Toura of Cote d'IvoireJOHN1 É nuu fɔ́ɔ́lé lúyáán zigó téei, wò mɛ̂ɛ' à lee liang wʋʋ, àle nuu bhe le. Liang wʋʋ láà àle ni Aatana wo nuu ké wɛì, wàa nuu káán-à ké bhà. Liang wʋʋ láà àle nuu zí Aatana-á le. 2 Ale ni Aatana wo nuu ké wɛì lúyáán zigó téei. 3 Aatana' pɔnópɔ̀nó daayè dɔ̀- àle kɔ̀ɔ̀lé le. Pɔɔn óó pɔɔn' é daayèa, à kekekèke òo daa à tíibhà. 4 Sii' àa yɛn, é nùù liang wʋʋ láà àle gi le. Sée wò zí sii láà à pè', ke wò mɛ̂ɛ tàpóló-mɛ̀ɛ̀' à pe le. 5 Mɛ̂ɛ tàpóló-mɛ̀ɛ̀ láà àle mɔ̀ng maa bhaamɛ̀ɛ̀bò' wó lɛitíi lià àng tà le. Kɛ́ mɛ̂ɛ' wó lɛitíi lià láà wàa wɩ́ɩ́yèa à-wùn bhà. 6 Mɛngge' Aatana' à bɔ', wo nuu à leeà wo Záàn. 7 E nu', ke è tó mɛ̂ɛ tàpóló-mɛ̀ɛ̀ láà àbhà kɩ́ɩ́láá, ke è à-wùn zía pe, ke mɛnómɛ̀nó- nù wɩ́ɩ́ à-wùn bhà à wʋʋ lé. 8 Ale àa nuu mɛ̂ɛ tàpóló-mɛ̀ɛ̀a, kɛ́ é nù- ke è tó' wo mɛ̂ɛ tàpóló-mɛ̀ɛ̀ láà àbhà kɩ́ɩ́láá le. 9 É nuu mɛ̂ɛ' à liélé-nàà kpɔ́à láà, àle mɛ̂ɛ tàpóló-mɛ̀ɛ̀ lekinilèkiniá, le à nù lúyáán tà-yè- mɔ̀ng maa mɛnómɛ̀nó tà le. 10 Liang wʋʋ láà e nuu bhe lúyáán tà lii. Ale kɔɔ gbóló' lúyáán tóá le. Kɛ́ lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀bò wòo à dɔn à bhà. 11 E nu' e lekinià mɛ̂ɛbò lià, le àbhà mɛ̂ɛbò láà wòo wɩ́ɩ́ kɔɔ yàà à bhà-wùn bhà le. 12 Kɛ́ mɛ̂ɛ páipái ye' wó wɩɩ' à-wùn bhà, ke wó kpɔ' à lé láà, e tò Aatana-à nɛ́á-bhàà daa' àngle tó gi. 13 È tò' kwɛi, ke Aatana leng' àngle kpɔ́yèa le. Wàa mɛ̂ɛ bhɛ́i ke yuɛn-á. Ang kpɔ́yè àa miɔn ke yàan-wùn-a, sée àa zí bhaamɛ̀ɛ̀ ke gisɛ́lɛ́á. Ale Aatana lengdo' à gi-wùn-a le. 14 Liang wʋʋ láà àle gala' à gi bhaamɛ̀ɛ̀a, le é nu' yaai ko kpe gi le. E nuu gɛ̀ilɛ lenglèng tóà, le é nuu mai-wùn peà kɔɔtókɔ̀ɔ̀tó gi, le kó àbhà mɛ̂ɛnɛ̀ zán gaa gi-gàà wo' le. E nuu e nɛ Aatana gɔ̀n nɛ́wɛ́ɛ́ doá, le é nuu e nɛ láà àbhà mɛ̂ɛnɛ̀ zán bhɔà le. 15 Záàn ké à liélé-nàà kpɔ' lòlò gi ye: Án nuu mɛ̂ɛ' à peà ma: e nuii n zía láà, àle lɛ́ɛ. Ale ké fìláá nle n bhà, atoosiwo é nuu ke nle mɔ́ɔ́ bhɔ bhe laá, ke àle ké bhe. 16 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, liang wʋʋ gigàlà bhaamɛ̀ɛ̀a-yè' é nu' yaai ko kpe gi láà, e gɛ̀ilɛ gi-gɛ̀ilɛ to' mɛnó ko bhà wúnsɛ̀' é nuu à kɔɔ payèa láà à gá. 17 Atoosiwo Aatana' ebhà tɔ́ng' dɔ' lii láà, é àle-wʋ̀ʋ̀ kpɔ̀- Moizi' à bhà, le é nu' à léban-i ko bhà le. Kɛ́ é gɛ̀ilɛ ye' to' ko bhà oo, ni é mai-wùn ye' pe' ko nɛ̀ oo, é àle-wʋ̀ʋ̀ kpɔ̀- Yesu Klisi' à bhà, le é nu' à tàpólói ko nɛ̀ le. 18 Mɛnggemɛ̀ngge òo Aatana ye do bhe. Kɛ́ à gbe' é à gɔ̀n tòlédoá, ke à lekini' zí Aatana-á, ke é yaa à nɛ bhulu gi láà, àle à dɔ̀kɔ̀ɔ̀ gieyèa bhaamɛ̀ɛ̀bò ko nɛ̀ le. 19 Yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bò ni Aatana-kwìì légièwo-mɛ̀ɛ̀bò' wò àng lee Levite-bò láà, Zuifu-bò' wó nuu Zelizalɛm, wo àng kemò bɔ', le wó lo' Záàn bhàgilawoi wo: Le ile wɛ, wáa ileá le? 20 Wó à bhàgilawo' kwɛi, le é à yoobɔ' àng gɔ̀n tàpúúá, òo à tà bànàkpɔ́, le é wɩɩ' ye: E ka gi ye: Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀' wò à lee Klisi láà, àle n gá le. Kɛ́ àa nleá. 21 É à pe' kwɛi, le wó à bhàgilawo' zí wo: Wáa sée ileá le? Eli' i gá la è? Le ye: Ááo. Nle máá Eli-a. Le wo: Tààn Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀' à nu-wùn' bhe láà, àle i gá la è? Le ye: Ááo. Yàa nleá. 22 É a pe' kwɛi, le wó zí wɩɩ' à nɛ̀ wo: Wáa sée ileá àle gi le? Bhè wɩ́ɩ́, ke kó nù dɔn à sèèlài kɛɛá mɛ̂ɛ' wó ko bɔ' láà àng nɛ̀. Í wɩɩ i lekini bhà ye lɔ? 23 Le ye: Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀ Ezai ké à pe' lii ye: Lòlòkpɔ́ wʋʋ ké woloii bhìng bhà. E wɩɩ ye: Kà Gwilinɛ Kpáa giè à tà-zààwɛ́ɛ́ baa, ke ká à mɔɔ kiá dɛlɛngle. Ezai' lòlòkpɔ́-mɛ̀ɛ̀' à-wùn pe' lii ye: à wʋʋ ké woloii bhìng bhà láà, àle n gá le. 24 Sée Zuifu-bò' nuu mɛ̂ɛ' àng bɔyèa Záàn bhàgilawoi kwɛi láà, Faliziɛn-bò' nuu àng gá le. 25 Wó bo', le wó zí à bhàgila dɛ́ɛ wo' wo: Le mɛɛ kɛɛ le ile í sée bɔ́n gò bhaamɛ̀ɛ̀bò bhà-zùlù woii, sée ke Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀ Klisi ni Eli ni Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀' wò à pe láà ile yáá àngle keá le? 26 Záàn' à yoobɔ̀-àng gɔ̀n àle gi ye: Nle an bhaamɛ̀ɛ̀ zùlù yí' wɛ́ɛ́ le. Kɛ́ mɛngdo ke' é ka finibhà, ke káá à dɔn láà, e nuii n zía. 27 Nle máá bhɔyèa àle gɛin-sàbha bhɛɛ lépóló-nùà lefienɛ́ gi. 28 Wúnbò láà à tó ké bhɔ' Betani guan' wò à lee Zudɛɛn láà à zele tia za. Atoosiwo Záàn' nùù bhaamɛ̀ɛ̀ zúlúà bhi' wo le. 29 À tàalà' bhɔ', Záàn' Yesu ye', ke e nuii e lià, le é wɩɩ' ye: Aatana-à bháánɛ́' è tóà bɔ́n gò lúyáán tó bhà-pɔ̀ɔ̀n-a, àle nuii é. 30 Án àle-wùn pe' yáálé ma: mɛ̂ɛ' é nuii n zía láà, àle ké fìláá nle n bhà lɛ́ɛ. Pɔɔn- à kɛɛ ke an àle pe kwɛi, àle ye: é nuu ke nle mɔ́ɔ́ bhɔ bhe, ke àle ké bhe. 31 Sée n lekini máá nuu à dɔn-à fɔ́ɔ́lé. Kɛ́ nle án nù- bhaamɛ̀ɛ̀ zúlúi yí wɛ́ɛ́, ke Izalae-bò yánlé- nù póló' wo à bhà le. 32 Záàn' à pe' kwɛi, le é wɩɩ' zí ye: Án Aatana-à Waa Zaazaa ye', ke e góii lɔngwɛ́ɛ́ gi. E nuu ye tìnìng nɛ̀, le é yɔɔ', le é dɔ' án mɛ̂ɛ' à peii láà à tà le. 33 Nle máá nuu à dɔn-à fɔ́ɔ́lé, kɛ́ Aatana' é n bɔ' bhaamɛ̀ɛ̀ zúlú lià yí wɛ́ɛ́ láà, àle wɩɩ' n nɛ̀ ye: I Waa Zaazaa yè' ke e yɔɔii, è dɔà mɛ̂ɛ' à tà láà, ke àle bhaamɛ̀ɛ̀ zùlù Waa Zaazaa-a-mɛ̀ɛ̀a le. 34 Nle-mii' án à-lèè ye' kwɛi láà, pɔɔn- à kɛɛ ke an wɩɩ ma: àle Aatana gbeá, àle lɛ́ɛ. 35 À pe tàalà' bhɔ', ke Záàn ké tuàn bhi nà àbhà kàleng piilɛá, 36 é Yesu gaa' ke e gieii, le é wɩɩ' ye: Aatana-à bháánɛ́' gieii lɛ́ɛ. 37 Záàn-à kàleng piilɛ láà wó àle ma', wó dɔ' wo' Yesu wɛì le. 38 Yesu' seela' e gi, ke è àng ye, ke wo nuii e wɛì, le é àng bhàgilawo' ye: Ka mɛɛ guo le? Le wó wɩɩ' à nɛ̀ wo: Labi, i yaayè-mɛ́ɛ́' wo le? Wò à pè' Ebɛlɛ-wʋ̀ʋ̀ gi wo Labi, ke wo wɩɩ kààmɔ. 39 Le ye: Kà nu, ke ká à-lèè ye. Wó lo' à wɛì, wo à yàlèè ye', le wó to' à lià kwɛpoo à gi le. Sée e nuu kwɛi, ke yáán loo daa gi' bhɔ. 40 Mɛ̂ɛ piilɛ', Záàn' liangzɛ' àng yàànlé, ke wó dɔ' Yesu wɛì láà, wo nuu mɛngdo leeà Andele. Ale nuu Simon Piɛli lɔ́ɔ̀a le. 41 Andele' go' bhi, le é e dóo Simon láà àle fɔ́ɔ́lé ye', le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Wò Mɛsi' à-wùn pe ziàn láà, kwéé à ye tò. (Sée wò à pè' Ebɛlɛ-wʋ̀ʋ̀ gi wo Mɛsi, ke wo wɩɩ Klisi.) 42 Andele' à pe' kwɛi, le é daa' Simon nɛ̀ liélé, le é lo' à dɔi Yesu lià le. Wó waa' bhi, le Yesu' à gaa' sɛ́inlé, le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Záàn gbe Simon, ile i tɔ́yààtà' tóà dɔ̀yáa gá Sefasi-a le. Wò à pè' kwɛi, ke wo wɩɩ wo: Piɛli. (Wò à pè' zí Piɛli, ke wo wɩɩ gwɛɛ.) 43 À pe tàalà' bhɔ' zí, ke Yesu yéè walá ke è ló Galilee sɛ́ɛ́ gi, le é Filipu ye', le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Bhè daa n wɛì. 44 Besaida-mii' nuu Filipu-a ye Andele ni Piɛli-nù nɛ̀ le. 45 Filipu' go' bhi, le é Natanaɛ ye', le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Wó mɛ̂ɛ' à-wùn peyèa Moizi-à tɔ́ng-sɛ̀ikwɛ́ gi, ke wó zí à-wùn peyèa Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀bòà sɛ́ikwɛ́ gi láà, kwéé à ye tò! Nazalɛti-mii' à gá le. Wo à lee Yesu, le wò à nɛ lee Zozɛfu le. 46 Kɛ́ Filipu' bo' à peá kwɛi, le Natanaɛ' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Bhaamɛ̀ɛ̀ tiàànle-mɛ̀ɛ̀' go Nazalɛti-le bhà le? É à pe' kwɛi, le Filipu' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Bhè nu, ke í i yáánpá à bhà. 47 Yesu' Natanaɛ ye', ke e nuii e lià, le é à pe' à bhà ye: Izalae-wɛ́ɛ́ lekinilèkini' lebhà é le. Yàa wúngge kɛɛ dáingɔ̀n lúá. 48 Natanaɛ' Yesu wʋʋ láà à ma' kwɛi, le é à bhàgilawo' ye: I n dɔ̀n mɛ́ɛ́' wo, le i àle pe kwɛi le? Le Yesu' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Í nuu yaa bhúlu wala tée' gi láà, n yáán ké nuu i bhà, ke Filipu òo i lee bhe. 49 Natanaɛ' à pè- à nɛ̀ àle gi ye: N kààmɔ, má à gànnu tò ma: ile í Aatana gbeá, le í zí Izalae-bò koà gwilinɛá mai lekinilèkiniá le. 50 Natanaɛ' à pe' kwɛi, le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Án à pe' wo' i nɛ̀ ma: n yáán ké nuu i bhà bhúlu wala láà, àle kɛɛ le í kpɔ́yèa n lé kwɛi lɛ́ɛ. Kɛ́ í tuàn à ye láà àle légiètà yeà. 51 Án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: ká lɔngwɛ́ɛ́ yeà, ke a lépóló n tà tɛ́nglà, ke Aatana-à kɩ́ɩ́labò ké góii bhi, ke wo yɔɔii, ke wo nuii nle bhaamɛ̀ɛ̀ gbe n pé ziàn, ke wo zí tɔnng-ii bhi. 1 É kɛɛ' kwɛi, à yáángɛɛn yakanàà-kwèèi, wo nu' mɛnggeà lê dɔi Galilee-pɛ̀ɛ̀' wò à lee Kana láà à gi, le wó nuu à gi-zà baaà le. Wo Yesu laú lee' dɔ kɛɛ-lèè láà à bhà, 2 le wó zí Yesu lekini ni àbhà kàlengbò tó lee', le wó nu' bhi le. 3 Wó wɩ̂ɩ' dɔ' àng nɛ̀ láà, à tó' bhɔ' yɛn lià, le Yesu laú' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Angbhà wɩ̂ɩ tó' yɛn wà! 4 Kɛ́ le Yesu' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Nɔ́ngnɛ́, mɔ̀ng' ko ni i gá ko finibhà le? N pe bha òo bhɔ bhe. 5 Le à laú' wɩɩ' gùábò' nuu bhi láà àng nɛ̀ ye: È wʋʋ óó wʋʋ' peà ka nɛ̀, ká àle kɛ̂ɛ le. 6 E nuu kwɛi, ke sɛ́ɛ́ gbɔ kpákpaa saado ké bhi, Zuifu-bòà bɔ́n gò àng bhà-yì dàà à gi-pɔ̀ɔ̀n-a. Sée sɛ́ɛ́ gbɔbò láà à kemò pe yààn do ké nuu mɔɔà búteli kuà-saaka bhà, le à kemò pe- mɔɔ búteli kàindini-ni-kɔɔ-piilɛ bhà le. 7 Yesu' wɩ̀ɩ̀ gùábò láà àng nɛ̀ àle gi ye: Kà yí ban gbɔbò é à gi, ke è pa. É à pe' kwɛi, le wó gbɔ saado láà à tó pa' kɛ́ɛ́nnɛ́kɛ́ɛ́nnɛ́lé le. 8 Wó bo', le Yesu' wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Kà à ke sí tò, ke ká ló nàa à gá wɩ̂ɩ kɔ́nɔ́wo-mɛ̀ɛ̀ nɛ̀. Le wó lo' nàa à keá à nɛ̀ le. 9 Kɛ́ wɩ̂ɩ kɔ́nɔ́wo-mɛ̀ɛ̀ láà àle zʋʋ àa nuu à wún-á ye: yí' gáláyèa wɩ̂ɩá le. A-wùn gi, é bo' à lígaaá, le é nuu màiwoà à bhà, ke àa wɩ̂ɩ ye láà à gó-lèè dɔn, kɛ́ sée à-nàà ké nuu gùábò' wó yí pa' láà àngle yàànlé kpákpálé. 10 É lemɛ̀dɛ lèè àlei, le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Sá, élaò, bhaamɛ̀ɛ̀ tó- wɩ̂ɩ sɛ̀' dɔ fɔ́ɔ́lé, le wò nuu à-yè' àa sɛ̀a wɛ̀sɛ àle sínma láà àle dɔà dɔ̀ya, ke mɛnó' yaa sɛ̀a le. Kɛ́ ile ké wɩ̂ɩ sɛ̀yè-le to', le bha é ya bhɔ à bhà é la wà! 11 Yesu' e leng-wùn súnmagò à bhà-pɔ̀ɔ̀n fɔ́ɔ́lé' kɛɛ' Kana Galilee sɛ́ɛ́ gi, àle lɛ́ɛ. É à kɛɛ' wo' kwɛi láà, mɛnó' à tò kpókpóá-lèè yè- àle bhà, le àbhà kàlengbò kpɔ́yè' to' à lé le. 12 É bo', le é yɔɔ' Kapɛlɛnau, àle ni à laú ni à lɔ́ɔ̀bò ninà àbhà kàlengbòa, le wó yii-kɔ̀ɔ̀ piilɛnɛ́ ke kɛɛ' bhi le. 13 Zuifu-bòà záyi kpáa' wó nuu à leeà Paki láà à bha' bhɔ' bhɔ lià, le Yesu' tɔnng' Zelizalɛm le. 14 É sɔɔ' Aatana-kwìì kpáa' nuu péng bhi láà à gi, e dîlibò ni bháábò ni tìnìng lóódɔ-mɛ̀ɛ̀bò, ninà wɛ́i faiboo-mɛ̀ɛ̀bò ta' bhi, 15 le é bhɛɛ́ɛ́ ke kpai bhɔ', le é à to' sàbhiliwɛ́ɛ́á, le é àng tó kɛɛ' à gá Aatana-kwìle bhi, ninà bháábò ni dîlibò láà à tóá, le é wɛ́i faiboo-mɛ̀ɛ̀bòà wɛ́i mɛ́sɛn wɛin', le é àngbhà táabhɛlɛbò lébhuola', 16 le é wɩɩ' tìnìng lóódɔ-mɛ̀ɛ̀bò nɛ̀ ye: Kà gó nà pɔɔnbò láà à gá bhɛ́ kwɛi, ke kao n nɛà kwíi é à tó lóódɔ̀i-kwììa. 17 Yesu' à kɛɛ' kwɛi, le àbhà kàlengbò zʋʋ' zana' wo: à bɛɛn ké zɛyèa Aatana-à sɛ́ikwɛ́ gi fɔ́ɔ́lé wo: Aatana, ibhà kwíi láà à-wùn yànyàn ké n tà miniminiyèa. 18 Kɛ́ le Zuifu-bò' à bhàgilawo' wo: I sɔ́n-mɛ̀ɛ̀' kɛɛà ko yàànlé, le ko à gànnuà à bhà ko: ile í à kɛ̀ɛ̀ kwɛi-mɛ̀ɛ̀a le? 19 Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Kà Aatana-kwìì é à wí-le wo bhee, ke án kwii à dɔ dɛ́ɛ woá yáángɛɛn yakaá. 20 É à pe' kwɛi, le Zuifu-bò' wɩɩ' wo: Wó kwee kuà-yisɛ-ni-wɛ́ɛ́-saado kɛɛ' Aatana-kwìì' à dɔyè bhà é la ò, ile í mɔɔà àle dɔ dɛ́ɛ woá yáángɛɛn yakaá è? 21 Kɛ́ Yesu' nùù e leng kwîi' é à bhà láà àle tò Aatana-kwììa-wùn peà le. 22 A-wùn gi, é go' gɔɔ̀le dɔ̀ya ke è zana, le àbhà kàlengbò zʋʋ' zana' é à pe' wo' fɔ́ɔ́lé ye: é Aatana-kwìì dɔ dɛ́ɛ woà yáángɛɛn yakaá láà à-wùn-a le. Wúnbò' é bɛɛnzɛyèa Aatana-à sɛ́ikwɛ́ gi Yesu-wùn gi, ni à lekini' wʋʋbò' pe' àng yàànlé láà, à tó' nù- bhɔi àng gi mai bhà àle gi le. 23 Yesu' nuu Paki fɛ́ɛti bhà Zelizalɛm tée' gi láà, e nuu sɔ́n-wùnbò kɛɛà ziàn bhaamɛ̀ɛ̀bò yàànlé. Ale kɛɛ le mɛ̂ɛ kpe' kpɔ' à-wùn lé bha láà à bhà le. 24 Kɛ́ Yesu leng-le kpɔ́yè àa nuu àng lé, atoosiwo e nuu àng tó dɔn-à kpákpálé. 25 Sánni wò nù pe wó gie à nɛ̀ bhaamɛ̀ɛ̀bò sɔng pé, ke ya woo bo àng gwílé-wùn tó dɔn-á, atoosiwo wún' é nuu bhaamɛ̀ɛ̀ zowɛ́ɛ́ pé, e nuu à tó dɔn-à e lengá. 1 Zuifu-bòà wunmɛ̀ɛ̀ do ke' é nuu Faliziɛn-bò bhɛɛ gi, wo nuu à leeà Nikodɛmu. 