ wa kuAlimatea, ĩliina liakue Yosepũ, ninduyo umuene alĩ mumanigua wa kĩYesu. 58 Numuagaana uPilatu, numulompa umuĩlĩ wa kĩYesu. Paapo uPilatu nulagĩĩlia wapeegue. 59 uYosepu nuusola umuĩlĩ, nuutũnga muntiila nanzelu nankakũ, 60 nuuĩĩka mukĩbĩĩla kiakue nakĩpia naalukĩsĩmbile mwipyampa, nupingilitia igyũe kyulu pamulango wa kĩbĩĩla, nulongola. 61 Alĩ akoolĩ paapo uMalia nwa kuMagidala, nuMalia muua, naikyalansile naatungĩnkĩĩne nĩkĩbĩĩla. 62 Mudaau, alĩ lutondo nalutiatile uwĩzĩpĩĩlia, ĩapolia naakulu nĩApalisayo naĩlundĩĩla pakĩPilatu, 63 naaũga, “Shekulu, kwijukaa kĩna unuasio umupembeelia aluũgile pĩna alĩ kĩlĩ muumĩ.” Pĩna zakĩla ntondo zitatu nikiiiuka. 64 Luulo gua, lagĩĩlia ĩkĩbĩĩla kĩlindĩĩlue sunga kulutondo lwa katatu, alekiiza ĩamanigua aakue kukumũia nukukuaĩĩla ĩantu, “Wiiukaa kwipũna muakiu; nuupembeelia wa mpelo ukitũla ubĩĩ nangũlũ kwikĩla wa muandio.” 65 uPilatu nuaĩĩla, “Mutĩĩte ĩĩlaasi alindĩĩli; lendĩ mukĩlindĩĩle kĩĩsa kĩna musũũmile.” 66 Naalongola, naakĩlindĩĩla ĩkĩbĩĩla kĩĩsa, naalĩĩĩkĩla igyũe muhuli, palumuĩ nĩĩlaasi aasio naalindĩĩli.281 Pĩna nalukĩla ulutondo lwa wikyali, ulutondo lwa muandio lwijũma pĩna naiiyeeleela, naenda uMalia nwa kuMagidala nuMalia muua kukukĩlaaa ĩkĩbĩĩla. 2 Laaa, naukana mumanga mukulu, kunsooko malaĩka wa kĩShekulu nutima kwipũna kwigyulu, nuuza nulĩpingilitia igyũe, nulikyalansĩla. 3 Nikyelu liakue alĩ zĩ lupĩĩto, nintiila zaakue alĩ nzelu zĩ gyũe la mbũla. 4 Nukunsooko ya kumoopooka, ĩalindĩĩli naaikĩkĩma, naatũla zĩ akiu. 5 uMalaĩka nuashookeelia, nuaĩĩla ĩasungu, “Lekioopokĩ inie, kuitĩ manile kĩna mukumudũũma ũYesu naalĩ mukononteelue mumusalaba. 6 Ukutilĩ munu, kuitĩ wiiukaa kĩna aluũgile. Nzuĩ muone pĩna azugonile ũShekulu. 7 Ambukangĩ muaĩĩle ĩamanigue aakue, ‘Wiiukaa kwipũna muakiu. Laaa, wamutongeela inie kũGalilaya; kuuko mukakumuona.’ Laaĩ gua, namuĩĩlaa.” 8 Naaleganga pakĩbĩĩla kuooa nukuulumbi wingĩ; naamanka kukuaĩĩla ĩaamanigua aakue. 9 Laaa, ũYesu naataagana ndĩo, nuũga, “Weela!” Naamusũgamĩĩla naamuguĩla ĩmĩgulu, naamukulia. 10 Paapo ũYesu nuaĩĩla, “Lekioopokĩ; lendĩ muaĩĩle ĩanũna aane ende kũGalilaya; kuuko ikimona.” 11 Pĩna alĩ alonguĩle, laaa, tyũmpĩ lya ĩlaasi naalindĩĩli naingĩla mukaa, naaaĩĩla ĩapolia naakulu tũlũ naalĩ zitendekile. 12 Naĩlundĩĩla palumuĩ nĩanampala, naakomia ĩkialo, naapeela ĩĩlaasi mpiia ningĩ, 13 naaũga, “ũgĩ, ĩamanigua muutiku amũia, ishie pĩna aza kugonile. 14 Kanga ziigigue numutemi, kukakumupeepeelia mulekiligia uukunkunali.” 15 Naazishola impiia, naatenda kĩna alĩ amanigue. Nulukaani ulu nalusapatĩla muAyahũdi sunga nantende. 16 Nĩamanigua naikyumi numuĩ naenda kũGalilaya sunga kunkonko ĩĩzo ũYesu naalĩ waalagĩlĩĩlie. 17 Pĩna naamuona, naamutekela, ĩpa naĩngĩ naatũla ninkankani. 18 ũYesu nuaagaana, nuĩ kuatambuĩla, nuũga, “Napeegaguaa uusũũmi tũlũ wensi kwigyulu numuna nsĩĩ. 19 Luulo gua, lendĩ muzitende indugu tũlũ zensi zitũle amanigua, ĩmukuabadĩĩzia muliina lya kĩTata, nĩlya Muana, nĩlya Muau Muelu; 20 ĩmukuamania aziambe tũlũ zensi naalĩ numulagĩlĩĩlie inie. Laaa ĩne nkoolĩ palumuĩ niniinie intondo tũlũ zensi, sunga kumpelo ya unkũmbigyulu.” |