2 E nu' Yesu pé gbɛi ke gi, le é à pe' à nɛ̀ ye: Kààmɔ, à gàn ké ko yàan ko: Aatana' i bɔyèa, ke í bhaamɛ̀ɛ̀bò dɔ̂ɔ le. Atoosiwo i sɔ́n-wùnbò' kɛɛ é, mɛngge àa mɔɔii à suu kɛɛá, ke Aatana kɔɔ àa à-mɛ̀ɛ̀ bhà. 3 É à pe' kwɛi, le Yesu' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Án à zɛ i nɛ̀ sii lenglèng tà ma: mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' Aatana òo ile i kpɔ́ dɛ́ɛ wo, ile-mɛ̀ɛ̀ yáá i yáánpáii Aatana-à gwilinɛnɛ̀ bhà. 4 Le Nikodɛmu' à bhàgilawo' ye: Mɛ̂ɛ' yé bo tóá mɔán-á la ò, wò i-mɛ̀ɛ̀ i kpɔ́-kɔ̀ɔ̀ dɛ́ɛ ke keeà lɔ koo, sée ke yáá ni mɔɔii sɔɔ-le ke woá i laa gwílé, ke è nù i kpɔ́ dɛ́ɛ wo le? 5 Le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Án à zɛ i nɛ̀ sii tà ma: à-lèè ké à bhà ke wò ka kpɔ́ dɛ́ɛ' wo yí ni Waa Zaazaa-a le. Wòo mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' à kpɔ́ dɛ́ɛ wo kwɛi-le bhà láà, àle-mɛ̀ɛ̀ àa dɔ̀lèè yeii Aatana-à gwilinɛnɛ̀ bhà. 6 Atoosiwo nɛ́' è go e laa gwílé láà, bhaamɛ̀ɛ̀nɛ̀-zòwɛ́ɛ́ bhɛ́i' to àle gwílé le. Kɛ́ mɛ̂ɛ ye' Waa Zaazaa- àle kpɔ láà, zowɛ́ɛ́ sɛ̀' è go Aatana pé, àle to àle-mɛ̀ɛ̀ gwílé le. 7 An à pe' wo' i nɛ̀ ma: à-lèè ké à bhà ke wò ka kpɔ́ dɛ́ɛ wo láà, à-mài òo i nià. 8 Bhaamɛ̀ɛ̀ kpɔ́yè dɛ́ɛ láà à lébhà ké ye wàà- gie kɔi láà à nɛ̀. Lee' è sɛɛ à nɛ̀, è giè bhi' wo, le mɛ̂ɛ- à viin ma le. Kɛ́ mɛngge àa à gó-lèè ni à ló-lèè-le ke dɔn. Waa Zaazaa' mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' à kpɔ́yè dɛ́ɛá, à-mɛ̀ɛ̀ leng pe- tò kwɛi' wo le. 9 Yesu' à pe' kwɛi, le Nikodɛmu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Ale- kɛɛ-kɔ̀ɔ̀ keeà lɔ? 10 Le Yesu' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Ile-mii' í Izalae-bò kààmɔ kpáaá é la ò, ile yáá zí àle gànnu è? 11 Án à zɛ i nɛ̀ sii lenglèng tà ma: ko wún' dɔn, ko àle pe, le kwéé wún' à-lèè ye, ko à gɛingo le, kɛ́ le àle ke àa bhɔ ka gi mai bhà le. 12 Án kpunglà zé-wùnbò' pe' ka nɛ̀ láà, ka kpɔ́yè àa àle lé kɔɔ' gi é la ò, an lɔngwɛ́ɛ́ gi-wùnbò-le pè' ka nɛ̀, ka kpɔ̀ àle lé-kɔ̀ɔ̀ keeà lɔ? 13 Sée mɛngge òo ló lɔngwɛ́ɛ́ gi do bhe, ke nle bhaamɛ̀ɛ̀ gbe' án go' Aatana pé ke án yɔɔ láà, ke àa nleá. 14 Moizi' dìán tɛ́ɛ́n mɛɛ pie', ke è à yaa yílí lé fúà tà lii kɔɔ' gi láà, bhè à súnmagó àle bhà le. A-kɔ̀ɔ̀ do láà à gi, nle bhaamɛ̀ɛ̀ gbe n lekini n nàà yílí bhà tɛ́nglà-wùn ké bhe, 15 é kɛ̂ɛ kwɛi ke mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è kpɔ́à n lé, à-mɛ̀ɛ̀- nù sii' àa yɛn à sɔlɔ. 16 Atoosiwo bhaamɛ̀ɛ̀bò lɔ̀ɔ̀' è Aatana kɛɛ láà, à nààlé àa bhe. Ale kɛɛ le é ebhà nɛ́' é à gɔ̀n tòlédoá láà à nuyèa, ke mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è kpɔ́à à lé, ke à-mɛ̀ɛ̀ òo nù ló pailé, kɛ́ ke è nù sii' àa yɛn àle sɔlɔ le. 17 E kwɛi sée maiá, Aatana' e gbe bɔ̀- lúyáán é à tà, ke bhaamɛ̀ɛ̀bò- la' wo à sáà gi le. Òo à bɔ, ke è nù àng zɛ lɩ́ɩ́á. 18 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, mɛ̂ɛ' è kpɔ́à à lé, lɩ́ɩ́ àa àle-mɛ̀ɛ̀ bhà. Kɛ́ mɛ̂ɛ' òo kpɔ́ àle lé, ke lɩ́ɩ́' bo àle-mɛ̀ɛ̀ zɛ' woá lɛ́ɛ, yòo wɩ́ɩ́' wo Aatana-à nɛ́wɛ́ɛ́ do-wùn bhà láà à-wùn gi. 19 Sée pɔɔn- à kɛɛ ke lɩ́ɩ́- àle-mɛ̀ɛ̀ zɛ kwɛi láà, àle ye: mɛ̂ɛ tàpóló-mɛ̀ɛ̀-le ké nu' lúyáán tà. Kɛ́ bhaamɛ̀ɛ̀bò kɛɛ-kɔ̀ɔ̀' nuu' wo' yóyooá láà, àle kɛɛ le wó lɛitàlà wo tà-yè fìlawo' lɛipòlò wo tà-yè bhà le. 20 Atoosiwo mɛ̂ɛ tàpóló-mɛ̀ɛ̀ láà à lɔ̀ɔ̀ àa wúnyóo kɛɛ-mɛ̀ɛ̀ kɛɛ. Ale kɛɛ le àa dɔ mɔ̀nglé, ke à tà òo nù félé le. 21 Kɛ́ mɛ̂ɛ ye' àle- e pe wúnnó kɛɛ mai-zàà tà láà, àle-mɛ̀ɛ̀ ké dɔ mɔ̀nglé, le mɛnó- à-lèè ye à-mɛ̀ɛ̀ kɛɛ-wùnbò bhà wo: e wún ma Aatana tà le. 22 É go' àle gi, Yesu ni àbhà kàlengbò ké lo' Zudee lùu gi, le wó mɔ́nɛ́ ke wo' bhi, ke e bɔ́n gò bhaamɛ̀ɛ̀bò bhà-zùlù woii ziàn le. 23 Záàn lekini ké nuu bhaamɛ̀ɛ̀ zúlúà lee' wò à lee Enon láà à gi Salim-pɛ̀ɛ̀ maabhà, atoosiwo yí' nùù kpáaá bhi' wo, le bhaamɛ̀ɛ̀bò' nuu lóà à lià, le é nuu àng zúlúà le. 24 É nuu kwɛi láà, ke wòo Záàn daa kààso gi bhe. 25 Sée wún gbègó' dàà Záàn-à kàlengbò ninà Zuifu-mii do finibhà bha do láà àle bhà le. Wò bɔ́n gò mɛ̂ɛ bhà-zùlù woà kɔɔ' gi, wó nùù wo ké gbègóà àle-wùn gi le. 26 Wó lò- Záàn lià àle gi, le wó à pe' à nɛ̀ wo: Kààmɔ, mɛ̂ɛ' é nu' i lià Zudɛɛn-gùàn zele, ke í à-wùn sɛ̀ pe' bhi láà, kó à ma' wo: à lekini ké zí bhaamɛ̀ɛ̀ zúlúii. Bhè à gaa ke mɛnó páipái- lóii àle lià dɔ̀yáa gá le. 27 Kɛ́ wó à pe' kwɛi, le Záàn' à yoobɔ' ye: Mɛngge àa dɔ̀lèè ye bhiá, ke Aatana-le òo à-mɛ̀ɛ̀ gba à gá. 28 Án à pe' wo' ka yàan ma: nle máá Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀ Klisi' wò à pe à gá, kɛ́ wò nle n gieláyè' gá à liélé-nàà kpɔ́ lià láà, ka lekini kale ká n séeá àle gi le. 29 À lébhà ké ye mɛ̂ɛ' é lê sí-ii àle ni lê lékáán-mɛ̀ɛ̀ wʋʋ zìn ké bhà-yè nɛ̀. Lemɛ̀dɛ lekini' liangzɛà loò láà à nɛ̀ tée' gi, le lê lékáán-mɛ̀ɛ̀- tò' dɔɔ à maabhà bhi, ke è à wʋʋ ma, à zowɛ́ɛ́ nii- daa' wo le. N lekini n pe- kwɛi' wo zí, le mɛ̂ɛ láà à wʋʋ yɔ́ɔ́n' n zúlúyèa le. 30 A-lèè ké à bhà ke àle pe tɔ́' è bhɔ, ke nle n pe- yɔɔ le. 31 Mɛ̂ɛ' è go Aatana pé tɛ́ng gi, àle mɛnó wunlé le. Kɛ́ mɛ̂ɛ ye' è go sɛ́ɛ́ tà, ke lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́iwɛ́ɛ́' àleá, le è liangzɛ kpunglà zé-mài lesósóá le. À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, mɛ̂ɛ' è go lɔngwɛ́ɛ́ gi láà, àle mɛnó wunlé le. 32 Pɔɔn' é à ye' ni é wún' ma' bhi, è àle gɛingo, kɛ́ le mɛngge àa wɩ́ɩ́ à pe bhà le. 33 Kɛ́ sée mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è wɩɩ à-wùn bhà, ke àle-mɛ̀ɛ̀' Aatana dɔn' wo mai-wùn pe-mɛ̀ɛ̀a, ke ya à sòlòtàsolo lɛ́ɛ. 34 Aatana' mɛ̂ɛ' à bɔyèa láà, è Aatana wʋʋ' léban le. Atoosiwo Aatana kɔɔ àa naa ebhà Waa Zaazaa tà à-mɛ̀ɛ̀ nɛ̀. 35 É tó' wo à gbeá láà, à lɔ̀ɔ̀ ké à kɛɛ miniminiyèa. Ale kɛɛ le é pɔnó dɔyèa à kɔlé le. 36 Mɛ̂ɛ' è kpɔ Aatana gbe láà à lé, ke ya sii' àa yɛn à sɔlɔ' wo lɛ́ɛ. Kɛ́ mɛ̂ɛ' òo tóló dɔ Aatana gbe láà àle wʋʋ bhà, yàa sii láà à yeii, kɛ́ ke wún kpɔ̀ à-mɛ̀ɛ̀ tà-wùn àa góii à bhà Aatana gɔ̀n. 1 À pèló wo: mɛ̂ɛ' wó daaii Yesu wɛì, ke é ziàn àng zúlúii, wo tóii kpeá Záàn-à kàlengbò bhà láà, à-wʋ̀ʋ̀ ké daa' Faliziɛn-bò tóló gi. 2 Kɛ́ sée Yesu-à kàlengbò' nuu bɔ́n gò bhaamɛ̀ɛ̀ bhà-zùlù láà à woà le. À leng-le àa nuu mɛngge zúlúà. 3 Yesu' bo' à gànnuá ye: Faliziɛn-bò ké ebhà kàlengbò tò kpeá-wùn mayèa laá, le é go' Zudee lùu gi, le é ló dɛ́ɛ wo' Galilee lùu gi le. 4 Kɛ́ sée gò Zudee lùu gi ke wò ló Galilee lùu gi-zààwɛ́ɛ́- bɔ̀ Samali lùu gi' wo le. 5 Ang lóyè' wàà àle gi Samali-pɛ̀ɛ̀ ke' wó nuu à leeà Sikaa láà à gbɛ̀ɛɛlé le. Sée Zuifu-bò bâa Zakɔbu' bʋʋ' nu' e gbe Zozɛfu nɛ̀ lii láà, e nuu pɛ́ɛ láà à maabhà, 6 le é kɔ̀lɔ̀ng gulu' go' láà é bhi le. Táá' Yesu bhà kun', le é yala' kɔ̀lɔ̀ng gulu láà à kpúnglé, ke yáán' yaa mɛ̂ɛ gwenglé zué le. 7 Samali-nɔ̀ngnɛ́ do ke' nu' yí pai bhi, le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Bhè n gba mi-yìa. 8 E nuu kwɛi, ke àbhà kàlengbò ké lóyèa lígó lɔ́i pɛ́ɛ yáànbhà. 9 Yesu' yí-wùn pe' kwɛi, le Samali-nɔ̀ngnɛ́ láà é à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Mɛɛ kɛɛ le ile Zuifu-mii í mi-yì-wùn peii nle Samali-nɔ̀ng n nɛ̀ le? Pɔɔn- à kɛɛ ke é àle pe' kwɛi láà, àle ye: Zuifu-bò ni Samali-mɛ̀ɛ̀bò wàa nuu sia ké nɛ̀. 10 Kɛ́ le Yesu' wɩɩ' nɔ́ngnɛ́ láà à nɛ̀ ye: Aatana' mɛ̂ɛ' bɔyèa, ke é à peii i nɛ̀ ye: bhè n gba yíá é, é mɛ̂ɛ' gá, í woo nù à dɔn-à laá, ke i lekini ké woo yí-wùn peà à nɛ̀, le è i gba yí' àa bhéi à gá le. 11 Yesu' à pe' kwɛi, le nɔ́ngnɛ́' wɩɩ' ye: Wunmɛ̀ɛ̀, pɔngge àa i gɔ̀n, ke í yí pa à gá, sée yí gulu é e dɔ́ɔ́n-á. È tò' kwɛi la ò, i góà nà yí' àa bhéi láà à gá mɛ́ɛ́' wo le? 12 Ko bâa Zakɔbu ké kɔ̀lɔ̀ng gulu é à to' ko gɔ̀n, ke à lekini' woo mɔ́ à mià, àle ni ebhà náò ni ebhà tolo-pɔ̀ɔ̀nbòa. Ile i fìla' gá àngle tó bhà, le í à peii kwɛi la è? 13 Le Yesu ye: Mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' i yí é à mi, yí lɔ̀ɔ̀ ké i kɛɛ dɛ́ɛ wo. 14 Kɛ́ nle an n pe yí' à nuà láà, mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è àle mià, è à-mɛ̀ɛ̀ nii do' daaà láà, yí bhɛ́i ke lɔ̀ɔ̀ àa à-mɛ̀ɛ̀ kɛɛii àle zìpieta gbonggbongle koo. Wánglafila, an yí' à nuà láà, à gulu ké dɔà à-mɛ̀ɛ̀ zowɛ́ɛ́ pé, le à wɩ̂ɩ- gie, le è to sii' àa yɛn à dàà bhaamɛ̀ɛ̀bò gi-yìa le. 15 Yesu' à pe' kwɛi, le nɔ́ngnɛ́' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Wunmɛ̀ɛ̀, bhè n gba yí ye láà à gá, ke yí lɔ̀ɔ̀ òo nù n kɛɛ, ke n bhàwùn òo nù zin nù yí pai zé-wùn bhà fɛ́ɛ́fɛ́ɛ́lé koo. 16 Le Yesu ye: Ló ibhà gɔɔn leei, ke ká nu kiá zé. 17 Kɛ́ le nɔ́ngnɛ́ ye: Gɔɔn àa n gɔ̀n. Le Yesu ye: Mai ké i pé í à pe' wo' ye: gɔɔn àa i gɔ̀n láà à-wùn gi. 18 Atoosiwo yé gie miɔnbò solu' àng-kwìì lé le. Í zí mɛ̂ɛ ye' à gɔ̀n láà, yàa ibhà gɔɔn-á. 19 À ye láà àle gi, í mai-wùn peyèa. Le nɔ́ngnɛ́ ye: Wunmɛ̀ɛ̀, à gàn' daa n yàànlé tò ma: Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀' i gá le. 20 Kole ko bhɛ́mabò' nùù Aatana lɔ̀ɔ̀kɛɛà tɔɔn é àle gwenglé lii le. Kɛ́ kale Zuifu-bò kale ká wɩɩ ka: mɛ̂ɛ- Aatana lɔ̀ɔ̀kɛɛà lee' gi, à-lèè' Zelizalɛm le. 21 É à pe' kwɛi, le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Nɔ́ngnɛ́, bhè i yáán tó bhi, bha ke' bhi, è bhɔ̀', ko nɛ Aatana lɔ̀ɔ̀kɛɛ-lèè àa tóii tɔɔn é à gwenglé koo, sée àa zí tóii Zelizalɛm-lèè lefienɛ́ bhà koo. 22 Samali-mɛ̀ɛ̀bò kale ká Aatana lɔ̀ɔ̀kɛɛ, ke káá à dɔn. Kɛ́ Zuifu-bò kole laá, ko à dɔn' wo, le ko à lɔ̀ɔ̀kɛɛ le. Atoosiwo Aatana- bɔ̀ Zuifu-bò kole ko tà, le è bhaamɛ̀ɛ̀ la le. 23 Kɛ́ bha ke' bhi, e nuii, sée ya bhɔ tó wo, ke Waa Zaazaa- mai-wùn' è go n nɛ Aatana pé à tàpóló à lɔ̀ɔ̀kɛɛ-mɛ̀ɛ̀bò nɛ̀, ke wò à dɔn wo nɛá, ke wò à lɔ̀ɔ̀kɛ̂ɛ sii tà. N nɛ Aatana- e lɔ̀ɔ̀kɛɛ-mɛ̀ɛ̀ suu leng' àng guo, àngle wó lɛ́ɛ. 24 Atoosiwo Aatana' Waa Zaazaa-a le. A-lèè ké à bhà ke à lɔ̀ɔ̀kɛɛ-mɛ̀ɛ̀bò- à lɔ̀ɔ̀kɛ̂ɛ Waa Zaazaa- à-kɔ̀ɔ̀' à gie àng nɛ̀ láà à gá, ke wò à lɔ̀ɔ̀kɛ̂ɛ sii tà. 25 Yesu' à pe' kwɛi, le nɔ́ngnɛ́' wɩɩ' à nɛ̀ ye: À gàn ké n yàan ma: Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀' wò à lee Klisi láà, à nu-wùn ké bhe. Wo: è nù', àle wúnnó tàpólóà ko nɛ̀ kpanggaale le. 26 Le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Nle-mii' án liangzɛii i nɛ̀ é, wò nle n pe lɛ́ɛ. 27 E to' à pè kwɛi lià, le àbhà kàlengbò' wolo' à lé le. Ale ni nɔ́ng ke liangzɛ̀ kiá-wùn láà à-mài ké àng ni'. Kɛ́ sée àng ke òo mɔɔ à bhàgilawoá wo: i mɛɛ-wùn peii à nɛ̀ le? Ɛ́ɛ́n ka ni à gá ka mɛɛ-lìangzɛii lɛ́ɛ? 28 É kɛɛ' kwɛi, le nɔ́ngnɛ́ láà é ebhà yítà-gbɔ̀ to' bhi, le é lo' péele, le é à pe' pɛ́ɛ-mɛ̀ɛ̀bò nɛ̀ ye: 29 Án gbaan' wúnbò' kɛɛà lii, mɛngge' bhi, ya gie à tó pé n nɛ̀, kà nu kó ló, ke ká à gaa bhee. Keèbhi, àle Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀ Klisi' wò à pe ziàn láà à gá le. 30 Pɛ́ɛ-mɛ̀ɛ̀bò' gbùlù- àle gi, le wó nu' Yesu lià le. 31 Ale' kɛɛii kwɛi láà, ke àbhà kàlengbò ké bhàiwoii à zì wo: Kààmɔ, bhè línɛ́ ke gó a. 32 Kɛ́ le é à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Bhɛlɛ-pɔ̀ɔ̀n ke' n gɔ̀n bhi, káá àle dɔn. 33 É à pe' kwɛi, le àbhà kàlengbò' sɔɔ' à peà wo ké nɛ̀ wo: Mɛngge- tóà nuyè' gá nà lígóá à nɛ̀ yíiín le. 34 Kɛ́ le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Yàa kwɛi. Kɛ́ mɛ̂ɛ' é n bɔ' láà, à pe zòàwùn kɛɛyè ni àbhà gàlá léyaayè' n pe lígóá le. 35 Káá à peii ka: mɛ̂ɛ paán' tó yisɛ, ke mini káán bha- bhɔ è? Kɛ́ nle án wɩɩ ka nɛ̀ ma: kà ka yán lépóló, ke ká lɛgaa bhaamɛ̀ɛ̀' wó nuii yèèèle é àng tà. Wo ye bʋʋbò' à gi-mìnì' tó káán peá láà à nɛ̀. 36 Mini káán-mɛ̀ɛ̀' bhɔ e tɔnɔ ye lià, le é miniwɛ́ɛ́ ban-ii ké tà sii' àa yɛn à-sànmáá le. È tò' kwɛi, mini bɔ-mɛ̀ɛ̀ ni à káán-mɛ̀ɛ̀ ké wo liágóà kiá. 37 Atoosiwo wò à pe' wo ziàn wo: mɛngge' mini bɔ, le mɛ̂ɛ bhɛ́i ke- à kaan láà, mai' à gá le. 38 Pɔɔn- à kɛɛ ke an àle pe kwɛi, àle ye: ka gi do ke òo ga mini' à bɔ-kɩ̀ɩ̀ bhà láà, an ka bɔyèa àle káán lià le. Mɛ̂ɛ bhɛ́ibò' à-kɩ̀ɩ̀ kɛɛ' ka liélé le. Kɛ́ le kale ká nuyèa dɔi àngbhà kɩ́ɩ tulé le. 39 Samali-mɛ̀ɛ̀bò' nuu péng bhi láà, àng kpe ké wɩɩ' Yesu-wùn bhà nɔ́ngnɛ́ láà à wʋʋ lé. É à pe' wo' àng nɛ̀ ye: án wúnbò' kɛɛ', ya gie n nɛ̀ à tó pé láà, wó wɩ̀ɩ̀ à-wùn bhà kwɛi àle-wùn gi le. 40 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, Samali-mɛ̀ɛ̀bò láà wó waa' Yesu lià, le wó bhàiwo' à zì wo: Bhè dɔ gbáágbààa ke í tó ko pé zé. Wó à pe' kwɛi, e to' bhi, le é yáángɛɛn piilɛ kɛɛ' le. 41 A-wùn gi, mɛ̂ɛ' wó zí wɩɩ' à-wùn bhà à lekini wʋʋ lé, wo to' ting kpáalàkpààa. 42 Le wó nuu à peà nɔ́ngnɛ́ láà à nɛ̀ wo: Kó kpɔ́yè' gá à lé dɔ̀yáa gá é, àle àa sí i pe wʋʋ-le bhà koo, atoosiwo ko lekini kwéé à wʋʋ ma tò, le kwéé à gànnu ko: àle lúyáán tó páipái la-mɛ̀ɛ̀a mai lekinilèkiniá le. 43 Yáángɛɛn piilɛ láà é bo' gieá, le Yesu' go' bhi, le é lo' Galilee lùu gi le. 44 Kɛ́ sée e nuu kwɛi, ke à leng' woo à pe fɔ́ɔ́lé ye: Mɛngge àa Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀-le ke yaa bhɛɛ gi à lekini nɛ dɔ-pèèle-le bhà. 45 Yesu' waa' Galilee lùu láà à gi, à nu-wùn ké sɛɛ' bhi-mɛ̀ɛ̀bò nɛ̀ miniminiyèa. Atoosiwo àng lekini ké lo' fɔ́ɔ́lé Paki fɛ́ɛti tà Zelizalɛm, le é sɔ́n-wùnbò' kɛɛ' bhi láà, wó à tó-lèè ye' le. 46 Yesu giè Galilee lùu gi-yèa, e ló ke wo' zí Kana' é yí gala' wɩ̂ɩá pɛ́ɛ' gi fɔ́ɔ́lé láà à gi le. Ale' kɛɛii kwɛi láà, ke kángwa ké gwilinɛ kɔlé-mɛ̀ɛ̀ kpáa do ke' nuu Kapɛlɛnau à gbe bhà. 47 É à ma' wo: Yesu' gó Zudee lùu gi, le a nu Galilee lùu gi laá, le é lo' à lià Kana, le é bhàiwo' à zì ye: Nbhà nɛ́' dɔ nàà yóo lé. Bhè dɔ gbáágbààa ke kó ló Kapɛlɛnau, ke í à la n nɛ̀. 48 Kɛ́ le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Wún súnmagò à bhà-pɔ̀ɔ̀nbò, ni an sɔ́n-wùnbò' kɛɛ láà, káó loò àle-lèè yeà bhe, ke káá kpɔ́ii n lé àle gi wà! 49 Yesu' à pe' kwɛi, le mɛ̂ɛ láà é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Gwilinɛ Kpáa, nbhà nɛ́ láà é tuàn tɛ́ià kɔɔ' bhà é, bhè dɔ' wo gbáágbààa ke í táá ko pé le. 50 Yesu' à pè- à nɛ̀ àle gi ye: Bhè ló, ibhà nɛ́ láà ya tó bhiá. Mɛ̂ɛ láà e kpɔ' Yesu' wʋʋ' pe' à nɛ̀ láà à lé, le é sɛi', le é lo' le. 51 À sɛíyè òo waaà bhe, àbhà gùábò ké à ta' zaá, le wó wɩɩ' à nɛ̀ wo: Ibhà nɛ́ láà ya tó bhiá. 52 É àng bhàgilawò- àle gi ye: É tò- fìláá bha-mɛ̀ɛ̀' bhà le? Le wó à yoobɔ' à gɔ̀n wo: Pai' sàà à kwîi gi yáálé' wo, ke yáán' gie mɛ̂ɛ gwenglé zué dɛ́idɛ̀inɛ́á le. 53 Wó à pe' kwɛi, le nɛ́ nɛ láà à zʋʋ' zana' ye: Yesu' à pè- e nɛ̀ lɛ́ɛ́lɛ́ɛ́ do láà àle bhà ye: ibhà nɛ́' tó bhiá le. Ale kɛɛ le é kpɔ' Yesu lé, àle ni e bhà-mɛ̀ɛ̀bò tóá le. 54 Yesu' e-wùn súnmagò à bhà-pɔ̀ɔ̀n piilɛnàà' kɛɛ' zí Galilee lùu gi, ke ya bo góá Zudee lùu gi, àle lɛ́ɛ. 1 É go' àle gi, ke Zuifu-bòà Aatana lɔ̀ɔ̀kɛɛ-kwèèi ke yéè bhɔ, le Yesu' wala', le é lo' Zelizalɛm le. 2 Sée yí gulu kpáa ke ké péng bhi, wo à lee Ebɛlɛ-wʋ̀ʋ̀ gi wo: Besata. Tong' é káányèa pɛ́ɛ zì, à lé-lèè ye' wò à lee wo Bháábò bɔ̀ à tà-zàà láà, yí gulu láà è àle maabhà za le. Záwa kpákpaa solu ké kɔnɔyèa yí láà à zì. 3 Bhàyúá-mɛ̀ɛ̀bò ni yánwilibò ni gɛɛnban-mɛ̀ɛ̀bò ni nià-mɛ̀ɛ̀bò tinglàtìng ké nuu tóà kpááyèa záwabò láà à wala. [Wo nuu dɔlɔ́à bhi, ke yí- nù viin, 4 atoosiwo Gwilinɛ Kpáa-à kɩ́ɩ́la do ké nuu yɔɔà yí láà à wɛ́ɛ́ bha kemò bhà ziàn, le è yí viin le. Yí- bò' viin-á kwɛi, mɛ̂ɛ fɔ́ɔ́lé' è yɔɔ à wɛ́ɛ́ láà, à pe yúá suu óó suu' à bhà, è bo' wo le.] 5 Mɛngge' nuu bhi, yúá' woo kwee kuà-yaka-ni-wɛ́ɛ́-saaka kɛɛ à bhà. 6 Yesu ké à ye' kpááyèa, le à gàn' daa' à yàan ye: ya mɔ́ bhi, le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Í à pé, ke í tó bhiá è? 7 Le mɛ̂ɛ láà é à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Gwilinɛ, mɛngge' àa n gɔ̀n, ke yí' viin-à tée' gi, à-mɛ̀ɛ̀- nù tó ke è n sí, ke è n sɔɔ à bhà la wà! Sée an à pè' án ló, le mɛngge bhɛ́i ke- yɔɔ n liélé bhi le. 8 É à pe' kwɛi, le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Bhè walá, ke í ibhà sua sí, ke í ló. 9 Yesu' àle pe' kwɛi, mɛ̂ɛ láà e to' sáabhi, le é to' bhiá, le é ebhà sua si', le é gbaan' táásíà le. Sée golo-kwèèi' nuu à gá kwɛpoo à gi le. 10 Zuifu-bò' mɛ̂ɛ láà à ye', le wó à pe' à nɛ̀ wo: Golo-kwèèi' tenglé le. A-lèè àa à bhà ke í ibhà sua lefienɛ́ sí, ke yoo koà lùu gban zɛ. 11 Le mɛ̂ɛ láà é à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Kɛ́ mɛ̂ɛ' é n to' kélékèlèa láà, àle wɩɩ' n nɛ̀ ye: án nbhà sua sí, ke án ló la wà! 12 É à pe' kwɛi, le wó à bhàgilawo' wo: Mɛ̂ɛ' é à pe' i nɛ̀ ye: í ibhà sua sí, ke í ló láà la ò, wáa à gá le? 13 Kɛ́ sée àa nuu e tò bhiá-mɛ̀ɛ̀ láà à dɔn-à. Atoosiwo Yesu ké lèèni' à gɔ̀n bhaamɛ̀ɛ̀bò' nuu' wo' kpáaá láà à-wùn gi. 14 Dɔ̀ya' bhɔ', le Yesu' à ta' Aatana-kwìle, le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Yé tó bhiá màà! Kɛ́ miá wúnyóo kɛɛ' wo koo, ke wún ye' è gie à ye láà à tà, òo nù yaa i lé le. 15 Mɛ̂ɛ láà é go' bhi, le é lo' à pei Zuifu-bò nɛ̀ ye: Mɛ̂ɛ' é n to' bhiá láà, wo à lee Yesu. 16 Sée Yesu' nuu' wo' wúnbò láà à kɛɛà golo-kwèèi láà, àle kɛɛ le Zuifu-bò' nuu à kún-lèè guoà le. 17 Kɛ́ le é à pe' àng nɛ̀ ye: N nɛ' gbaan' bháála kɛɛà lii kɔɔ do' gi, àle tenglé' bhe le. N lekini an bháála kɛ̀ɛ̀ àle-kɔ̀i le. 18 É à pe' wo' kwɛi láà, àle kɛɛ le Zuifu-bò' gbaan lekinilèkini wo' à-yàn gi, ke wò nù à zɛ le. É nuu' wo' Aatana leeà ye e nɛ, ke è e lekini gɔɔn ziàn à gá láà, wó nùù gbaanyèa à-yàn gi kwɛi àle gi le. Wàa nuu à wɛì gòlòbhàlóó láà à gban zɛ-wùn-le lengdo gi koo. 19 Yesu' à pè- àng nɛ̀ àle gi ye: Án à zɛ ka nɛ̀ sii lekinilèkini tà ma: Aatana gbe-le àa wúngge kɛɛ e lekini tà bhiá, fɔ́nni ke ya à kɛɛ-lèè' ye e nɛ gɔ̀n le. Sée à nɛ- wún páipái' kɛɛ, à lekini- zí àle kɛɛ le. 20 Atoosiwo à lɔ̀ɔ̀ ké à nɛ kɛɛ, le è e kɛɛ-wùn tó páipái gie à nɛ̀ le. Sɔ́n-wùn kpákpaabò' à lé- gie à ye láà àle tà, e tuàn à gieà à nɛ̀. È tò' kwɛi, ká à-lèè yeà tée' gi, à-mài ké ka nià. 21 Sée à nɛga-mɛ̀ɛ̀bò zana kɔɔ' gi, ke è níi dɛ́ɛ daa àng gi láà, níi dɛ́ɛ dàà mɛ̂ɛ ye' à gi-wùn- sɛɛ à gbe leng nɛ̀, à lekini- à dàà à-mɛ̀ɛ̀ gi à-kɔ̀ɔ̀ do láà àle gi le. 22 È gò' zí àle gi, à nɛ-le àa mɛnggemɛ̀ngge bhàgilawoii, ke è à zɛ lɩ́ɩ́á, kɛ́ è e gbe láà àle tóyèa bhaamɛ̀ɛ̀ tó páipái bhàgilawo-mɛ̀ɛ̀a le. 23 Sée é à kɛ̀ɛ̀ kwɛi ke mɛnó páipái-nù àle bhɛɛ yaa ye wò à nɛ bhɛɛ yaa kɔɔ' bhà láà à gi le. À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, mɛ̂ɛ' òo Aatana gbe bhɛɛ yaa, ke à-mɛ̀ɛ̀ òo à nɛ' é à bɔ' láà àle bhɛɛ yaa le. 24 Án à zɛ ka nɛ̀ sii lekinilèkini tà ma: mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è e tóló dɔà n wʋʋ bhà, ke è wɩ́ɩ́à mɛ̂ɛ' é n bɔ' láà à-wùn bhà, ke à-mɛ̀ɛ̀' sii' àa yɛn à sɔlɔ' wo lɛ́ɛ. È tò' kwɛi, ke lɩ́ɩ́ àa àle-mɛ̀ɛ̀ bhà koo, kɛ́ ke àle' gó' wo ga-mɛ̀ɛ̀bò pé, le ya daa yáán-mɛ̀ɛ̀bò bhɛɛ gi lɛ́ɛ. 25 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, án à zɛ ka nɛ̀ sii leng tà ma: bha ke' bhi, e bhɔà, le ga-mɛ̀ɛ̀bò- Aatana gbe wʋʋ ma le. Sée bha láà ya bhɔ tó' wo é. Mɛ̂ɛ' wò à wʋʋ maà láà, sii' àa yɛn e daaà àng gi. 26 Atoosiwo sii' àa yɛn, é Aatana gi kɔɔ do' gi láà, è à gbe lekini gi àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. Kɛ́ é sɛɛ' wo' Aatana nɛ̀, le sii' àa yɛn é à gbe lekini gi kwɛi lɛ́ɛ. 27 È gò' ale gi, àle do láà àle zí bhaamɛ̀ɛ̀ gbe' wò à pe láà à gá le. Pɔɔn- à kɛɛ ke Aatana' wúnnówùnnó dɔyèa à kɔlé, ke é à yaayèa bhaamɛ̀ɛ̀ tó páipái bhàgilawo-mɛ̀ɛ̀a láà, àle lɛ́ɛ. 28 Án à pe' woii kwɛi láà, à-mài òo ka nià. Atoosiwo bha ke' bhi, è bhɔ̀', ga-mɛ̀ɛ̀ páipái' wó sɛ́ɛ́ gi, n wʋʋ ké daaà àng tó tóló gi, 29 le mɛ̂ɛ' wò tóà wúnsɛ̀ kɛɛyèa sɛ́ɛ́ tà láà, wò zana, le wò go wo bu gi, ke wò nù sii' àa yɛn à kɛ̂ɛ le. Kɛ́ mɛ̂ɛ' wò tóà wúnyóo kɛɛyèa láà, àngle wò zànà', wò wún' kpɔ́à àngle tà le. 30 Nle máá mɔɔ wúngge kɛɛá n lekini tà. Kɛ́ Aatana- wún gòkéigó-kɔ̀ɔ̀ gie n nɛ̀ kɔɔ' gi, an wún gòkéigò àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. Sée an n pe liang' zɛ láà, an à tó zɛ̀ sii lenglèng' tà le. Atoosiwo máá n lekini zòàwùn-le kɛɛ-lèè guo, kɛ́ mɛ̂ɛ' é n bɔ' láà, an àle zòàwùn kɛɛ-lèè guo le. 31 È tò' ye n lengdo án woo n lekini séeá laá, ke nbhà séenɛ̀ láà òo woo bhɔ̀' ka gi mai bhà, ke mai ké woo tóà ka pé àle gi. 32 Kɛ́ mɛ̂ɛ bhɛ́i ke ké zí n séeá, le à gàn' n yàànlé ma: é nbhà séenɛ̀' kɛɛii láà, e maiá le. 33 Atoosiwo ká mɛ̂ɛ bɔ' Záàn lià, le é to' n-wùn tò maiá-yè séeá ka nɛ̀ le. 34 Sée nle n bhàwùn lefienɛ́ àa woo bhaamɛ̀ɛ̀ ke tò n séeá-wùn bhà. Kɛ́ an Záàn-wùn láà àle pè kwɛi ka nɛ̀, ke ká nù la' wo le. 35 Sée Záàn-le' nùù ye làngbha' é doloii àle nɛ̀, le ká woo nu' à pé, ke ká ka liágó à zán lé bhanɛ́ ke bhà le. 36 Kɛ́ n sée bhɛ́i ke ké zí bhi, àle lé ké gie Záàn-le tà. N nɛ Aatana' sɔ́n-wùnbò' à kɛɛ-bhàà daayèa n gi, ke an à kɛɛ ziàn láà, àngle wó n sée láà à kpáa do keá le. Wò à-lèè yè àle bhà wo: n nɛ láà àle n bɔyèa le. 37 È gò' àle gi, n nɛ' é n bɔ' láà, à lekini' zí n sée láà à kpáè lengá le. Kɛ́ káó à wʋʋ ma, sée káó yáánpá à wɛí-lèè bhà do bhe, 38 le à wʋʋ àa zí waa kaá le. É nle-mii' bɔyèa é, pɔɔn- à kɛɛ ke káá wɩ́ɩ́ n lekini n-wùn bhà láà, àle lɛ́ɛ. 39 Ká Aatana-à sɛ́ikwɛ́-wʋ̀ʋ̀bò gisɔi-le wo ziàn kwɛi maiá, atoosiwo e to ka gi ye: sii' àa yɛn, ka à sɔlɔà àle gi le. Sée Aatana-à sɛ́ikwɛ́ do láà àle n-wùn pe le. 40 Kɛ́ àle tó gi, káá wɩ́ɩ́ nù n pé-wùn bhà, ke sii' àa yɛn láà, ká à sɔlɔ. 41 Máá bhaamɛ̀ɛ̀bò kale ka lɛ́wɛ́ yàà n tà-lèè guoii. 42 Pɔɔn- à kɛɛ ke an àle pe kwɛi, àle ye: án ka dɔn kpákpálé, le à gàn' n yàànlé ma: Aatana lɔ̀ɔ̀ àa ka zʋʋ pé le. 43 Sée nle án nù- n nɛà nu' gi, le káá wɩ́ɩ́ n-wùn bhà le. Kɛ́ sée mɛ̂ɛ bhɛ́i ke- nù' e lekini-le tà laá, le ka wɩɩ àle-wùn bhà le. 44 Aatana' à mɔ̀ɔ̀kiá àa bhe láà, ka dɔà kɔɔ' gi ke àle- lɛ́wɛ́ yaa ka tà, káá àle-lèè guo màà, le ka lesósó ka lɛ́wɛ́ yàà ka ké tà-lèè guo za le. È tò' kwɛi, ka kpɔ̀ n lé-kɔ̀ɔ̀ keeà lɔ àlei tò? 45 Sée òo tóà ka gi ye: nle máà ka daa n nɛ Aatana nɛ̀ le. Kɛ́ Moizi' é àbhà tɔ́ng dɔ' lii, ke ka zʋʋ' à nɛ̀ láà, àle ka daaà à nɛ̀ le. 46 Pɔɔn- àle kɛɛ kwɛi, àle ye: ká woo nù tóà wɩ́ɩ́yèa Moizi wʋʋ-le bhà maiá laá, ke ká woo wɩ́ɩ́à n lekini n pe bhà. Atoosiwo Moizi' sɛ́ikwɛ́' bɛɛnzɛ' lii láà, é nle n nu-wùn to' liélé, le é à pe' à gi le. 47 Kɛ́ é e pe wʋʋ' bɛɛnzɛ' ebhà sɛ́ikwɛ́ gi láà, àle òo bhɔ̀' ka gi mai bhà la ò, n pe wʋʋbò-le- bhɔ̀ ka gi mai bhà-kɔ̀ɔ̀ keeà lɔ? 1 É go' àle gi, Yesu ké lo' Galilee-kɔ̀ɔ̀yí' wò zí à lee wo Tibelia-kɔ̀ɔ̀yí láà à zele tia. 2 É nuu lóà, bhaamɛ̀ɛ̀bò ké nuu à wɛì kpáaá yèèèle. É nuu sɔ́n-wùnbò kɛɛ' woà àng yàànlé bhàyúá-mɛ̀ɛ̀bò bhà ke wò to kélékèlèa láà, àle kɛɛ le wó nuu dɔà à wɛì kwɛi le. 3 É waa' kɔ̀ɔ̀yí láà à zele, le é lo' tɔɔn gwenglé, le é yala' bhi ninà ebhà kàlengbòa le. 4 E nuu kwɛi, ke Paki' é Zuifu-bòà Aatana lɔ̀ɔ̀kɛɛ-kwèèi kpáaá láà, à lóó ke' bhɔ kúlúá. 5 Yesu' e wunlé wala', yéè lɛgaa, ke bhaamɛ̀ɛ̀ ké nuii à pé kpáaá gbùlùùle, le é wɩɩ' Filipu nɛ̀ ye: Ko bhɛlɛ-pɔ̀ɔ̀n lɔ́à mɛ́ɛ́' wo, ke gwiligbá' nuii é, àng tó- pɔɔn bhɛlɛ le? 6 É à peii kwɛi láà, ke à kún-kɔ̀ɔ̀ ké à lekini yàànlé. Kɛ́ é nùù Filipu gidan-bhàgilawo' daaà le. 7 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, Filipu ké à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Ko à pè' kó Denie kàin piilɛ' à búlù lɔ́ laá, àle sínma lefienɛ́ àa mɔɔii lígó sɔ̀ɔ́n bhà, ke mɛ̂ɛ' wó nuii é, àng tó- wo pe dɛ́idɛ̀inɛ́bò sɔlɔ. 8 Filipu' à pe' kwɛi, le Simon Piɛli lɔ́ɔ̀ Andele' é nuu zí Yesu-à kàleng do keá láà, é wɩɩ' Yesu nɛ̀ ye: 9 Minɛ́ ke' zé, búlù solu ni vé kpɛ́ɛ́ piilɛ ké à tà. Kɛ́ pɔɔn láà àle- mɛɛ yɔɔn-à tìngtíng' wó nuii é àng bhà le? 10 Yesu' à pè- àng nɛ̀ àle gi ye: Kà à pe àng nɛ̀ ke wò yalá. Bɩ̂ɩ ké nuu bhi lɛnói mɔɔɔle, le wó yala' à tà le. Sée miɔnbò lesósó ké nuu mɔɔà bhaamɛ̀ɛ̀ wáá solu bhà. 11 Ang tó' bo' yaláá, le Yesu' búlù láà à si', le é à gi-bèaan waa' Aatana nɛ̀, le é à gulu' àng tà le. E vé láà à lekini kɛ̀ɛ̀ zí à-kɔ̀ɔ̀ do láà àle gi, le é à nu' àng nɛ̀, le wó à bhɛlɛ', le é zin' àng kán-nàà tà le. 12 Mɛ̂ɛ' wó nuu bhi láà àng tó' bo' kán-á, le Yesu' wɩɩ' ebhà kàlengbò nɛ̀ ye: Búlù tutubò' to' láà, kà à wóó, ke à ke òo tó gisieá. 13 É à pe' kwɛi, le wó búlù tutu láà à tó woo', le àng kwììbhàyè láà é mɔɔ' gbʋ̀lʋ́ yààn buu-ni-wɛ́ɛ́-piilɛ bhà le. 14 Yesu' sɔ́n' kɛɛ' láà, mɛ̂ɛ' wó à-lèè ye', wo nuu wɩ́ɩ́à wo ké nɛ̀ wo: Mɛ̂ɛ é àle Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀' à nù lúyáán tà-wùn' bhe láà à gá maiá le. 15 Kɛ́ Yesu' à gànnu' ye: wóò nu e síi, ke wò e tó gwilinɛá laá, le é wala', le é ló dɛ́ɛ wo' e bànàkpɔ́i e doá tɔɔn gwenglé le. 16 Yáánpa' bhɔ', le Yesu-à kàlengbò' yɔɔ' kɔ̀ɔ̀yí kpúnglé le. 17 Wó bo' daaá góló gi, le wó wɛ̂ɛ dɔ' à gi yí zele Kapɛlɛnau-pɛ̀ɛ̀ bhà za le. Ale' kɛɛii kwɛi láà, ke lɛi' woo tala, kɛ́ ke Yesu òo àng ta bhe. 18 Kɔ̀ɔ̀yí ké nuu lóà tɔɔn dɔá àng gá, ke wàà ké gieii vúvúlé. 19 Wó bo' góló bɛɛn-á kílo solu ɛ́ɛ́n saado yɔ̀ɔ̀nsínmáá, le wó Yesu ye', ke a wolo à lé àng zía, ke e nuii táásíá yí tà, ke a bhɔ waa lià àng maabhà le. Wó à ye' ke e táásí-ii kwɛi, le súó' daa' àng gi le. 20 Kɛ́ le Yesu' wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Nle án bhi le. Kao súóà. 21 Wó tuàn wɩ́ɩ́à wo: wó à sí ke è daa góló gi, le àngbhà góló wun' to', le é zin' sɛ́ɛ́ bhà, le é to' wàà wo ló lià-yèa le. 22 À tàalà' bhɔ', bhaamɛ̀ɛ̀ tìngtíng' Yesu' àng to' yí zele za láà, wo à-tùlé ye' wo: góló do-kini-dò' nuu bhi láà, Yesu-à kàlengbò ké lo' à gi wo doá, kɛ́ Yesu lekini-le òo daa àle gi àng pé. 23 Kɛ́ le góló kemò' go' Tibelia, le wó waa' wó búlù bhɛlɛ' lee' gi, ke Gwilinɛ Kpáa' bo à gi-bèaan waaá Aatana nɛ̀ láà à-lèè maabhà le. 24 Mɛ̂ɛbò láà wó à gaa' wo: Yesu ni àbhà kàlengbò ke wàa bhi koo, le àng lekini' daa' gólóbò' nuu láà à gi, le wó lo' Yesu gbóló góá Kapɛlɛnau yí zele tia za le. 25 Wó à ta' bhi, le wó à bhàgilawo' wo: Kààmɔ, í nù- zía bha-mɛ̀ɛ̀' bhà le? 26 Le é à yoobɔ' ye: Án à zɛ ka nɛ̀ sii lekinilèkini tà ma: káá n guoii ká sɔ́n-wùnbò' à kɛɛ-lèè ye' n kɔ̀ɔ̀tà láà àle-wùn gi. Ká búlù bhɛlɛ' wo', ke ká kan' láà, ka n guoii àle gi le. 27 Kɛ́ án wɩɩ ka nɛ̀ ma: kao bháála kɛɛà lígó ye' é sie-pɔ̀ɔ̀n-a láà àle lengdo-wùn gi. Lígó ye' à zíi- to ke wò sii' àa yɛn à kɛɛ à bhà leekpɔ̀ɔ̀tili gi láà, ká bháála kɛ̂ɛ àle-wùn gi kpáèa le. Sée bhaamɛ̀ɛ̀ gbe' é liangzɛii ka nɛ̀ é, àle lígó suu láà àle nuà ka nɛ̀ le. Atoosiwo bhaamɛ̀ɛ̀ gbe láà, à nɛ Aatana- ebhà gwilinɛnɛ̀-bià dɔyèa àle kɔlé le. 28 Yesu' à pe' kwɛi, le wó à bhàgilawo' wo: Ko bháála-mɛ̀ɛ̀' kɛɛà àle gi sée, ke è Aatana zʋʋ kún-à le? 29 Le Yesu ye: Aatana-à bháála' bhe, àle ka kpɔ́yè tò é nle-mii' bɔyèa é n lé-yèa le. 30 Le wo: I à pè' kwɛi la ò, i sɔ́n-mɛ̀ɛ̀' kɛɛii, ke ko i wʋʋ láà à tò maiá-lèè yeà à bhà le? Ale-lèè' mɛ́ɛ́ le? 31 Atoosiwo ko bhɛ́mabò' nùù pɔɔn' é go' lɔngwɛ́ɛ́ gi, ke wó nuu à leeà Mani-wɛ́ɛ́ láà àle bhɛlɛà fúà tà lii le. Ale kɛɛ le é bɛɛnzɛyèa Aatana-à sɛ́ikwɛ́ gi wo: Aatana ké àng gba' lígó' é go' lɔngwɛ́ɛ́ gi à gá le. Pɔɔn- à kɛɛ ke ko wɩɩ ko: i leng í i pe sɔ́n-wùn ke kɛ̂ɛ ke kó à ye, àle lɛ́ɛ. 32 Wó à pe' kwɛi, le Yesu' wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Nle án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: lígó' go' lɔngwɛ́ɛ́ gi láà, Moizi-le òo à nu ko bhɛ́mabò nɛ̀ lii. Kɛ́ n nɛ Aatana lekini' à nu' àng nɛ̀, le é zí lɔngwɛ́ɛ́ gi-lìgó lekinilèkini nuii ka nɛ̀ dɔ̀yáa gá le. 33 Pɔɔn- à kɛɛ ke an àle pe kwɛi, àle ye: Aatana' lígó lenglèng' bɔyèa ke án à peii láà, àle mɛ̂ɛ' é góii lɔngwɛ́ɛ́ gi, ke è sii daa bhaamɛ̀ɛ̀bò gi láà à gá le. 34 É à pe' kwɛi, le wó wɩɩ' à nɛ̀ wo: Gwilinɛ, bhè ko gba lígó suu láà àleá lɛ́ile le. 35 Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Lígó' è sii daa mɛ̂ɛ gi láà, àle n gá le. Mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è nuà n pé, vɔ́n àa à-mɛ̀ɛ̀ góii koo, sée mɛ̂ɛ' à kpɔ́yè- tóà n lé, yí mi lɔ̀ɔ̀ àa zí à-mɛ̀ɛ̀ kɛɛii gbonggbongle koo. 36 Ka yánwɛ́ɛ́-le ké n yeyèa, kɛ́ ka kpɔ́yè àa n lé ka: sii' àa yɛn, à dàà mɛ̂ɛ gi-mɛ̀ɛ̀' n gá le. Sée má woo àle pe ka nɛ̀ fɔ́ɔ́lé. 37 Kɛ́ àle tó gi, n nɛ- mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' à nuà n nɛ̀, à-mɛ̀ɛ̀ ké nuà n pé, sée mɛ̂ɛ' è nuà daai n zele, máá à-mɛ̀ɛ̀ piékɛɛii n wɛì gbonggbongle. 38 Atoosiwo án go' lɔngwɛ́ɛ́ gi, ke mɛ̂ɛ' é n bɔ' láà, án àle zòàwùn kɛ̂ɛ le. Mɔ́ɔ́ nu n lekini n pe zòàwùn-le kɛɛi. 39 Sée mɛ̂ɛ' é n bɔ' láà, e wʋʋ kpɔ' n bhà ye: é bhaamɛ̀ɛ̀ páipái' maakpɔ́yèa n bhà láà, án àngle tó zana' wo lúyáán é à yɛn-kwèèi le. Kɛ́ àngle ke gi òo sieà n kɔ̀ɔ̀tà. 40 E zí kwɛi maiá, mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è nle Aatana gbe n súnmagóà, ke à kpɔ́yè-tóà n lé, à-mɛ̀ɛ̀ ké sii' àa yɛn à sɔlɔà, le an à-mɛ̀ɛ̀ zana lúyáán é à yɛn-kwèèi le. N nɛ Aatana pe zòàwùn' à gi, àle lɛ́ɛ. 41 Yesu' à pe' wo' ye: lígó' go' lɔngwɛ́ɛ́ gi, ke è banná sáalé, àle e gá láàá, Zuifu-bò' nùù wo yuun gi-zààbɔà à gá àle gi wo: 42 Zozɛfu gbe Yesu', ko à nɛ ni à laa-nù tó dɔn láà la ò, àle àa é wo è? Le mɛɛ kɛɛ le è wɩɩ ye: ele ké go' lɔngwɛ́ɛ́ gi, le é zinna' le? 43 Wó nuu à peà kwɛi, le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Kao ka yuun gi-zààbɔà ka lekini tà kwɛi. 44 Atoosiwo mɛngge àa mɔɔii nuá n pé, ke n nɛ' é n bɔ' láà, àle òo zaa gó à-mɛ̀ɛ̀a. Kɛ́ mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è nuà n pé, án à-mɛ̀ɛ̀ zanaà lúyáán é à yɛn-kwèèi. 45 Ale kɛɛ le Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀bò' à bɛɛnzɛ' woà sɛ́ikwɛ́ gi lii wo: Ang tó páipái- mai síà Aatana lekini' à lé le. Pɔɔn- à kɛɛ ke mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è n nɛ Aatana wʋʋ ma, ke è wɩɩ àbhà mai-wùn bhà, à-mɛ̀ɛ̀- to ke è nu n pé, àle lɛ́ɛ. 46 Òo tó ye mɛngge- yáánpáyè' gá n nɛ Aatana bhà, ke àa nle-mii' án góii à pé é nleá le. Nle án yáánpa' n nɛ bhà le. 47 Án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' i kpɔ́yè- tóà n lé, ke i-mɛ̀ɛ̀ yé sii' àa yɛn à sɔlɔ' wo lɛ́ɛ. 48 Atoosiwo lígó' è sii' àa yɛn à daa mɛ̂ɛ gi, àle n gá le. 49 Ko bhɛ́mabò ké Mani láà àle bhɛlɛ' fúà tà, sée àle tó gi, wo nu' gai. 50 Kɛ́ lígó ye' é góyèa lɔngwɛ́ɛ́ gi, ke é yɔɔyèa, ke mɛ̂ɛ' è à bhɛlɛ, à-mɛ̀ɛ̀ àa ga koo, an àle peii é. 51 Sée lígó' góyèa lɔngwɛ́ɛ́ gi kwɛi, ke é yɔɔyèa, ke sii' àa yɛn é à gi láà, àle n gá le. Mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è àle bhɛlɛ, àa gaii gbonggbongle koo. Sée an lígó' nuà, ke è tó bhaamɛ̀ɛ̀bò là à bhà-pɔ̀ɔ̀n-a láà, àle n-wììa le. 52 É à pe' kwɛi, le Zuifu-bò' sɔɔ' wo ké gbègóà wo: Mɛ̂ɛàn é è à-kɔ̀ɔ̀ keeà lɔ, ke è e lekini-wìì-le nu ko nɛ̀ bhɛlɛ-pɔ̀ɔ̀n-a le? 53 Yesu' à pè- àng nɛ̀ àle gi ye: Án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: káó bhaamɛ̀ɛ̀ gbe-wìì-le bhɛ̀lɛ̀', sée ke káó à yuɛn-le mi laá, ke sii' àa yɛn àa daaii ka gi àlei. 54 Mɛ̂ɛ' è n-wìì bhɛlɛà, ke è n yuɛn mià, ke àle-mɛ̀ɛ̀' sii' àa yɛn à sɔlɔ' wo lɛ́ɛ. È tò' kwɛi, án à-mɛ̀ɛ̀ zanaà lúyáán é à yɛn-kwèèi. 55 Atoosiwo n-wìì láà, lígó lekini' à gá, le n yuɛn láà é zí mi-yì lengá le. 56 Mɛ̂ɛ' è n-wìì bhɛlɛ, ke è n yuɛn mi, ko ni à-mɛ̀ɛ̀ ko kɔɔ ké tóà ko ké kwenglé lɛ́ile, yàa káán n bhà, le n lekini máá káán à-mɛ̀ɛ̀ bhà le. 57 N nɛ' é n bɔyèa é, sii' àa yɛn, e à gi. Le sii láà é zí n lekini n gi à sáà gi le. A-kɔ̀ɔ̀ do láà à gi, mɛ̂ɛ' è n-wìì bhɛlɛ, sii do láà e daaà zí à-mɛ̀ɛ̀ leng gi n lekini sáà gi. 58 N-wìì láà àle lígó' é góyèa lɔngwɛ́ɛ́ gi à lekiniá le. Ale àa ye ko bhɛ́mabò' pɔɔn' bhɛlɛ' fúà tà lii láà àle nɛ̀. Atoosiwo àngle ké ga'. Kɛ́ mɛ̂ɛ' è à ye é àle bhɛlɛà, àle-mɛ̀ɛ̀ àa gaii gbonggbongle koo. 59 Yesu' liang' zɛ', ke e bhaamɛ̀ɛ̀ dɔɔii Aatana-kwìle Kapɛlɛnau bhi, àle lɛ́ɛ. 60 Yesu-à kàlengbò' à wʋʋ láà àle ma' kwɛi, le àng kpe kpáa ke' wɩɩ' wo ké nɛ̀ wo: Tóló dɔ̀ wʋʋ suu é àle bhà-yè ké kpókpóá lɛ́! Wáa- mɔɔà àle bhà le? 61 Yesu' bo' à gànnuá e zowɛ́ɛ́ pé ye: ebhà kàlengbò ké kóò kpɔ́ii à-wùn gi kwɛi laá, le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Án wʋʋ' pe' láà la ò, àle a tó zí kale ka gɛɛnlé màà n-wùn bhà gɛɛn-á la è? 62 Le ká woo nù nle bhaamɛ̀ɛ̀ gbe n ye-le woà, ke án tɔɔnkún-ii án nuu lee' gi fɔ́ɔ́lé láà à gi wɛ? Ka woo à-kɔ̀ɔ̀ keeà lɔ àlei tò? 63 Waa Zaazaa' sii' àa yɛn à daa mɛ̂ɛ gi le. Bhaamɛ̀ɛ̀ bu ye' mɛ̂ɛ bhà kpunglà zé láà, àle àa mɔɔii tɔnɔ kɛɛá Aatana zué. È tò' kwɛi, ke án wʋʋbò' pe' ka nɛ̀ láà, à tó- zìn Waa Zaazaa- sii' àa yɛn à daa' wo mɛ̂ɛ gi láà àle-wùn bhà le. 64 Sée mɛnggoò' ka kpe gi láà, wàa wɩ́ɩ́yèa n-wùn bhà sɛ̀a. Pɔɔn- à kɛɛ ke Yesu' àle pe' kwɛi láà, àle ye: mɛ̂ɛ' wàa nuu wɩ́ɩ́yèa à-wùn bhà sɛ̀a láà, e nuu àng tó dɔn-à à zigó gi fɔ́ɔ́lé. Mɛ̂ɛ lefienɛ́' é nuu à lénù pɔɔn nɛ̀-mɛ̀ɛ̀a láà, e nuu zí à leng dɔn-à fɔ́ɔ́lé. 65 É go' àle gi, le é wɩɩ' ye: Pɔɔn- à kɛɛ ke án à pe' ka nɛ̀ sáaan ma: mɛngge àa mɔɔii nuá n pé, ke n nɛ-le òo à-bhàà daa à-mɛ̀ɛ̀ gi láà, àle lɛ́ɛ. 66 É si' lóó poo àle bhà, Yesu-à kàlengbò láà àng kpulu kpáa ke' káán' wo' à bhà, le wó bo' lò à wɛì-wùn-a le. 67 Yesu' à pè-àle gi ebhà mɛ̂ɛ buu-ni-wɛ́ɛ́-piilɛ' wó to' láà àng nɛ̀ ye: Le kale wɛ, tààn kale káá à pé ke ká ló è? 68 Yesu' à pe' kwɛi, le Simon Piɛli' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Ko lóà wáa pé le, Gwilinɛ Kpáa? Kɛ́ ke sii' àa yɛn à dàà mɛ̂ɛ gi-wʋ̀ʋ̀' go i líílé le. 69 Le kole ko kpɔ́yè' gá i lé, le kó à gànnuyèa ko: ile í Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀' wò à pe láà à gá le. 70 Piɛli' à pe' kwɛi, le Yesu' wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Mɛ̂ɛ buu-ni-wɛ́ɛ́-piilɛ' ká é, nle án kale ka si' bhaamɛ̀ɛ̀ finibhà, ke ká daa n wɛì le. Tààn àa kwɛi è? Kɛ́ mɛngdo ke' ka kpe gi zé, gɔɔ̀yóo-bhààmɛ̀ɛ̀' àleá le. 71 É nùù wɩ́ɩ́à nà Simon Isikalio-mii gbe Zuda' é à lénu' pɔɔn nɛ̀ dɔ̀ya láà àleá le. Sée àbhà mɛ̂ɛ buu-ni-wɛ́ɛ́-piilɛ láà àng gi dini' nuu Zuda láà à gá le. 1 Ale zìpieta, Yesu ké nuu táá kpɔ́à Galilee lùu gi. Atoosiwo àa nuu à pé ke é gie Zudee lùu pé koo, Zuifu-bò' nuu à zɛ-lèè guo' woà bhi láà à-wùn gi. 2 Kɛ́ sée e nuu kwɛi, ke Aatana lɔ̀ɔ̀ kpáa', Zuifu-bò- à kɛɛ gbáiwa wala láà à bha ke' bhɔ kúlúá. 3 Yesu lɔ́ɔ̀bò' à pè- à nɛ̀ àle gi wo: Bhè walá, ke í ló Zudee lùu gi, ke i sɔ́n-wùnbò' kɛɛ ziàn láà, ke i pe gi-mɛ̀ɛ̀ yemò' bhía za, àng tó- nù à-lèè ye. 4 Atoosiwo mɛ̂ɛ' í à pé ke wò i dɔn, i-mɛ̀ɛ̀ yáá wún kɛɛ bànàkpɔ́ gi. Á kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, i sɔ́n-wùnbò' kɛɛ ziàn láà, bhè ló ke í dɔ nàa mɔ̀nglé, ke bhaamɛ̀ɛ̀ tó- i dɔn à bhà. 5 É nuu' wo' ke Yesu-wùn òo bhɔ à lɔ́ɔ̀bò lekini gi mai bhà bhe láà, àle kɛɛ le wó à pe' kwɛi le. 6 Kɛ́ le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Lò bhi bha òo bhɔ nle n gɔ̀n bhe. Kɛ́ sée à bha' à gá kale ka gɔ̀n lɛ́ile le. 7 Atoosiwo kale ka sàn àa mɔɔii bhaamɛ̀ɛ̀bò kɛɛá. Kɛ́ an àng tàfélé' wo àng kɛɛ-wùn tó tò yóoá-wùn gi láà, àle kɛɛ le nle n sàn- àng kɛɛ le. 8 A-wùn gi, kale kà ló Zelizalɛm fɛ́ɛti tà. Nle máá lóii ka wɛì líe, atoosiwo nle n pe bha òo bhɔ bhe. 9 É à pe' àng nɛ̀ kwɛi, le é to' Galilee lùu gi bhi le. 10 À lɔ́ɔ̀bò' bo' lóá, le à lekini' nuu lóà Aatana lɔ̀ɔ̀kɛɛ-lèè láà à bhà Zelizalɛm le. Kɛ́ e lo' bhi mɛnó tíibhà bànàkpɔ́ gi. 11 A-wùn gi, Zuifu-bò ké nuu à guoà mɛ̂ɛ' wó nuu fɛ́ɛti tà láà àng finibhà, le wò à pe wo: È mɛ́ɛ́? À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, bhaamɛ̀ɛ̀ kpe kpáa ké nuu sɛ́ɛn gi zɛà à-wùn gi lɛnólɛ̀nó gi. 12 Ang kemò ké nuu wɩ́ɩ́à wo: Wúnsɛ̀ kɛɛ-mɛ̀ɛ̀' à gá le. Kɛ́ le mɛnggoò- wɩɩ wo: Ááo. Yàa kwɛi. È bhaamɛ̀ɛ̀bò wunbílí gisie' wo le. 13 Kɛ́ mɛngge àa nuu mɔɔà e wʋʋ léwaláá à-wùn gi, ke wo súóii woà wunmɛ̀ɛ̀bò gɔ̀n. 14 Wó waa' fɛ́ɛti láà à zué, le Yesu' nuu lóà Aatana-kwìle, le é sɔɔ' bhaamɛ̀ɛ̀bò dɔɔà bhi le. 15 Zuifu-bò' nuu bhi, àng tó ké nuu màiwoà à bhà, le wò wɩɩ wo: Ale-mii' òo kalang kɛɛ é la ò, è à-kɔ̀ɔ̀ kèè lɔ, le è Aatana-à sɛ́ikwɛ́ dɔn le? 16 Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: An n pe táá-kɔ̀ɔ̀bò' gie bhaamɛ̀ɛ̀bò nɛ̀ láà, an à sì Aatana' é n giela' láà àle bhà le. Máá à sí n lekini wunbílí gi. 17 Án wúnbò' peii láà, è tò' ke è gò Aatana gi oo, ɛ́ɛ́n ke è gò n lekini n gi oo, Aatana zòàwùn kɛɛ lɔ̀ɔ̀- tóà mɛ̂ɛ' i bhà, ile í à-nàà dɔn-à le. 18 Atoosiwo mɛ̂ɛ' è wún si e lekini wunbílí gi, ke è à pe láà, ke àle-mɛ̀ɛ̀- e lekini tɔ́' guoii le. Kɛ́ mɛ̂ɛ ye' àle- e gielá-mɛ̀ɛ̀-le tɔ́ guo láà, ke mai-wùn pe-mɛ̀ɛ̀' àleá le. È tò' kwɛi, ke àle-mɛ̀ɛ̀ wʋʋ àa gbègó-wùn-a àlei. 19 Moizi-le òo Aatana-à tɔ́ng dɔ ka nɛ̀ poo è? Kɛ́ kangge ka kɔɔ àa tɔ́ng láà àle bhà. Ka n zɛ-lèè guoii mɔ̀ng' gi le? 20 Yesu' à pe' kwɛi, le mɛ̂ɛbò láà wó wɩɩ' wo: Wáa i zɛ-lèè guoii le? Yínaa yóo' i wɛì lɛ́ɛ. 21 Le é à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Án sɔ́n do-kini-dò' kɛɛ' golo-kwèèi ziàn láà, àle-mài' tuàn ka niyèa kwɛi la è? 22 Kanó ká kaà náò-le to bànɛ́á golo-kwèèi ziàn. Sée Moizi láà àle ka dɔɔ' lò gbùé-yèa le. À leng' zí à-lèè yè- ko bhɛ́ma yemò' nuu à liélé lii láà àngle gɔ̀n le. À zi òo gó à leng-le tà. 23 È tò' àlei kwɛi, ke wò bhaamɛ̀ɛ̀ tò' bànɛ́á golo-kwèèi, ke àle àa tó Moizi-à tɔ́ng sieyèa la ò, mɛɛ kɛɛ le ka ka wɛí sie n bhà, án bhaamɛ̀ɛ̀ yáányè do tó' wo' kwɛi, ke án à to' kélékèlèa golo-kwèèi láà àle-wùn gi le? 24 Ka wúnnó ye ka yánwɛ́ɛ́á kɔɔ' bhà láà, kao à gaaà àle-kɔ̀ɔ̀ bhà viààle. Kɛ́ é kɔɔ lekini' gi, kà àle súnmagó, ke ká nuu mai-wùn peà le. 25 É à pe' kwɛi, le Zelizalɛm-mɛ̀ɛ̀ kemò' sɔɔ' wɩ́ɩ́à wo: Wó mɛ̂ɛ' à zɛ-lèè guoii láà, àle àa é wo è? 26 Kɛ́ na àle liangzɛii mɔ̀nglé, le mɛngge àa wɩ́ɩ́ é la. Tààn wunmɛ̀ɛ̀bò leng- à dɔnyè' gá Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀ Klisi-a maiá la è? 27 Sée kó mɛ̂ɛ é àle gó-lèè dɔn. Kɛ́ Klisi láà àle- nù', mɛngge àa àle gó-lèè dɔn-ii. 28 Ale' kɛɛii kwɛi láà, ke Yesu ké liangzɛii Aatana-kwìle, le é à pe' lòlò gi ye: Ká wɩɩ ka: ká n dɔn-le wo kwɛi, le ka n gó-lèè tó dɔn le. Kɛ́ mɔ́ɔ́ nu n lekiniá. Mɛ̂ɛ' é n giela' láà, àle mai-wùn pe-mɛ̀ɛ̀a le. Kale káá àle dɔn. 29 Sée nle ké à dɔn, atoosiwo àle' n gieláyèa, le án nuyè é à gá àbhà nu gi le. 30 É nuu à pe' woà kwɛi láà, wó nùù à kún-lèè guoà àle gi le. Kɛ́ wòo nù kɔɔ wí à tà, atoosiwo à pe bha òo woo bhɔ bhe. 31 Sée àle tó gi, mɛ̂ɛ' wó nuu bhi láà àng kpulu kpáa ke ké wɩɩ' à-wùn bhà, le wó nuu wɩ́ɩ́à wo: Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀ Klisi' wò à pe láà, àle- nù', àle ké woo sɔ́n kɛɛà, le à pe lé- gie mɛ̂ɛ é àle pe tà la è? 32 Bhaamɛ̀ɛ̀' nuu wùùùnle' zɛà Yesu-wùn gi kwɛi láà, à-wʋ̀ʋ̀ ké daa' Faliziɛn-bò tóló gi. Ale kɛɛ le yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bòà wunmɛ̀ɛ̀bò ni Faliziɛn-bò' wo pe gielá-mɛ̀ɛ̀bò bɔ' à kún lià le. 33 Yesu' à pè- àle gi ye: Án tuàn mɔ́nɛ́ ke woà ka kpe gi, ke án nuu lóà mɛ̂ɛ' é n giela' láà à pé. 34 Sée àle' kɛɛà kwɛi tée' gi, ká n guoà, kɛ́ káá n yeii. Sée an zí lóà lee' gi láà, káá mɔɔii nuá bhi. 35 É à pe' kwɛi, le Zuifu-bò' wɩɩ' wo ké nɛ̀ wo: Mɛ̂ɛ é, yéè ló mɛ́ɛ́' wo, le kole kwáá mɔɔii lóá bhi le? Yéè ló Zuifu yemò' wɛinnáyèa Gɛlɛki lùu gi láà àngle wɛì, ke è liangzɛ Gɛlɛki-bò tó nɛ̀ la è? 36 É à pe' wo' ye: kó e guoà, kɛ́ kwáá e yeii, sée é lóà lee' gi, kwáá mɔɔii lóá bhi láà la ò, àle zía' lɔ le? 37 Fɛ́ɛti láà à léyaa-kwèèi' é nuu à yáángɛɛn kpáèa láà, é bhɔ', le Yesu' dɔ' bhaamɛ̀ɛ̀ zué, le é pian kaan' lòlò gi ye: Mɛ̂ɛ páipái' ká zé é, yí mi lɔ̀ɔ̀- tóà mɛ̂ɛ' i bhà, i-mɛ̀ɛ̀ í nu n pé, ke í yí mi. 38 Mɛ̂ɛ' à kpɔ́yè- tóà n lé kwɛi, mɛ̂ɛ la-yì wun ké góà à-mɛ̀ɛ̀ gi, le à wɩ̂ɩ- gie, le è to ye guan nɛ̀, ye Aatana-à sɛ́ikwɛ́- à pe kɔɔ' gi láà à nɛ̀ le. 39 Dɔ̀ya' bhɔ', le Aatana' ebhà Waa Zaazaa daa' mɛ̂ɛ' wó wɩɩ' Yesu-wùn bhà àng gi le. Kɛ́ Yesu' nuu liang láà à zɛà tée' gi, ke àle bha òo bhɔ bhe. Atoosiwo e nuu kwɛi, ke òo ló mɛ̂ɛnɛ̀ kɛɛ lià e nɛ Aatana pé bhe. Sée é Waa Zaazaa dàà mɛ̂ɛ gi-wùn láà àle to' liélé, le é nuu à-wùn peà pian káányèa lɛ́ɛ. 40 Mɛnggoò' nuu bhaamɛ̀ɛ̀ kpe gi bhi, wó bo' wʋʋ láà à maá, le wó gbaan' wɩ́ɩ́à wo: Mɛ̂ɛ é àle Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀' à nu-wùn' bhe láà à gá maiá le. 41 Le mɛnggoò wo: Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀ Klisi' wò à pe láà, àle mɛ̂ɛ é à gá le. Kɛ́ le mɛnggoò wo: E ka gi lengwo ka: Klisi láà è góà Galilee lùu gi' wo la è? 42 Àbin. Atoosiwo Aatana ké à-wùn to' liélé, le é à pe' ebhà sɛ́ikwɛ́ gi ye: Klisi láà e tóà gwilinɛ Davi ginɛ́á, le wò a kpɔ Betelɛm Davi leng kpɔ̀i-pɛ̀ɛ̀ láà à gi le. Tààn àa kwɛi è? 43 Ale kɛɛ le tìngtíng' nuu banyèa ké tà láà, wún gbègó' daa' àng finibhà Yesu-wùn gi le. 44 Mɛ̂ɛ' wó nuu bhi láà, àng kemò ké nuu à pé wo: wó à kún. Kɛ́ sée mɛngge òo nù kɔɔ wí à tà. 45 Gielá-mɛ̀ɛ̀bò' nuu láà wó sɛi', le yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bòà wunmɛ̀ɛ̀bò ni Faliziɛn-bò' wó àng bɔ' láà, wó wɩɩ' àng nɛ̀ wo: Mɛɛ kɛɛ le ká lo' mɛ̂ɛ' à kún-i láà, káó nu nà à gá le? 46 Le gielá-mɛ̀ɛ̀bò' à yoobɔ' wo: Áá, bhaamɛ̀ɛ̀ bhɛ́i-le ke òo liangzɛ ye mɛ̂ɛ láà è liangzɛ kɔɔ' gi é à nɛ̀ do bhe. 47 Wó à pe' kwɛi, le Faliziɛn-bò' wɩɩ' àng nɛ̀ wo: Ya ka lekini ka wunbílí gisie' wo, le ká à peii kwɛi la è? 48 Tààn e ka gi ye: wunmɛ̀ɛ̀bò ni Faliziɛn-bò' kó zé é, kole ke- wɩ́ɩ́yè' gá à-wùn bhà la è? 49 Kɛ́ wiàwiábò ting' wàa Aatana-à tɔ́ng gòkéi dɔn, lángga' àngle bhà lɛ́ɛ. 50 Kɛ́ wó à pe' kwɛi, le Nikodɛmu', é nuu àng gi dinia, ke a woo nu Yesu lià fɔ́ɔ́lé láà, é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: 51 Élaò, koà tɔ́ng ké ziàn mɛngge kun, ke wòo à-mɛ̀ɛ̀ lekini pe yoo ma, sée ke é wún' kɛɛ', wòo à dɔn bhe è? 52 Le wo: Le Galilee-mii' zí i lekiniá, le ile í à peii kwɛi la è? Bhè i yáán wálá à gi sɛ̀a kɛ̀! I lekini ké à-lèè yeà ye: Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀-le ke àa walá Galilee lùu-le gi. [ 53 Wó go' bhi, le mɛnó' lo' woó kwíle le. 1 Kɛ́ tɔɔn ke' nuu bhi, wo nuu à leeà Olive-tɔ̀ɔ̀n, le Yesu' lo' à bhà le. 2 Lee' kpɔɔ', le é to' le é ló dɛ́ɛ wo' Aatana-kwìle, le mɛnómɛ̀nó' nu' à lià bhi le. É bo' yaláá, le é gbaan' liangzɛà àng nɛ̀ le. 3 E to' bhi, le Aatana-à tɔ́ng dɔ-mɛ̀ɛ̀bò ni Faliziɛn-bò' nu' nà nɔ́ngnɛ́ ke' wó à kun' kang bhà à gá le. Wó nɔ́ngnɛ́ láà à dɔ' bhaamɛ̀ɛ̀ zué bhi, 4 le wó wɩɩ' Yesu nɛ̀ wo: Kààmɔ, nɔ́ngnɛ́ é, wò gò à kún-i zùàkɛɛ-lèè' bhà é. 5 Sée Moizi' tɔ́ng' dɔ' lii láà, e wɩɩ ye: Yáindɔ-lòò suu' kwɛɛ́ɛ́ é, ko à kùn', kó à zɛ gwɛɛá, ke è ga. Kɛ́ è ile i pé ye: kó à kún lɔ? 6 Wó nùù liang-pɔ̀nglé' yaaà à gɔ̀n kwɛi, ke wò à kún wʋʋ bhà, ke wò nù ló à daai wunmɛ̀ɛ̀bò nɛ̀ le. Kɛ́ le Yesu' e wunlé zinna', le é gbaan' bɛɛnzɛà e kɔɛ́ɛ́á sáalé le. 7 É nuu ke wo à bhàgila lesósó woii à-wùn-a, le é e wunlé wala', le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Mɛ̂ɛ' ká bhɛ́ láà, mɛ̂ɛ' óó wúnyóo kɛɛ do bhe, i lefɔ́ɔ́lé bhè gwɛɛ bili nɔ́ng é à bhà bhee. 8 É à pe' kwɛi, le é e wunlé zinná dɛ́ɛ ke wo', le é zí gbaan' bɛɛnzɛà sáalé le. 9 Mɛ̂ɛbò láà wó bo' àle maá kwɛi, àng tàkpákpaabò' ló zì' go', le àng paánbò tó' lo' fɛlɛfɛ̀lɛ̀fɛ̀lɛ́lé, le nɔ́ngnɛ́ láà à lengdo' to' dɔɔ Yesu wunlé bhi le. 10 É kɛɛ' kwɛi, le Yesu' e wunlé walá ke wo', le é wɩɩ' nɔ́ng láà à nɛ̀ ye: Nɔ́ngnɛ́, mɛ̂ɛ' wó nu' nà i gá láà, wò mɛ́ɛ́? Tààn i zɛ̀ lɩ́ɩ́á-mɛ̀ɛ̀ òo nù tó àng finibhà è? 11 Le nɔ́ngnɛ́' wɩɩ' ye: Gwilinɛ, n zɛ̀ lɩ́ɩ́á-mɛ̀ɛ̀ òo nù tó wà! Yesu' a pè- à nɛ̀ àle gi ye: N lekini má zí i bhàwùn tó' wo lɛ́ɛ. A-wùn gi, bhè ló, kɛ́ miá wúnyóo kɛɛ' wo koo le.] 12 É go' bhi, le bhaamɛ̀ɛ̀bò' wó ban' ké tà Yesu lià bhi, é zí liangzɛ dɛ́ɛ wo' àng nɛ̀ ye: Nle án mɔ̀ng màà lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀a le. Mɛ̂ɛ' è daaà n wɛì, à-mɛ̀ɛ̀ àa táásí-ii e yán tíibhà. Mɔ̀ng ké maaà à-mɛ̀ɛ̀ tà, le sii' àa yɛn è daa à-mɛ̀ɛ̀ gi le. 13 Yesu' à pe' kwɛi, le Faliziɛn-bò' wɩɩ' à nɛ̀ wo: I tó' woii i lekini séeá lebhà lɛ́ɛ. É tò' àleá, ke i wʋʋ láà àa maiá. 14 Kɛ́ le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Yàa ni máà tó n lekini séeá, n wʋʋ láà e maiá, atoosiwo nle ké n lekini gó-lèè ni n ló-lèè tó dɔn, kɛ́ kale káá n gó-lèè ni n ló-lèè ke dɔn le. 15 Bhaamɛ̀ɛ̀bò- zʋʋgɔɔn kɔɔ' gi ziàn láà, kale ka liang' zɛ n bhà láà, ka à sì àle bhà le. Kɛ́ nle máá mɛngge sɔng pe. 16 Sée an mɛ̂ɛ ye' à sɔng pe zí, ke à pe-lèè' à gá àlei le. Atoosiwo máá n doá, kɛ́ mɛ̂ɛ' é n giela' láà, ko ni àleá kó kiá le. 17 À bɛɛn ké zɛyèa kaà tɔ́ng-sɛ̀ikwɛ́ gi wo: Sée piilɛ wʋʋ- to do wún' bhà láà, ke à-wùn ké maiá. 18 Án n lekini séeá, le n nɛ' é n giela' láà, é zí n séeá le. 19 Yesu' à pe' kwɛi, le wó à bhàgilawo' wo: I nɛ' mɛ́ɛ́ le? Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Káá n lekini n dɔn, sée káá n nɛ dɔn. Ká woo nù nle n dɔn-à laá, ke ká woo zí n nɛ lekini dɔn-à. 20 Yesu ké wʋʋbò láà à pe' kwɛi, ke e liangzɛii Aatana-kwìle Aatana gbàa-wɛ̀i daa-lé. Kɛ́ mɛngge òo kɔɔ wí à tà tée poo à gi, atoosiwo à pe bha òo woo bhɔ bhe. 21 É go' bhi, le Yesu' à pe' zí àng nɛ̀ ye: Nle má n pe ló' wo é. Sée an lò', ká n guoà, kɛ́ káá n yeii, le ka ga nà ka sɔngá ka bhà le. Atoosiwo án lóii lee' gi láà, káá mɔɔii nuá bhi. 22 É à pe' kwɛi, le Zuifu-bò' wɩɩ' wo ké nɛ̀ wo: Élaò, yéè e leng zɛ' wo, le é wɩ́ɩ́ii ye: e lóà lee' gi láà, kwáá mɔɔii lóá bhi, tààn lɔ? 23 Le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Kpunglà zé-mɛ̀ɛ̀bò' kale kaá le, kɛ́ nle an gò lɔngwɛ́ɛ́ gi' wo, le án zinna' le. Kale ka kpo- gò lúyáán é àle tà le. Kɛ́ nle n kpo àa góii lúyáán tà zé. 24 A-wùn gi, ka kpɔ́yè-le òo tò' n lé, ke ká à gànnu ka: nle án bhe laá, ká gaà nàa ka sɔngá ka bhà àle gi. Pɔɔn- à kɛɛ ke án à pe' ka nɛ̀ sáaan ma: ká gaà nàa ka sɔngá ka bhà láà, àle lɛ́ɛ. 25 Le wó à bhàgilawo' wo: Le wáa ileá le? Le ye: Pɔɔn do', án daa' à peà ka nɛ̀ à zigó gi lii láà, an àleá le. 26 Án sɔng' yeyèa ka bhà, e kpáaá, le máà zí wún' pe ka nɛ̀, é kpáaá le. Kɛ́ mɛ̂ɛ' é n gieláyèa láà, àle mai-wùn pe-mɛ̀ɛ̀a le. Án wúnbò' mayèa à tà, an àle lengdo pe bhaamɛ̀ɛ̀bò nɛ̀ le. 27 Kɛ́ mɛ̂ɛbò láà wòo à gima wo: Yesu' nùù e nɛ Aatana' à-wùn peà àng nɛ̀ kwɛi lɛ́ɛ. 28 Yesu' à pè- àng nɛ̀ àle gi ye: Ka bò' bhaamɛ̀ɛ̀ gbe dun-á tɛ́nglà, le ka nuu à gànnuà ka: nle án bhe le. À-kwèè do láà à gi, ká zí à gànnuà ka: máá wúngge kɛɛ n lekini tà, kɛ́ n nɛ' wʋʋ' kpɔ' n bhà, an àle pe le. 29 Mɛ̂ɛ' é n giela' láà, à kɔɔ ké n-wùn bhà. Yàa n tóyèa n doá, atoosiwo an à zòàwùn' kɛɛ lɛ́nólɛ̀nó bhà le. 30 Yesu' nuu liangzɛ' woà kwɛi láà, bhaamɛ̀ɛ̀ kpe ké kpɔ' à wʋʋ lé. 31 Yesu' à pè- Zuifu yemò' wɩɩ' à-wùn bhà láà àng nɛ̀ àle gi ye: Ka tò' n wʋʋ tà laá, ke ká nu' tói nbhà kàlengbòa mai lengá. 32 Ka à kɛ̀ɛ̀' kwɛi, ká mai-wùn dɔn-à, le mai-wùn láà è ka go nuanɛ̀ gi le. 33 Le wó à yoobɔ' à gɔ̀n wo: Ablam ginɛ́bò' kole koá la wà! Kóó daa mɛngge gɔ̀n nuanɛ̀ gi do bhe. Mɛɛ kɛɛ le i wɩɩ ye: kó góà nuanɛ̀ gi le? 34 Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Án à zɛ ka nɛ̀ sii lekinilèkini tà ma: mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è wúnyóo kɛɛ, ke àle-mɛ̀ɛ̀- wúnyóo kɛɛyè gɔ̀n nuanɛ̀ gi' wo lɛ́ɛ. 35 Sée kwíilé àa tó nua-le gɔ̀n gbonggbongle. È tò kwíi-mɛ̀ɛ̀à nɛ́' à gɔ̀n lɛ́ile le. 36 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, Aatana gbe-le- ka gò' nuanɛ̀ gi, ke káá gó lekinilèkini' wo bhi le. 37 À gàn-le ké n yàànlé ma: Ablam ginɛ́bò' kaá le, kɛ́ n wʋʋ àa waa' wo kaá láà, àle kɛɛ le ká n zɛ-lèè guoii le. 38 Án wún' à-lèè ye' n pe nɛ gɔ̀n, nle an àle pe, le ka leng ká wún' ma' ka pe nɛ tà, ka à kɛɛ le. 39 Yesu' à pe' kwɛi, le wó wɩɩ' à nɛ̀ wo: Ko nɛ' bhe, àle ko bâa Ablam-a le. Le Yesu ye: Ká woo nù tóà Ablam ginɛ́bòa maiá laá, ke à táá-kɔ̀ɔ̀' nuu lii láà, ka leng ka woo àle síà le. 40 Kɛ́ kale ka n zɛ-lèè' guoii le. Sée án mai-wùn' ma' Aatana tà, nle án àle pe' ka nɛ̀, le ká n zɛ-lèè guoii kwɛi le. Sée Ablam-le òo à suu láà àle kɛɛ. 41 È tò' kwɛi, ke káá ka pe nɛ kɛɛ-wùn-le kɛɛii láà wo è? Le wó wɩɩ' à nɛ̀ wo: Kole kwáá nɔnglà-nɛ̀bòa wà! Ko nɛ ké kwɛi do fíole, àle Aatana-á le. 42 Le Yesu' wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Aatana' woo nù tóà ka nɛá maiá laá, ke n lɔ̀ɔ̀ ké woo ka kɛɛà, atoosiwo án gò- àle pé, le án nuyèa lúyáán tà le. Mɔ́ɔ́ nu n lekini tà, àle n giela' le. 43 Mɛɛ kɛɛ le káá n wʋʋ gima le? Káá mɔɔ' wo ka tóló dɔá n wʋʋ bhà láà, àle kɛɛ le káá à gima le. 44 È tò' kwɛi, ke ka nɛ' gɔɔ̀yóoá, le ká à pé ke ká ka nɛ láà à zòàwùn kɛɛ lɛ́ɛ. Sée àle ké e pe daa wo' mɛ̂ɛ zɛ-mɛ̀ɛ̀a à zigó gi liilììlii kwɛi. Òo tɩnggbɩɩle sí do bhe, atoosiwo mai-wùn pe-zòwɛ́ɛ́ àa à gwílé. É bele-le peà tée' gi, ke à bhɔ̀a-kpìnì' àleá le. È bele lesósó' pe, le é bele bhɔ̀i-tɔ̀ɔ̀n-a le. 45 Kɛ́ nle án mai-wùn pe' wo' ka nɛ̀ láà, àle kɛɛ le káá wɩ́ɩ́ n wʋʋ bhà le. 46 Tààn wáa ka kpe gi bhɛ́, le é sɔng yeyèa n bhà le? Kɛ́ è tò' zí ke an mai-wùn' pe la ò, mɛɛ kɛɛ le n wʋʋ àa bhɔ ka gi mai bhà le? 47 Mɛ̂ɛ' è go Aatana pé, àle e tóló dɔ à wʋʋ bhà le. Kale káá gó' woii à pé láà, àle kɛɛ le káá ka tóló dɔ à wʋʋ bhà le. 48 Yesu' à pe' kwɛi, le Zuifu-bò' à yoobɔ' wo: Lɛgaa lɛ́ɛ! Ko à pe' wo ziàn ko: Aatana-wùn kààn kiá-mɛ̀ɛ̀bò' wó Samali láà àle do ke' i gá, le yínaa yóo' i wɛì láà la ò, ko à pè' kwɛi, ke mai àa ko pé è? 49 Le Yesu leng' zí à yoobɔ' ye: Yínaa yóo àa n wɛì, kɛ́ nle ké n nɛ bhɛɛ yaa, le kale ka bhɛɛ go nle n bhà le. 50 Nle máá n lekini tɔ́ guoii, atoosiwo à gùò n nɛ̀-mɛ̀ɛ̀ ké bhe. Ale zí n pe yoobɔ-mɛ̀ɛ̀a le. 51 Án à zɛ ka nɛ̀ sii lekinilèkini tà ma: mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è n wʋʋ ma, ke è à gi-tààsi, à-mɛ̀ɛ̀ àa ga gbonggbongle. 52 Yesu' à pe' kwɛi, le Zuifu-bò' wɩɩ' à nɛ̀ wo: Kwéé à gànnu tò ko: yínaa yóo ké i wɛì maiá. Atoosiwo ko bâa Ablam ké ga', Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀bò tó ké ga', le ile i wɩɩ ye: mɛ̂ɛ' è i wʋʋ ma, ke è à gi-tààsi, à-mɛ̀ɛ̀ àa ga gbonggbongle la wà! 53 Tààn ile i fìla' gá ko bâa Ablam' é ga' láà àle bhà la è? Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀bò tó' gayèa lee' bhà láà la ò, e i gi ye: ile i wáaá le? 54 Le Yesu' à yoobɔ' ye: È tò' ye nle án n lekini tɔ́ bhɔii laá, ke n tɔ́ àa pɔnggeá. Kɛ́ n nɛ do' ka à lee kaà Aatana láà, àle n tɔ́ bhɔ le. 55 Sée nle ké à dɔn. Kɛ́ kale káá à dɔn le. An woo nù à peà ma: máá à dɔn laá, ke n leng án woo bele pe-mɛ̀ɛ̀a ye ka nɛ̀. Kɛ́ án à dɔn, le an à wʋʋ ma, le an à gi-tààsi le. 56 È gò' àle gi, ka bâa Ablam ké n nu-kwèèi to' liélé dɔ́ɔ́n-á, le é à gànnu' ye: é à-lèè yeà, le é bhàbhà kun' à-wùn lé le. Sée e nu' à-lèè yei kwɛi maiá, le é e liágo' à-wùn lé le. 57 Yesu' à pe' kwɛi, le Zuifu-bò' wɩɩ' à nɛ̀ wo: Ile-mii' yóó kwee kuà-solu lefienɛ́ káán bhe é la ò, le i wɩɩ ye: ko bâa fɔ́ɔ́lé' é nuu Ablam-a liilììlii láà, í à ye' la è? 58 Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Án à zɛ ka nɛ̀ sii lekinilèkini tà ma: é nuu ke Ablam òo bhɔ bhe, ke nle ké bhe. 59 É bo' àle peá kwɛi, àng tó' nùù wo pe gwɛɛ' síà, ke wò à bili à bhà woo le. Kɛ́ Yesu ké e bànàkpɔ', le é go' Aatana-kwìle bhi le. 1 Yesu giè pɛ́ɛ pé-yèa, é mɛngge' ye' láà, e bhɔ', ke à yán ké wiliá. 2 Le Yesu-à kàlengbò' à bhàgilawo' wo: Kààmɔ, wáa wúnyóo kɛɛ', le mɛ̂ɛ é é bhɔ', ke à yán ké wiliá le? À lekini, tààn à kpɔ́-mɛ̀ɛ̀bò? 3 Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: É bhɔ' wo' yánwiliá láà, òo tó ye e wúnyóo kɛɛ', le é bhɔ' kwɛi le. Sée òo sí à kpɔ́-mɛ̀ɛ̀bòà wúnyóo kɛɛyè bhà. Kɛ́ é bhɔ̀- kwɛi, ke bhaamɛ̀ɛ̀bò- nù Aatana kɛɛ-wùn súnmagó' wo à bhà le. 4 Kó tuàn dɔɔ yáán gi kɔɔ' gi é, à-lèè ké à bhà ke án mɛ̂ɛ' é n giela' láà àbhà gàlá kɛɛ. Atoosiwo gbɛi- nù' yaai, mɛngge àa mɔɔ gàlá kɛɛá koo. 5 Án tuàn lúyáán é à tà tée' gi é, an mɔ̀ng maaii bhaamɛ̀ɛ̀bò tà àle téei le. 6 Yesu' bo' à peá kwɛi, le é biín daa' sáaá, le é à faa si', le é à gie' mɛ̂ɛ láà à yánlé, le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: 7 Bhè ló i wɛí woi yí gulu' wò à lee Siloe láà à wɛ́ɛ́. Wò à pè' Siloe, ke wo wɩɩ wo: gielá-yì. Mɛ̂ɛ láà é lò- àlei, le é e wɛí wo' le. E go' bhi, ke e lee yeii. 8 À yaa yóóbò ni mɛ̂ɛ' wó nuu à dɔn-à fɔ́ɔ́lé gba lee-mɛ̀ɛ̀a láà, wó à ye', ke à yánlé' póló, wo nuu à peà wo: Mɛ̂ɛ' é nuu yaláyèa, ke é nuu gba leeà ziàn láà la ò, àle àa é wo è? 9 Le mɛnggoò' nuu wɩ́ɩ́à wo: Ale à gá le. Le àng kemò- wɩɩ wo: Ááo, àa àleá, è bhɔ' wo à bhà le. À lekini' àle ma', le ye: Ale n gá maiá le. 10 Wó à pè- à nɛ̀ àle gi wo: Í à-kɔ̀ɔ̀ kèè lɔ, le i yánwɛ́ɛ́' lee yeii le? 11 Le ye: Mɛ̂ɛ' wò à lee Yesu láà, àle faa kɔɔnnɛ́ ke kɛɛ', le é à gie' n yánlé, le é wɩɩ' n nɛ̀ ye: án ló n wɛí zúlúi Siloe wɛ́ɛ́ le. Án lò-àlei, le án n wɛí zulu', le é to' le án lee ye' le. 12 Le wo: Mɛ̂ɛ' é i yán lépolo' láà, è mɛ́ɛ́? Le ye: Máá à-lèè dɔn. 13 Mɛ̂ɛ' é nuu yánwiliá fɔ́ɔ́lé ke à yánlé' polo' láà, é bo' à peá kwɛi, le wó lo' nà à gá Faliziɛn-bò pé le. 14 Sée Yesu' faa kɔɔn láà à kɛ̀ɛ̀ golo-kwèèi do ke' gá, le é mɛ̂ɛ láà à yán lépolo' le. 15 Faliziɛn-bò lekini' à bhàgilawò- àlei wo: Í à-kɔ̀ɔ̀ kèè lɔ, le i yánwɛ́ɛ́' lee yeii le? Le é à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: E faa gie' n yánlé, le é wɩɩ' ye: án ló n wɛí zúlúi, le án lo', le n yánlé' polo', le án lee yeii dɔ̀yáa gá le. 16 Faliziɛn-bò láà àng kemò' sɔ̀ɔ̀ wɩ́ɩ́à àle gi wo: Mɛ̂ɛ láà òo gó Aatana pé, yàa àbhà golo-kwèèi yàkisí. Le àng kemò- wo pe pe wo: Mɛ̂ɛ' é wúnyóo kɛɛ-mɛ̀ɛ̀a la ò, e mɔɔ sɔ́n-wùn suubò é à kɛɛá è? Ale kɛɛ le wó pee' à gi, 17 le wó yánwili láà à bhàgila ke wo' wo: É ile-mii' i yán lépólóyèa láà la ò, i pe' à gi lɔ le? Le ye: Nle án wɩɩ ma: Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀ do ke' à gá le. 18 Kɛ́ à pè wo: mɛ̂ɛ láà e bhɔ', ke à yán ké wiliá, le é lee yeii kwɛi dɔ̀yáa gá láà, à-wùn àa nuu bhɔà Zuifu-bò gi mai bhà. Wó à kpɔ́-mɛ̀ɛ̀bò lèè àle gi, ke wó àng bhàgilawo le. 19 À kpɔ́-mɛ̀ɛ̀bò' waa' bhi, le wó wɩɩ' àng nɛ̀ wo: Ka gbe' ka wɩɩ ziàn ka: e bhɔ' yánwiliá láà la ò, àle é la è? E à-kɔ̀ɔ̀ kèè lɔ àlei, le é lee yeii tò é le? 20 Le à kpɔ́-mɛ̀ɛ̀bò' à yoobɔ' wo: Kó à gànnu-le wo ko: mɛ̂ɛ é, koà nɛ́' à gá, le é bhɔ', ke àa lee ye le. 21 Kɛ́ é kɛɛ' kɔɔ' bhà, ke é lee yeii tenglé é, kwáá àle gànnu. Sée mɛ̂ɛ' é à yán lépolo', kwáá àle-mɛ̀ɛ̀ dɔn zí. Kà à lekini bhàgilawo. Ya tó kpáaá àle-sèa, e mɔɔ e lekini gɔ̀n-wùn peá. 22 À kpɔ́-mɛ̀ɛ̀bò' nùù súó' woà Zuifu-bòà wunmɛ̀ɛ̀bò gɔ̀n, le wó à pe' kwɛi le. Atoosiwo e nuu kwɛi, ke wunmɛ̀ɛ̀bò láà wa woo bo à yààkébhà kɛɛá wo: Mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è à peà ye: Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀ Klisi' Yesu-á laá, wò gbɩɩ yaa àle-mɛ̀ɛ̀ lé, ke wò à piékɛɛ Aatana-kwììbò gi. 23 Pɔɔn- à kɛɛ ke à kpɔ́-mɛ̀ɛ̀bò' à pe' wo: ya tó kpáaá àle-sèa, wò à lekini bhàgilawo láà, àle lɛ́ɛ. 24 Faliziɛn-bò' mɛ̂ɛ' é nuu yánwiliá fɔ́ɔ́lé láà à lee piilɛnàà wò- àle gi, le wó wɩɩ' à nɛ̀ wo: Bhè mai-wùn pe Aatana-à zaa tà bhee. Atoosiwo à gàn ké kole ko yàan ko: mɛ̂ɛàn láà, wúnyóo kɛɛ-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́i' à gá le. 25 Le ye: È tò' wúnyóo kɛɛ-mɛ̀ɛ̀a maiá, máá àle gànnu. Wúnngdo' n yàànlé laá, àle ye: án nuu yánwiliá fɔ́ɔ́lé, kɛ́ dɔkɔ̀ɔ̀ é à gi laá, án lee yeii tò! 26 Le wo: E mɛɛ kɛɛ' i bhà le? É i yán lépóló-kɔ̀ɔ̀ kèè lɔ? 27 Le ye: Má woo àle tó pe ka nɛ̀ tàpúúá, kɛ́ le káó ka tóló dɔ le. Mɛɛ kɛɛ le ká à pé ke án à pe ke wo le? Tààn ka leng ká à pé ke ká daa' wo à pe gi la è? 28 É à pe' kwɛi, le wó wʋʋ sie' à nɛ̀ wo: Ile í à pe gi le. Kole laá, ko Moizi pe' gi le. 29 À gàn ké ko yàan ko: Aatana ké liangzɛ' Moizi-le nɛ̀. Kɛ́ mɛ̂ɛ ye é, kwáá àle gó-lèè dɔn. 30 Le mɛ̂ɛ láà é à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: À tò ke káá à gó-lèè dɔn, sée ke ya nle n yán lépóló é, àle- mài mɛ̂ɛ ni-wùn-leá wɛ́ tò! 31 Sée kó à gànnu ko: Aatana àa wúnyóo kɛɛ-mɛ̀ɛ̀-leà bhài wʋʋ zìdɔ. Kɛ́ mɛ̂ɛ' è bhɛɛ yaa àle bhà, ke è à zòàwùn kɛɛ láà, àle-mɛ̀ɛ̀à bhài wʋʋ- yí lékun le. 32 Kóó à ma fɔ́ɔ́lé do bhe wo: mɛ̂ɛ' é bhɔ' yánwiliá, mɛngge' woo à-mɛ̀ɛ̀ yán lépóló. 33 Mɛ̂ɛ láà àa woo nù tóà Aatana zòà-mɛ̀ɛ̀-leá laá, ke àa woo mɔɔii pɔnggepɔ̀ngge kɛɛá. 34 Le wó wɩɩ' à nɛ̀ wo: Ile-mii' í bhɔ' wúnyóo-yì wɛ́ɛ́ é la ò, ile yéè mai daa kole ko bhà la è? Wó à piékɛ̀ɛ̀ àlei Aatana-kwìle le. 35 Yesu' bo' à maá ye: wa à piékɛɛ kwɛi laá, le é à ta' lɛnggei, le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: I kpɔ́yè ké bhaamɛ̀ɛ̀ gbe lé è? 36 Le mɛ̂ɛ láà ye: Gwilinɛ, bhaamɛ̀ɛ̀ gbe' í à peii láà la ò, wáa à gá le? Dɔ gbáágbààa ke í à gie n nɛ̀, ke n kpɔ́yè- nù tó à lé. 37 Le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Yé àle ye é, nle-mii' án liangzɛii i nɛ̀ é, nle án à gá le. 38 Le mɛ̂ɛ láà é to' le é wɩɩ' ye: Gwilinɛ Kpáa, n kpɔ́yè ké i lé. É à pe' kwɛi, le é zinna' Yesu nɛ̀ kpóng gi le. 39 Yesu' à pè- àle gi ye: Án nù- wún gò kéi-lèè' bhà lúyáán tà zé le. Án nu' ke mɛ̂ɛ yemò' wàa lee ye, ke wò lee ye, kɛ́ ke mɛ̂ɛ yemò' wò lee ye láà, ke àngle wò tó yánwiliá le. 40 Kɛ́ Faliziɛn kemò' nuu à pé bhi, wó wʋʋ láà a ma', le wó à bhàgilawo' wo: I à pè' kwɛi la ò, ke yánwilibò' konó koá la è? 41 Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Ká woo nù tóà yánwiliá laá, ke bɔ́n àa woo tóii ka bhà. Kɛ́ ká wɩɩ tò ka: kale ká lee ye, àle kɛɛ le bɔ́n àa góii ka bhà gbonggbongle le. 1 Án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: mɛ̂ɛ' è sɔɔ bháá kòlò gi, ke è tɔɔnkun à kpán bhà, ke àa bɔ à kpóló lé za láà, ke kuan-mɛ̀ɛ̀ ni sɔ̀ mɛ̂ɛ tà-mɛ̀ɛ̀' àleá le. 2 Kɛ́ mɛ̂ɛ ye' àle- bɔ kòlò lé za, ke è sɔɔ à gi láà, ke àle bháá maakɛɛ-mɛ̀ɛ̀ lengá le. 3 Yáán tò kòlò bhà-mɛ̀ɛ̀- kòlò lépòlò àle gɔ̀n le. Bháábò leng- zí àle wʋʋ ma le. E ebhà bháábò si tɔ́á dolodolo, le è lo àng dɔi gbɛ̀ɛɛ zì le. 4 È tò' ke ya bo à tó páipái woloá lúulé, le è daa àng nɛ̀ liélé, le bháábò láà wò dɔ à wɛì le. Atoosiwo wo à wʋʋ dɔn. 5 Bháábò wàa nù wɩ́ɩ́ dɔ̀ mɛ̂ɛ bhɛ́i-le Wɛì-Wùn bhà, ke àa bháá maakɛɛ mɛ̀ɛ̀-leá. Wò daa' Wo àle-mɛ̀ɛ̀ gɔ̀n kai le, atoosiWo Wàa mɛ̂ɛ bhɛ́i-le ke wʋʋ dɔn. 6 Yesu' pian' kaan' àng nɛ̀, àle lɛ́ɛ. Kɛ́ é wún' pe' à gi láà, wòo à gima. 7 Yesu' à pè- àng nɛ̀ àle gi ye: Án à zɛ ka nɛ̀ sii lekinilèkini tà ma: nle án bháá-kòlò lé-kònga le. 8 Mɛ̂ɛ páipái' wó nu' n liélé láà, kuan-mɛ̀ɛ̀ ni sɔ̀ mɛ̂ɛ tà-mɛ̀ɛ̀bò' nuu àngle tóá le. Ale kɛɛ le bháábò wòo tóló dɔ àng wʋʋ bhà le. 9 Nle laá, kòlò lé-lèè' n gá le. Mɛ̂ɛ' è bɔà bhi, ke è sɔɔà kòlò gi, à-mɛ̀ɛ̀ ké laà. À-mɛ̀ɛ̀ ké sɔɔà bhi ziàn, le è wolo, le è e pe bhɛlɛ-pɔ̀ɔ̀n ye le. 10 Kɛ́ kuan-mɛ̀ɛ̀-le- nù ke è kuan' wo, ke è pɔɔn zɛ, ke è à gisie le. Sée nle án nù- ke nbhà bháábò- nù la' wo, ke wò daa nii gi le. 11 Nle án bháá maakɛɛ-mɛ̀ɛ̀ lekinilèkini láà à gá le. Atoosiwo bháá maakɛɛ-mɛ̀ɛ̀ lekini' e wunbílí lénu ebhà bháábò-wùn gi le. 12 Kɛ́ saa sí-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́i-le- lòngyokpáa nu-lèè yè', è e kɔɔ gó' wo bháábò zì, le è gie bàlàa, le lòngyokpáa- bháá kemò kun, le è à paánbò dɔ dolodolo le. Atoosiwo saa sí-mɛ̀ɛ̀ láà, àle yáán- e saa lengdo' bhà le. Yàa tó' wo bháá maakɛɛ-mɛ̀ɛ̀ lekiniá, ke bháábò wàa zí à peá láà, àle kɛɛ le bháábò-zʋ̀ʋ̀gɔ̀ɔ̀n àa tó à bhà le. 14 Kɛ́ nle laá, bháá maakɛɛ-mɛ̀ɛ̀ lekinilèkini' nleá le. Án nbhà bháábò dɔn, le nbhà bháábò leng wò zí n dɔn le. 15 N nɛ- n dɔn kɔɔ' gi, ke n lekini an zí à dɔn láà, ko nà nbhà bháábò ko ko ké dɔ̀n àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. Ale kɛɛ le an n wunbílí lénu nbhà bháábò láà àng-wùn gi le. 16 Nbhà bháá kemò ké tuàn bhe, ke àngle wàa kòlò é àle gi-bhààbòa. A-lèè ké à bhà ke án à yemò láà àng tó waa, ke wò n wʋʋ ma, ke nbhà tolo-pɔ̀ɔ̀n kpulu- tó do, ke àng tó páipái wunlé-mɛ̀ɛ̀- zí tó do. 17 È tó' wo ke án n wunbílí lénuii bhaamɛ̀ɛ̀bò-wùn gi láà, n lɔ̀ɔ̀- n nɛ kɛ̀ɛ̀ àle gi le. Kɛ́ n wunbílí àa tóii à gi. N nɛ ké n góà à gi, le an zana le. 18 Sée nle án n wunbílí lénuii n lekiniá kwɛi le. Àa mɛngge pe kɔɔ giè n gɔ̀n-yèa. À lénu sé ké n nɛ̀, le zana sé' zí n nɛ̀ le. N nɛ' e zòàwùn' pe' n nɛ̀ ye: án à kɛ̂ɛ, àle lɛ́ɛ. 19 Zuifu-bò' péé dɛ́ɛ ke wò- à gi àlei, Yesu' à pe' wo' kwɛi láà à-wùn gi le. 20 Ang kemò ké nuu wɩ́ɩ́à wo: Yínaa yóo ké à wɛì, le pɔàin' à tà le. È tò' kwɛi la ò, mɛɛ kɛɛ le ka ka tóló dɔ à wʋʋ bhà le? 21 Le mɛnggoò wo: É liangbò' zɛ' láà, àle àa yínaa yóo-mɛ̀ɛ̀-le ke wʋʋá. Tààn yínaa ké mɔɔ yánwili-le yán lépólóá ziàn è? 22 E nuu kwɛi, ke wó Aatana-à sáà gó-lèè mɔ̀ng-baa ke' wo' lii láà, wo à kwee zìn kélé-zà baaii Zelizalɛm níní waa téei. 23 Kwɛngdo ke láà à gi, Yesu ké nuu zɔ́ɔ̀zɔ́ bilià Aatana-kwìì kpáá pé Salomon-à sáá dɔ̀ɔ̀lé wala. 24 Zuifu-bò ké nu', le wó kɔnɔ' à zì, le wó wɩɩ' à nɛ̀ wo: Í ko zowɛ́ɛ́ dɔyè' gá fʋʋʋle tò é la ò, i ko tàpólóà mɔ̀bhà' wo le? È tò' ke ile í Aatana-à yaa-mɛ̀ɛ̀ Klisi' wò à pe láà à gá maiá laá, bhè à pe ko nɛ̀ tàpúúá do. 25 Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Má woo àle tó pe ka nɛ̀, kɛ́ ka kpɔ́yè' òo tó n lé le. An sɔ́n-wùnbò' kɛɛ ziàn n nɛà kɛɛ gi láà, àle n séeá le. 26 Kɛ́ káá tó' wo n pe bháábòa láà, ka kpɔ́yè àa n wʋʋ lé à-wùn gi. 27 Atoosiwo n pe bháábò ké n wʋʋ ma, le n lekini an àng dɔn, le wò dɔ n wɛì le. 28 A-wùn gi, sii' àa yɛn, an àle daa àng gi, le àng gi àa sie gbonggbongle le. Sée mɛngge àa àng vólódɔii n kɔlé. 29 Atoosiwo n nɛ' àng nu' n nɛ̀ láà, e kpókpóá e gie mɛnómɛ̀nó tà. Pɔɔn- à kɛɛ ke mɛngge àa mɔɔ àng vólódɔá à kɔlé, àle lɛ́ɛ. 30 Sée ko ni n nɛ-le kó do. 31 Yesu' àle pe' kwɛi, Zuifu-bò' sɔɔ dɛ́ɛ' wo' gwɛɛ wóóà, ke wò nù à bili à bhà zunngzùnngzunngle, ke è woo nù tó à lé bhi le. 32 Kɛ́ le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Wúnsɛ̀sɛ̀bò' án go' nàa n nɛ pé, ke án à kɛɛ' ka yàànlé láà, e nuu kpeá. À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, káà n zɛ gwɛɛ bìlì n bhà-yèa à-mɛ̀ɛ̀' à-wùn gi le? 33 Le wó à yoobɔ' à gɔ̀n wo: Ile-mii' í bhaamɛ̀ɛ̀a ye ko nɛ̀ é, i i leng tó' wo Aatana-á ziàn, ke i Aatana leng woo à gi kwɛi láàá, kóò i zɛ àle gi le. Yàa i kɛɛ-wùn sɛ̀sɛ̀bò láà àle ke-wùn-a. 34 Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: E bɛɛnzɛyèa kaà tɔ́ng-sɛ̀ikwɛ́ gi wo: Aatana leng ké wɩɩ' ye: ká ye à nɛ̀. Tààn àa bɛɛnzɛyèa kwɛi è? 35 Sée wún' é bɛɛnzɛyèa Aatana-à sɛ́ikwɛ́ gi láà, yàa nù gó. A-wùn gi, wó Aatana wʋʋ léban' mɛ̂ɛ bhɛ́ibò' àng bhà láà, wó àngle leeà lee' gi wo Aatana gbebò la ò, le nle wɛ tò? 36 Nle-mii' n nɛ' n si' e zòà-mɛ̀ɛ̀a, ke é n gieláyèa lúyáán tà é, mɛɛ kɛɛ le ka wɩɩ ka: má Aatana wóó à gi án à pe' wo' ma: Aatana gbe' n gá láà à-wùn gi le? 37 È tò' ke máá n nɛ kɛɛ-wùn kɛɛ laá, ke ka kpɔ́yè òo tóà n wʋʋ lé àlei. 38 Kɛ́ è tò' ke án à kɛɛ-le woii, yàani ka kpɔ́yè àa n wʋʋ-le lé laá, à-lèè ké woo à bhà ke ka kpɔ́yè- tó an wúnbò' kɛɛ láà àle lé, ke ká à gànnu kpákpálé ka: n nɛ ké n gi, le n lekini án n nɛ gi le. 39 É à pe' wo' kwɛi láà, wó nùù à kún-lèè guo dɛ́ɛ ke woà àle gi, kɛ́ le é la' àng gɔ̀n le. 40 Yesu' go' bhi, le é ló dɛ́ɛ wo' zí Zudɛɛn-gùàn zele Záàn' nuu bhaamɛ̀ɛ̀ zúlúà lee' bhà fɔ́ɔ́lé láà à gi, le é mɔ́nɛ́ ke wo' bhi le. 41 Bhaamɛ̀ɛ̀ kpe ké nuu nuà à lià bhi, le wò wɩɩ wo: Záàn-le òo sɔ́n ke kɛɛ, kɛ́ é wún' pe' mɛ̂ɛ é à-wùn gi, à tó ké nu' tói maiá. 42 Bhaamɛ̀ɛ̀ kpe kpáa' wɩ̀ɩ̀ Yesu-wùn bhà bhi àlei le. 1 Mɛngge' nuu Betani, wo nuu à leeà Lazaa. À laànɛ́-loòbò piilɛ ké nuu zí péng bhi, wo nuu mɛngdo leeà Mali, le wó nuu mɛ̂ɛ dini leeà Maati le. 2 Mali láà àle làsikɔlɔ wɛin' Gwilinɛ Kpáa gɛɛn tà dɔ̀ya, le é e wunkwɛ́ gie' à bhà le. É nuu kwɛnggei, ke kángwa kpókpó ké Lazaa bhà, 3 le à laànɛ́-loòbò láà wó mɛ̂ɛ bɔ' Yesu lee lià, wo: Gwilinɛ, i dɔ́ma' zé é, kángwa ké à bhà kpókpóá loò o. 4 Yesu' bo' à maá kwɛi, le é wɩɩ' ye: Kángwa ye láà, àa tóii àle bhà. Kɛ́ àle- Aatana tɔ́ bhɔ' woà, le è zí à gbe leng tɔ́ bhɔ à pé le. A-wùn gi, òo walá ke è ló bhi zólé. 5 Sée Maati ni Mali ni Lazaa láà, àng-wùn ké nuu Yesu gɔ̀n kpókpóá. 6 Kɛ́ àle tó gi, é bo' kángwa tò Lazaa bhà-wùn maá, e yii' bhi piilɛ, 7 le é nuu à peà ebhà kàlengbò nɛ̀ ye: Kwàa sɛsí, ke kó ló dɛ́ɛ wo Zudee lùu gi tò! 8 É à pe' kwɛi, le àbhà kàlengbò' wɩɩ' à nɛ̀ wo: Kààmɔ, Zuifu-bò ké nuu à pé ke wò i zɛ gwɛɛ bìlì i bhà-yèa kála do é à gi é, le í zí wɩ́ɩ́ii ye: kó sɛ dɛ́ɛ sí, ke kó ló àng pé lùu gi la è? 9 Le Yesu' à yoobɔ' ye: Lɛ́ɛ́lɛ́ɛ́ buu-ni-wɛ́ɛ́-piilɛ-le àa tó yáángɛɛn doá ziàn è? Mɛ̂ɛ' è táási yáán gi, à gɛɛnlé àa maa, atoosiwo lɛi ké to pólóyèa à-mɛ̀ɛ̀ tà, le è lee ye e liélé le. 10 Kɛ́ mɛ̂ɛ' è táási gbɛi gi, àle gɛɛnlé- maa lɛi- tó' wo talayèa tíiá à-mɛ̀ɛ̀ tà láà à-wùn gi le. 11 É bo' à peá kwɛi, le é zí wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Ko dɔ́ma Lazaa' yizɛ, kɛ́ an lò, ke án à zana. 12 Le àbhà kàlengbò wo: Gwilinɛ Kpáa, è tò' ke e yi-le zɛii, ke e laà àlei. 13 Sée Yesu-le' nùù woo à ga-wùn' peà le. Kɛ́ le àngle wó nuu zʋʋgɔɔn-à wo: é nùù yánwɛ́ɛ́ bhà-yì' à zɛ-wùn bhɛ́i peà le. 14 Yesu' à pè- àng nɛ̀ àle gi tàpúúá do ye: Lazaa' ga' wo le. 15 Kɛ́ máá nuu' wo' bhi láà, e sɛɛyèa n nɛ̀ ka-wùn gi, é kɛ̂ɛ kwɛi ke ka kpɔ́yè- nù tó n lé kelekelele. Kɛ́ kwàa ló-le wo zin-i bhi. 16 Yesu' à pe' kwɛi, le Toma' wó nuu à leeà Pɛ̂ɛnnɛ́ láà, é wɩɩ' e bhámò kàlengbò nɛ̀ ye: Konó kwàa ló gwilinɛ wɛì, ke wò à zɛà lee' gi, wò mɛnó ko zɛ bhi do. 17 Yesu' lo', e waa' bhi, ke Lazaa-gèè' woo yáángɛɛn yisɛ kɛɛ à kpɔ̀lèè gó lià. 18 Sée Betani-lèè láà e nuu Zelizalɛm-pɛ̀ɛ̀ maabhà. Ang finibhà àa nuu kílo yaka lefienɛ́ bhɔà. 19 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, Zuifu-bò kpe ké nuu nuyèa yèèèle Maati ni Mali sɛ̀ɛgíigɔ̀n gó lià àng laànɛ́ láà à-wùn gi. 20 Maati' bo' Yesu wàà bhi-wùn maá, le é lo' dɔi à gɔ̀n zaá le. Kɛ́ Mali-le ké to' yaláyèa kwíle. 21 Maati' Yesu ta', le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Gwilinɛ Kpáa, í woo nù tóà zé laá, ke n laànɛ́ àa woo gaii. 22 Kɛ́ kó dɔɔ lefienɛ́' wo é, à gàn ké n yàan ma: i wún óó wún' peà Aatana nɛ̀, è à kɛɛ' wo i nɛ̀ le. 23 Le Yesu' à pe' à nɛ̀ ye: I laànɛ́ láà è nù zanai. 24 Le Maati ye: À gàn-le ké n yàan ma: è nù zanai ga-mɛ̀ɛ̀bò tó zana bha bhà lúyáán yɛn-kwèèi. 25 Yesu' à pè- à nɛ̀ àle gi ye: Wò à pè' ga-mɛ̀ɛ̀bò zana-mɛ̀ɛ̀, ke wò nle n pe le. Wò zí à pè' sii' àa yɛn à dàà mɛ̂ɛ gi-mɛ̀ɛ̀, ke wò nle n pe le. Mɛ̂ɛ' à kpɔ́yè- to n lé, yàa ni éè ga, à-mɛ̀ɛ̀ ké sii' àa yɛn láà à sɔlɔà. 26 Sée mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' à kpɔ́yè' n lé, ke é sii láà à sɔlɔyèa, àle-mɛ̀ɛ̀ àa gaii gbonggbongle koo. Án wún' peii láà, i kpɔ́yè ké à lé è? 27 Le Maati' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Iin, Gwilinɛ Kpáa, án à gànnu ma: Aatana gbe Klisi' à nu-wùn' nuu bhe láà, àle i gá le. 28 Maati' bo' à peá kwɛi, le é lo' e lɔ́ɔ̀ Mali leei, le é wɩɩ' à nɛ̀ piilɛ gi ye: Gwilinɛ' waa zé, e i leeii. 29 Mali' bo' àle maá, e walá' wo' zólé, le é lo' Yesu lià le. 30 Atoosiwo e nuu kwɛi, ke Yesu òo sɔɔ pɛ́ɛ yáànbhà bhe, ke Maati' à ta' lee' gi láà, e tuàn bhi. 31 Zuifu-bò' nuu Mali tàga lià kwíle láà, wó à walà zólé-lèè ye' ke yéè wolo lúulé, le wó dɔ' à wɛì, ke wo zʋʋgɔɔn-ii wo: è ló' woii wosíi Lazaa bu tà lɛ́ɛ. 32 Kɛ́ Mali' waa' Yesu' nuu lee' bhà láà à gi, ke è yáánpá à bhà, le é bhuola' à gɛnpé, le é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Gwilinɛ Kpáa, í woo nù tóà zé laá, ke n laànɛ́ àa woo gaii. 33 Yesu' à gaa' ye Mali ké wosí-ii, ninà Zuifu-bò' wó nuu à wɛì láà àng tóá laá, wɛ̀i ké ban' à lekini tà bháalé, le à gwílé' múúwo' le. 34 É àng bhàgilawò- àle gi ye: Ká à kpɔ̀lèè gò- mɛ́ɛ́? Le wó à yoobɔ' à gɔ̀n wo: Gwilinɛ Kpáa, bhè nu kó ló, ke í à-lèè gaa. 35 Le Yesu leng' wosi' le. 36 Zuifu-bò' nùù à peà àle gi wo: Kà lɛgaa lɛ́ɛ. À lɔ̀ɔ̀-le' nùù à kɛɛà wɛ́! 37 Le àng kemò wo: Ale-mii' é yánwili láà à yán lépolo' é la ò, yòo mɔɔ pɔngge kɛɛá, ke mɛ̂ɛ ye é à leng- zí la kángwa é à gɔ̀n è? 38 É nuu ke wɛ̀i ké ban dɛ́ɛ woii zí Yesu tà, le é lo' zin-i à bu kpɔ́-lià le. Yɛɛ pɔ̀n tɔɔn gi-yè' nuu bu láà à gá, le wó nuu gwɛbílí do bhuoyèa à lé le. 39 Wó waa' bhi, le Yesu' wɩɩ' ye: Kà gwɛɛ é à gó bhi. É à pe' kwɛi, le nɔ́ngnɛ́ ye' wó nuu à leeà Maati, ke é nuu mɛ̂ɛ' é ga' à laànɛ́á láà, é wɩɩ' ye: Gwilinɛ, à wàà' nù bhɔ zigó yíiín. Atoosiwo é ga', à yáángɛɛn yisɛnàà' tenglé le. 40 Kɛ́ le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Mɔ́ɔ́ à pe i nɛ̀ ma: i kpɔ́yè- tò' n lé, í Aatana tò kpókpóá-lèè yeà è? 41 É bo' à peá kwɛi, le wó gwɛɛ láà à go' bhi, le Yesu' lɛgaa' tɛ́ng gi, le é wɩɩ' ye: N nɛ, má i wánglegó í wɩ́ɩ́yè' gá nbhà bhài wʋʋ bhà láà à-wùn gi. 42 À gàn ké nle n yàan ma: í wɩɩ n wʋʋ bhà lɛ́ile. Kɛ́ an à ye é àle peii kwɛi bhaamɛ̀ɛ̀bò' kɔnɔyèa n zì zé é àngle-wùn gi le. È tò' kwɛi, le wò à gànnu wo: ile í n bɔyèa maiá le. 43 Yesu' bo' bhàiwoá kwɛi, le é gbala' kpókpóá ye: Lazaa, bhè wolo. 44 Le Lazaa' wolo' le. À gɛɛn ni à kɔɔbò ké nuu yeleyèa wélé gɛɛn tutuá, ke gbàà pɛ́ɛ́n ke ké yeleyèa à wɛí. Le Yesu' wɩɩ' mɛ̂ɛ' wó nuu bhi láà àng nɛ̀ ye: Kà à póló, ke è ló. 45 Zuifu-bò' wó nuu nuyèa Mali-nù lià, Yesu' sɔ́n' kɛɛ' láà, wó à-lèè ye', e to' àng kpe tó kpɔ̀ à lé gɛɛn-á. 46 Kɛ́ mɛnggoò-le wó go' bhi, wo ló' wo' Faliziɛn-bò pé, le Yesu' wún' kɛɛ' láà, wó à gɛingo' àng nɛ̀ le. 47 Yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bòà wunmɛ̀ɛ̀bò ni Faliziɛn-bò' bo' àle maá kwɛi, wo Sanedɛnɛ tó ban' wo' ké tà, le wó wɩɩ' wo: Kó à kún lɔ? Atoosiwo mɛ̂ɛàn láà e sɔ́n kɛɛii miniminiyèa. 48 Ko à tò' nàa bhi kwɛi, ke mɛnó páipái- wɩ́ɩ́ à-wùn bhà, e sieà Wɔlɔm-mɛ̀ɛ̀bò' wó ko wunlé láà àng nɛ̀, le wò nu, le wò koà Aatana-kwìì kpáa ni koà lùu é à tó wi à-wùn gi le. 49 Kɛ́ mɛngge' nuu àng kpe gi bhi, wo nuu à leeà Kaifu. Ale nuu àngbhà yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáèa kwee láà à tà, le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Kale káá pɔngge dɔn' wo le. 50 À gàn àa ka yàan ka: e fìláá ka bhà, ke mɛngdo-kini-dò- ga mɛnó-wùn gi, kɛ́ ke lùu gbànggbààyè é àle tó gi òo nù sie è? 51 Sée Kaifu' à pe' wo' kwɛi láà, àle òo gó e leng gi. Kɛ́ é nuu' wo' yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáèa kwee poo à tà láà, àle kɛɛ le é Aatana wʋʋ léban' e tíibhà kwɛi le. Atoosiwo é wʋʋ' pe' láà, à zía leng' nuu bhe, àle ye: à-lèè ké nuu à bhà, ke Yesu- ga, ke è nù tó Zuifu-bò tó páipái bhà-sààa le. 52 Sée é ga' wo' láà, òo à wo Zuifu-bò lengdo-wùn gi, kɛ́ Aatana-à náò' wɛinnáyèa lúyáán tà-lèè tó páipái gi láà, é gà- àngle tó-wùn gi, ke è àngle ni Zuifu-bò kɔɔ wí ké tà, ke àng tó- nù tó mɛngdoá le. 53 É si' yáángɛɛn láà àle bhà, Zuifu-bòà wunmɛ̀ɛ̀bò wʋʋ' mɔɔ' wo' Yesu zɛ-wùn bhà le. 54 Ale kɛɛ le Yesu òo lébhɔ kpunglé Zuifu-bò kpe gi koo le. É go' Betani bhi-le bhà, e ló' wo' bèka pé pɛ́ɛ' wò à lee Efalaimu láà à gi, le é mɔ' bhi kià nà ebhà kàlengbòa le. Sée Efalaimu-pɛ̀ɛ̀ láà e yaayèa bhìng bhà lùu nààlé. 55 E nuu kwɛi, ke Zuifu-bòà Paki bha ke' bhɔ kúlúá, le bhaamɛ̀ɛ̀ kpe' go' lùu gwílé yèèèle, le wó lo' Paki bhàkɔ́ngwoi Zelizalɛm, ke wò nù bɔ́n gò wo bhà-sààbò gó fɔ́ɔ́lé le. 56 Wo nuu Yesu guoà, le wò à pe wo ké nɛ̀ ziàn, ke wo dɔɔ Aatana-kwìle wo: È ka gi ye: yéè sɛ' sí, ke è nu Paki tà la è? 57 Sée e nuu kwɛi, ke yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bòà wunmɛ̀ɛ̀bò ni Faliziɛn-bò' bo à peá wo: wò lòlòkpɔ́, ke è tò' ye Yesu' lee' gi, mɛngge ké à-lèè dɔn, è à pe, ke wò nù à kún. 1 Yáángɛɛn' to' Paki liélé saado, le Yesu' nu ke wo' Betani le. Sée é Lazaa' go' gɔɔ̀le ke è à zana láà, é nùù péng bhi' wo le. 2 Yesu' waa' bhi, le wó à lɔ̀ɔ̀kɛɛ' le. Maati' nuu àng légièwoà, le mɛ̂ɛ' wó nuu Yesu pé pɔɔ̀ɔ̀nlé láà, Lazaa leng' zí nuu àng bhɛɛ gi le. 3 Kɛ́ làsikɔlɔ yɔ́ɔ́n' wò à lee Nali, ke àa tó kaanyèa kià nà à suu bhɛ́i keá, ke à sɔ̀ɔ́n- to kpókpóá láà, Mali-le' àle búteli yààn do si', le é à wɛin' Yesu gɛɛn tà, le é naana', le é e lekini wunkwɛ́ gie' à bhà, le làsikɔlɔ láà à fii' kwíi pa' le. 4 Kɛ́ le Zuda Isikalio-mii' é nuu Yesu-à kàleng doá, ke é zí to' à lénù pɔɔn nɛ̀-mɛ̀ɛ̀a dɔ̀ya láà, é wɩɩ' ye: 5 Mɛɛ kɛɛ le wòo làsikɔlɔ láà à lóódɔ Denie kàin yakaá, ke wò à sɔ̀ɔ́n nu wɛ̀i-mɛ̀ɛ̀bò nɛ̀ le? 6 Sée é nuu à pe' woà kwɛi láà, yàa nuu wɛ̀i-mɛ̀ɛ̀bò leng-le-zʋ̀ʋ̀gɔ̀ɔ̀n síà. Kɔɔ waa-mɛ̀ɛ̀' nuu à gá, le é nuu à peà kwɛi e lekinià pɔ́ɔ wunlé le. Angbhà wɛ́i dàà à gi-pɔ̀ɔ̀n' nùù àle tà, le wó nuu pɔɔn' daaà à gi, é nuu à ke síà ziàn le. Pɔɔn- à kɛɛ ke é à pe' kwɛi, àle lɛ́ɛ. 7 Kɛ́ é à pe' kwɛi, le Yesu' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Gó nɔ́ngnɛ́ láà à nɛ̀. Ya n bu kpɔ́yè' tó liélé, le yéè làsikɔlɔ' wɛin n-gèè bhà láà, ya à wɛin n lekini yáányè bhà lɛ́ɛ. 8 Atoosiwo nle máá ka pé zé lɛ́nó bhà, kɛ́ ka ni wɛ̀i-mɛ̀ɛ̀bò-le ká kiá lúyáán tà zé lɛ́ile. 9 Zuifu-bò' à ma' wo: Yesu' waa bhi, le wó nu' kpeá yèèèle le. Sée wàa nuu nuà Yesu lengdo-le-wùn gi, kɛ́ é Lazaa' go' gɔɔ̀le ke é à zana' láà, wó nùù nuà zí yáánpà àle bhà-wùn gi le. 10 Ale kɛɛ le yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bòà wunmɛ̀ɛ̀bò wʋʋ' zí mɔɔ' Lazaa lekini zɛ-wùn gi le. 11 Atoosiwo Zuifu-bò kpe tó' nùù káán-à àng bhà Lazaa zana-wùn láà àle gi, le wó nuu wɩ́ɩ́à Yesu-wùn bhà le. 12 À tàalà' bhɔ', le bhaamɛ̀ɛ̀ kpe' wó nuu nuyèa Paki tà yèèèle láà, wó à ma' wo: Yesu ké nuii Zelizalɛm bhi le. 13 Wó lò- sɔ́ɔ́nkwɛ́bò káán-i àle gi, le wó lo' dɔi nà à gá à gɔ̀n zaalé, ke wo gbáláii wo: Ozana! Koà yúé! Mɛ̂ɛ' í nuii Gwilinɛ Kpáa-à nu gi láà, Aatana wángle i-wùn gi. Izalae-bò koà gwilinɛ, lúbha- i kún. 14 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, Yesu ké sʋʋfai gbɔ́ú do sɔlɔ', le é yaa' à tà le. Sée é à kɛɛ' wo' kwɛi láà, à bɛɛn ké nuu zɛyèa Aatana-à sɛ́ikwɛ́ gi zììa fɔ́ɔ́lé wo: 15 Sion-wɛ́ɛ́bò, kà lɛgaa loò bhee. Kao súóà. Kaà Gwilinɛ ké nuii. Ale yaayèa sʋʋfai gbɔ́ú tà lɛ́ɛ. 16 Yesu' à kɛɛ' wo' kwɛi láà, à gi ké nuu àbhà kàlengbò gi tíiá bha láà àle bhà. Kɛ́ é bo' lóá yaai ebhà mɛ̂ɛnɛ̀-sùà tà Aatana pé dɔ̀ya, le àng zʋʋ' nuu zanaà wo: wúnbò' é nuu bɛɛnzɛyèa à bhà Aatana-à sɛ́ikwɛ́ gi lii láà, àle gi-wùn' kɛɛ' à nɛ̀ kwɛi lɛ́ɛ. 17 Sée é zí Lazaa lee' wo' fɔ́ɔ́lé, ke é zana', ke é go' bu gi láà, bhaamɛ̀ɛ̀ ting' wó nuu à-lèè bhà, àng tó ké nuu Yesu-wùn sɛ̀ peà ziàn. 18 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, é waa' Zelizalɛm kwee' gi, bhaamɛ̀ɛ̀ ké nu' dɔi à gɔ̀n zaá kpeá yèèèle, é sɔ́n' kɛɛ' ke wó à ma' láà à-wùn gi. 19 Faliziɛn-bò' à pè- wo ké nɛ̀ àle gi wo: Kà lɛgaa lɛ́ɛ. Káá mɔɔii pɔngge kɛɛá wún láà à gi. Ká à yeii ke lúyáán tó' daa à pe gi láà wo è! 20 Mɛ̂ɛbò' wó lo' Aatana lɔ̀ɔ̀kɛɛ lià Paki tà Zelizalɛm láà, Gɛlɛki-bò kemò ké nuu àng kpe gi. 21 Gɛlɛki-bò láà wó lo' Galilee-mii Filipu' é nuu góà Besaida láà à pé, le wó wɩɩ' à nɛ̀ wo: N dɔ́ma, kó à pé ke kó yáánpá Yesu bhà. 22 Le Filipu' lo' à pei Andele nɛ̀ le. Andele ni Filipu wó lò- àlei kiá Yesu lià, le wó à léban' à bhà le. 23 Wó bo', le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Nle bhaamɛ̀ɛ̀ gbe n lò yaai nbhà mɛ̂ɛnɛ̀-sùà tà Aatana pé bha' bhɔ tò. 24 Kɛ́ n lóyè láà à lébhà ké ye miniwɛ́ɛ́ dàà sɛ́ɛ́ gi-yè nɛ̀. Án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: miniwɛ́ɛ́ ye' òo daa sɛ́ɛ́ gi láà, àle ké to kpòlòkpólóá kwɛi do fíole, le àa goo, ke è péé à tà, ke è sɛ̂ɛ le. Kɛ́ à ye' è daa sɛ́ɛ́ gi, ke è goo, ke è pee à tà láà, àle sɛɛ, le à wɛ́ɛ́-to kpáaá le. 25 A-kɔ̀ɔ̀ do láà à gi, mɛ̂ɛ ye' àbhà tòsɛ́ɛ́là-wùn- to à gɔ̀n kpókpóá, à-mɛ̀ɛ̀ ké e lengà tòsɛ́ɛ́là gisieà. Kɛ́ mɛ̂ɛ' àle pe tòsɛ́ɛ́là-wùn àa à gɔ̀n kpókpóá lúyáán tà zé láà, àle-mɛ̀ɛ̀ pe tòsɛ́ɛ́là- tóà à gɔ̀n leekpɔ̀ɔ̀tili-sànmáá, le è à kɛɛ sii' àa yɛn à gi le. 26 Mɛ̂ɛ' é à pé ke è daa n wɛì, ke è nbhà bháála kɛ̂ɛ láà, à-lèè ké à bhà ke à-mɛ̀ɛ̀- dɔ n wɛì. Atoosiwo nle án lee' gi, à-lèè ké à bhà ke nbhà gielá-mɛ̀ɛ̀ lekini- tó bhi' wo le. Sée mɛ̂ɛ' è nbhà bháála kɛɛà, n nɛ- àle-mɛ̀ɛ̀ bhɛɛ yaaà le. 27 Kó dɔɔ' wo é, gbini ké daayèa n tà líe. Kɛ́ an àle peà lɔ tò é? An à pe' woà ma: n nɛ, bhè n la wún' yéè kɛɛ n gá é à gɔ̀n la è, tààn lɔ? Sée ke án nù- àle-wùn gi, le bhaà kwɛi' bhɔ n bhà le. Yesu' à pe' kwɛi, le é wɩɩ' zí ye: 28 N nɛ, bhè dɔ gbáágbààa ke ile i tɔ́- bhɔ le. É bo' àle peá kwɛi, wʋʋ ke' gó' wo' Aatana pé lɔngwɛ́ɛ́ gi ye: Má woo n pe tɔ́-le bhɔ zììa, le án tuàn à bhɔ ke woà zí le. 29 Bhaamɛ̀ɛ̀ tìngtíng' wó nuu bhi láà, wó wʋʋ láà à ma', le wó sɔɔ' wɩ́ɩ́à wo: La' wɩ́ɩ́ii lɛ́ɛ. Le mɛnggoò wo: Ááo, kɛ́ Aatana-à kɩ́ɩ́la ke' liangzɛyèa à nɛ̀ le. 30 Yesu' wɩ̀ɩ̀ àle gi ye: Wʋʋ' káá à ma láà, é wɩ̀ɩ̀ kale ka-wùn gi le. Òo wɩ́ɩ́ nle n-wùn gi. 31 Atoosiwo lúyáán é, kulu yéè gó' wo à lé àbhà zùzùgwɛ̀ lébìlì lúulé-yèa lɛ́ɛ. 32 Kɛ́ nle laá, wò bò' n léwaláá sáalé, ke wò n dun tɛ́nglà, án bhaamɛ̀ɛ̀ tó légbieláà, ke wò nu n pé. 33 Wó à zɛ' kɔɔ' gi láà, é àle-wùn to' liélé, le é nuu à peà kwɛi lɛ́ɛ. 34 Kɛ́ é àle pe' kwɛi, mɛ̂ɛ' wó nuu bhi láà, wo wɩɩ' à nɛ̀ wo: Kó à ma ziàn Aatana-à tɔ́ng-sɛ̀ikwɛ́ gi wo: àbhà yaa-mɛ̀ɛ̀ Klisi láà àa ga gbonggbongle. Mɛɛ kɛɛ sée le i wɩɩ tò ye: à-lèè ké à bhà ke wò bhaamɛ̀ɛ̀ gbe dun tɛ́nglà le? È tò' kwɛi, ke wáa bhaamɛ̀ɛ̀ gbe láà à gá àlei le? 35 Le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Mɔ̀ng màà mɛ̂ɛ tà-mɛ̀ɛ̀' é ka kpe gi é, yàa tuàn mɔ́à koo. Le àle' kwɛi, kà táásí mɔ̀ng' maayèa ka tà bha' bhà é à bhà, ke lɛi òo nù tala ka tà ka tíibhà. Atoosiwo mɛ̂ɛ' è táási e yán tíibhà, yàa e ló-lèè dɔn. 36 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, mɔ̀ng' tuàn maayèa ka tà bha' bhà é, kà wɩ́ɩ́ mɔ̀ng màà mɛ̂ɛ tà-mɛ̀ɛ̀ pe bhà bha é àle bhà, ke ká nù daa mɔ̀nglé le. Yesu' bo' à peá kwɛi, le é lo' e bànàkpɔ́i àng gɔ̀n le. 37 Kɛ́ é sɔ́n-wùn miniminiyèbò' kɛɛ' àng yàànlé láà, wòo nù kpɔ́ à lé àle ke gi. 38 Sée Aatana wʋʋ léban-mɛ̀ɛ̀ Ezai' wʋʋbò' pe' fɔ́ɔ́lé lii láà, àle to' à kemò pe gi-wùn kɛɛ-kɔ̀ɔ̀a le. Atoosiwo Ezai ké wɩɩ' ye: Éké, Gwilinɛ Kpáa, kó ibhà nâa' kpɔ' láà la ò, é bhɔ̀- wáa gi mai bhà le? Sée Gwilinɛ Kpáa' e kɔɛ́ɛ́ zɔ́ɔ́lé' gie' láà, wáa bhɔ' à yáán le? 39 Sée àng kpɔ́yè àa nuu mɔɔ' woà tóá à lé láà, Ezai ké zí à pe' fɔ́ɔ́lé, le é wɩɩ' ye: 40 Aatana ké kɔɔ bhuoyèa àng wɛí, le é nunu kpɔ́yèa àng zowɛ́ɛ́ tà le. Sée e à kɛɛ' kwɛi ke àng yánwɛ́ɛ́ òo lee ye, ke mai-wùn òo waa àng gá, ke àng zowɛ́ɛ́ òo nù seelá, ke Aatana òo nù àng tó kélékèlèa. 41 Ezai' wʋʋ' pe' lii Yesu-wùn gɛingó lià, ke à yáin' daa àbhà mɛ̂ɛnɛ̀ zán-á, àle lɛ́ɛ. 42 Sée wunmɛ̀ɛ̀bò' nuu bhi láà àng lefienɛ́ kpe gi, àng kpe kpáa ke kpɔ́yè ké nuu Yesu lé. Kɛ́ Faliziɛn-bò-wùn gi, wàa nuu wo biin góà à tà, ke wòo nù gbɩɩ yaa àng lé, ke wòo nù àng piékɛɛ Aatana-kwìle. 43 Pɔɔn- à kɛɛ ke wàa nuu wo biin góà wo kpɔ́yè tò Yesu lé-wùn tà láà, àle ye: àng zowɛ́ɛ́ ké nuu naayèa bhaamɛ̀ɛ̀bòà lɛ́wɛ́ yàà wo tà-yè lé, le wó nuu àle fìlayányè woà Aatana pe lɛ́wɛ́ yàà wo tà-yè-le bhà le. 44 Yesu' wʋʋ léwalà- tée láà àle gi, le é à pe' ye: Mɛ̂ɛ' à kpɔ́yè' n lé, ke à-mɛ̀ɛ̀ kpɔ́yè àa nle n lé, kɛ́ ke à kpɔ́yè- mɛ̂ɛ' é n giela' láà àle lé le. 45 Mɛ̂ɛ' yé yáánpá nle n bhà, ke mɛ̂ɛ' é n giela' láà, yé yáánpá àle bhà lɛ́ɛ. 46 Nle án nu' lúyáán tà, ke án tó mɔ̀ng màà bhaamɛ̀ɛ̀bò tà-mɛ̀ɛ̀a le. Án nù- ke mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' à kpɔ́yè- tóà n lé, à-mɛ̀ɛ̀- gó' wo yántíibhànɛ̀ gi le. 47 Kɛ́ mɛ̂ɛ ye' è n wʋʋ maà, ke òo à gi-wùn-le kɛɛ, nle máá à-mɛ̀ɛ̀ gílawoii. Atoosiwo nle án nù- bhaamɛ̀ɛ̀bò la' woi le. Mɔ́ɔ́ nu àng zɛ̀ lɩ́ɩ́á-wùn gi. 48 Mɛ̂ɛ' è wɩɩ ye: ele yáá n pé, ke àa wɩ́ɩ́ n wʋʋ bhà láà, à-mɛ̀ɛ̀ bhàgilawo-mɛ̀ɛ̀ ké bhe. Án wʋʋ' pe' láà, àle à-mɛ̀ɛ̀ zɛà lɩ́ɩ́á lúyáán yɛn-kwèèi le. 49 Atoosiwo an wʋʋbò' pe ziàn láà, máá à gó n lekini gi. Kɛ́ n nɛ' é n giela' láà, wʋʋ' an à pe, ni an táá-kɔ̀ɔ̀' gie bhaamɛ̀ɛ̀bò nɛ̀, à lekini' à tó-wʋ̀ʋ̀ kpɔ' n bhà le. 50 Sée án à gànnu ma: é wʋʋ' kpɔ' n bhà láà, àle sii' àa yɛn à daa mɛ̂ɛ gi le. Ale kɛɛ le an wúnbò' pe láà, n nɛ' à peyèa n nɛ̀ kɔɔ' gi, an zí à pe à-kɔ̀ɔ̀ láà à gi le. 1 Paki lóó yáanná' bhɔ', à gàn ké daa' Yesu yàan ye: e gò kpunglà zé, ke é ló yaai e nɛ Aatana lià bha' bhɔ. A-wùn gi, àbhà kàlengbò' nuu kpunglà zé, àng lɔ̀ɔ̀' nuu à kɛɛà miniminiyèa láà, e lɔ̀ɔ̀ láà à tulu yaa' àng nɛ̀ kwɛpoo à gi. 2 E à kɛɛ' kwɛi, ke wo pɔɔ̀ɔ̀nlé, ke gɔɔ̀yóo' woo Yesu lénù pɔɔn nɛ̀-zòwɛ́ɛ́ daa Simon Isikalio-mii gbe Zuda gwílé. 3 Sée à gàn ké nuu Yesu-le yàan ye: e nɛ Aatana' woo e yaa pɔnópɔ̀nó wunlé, le à gàn' nuu zí à yàan ye: é gò- Aatana' pé, le yéè zí ló dɛ́ɛ ke wo àle pé le. 4 Yesu' walà- àle gi, le é ebhà gbàbhuu si' e bhà, le é zùlùa-gbàà do si', le é à yele' e dí le. 5 É bo', le é yí daa' pɔinfɩɩ do gi, le é sɔɔ' ebhà kàlengbò gɛɛn bhà zúlúà à gá, ke e gbàà' é à yele' e dí láà à gieii ziàn àng gɛɛn bhà le. 6 À bhɛɛ' zin' Simon Piɛli bhà, le Piɛli' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Gwilinɛ Kpáa, ile yéè zí nle n gɛɛn bhà zúlú la è? 7 Le Yesu' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Máà wún' kɛɛ láà, yáá à gimaii yáan é àle gi. I à gimaà dɔ̀ya' wo le. 8 Le Piɛli ye: Ááo, ile yáá n gɛɛn bhà zúlúii gbonggbongle. Le Yesu ye: Mɔ́ɔ́ i gɛɛn bhà zùlù' laá, yáá dɔ̀lèè yeii n pé. 9 Le Simon Piɛli ye: Gwilinɛ Kpáa, è tò' kwɛi-le bhà laá, ke òo tóà n gɛɛn-le lengdoá, kɛ́ bhè n kɔɔ ni n wunbílí tó zúlú do. 10 Le Yesu ye: Mɛ̂ɛ' yé gó i zúlúi yí kpáa-le wɛ́ɛ́, ke i-lɛ̀ngge bhɛ́i ke zúlú-wùn àa bhe koo i gɛɛn-le zìpieta, atoosiwo i-lɛ̀nó ké záázààa. Le àle' kwɛi laá, ke kale ka záázàà' gá lɛ́ɛ. Kɛ́ àa kanó páipái leng-leá. 11 É nuu' wo' e lénù pɔɔn nɛ̀-mɛ̀ɛ̀ dɔn-à fɔ́ɔ́lé láà, àle kɛɛ le é wɩɩ' ye: kanó páipái leng-le káá záázààa le. 12 É bo' àng gɛɛn bhà zúlúá kwɛi, le é yaa dɛ́ɛ wo' pɔɔ̀ɔ̀nlé, ke ya bo ebhà gbàbhuu daaá, le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Án wún' kɛɛ' láà, ká à zía dɔn è? 13 Ká n lee ziàn kààmɔ, le ka n lee zí gwilinɛ. Sée ká àle pe sɛ̀a, atoosiwo án àle tóá kwɛi maiá. 14 Le àle' kwɛi, nle-mii' án kaà gwilinɛá, ke án zí ka kààmɔá láà, nle má ka gɛɛn zùlù' laá, à-lèè ké à bhà ke ka lekini ká ka ké gɛɛn bhà zúlú. 15 Án à kɛɛ' wo' kwɛi láà, án táá-kɔ̀ɔ̀' gie' ka nɛ̀ lɛ́ɛ. Sée án àle giè- ka nɛ̀ kwɛi, ke ka lekini ká nù à kɛɛ ye án à kɛɛ' ka nɛ̀ kɔɔ' gi láà àle nɛ̀ le. 16 Án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: gùá-le ke àa tó fìláá é mɛ̂ɛ' à wɛì láà àle bhà, sée táá-mɛ̀ɛ̀-le ke àa zí tó fìláá e gielá-mɛ̀ɛ̀-le bhà. 17 Káé bò' àle gimaá kwɛi, ka à gi-wùn kɛ̀ɛ̀' laá, ke ka pe ké tóà sɛ̀a. 18 Kɛ́ máá àle peii kanó páipái-le ka bhà. Án mɛ̂ɛ yemò' ka si' n zòàa bhaamɛ̀ɛ̀bò finibhà láà, án kale ka dɔn. Kɛ́ sée wún' é bɛɛnzɛyèa Aatana-à sɛ́ikwɛ́ gi, àle gò à bhà-kɔ̀ɔ̀ àa bhe le. Atoosiwo e bɛɛnzɛyèa wo: Mɛ̂ɛ' ko ni à gá ko kɔɔ' kiá pɔinfɩɩ do gi é, ya daa n nɛ̀ pɔɔn pé. 19 Ká ka yáán tó bhi, má àle pe ka nɛ̀ gɛngdo, ke wún láà òo bhɔ bhe lɛ́ɛ. Sée án à pe' ka nɛ̀ kwɛi, ke è nuà bhɔi kwee' gi, ke à gàn- nù tó ka yàan ka: nle án bhe le. 20 Án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è bhɛɛ yaa nbhà gielá-mɛ̀ɛ̀ bhà, ke à-mɛ̀ɛ̀' bhɛɛ yaa nle n bhà lɛ́ɛ. Sée mɛ̂ɛ' è bhɛɛ yaa nle n bhà, ke ya bhɛɛ yaa mɛ̂ɛ' é n bɔ' láà àle bhà lɛ́ɛ. 21 Yesu' bo' à peá kwɛi, le à gwílé' múúwo', le é à léban' àng bhà tàpúúá ye: Án à zɛ ka nɛ̀ sii lekinilèkini tà ma: mɛngge' ka kpe gi zé é, e n lénuà pɔɔn nɛ̀. 22 Yesu' à pe' kwɛi, le àbhà kàlengbò' wo ké gaa bhɛɛ si', ke é nuu wɩ́ɩ́à nà mɛ̂ɛ' gá, wàa à dɔn. 23 E nuu kwɛi, ke Yesu-à kàleng ye' nuu àbhà wùndɔ̀yóoáá láà, e yaa táabhɛlɛ bhà à maabhà kilíílé. 24 Simon Piɛli' yánwɛ́ɛ́ gi-lìangzɛ̀- àle nɛ̀ ye: è wáa peii lɛ́ɛ? 25 Le mɛ̂ɛ láà é e wun dɔ' Yesu túlú lé, le é à bhàgilawo' ye: Gwilinɛ, i wáa pe le? 26 Yesu' à yoobɔ̀- à gɔ̀n àle gi ye: Máà búlù tu' gie zɛ́in bhà é, an à nuà mɛ̂ɛ' à nɛ̀ láà, ke àle lɛ́ɛ. É bo' à peá kwɛi, le é búlù tu gie' zɛ́in bhà, le é à nu' Simon Isikalio-mii gbe Zuda nɛ̀ le. 27 Zuda' bo' búlù tu láà àle síá, Sɔtana' daa' wo' à wunbílí gi le. Yesu' à pè- à nɛ̀ àle gi ye: Í à pé ke í wún' kɛ̂ɛ láà, bhè à kɛɛ váánlé. 28 É à pe' à nɛ̀ kwɛi wún' gi, mɛ̂ɛ' wó nuu pɔɔ̀ɔ̀nlé láà, àng ke òo à zía dɔn. 29 Kɛ́ àngbhà wɛ́i dàà à gi-pɔ̀ɔ̀n' nuu' wo' Zuda tà láà, e nuu àng kemò gi ye: Yesu- à peii à nɛ̀ àle gi ye: wo pɔɔn' bhɛlɛà Paki tà, è ló à ke lɔ́i le. Ɛ́ɛ́n zí ye: è wɛ̀i-mɛ̀ɛ̀bò gba le. 30 Zuda' bo' búlù tu láà à sí-le woá, e wolo' wo' le. E nuu kwɛi, ke gbɛi' yaa. 31 Zuda' bo' woloá, le Yesu' wɩɩ' ye: Nle bhaamɛ̀ɛ̀ gbe n tɔ́' bhɔ tó' wo à gá é, le Aatana leng tɔ́' zí bhɔ n-wùn gi lɛ́ɛ. 32 Sée Aatana-le tɔ́' bhɔ̀' n-wùn gi kwɛi laá, Aatana leng ké zí n lekini n tɔ́ bhɔà à pé. Sée e à bhɔà dɛ́ɛdɛ́ɛnɛ́ é à gá. 33 Nbhà náò, máá tuàn mɔ́à ka kpe gi koo. An lò', ká n guoà, kɛ́ án à pe' Zuifu-bò nɛ̀ kɔɔ' gi fɔ́ɔ́lé ma: án lóii lee' gi, wàa mɔɔii nuá bhi láà, an à peii ka lekini ka nɛ̀ zí dɔ̀yáa gá à-kɔ̀ɔ̀ do láà àle gi le. 34 Án n pe liè dɛ́ɛ' dɔii ka tà, àle ye: ka lɔ̀ɔ̀- ka ké kɛ̂ɛ. Ka lɔ̀ɔ̀- n kɛɛ kɔɔ' gi láà, ka lekini ka lɔ̀ɔ̀- ka ké kɛ̂ɛ àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. 35 È tò' ke ka lɔ̀ɔ̀- ka ké kɛ̂ɛ kwɛi laá, le mɛnó páipái- à gànnu à bhà wo: nbhà kàlengbò' kaá maiá le. 36 Yesu' à pe' kwɛi, le Simon Piɛli' à bhàgilawo' ye: Gwilinɛ, i lò mɛ́ɛ́? Le Yesu' à yoobɔ' ye: Án lóii lee' gi láà, yáá mɔɔii nuá n wɛì bhi dɔkɔ̀ɔ̀ é àle gi, kɛ́ i nuà n wɛì dɔ̀ya' wo le. 37 Le Piɛli ye: Gwilinɛ, mɛɛ kɛɛ le máá mɔɔ nuá i wɛì dɔkɔ̀ɔ̀ é àle gi, sée ke án mɔɔà n wunbílí nuá i-wùn gi le? 38 Le Yesu ye: Í wɩɩ ye: í mɔɔà i wunbílí nuá n-wùn gi è? Án à zɛ i nɛ̀ sii lekinilèkini tà ma: sánni tɔgɔ́ɔn- nù pe é wɩ́ɩ́, ke yé kpei n dɔn-wùn-a gɛnyààn yaka tóá. 1 Yesu' bo', le é zí à pe' ebhà kàlengbò nɛ̀ ye: Ka zowɛ́ɛ́ pé òo tóà kàiinle. Kɛ́ ka kpɔ́yè' è tó Aatana lé, ke ka kpɔ́yè-tó zí n lekini n lé le. 2 Atoosiwo n nɛà kwíi gélé-lèè ké bɛ́ɛ́á. Yàa kwɛi, ke án woo à peà ka nɛ̀ ma: an lò ka yàlèè baai è? 3 Kɛ́ an lò, ke án ka yàlèè baa, ke an bò' ke án sɛí, ke án nu ka síi, ke án lee' gi láà, ke kó yaa kiá bhi. 4 Sée án lóii lee' gi, ká à-zààwɛ́ɛ́ dɔn. 5 É à pe' kwɛi, le Toma' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Gwilinɛ, í lóii lee' gi, kwáá à-lèè dɔn é la ò, ko à-zààwɛ́ɛ́-le dɔn-kɔ̀ɔ̀ keeà lɔ? 6 Le Yesu' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Wò à pè' wo: lò Aatana pé-zààwɛ́ɛ́ laá, ke wò nle n pe le. Wò à pè' wo: mai-wùn laá, ke wò nle n pe le. Wò zí à pè' wo: sii' àa yɛn, ke wò nle n pe le. Mɛngge àa waa n nɛ lià, ke àa bɔyèa nle n tà. 7 Ka nle n dɔ̀n', ke káé n nɛ dɔn' wo lɛ́ɛ. È si tenglé bhà, ka à dɔn zì' góii tò, le ka yánwɛ́ɛ́' pá à bhà é le. 8 Yesu' à pe' kwɛi, le Filipu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Gwilinɛ Kpáa, bhè dɔ gbáágbààa ke í i nɛ gie ko nɛ̀. I à kɛ̀ɛ̀' kwɛi, ke àle' ko bhɔ. 9 Le Yesu ye: Filipu, má mɔ́ sínmasìnma' wo ka pé zé é, yóó n dɔn àle ke gi bhe è? Atoosiwo mɛ̂ɛ' yé yáánpá nle n bhà laá, ke yé yáánpá' wo n nɛ bhà lɛ́ɛ. È tò' kwɛi, mɛɛ kɛɛ le í tuàn wɩ́ɩ́à ye: án n nɛ gie ka nɛ̀ le? 10 Tààn à tò ke án n nɛ gi, ke n nɛ lekini ké zí n gi láà la ò, yàa bhɔ i gi mai bhà è? An wʋʋbò' pe ka nɛ̀ ziàn láà, à ke àa gó n lekini gi. Kɛ́ an zí wúnsɛ̀ kɛ̀ɛ̀', ke n nɛ' é n gi láà, àle à kɛɛii le. 11 A-wùn gi, án wʋʋ' pe' ma: án n nɛ gi, le n nɛ lekini' n gi láà, ka kpɔ́yè- tó à lé. Kɛ́ yàani ka kpɔ́yè òo tó zí n wʋʋ láà àle lé, à-lèè ké à bhà ke ka kpɔ́yè- tó n kɛɛ-wùn-le lé. 12 Án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: mɛ̂ɛ' à kpɔ́yè- tóà n lé, an sɔ́n-wùnbò' kɛɛ láà, à-mɛ̀ɛ̀ lekini ké à kɛɛà, le è à légiètà lefienɛ́ tó kɛɛ le. Pɔɔn- à kɛɛ ke à-mɛ̀ɛ̀- sɔ́n-wùnbò kɛɛà kwɛi láà, à gɛɛn' bhe, àle n lò n nɛ lià-yè láà à gá le. 13 Atoosiwo an bò' lóá n nɛ lià, ka bhàiwoà à zì n tɔ́á wún óó wún' gi, án à tó kɛɛà. È tò' kwɛi, le n nɛ tɔ́- bhɔ nle-mii' án à gbeá láà n-wùn gi le. 14 Sée ka bhàiwoà n tɔ́á wún óó wún' gi, án à kɛɛà ka nɛ̀. 15 È tò' ke n lɔ̀ɔ̀ ké ka kɛɛ, án wʋʋbò' kpɔ́yèa ka bhà láà, ká à tó gi-wùn kɛɛà. 16 N leng án bhàiwoà n nɛ zì, le è ka zʋʋgbaan-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́i ke bɔ, ke è tó ka pé lɛ́ile le. 17 Ka zʋʋgbaan-mɛ̀ɛ̀' kwɛi láà, àle Waa Zaazaa-a le. Ale mai-zààwɛ́ɛ́ gie mɛ̂ɛ nɛ̀ le. Lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibò-le wàa Waa Zaazaa láà à sɔlɔii, sée wàa à ye, le wàa zí à dɔn le. Kɛ́ kale ká à dɔn, atoosiwo e tóà ka pé, yàa kɔɔ káán-ii ka lé. E daaà zí ka gi, le è to bhi le. 18 È tò' kwɛi, ke án nuà ka pé, ke máá ka tóii tɩɩnɛ̀ gi. 19 Sée à gi àa dɔ́ɔ́n-á koo, ke lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibò yáán' kwii n gi. Kɛ́ kale ká n yeà, atoosiwo án yáán kɔɔ' gi é, ka leng ka tóà yáán àle-kɔ̀i le. 20 Ale pe-kwèèi láà è bhɔ̀', ká à gànnuà ka: án n nɛ gi, le ká n gi, le án zí ka gi le. 21 Án wʋʋbò' kpɔ́yèa ka bhà láà, è tóà mɛ̂ɛ' à yàànlé, ke è à gi-wùn kɛɛà, ke n lɔ̀ɔ̀- àle-mɛ̀ɛ̀ kɛɛ le. Sée n lɔ̀ɔ̀- mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' à kɛɛ, à-mɛ̀ɛ̀ leng lɔ̀ɔ̀ ké n nɛ kɛɛà, le à lɔ̀ɔ̀- zí n lekini n kɛɛ, le an n leng gie à-mɛ̀ɛ̀ nɛ̀ le. 22 Yesu' bo' à peá kwɛi, le Zuda ye' àa nuu Isikalio-miiá láà, é wɩɩ' à nɛ̀ ye: Gwilinɛ Kpáa, è bhi lɔ le i wɩɩ ye: i i leng gieà kole ko nɛ̀, sée ke í wɩɩ ye: yáá i leng gieii lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibò-le nɛ̀ le? 23 Le Yesu' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: N lɔ̀ɔ̀- mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' à kɛɛ, à-mɛ̀ɛ̀ ké n wʋʋ maà. A-wùn gi, à-mɛ̀ɛ̀ lɔ̀ɔ̀ ké n nɛ kɛɛà, le ko ni à gá ko nu à-mɛ̀ɛ̀ lià, ke kó yaa à-mɛ̀ɛ̀ pé le. 24 Kɛ́ n lɔ̀ɔ̀ àa mɛ̂ɛ' à kɛɛ, à-mɛ̀ɛ̀ àa n wʋʋ ma. Sée wʋʋ' ká à maii é, è gò n nɛ' é n giela' láà àle gi le. Yàa góii n lekini n gi. 25 Án tuàn ka kpe gi zé tée' gi é, an wúnbò láà à peii ka nɛ̀ àle téei le. 26 Kɛ́ Waa Zaazaa' n nɛ- à bɔà nbhà bɔ gi, ke è tó ka zʋʋgbaan-mɛ̀ɛ̀a láà, è nù', àle wúnnó tàpólóà ka nɛ̀ le. È gò' àle gi, n lekini án wún páipái' peyèa ka nɛ̀ láà, e zí ka zʋʋ zanaà à tóá. 27 Máà gba bhɛ́i' wo ka gɔ̀n, ke án nuu lóà, àle ka zowɛ́ɛ́ niidaayèa le. N pe zowɛ́ɛ́ nii' daayèa kɔɔ' gi láà, máà ka leng ka pe daa kwɛi' wo le. Máá n pe bhaamɛ̀ɛ̀ zowɛ́ɛ́ niidaa lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀bò pe niidaa-kɔ̀i. Ka zowɛ́ɛ́ pé òo dɔà fʋʋʋle, sée súó òo ka kɛɛà. 28 Án à pe' wo' ka nɛ̀ ma: má ló, kɛ́ án tuàn nu ke woà ka lià láà, na e daayèa ka tóló gi a. É tò' ye n lɔ̀ɔ̀ ké woo ka kɛɛ mai lekiniá laá, ke ká woo ka liágóà n lò n nɛ pé-wùn láà à lé. Atoosiwo n nɛ-le ké kpókpóá, e gie nle n tà. 29 Wúnbò láà má àle tó kɛɛyè tó liélé, le án à peii ka nɛ̀ tenglé lɛ́ɛ. Kɛ́ an àle pè kwɛi, ke è nuà kɛɛi tée' gi, ke ka kpɔ́yè- tó' wo n lé le. 30 Máá tuàn mɔ́à liangzɛ̀ ka nɛ̀-yè bhà koo. Atoosiwo lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀bòà zùzùgwɛ̀ láà ya waa tó wo zé. Kɛ́ àbhà pɔngge àa nle n tà. 31 Sée à-lèè ké à bhà ke lúyáán tó- à gànnu wo: n nɛ Aatana lɔ̀ɔ̀ ké n kɛɛ. A-wùn gi, é wʋʋ kpɔ' n bhà kɔɔ' gi, an táásì àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. Yesu' bo' à peá kwɛi, le é wɩɩ' ye: Kà walá, ke kó gó zé, kó ló. 1 Nle án dɔ̀lɔ̀ng-yìlì lekiniá, le n nɛ-le' à-bʋ̀ʋ̀ kpɔ́-mɛ̀ɛ̀a le. 2 N gbaan ye óó ye' é dɔyèa n bhà, ke àa bha, n nɛ- àle káán' wo le. Kɛ́ à ye' àle- bha, è àle tulu' kaan, ke è nù sa, ke è bha kpáa leng wo le. 3 Sée mɛ̂ɛ' ká ye n gbaanbò nɛ̀, án wʋʋ' pe' ka nɛ̀ ke ká à ma' láà, ya bɔ́n gó' wo kale ka bhà, le káé tó ye dɔ̀lɔ̀ng gbaan tulu káányè nɛ̀ lɛ́ɛ. 4 Kɛ́ dɔ̀lɔ̀ng gbaan-le ke àa bha e leng tà, ke àa gbaanyèa e-yìlì-le bha. A-kɔ̀ɔ̀ do láà à gi, ka lekini káá mɔɔii tɔnɔ kɛɛá, ke ka zi àa gbaanyèa nle n gi. Á kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, à-lèè ké à bhà ke ká tó' wo gbaanyèa n bhà ye dɔ̀lɔ̀ng gbaan láà à nɛ̀, ke n lekini án tó gbaanyèa ka gɔ̀n ye à-yìlì nɛ̀, ke ká tó n gi, ke n lekini án tó ka gi le. 5 Nlele, nle án dɔ̀lɔ̀ng-yìlìa, le kale ká n gbaanbòa le. Mɛ̂ɛ' è to gbaanyèa n bhà kelekelele, ke n leng án zí tó gbaanyèa à-mɛ̀ɛ̀ gɔ̀n kpainkpainle, àle-mɛ̀ɛ̀- tɔnɔ kɛɛ kpáaá ye dɔ̀lɔ̀ng gbaan bhayè nɛ̀ le. Atoosiwo àa nleá, káá mɔɔii pɔnggepɔ̀ngge kɛɛá ka leng tà. 6 Kɛ́ mɛ̂ɛ ye' òo tó gbaanyèa n bhà, àle-mɛ̀ɛ̀' ye dɔ̀lɔ̀ng gbaan' wò à kaan ke wò à bili kʋ́ʋ́lé, ke è kpɛ́ɛ́ ga, ke wò à wóó gaa, ke wò à yaa pai bhà, ke pai- à bhɛlɛ láà à nɛ̀ le. 7 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, ka tò' gbaanyèa n bhà, ke n wʋʋbò- tó ka gwílé, wún óó wún' è tóà ka zʋʋ pé ye: è kɛ̂ɛ ka nɛ̀ laá, ká à tó pe Aatana nɛ̀. E à kɛɛà ka nɛ̀. 8 Ka tɔnɔ kɛ̀ɛ̀' kpáaá, wò ka dɔn-à nbhà kàlengbòa àle bhà, le è to n nɛ tɔ́ bhɔ-kɔ̀ɔ̀a lúyáán tà le. 9 N lɔ̀ɔ̀- n nɛ kɛɛ kɔɔ' gi láà, ka lekini ka lɔ̀ɔ̀- n kɛ̀ɛ̀ àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, ka lɔ̀ɔ̀' è n kɛɛ láà, ká tó àle-zàà tà le. 10 Sée án wʋʋbò' kpɔ́yèa ka bhà láà, ka à gi-wùn kɛ̀ɛ̀', àle tóà ka tò ka lɔ̀ɔ̀' è n kɛɛ láà à-zàà tà-kɔ̀ɔ̀a le. A-kɔ̀ɔ̀ do láà à gi, n lekini án zí n nɛ' wʋʋ' kpɔ' n bhà láà à gi-wùn kɛ̀ɛ̀ kwɛi' wo le. Ale n lɔ̀ɔ̀' è à kɛɛ láà à gi-tààsí-kɔ̀ɔ̀a le. 11 Án wúnbò láà à pè- ka nɛ̀ kwɛi, ke n zowɛ́ɛ́ nii' daayèa kɔɔ' gi láà, ke ka leng ka zowɛ́ɛ́ nii- daa àle-kɔ̀ɔ̀ bhà, ke à tɔ̀kpɛ́tɔ̀kpɛ́lé- yaa à tà le. 12 Án n pe liè' dɔii ka tà, àle ye: ka lɔ̀ɔ̀-ka ké kɛ̂ɛ, ye ka lɔ̀ɔ̀- n lekini n kɛɛ kɔi láà à nɛ̀. 13 Atoosiwo mɛ̂ɛ dɔ́ma ye' à lɔ̀ɔ̀- mɛ̂ɛ kɛɛ lekinilèkini wo, mɛ̂ɛ ké wɩ́ɩ́à à bhà ke mɛ̂ɛ- mɛ̂ɛ lekini wunbílí nu à-mɛ̀ɛ̀-wùn gi. Lɔ̀mɛkɛ suu' kwɛi láà àle légiètà àa bhe. 14 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, an liè' dɔ ka tà láà, ka àle mà', ke ká à gi-wùn kɛɛ, ke ká nu' tói n dɔ́mabòa. 15 A-wùn gi, máá ka lee nbhà gùábò koo. Atoosiwo gùá-le àa é mɛ̂ɛ' à wɛì láà à kɛɛ-wùn tó dɔn. Kɛ́ n dɔ́mabò' kale kaá le. Ale kɛɛ le án wún páipái' ma' n nɛ tà, án à tó tàpólóyèa ka nɛ̀ le. 16 Kale káó nle n sí, kɛ́ nle án kale ka si' bhaamɛ̀ɛ̀bò finibhà, le án ka yaa', ke ká nù ló, ke ká tɔnɔ kɛ̂ɛ, ke ka tɔnɔ láà è mɔ́ le. Sée án ka si' kwɛi, ke ka wún óó wún' à kɛ̂ɛ-wùn peà n nɛ nɛ̀ n tɔ́á, ke è à kɛ̂ɛ ka nɛ̀. 17 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, à-lèè ké à bhà ke ka lɔ̀ɔ̀- ka ké kɛ̂ɛ. An n pe liè' dɔ ka tà, àle lɛ́ɛ. 18 È tò' ke ka sàn ké bhaamɛ̀ɛ̀bò kɛɛ laá, à gàn- tó ka yàan ka: n lekini sàn zìn àng kɛɛà ka liélé lɔ̀ɔ́' mɔ́. 19 Ká woo nù tóà lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibòa laá, ka lɔ̀ɔ̀ ké woo àng kɛɛà, atoosiwo àng leng pe gi-mɛ̀ɛ̀bò-le lɔ̀ɔ̀ ké àng kɛɛ. Kɛ́ è tó' wo ke án ka síyèa n pe gi-mɛ̀ɛ̀a àng finibhà, ke káá àngle pe gi koo láà, àle kɛɛ le ka sàn-àng kɛɛ le. 20 Án wʋʋ' pe' ka nɛ̀ ma: gùá-mii-le ke àa fìláá é mɛ̂ɛ' à wɛì àle bhà láà, ka zʋʋ òo góà à gá. À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, à gàn-tó ka yàan ka: wò nle n wɛ̀ikɛ̀ɛ̀wò' laá, ke wo ka lekini wɛ̀ikɛ̀ɛ̀woà. Wò zí wɩ̀ɩ̀' nle n wʋʋ bhà laá, ke wo wɩ́ɩ́à ka leng ka pe bhà. 21 Kɛ́ wò ka wɛ̀ikɛ̀ɛ̀wò' laá, ke wò àle tó kɛ̀ɛ̀ kaá kwɛi nle n-wùn gi le. Atoosiwo wàa mɛ̂ɛ' é n giela' láà à dɔn. 22 Nle mɔ́ɔ́ woo nù nuà lúyáán tà, ke mɔ́ɔ́ woo liangzɛ àng nɛ̀, ke bian àa woo tóii àng bhà. Kɛ́ án nu' wo' láà, àng kpèi à gi-wʋ̀ʋ̀ àa àng gɔ̀n àle gi koo, ke è bian gó àng bhà le. 23 Nle n sàn- mɛ̂ɛ' à kɛɛ, ke n nɛ lekini sàn ké zí à-mɛ̀ɛ̀ kɛɛ. 24 Sɔ́n-wùnbò' mɛngge bhɛ́i ke òo à kɛɛ do bhe, mɔ́ɔ́ woo nù à kɛɛà àng yàànlé laá, ke bian àa woo tóii àng bhà. Kɛ́ wa bo àle-lèè yeá, le àle tó gi, wó yaayèa ko ni n nɛ ko sàn-a le. 25 Sée wó à kɛɛ' woii kwɛi láà, àle- kɛɛii ke è tó Aatana wʋʋ' é àngbhà tɔ́ng-sɛ̀ikwɛ́ gi láà àle gi-wùn kɛɛ-kɔ̀ɔ̀a le. Atoosiwo à bɛɛn ké zɛyèa wo: N sàn ké àng kɛɛ', ke à gɛɛn àa bhe. 26 Ka zʋʋgbaan-mɛ̀ɛ̀' é Waa Zaazaa-a láà, ya bhia. Ale góii n nɛ pé, ke è nù mai-zàà gie ka nɛ̀ le. Sée nle án à bɔà ka nɛ̀ n nɛà bɔ gi le. È nù', àle tóà n séeá le. 27 Ka lekini ká zí tóà n séeá, atoosiwo ká daa' n wɛì n liangzɛ zigó téei. 1 Án liang láà à zɛ ka nɛ̀ kwɛi, ke à gi-wùn- nuà kɛɛi tée' gi, ke ka zʋʋ- nù zana à gá, ke ka wɛ́í òo nù gó ka bhà, ke è ka gó zaa gi. 2 Atoosiwo wo gbɩɩ yaaà ka lé, le wò ka piékɛɛ Aatana-kwììbò gi le. Bha ke' bhi, è bhɔ̀', mɛ̂ɛ' è ka zɛ lefienɛ́ woà, e tóà à-mɛ̀ɛ̀ gi ye: yé Aatana zòàwùn' kɛɛ lɛ́ɛ. 3 Sée wò à tó kɛɛà kaá kwɛi wàa n nɛ dɔn' wo, ke wàa zí n lekini n dɔnyèa láà àle-wùn gi le. 4 Wò ka wɛ̀ikɛ̀ɛ̀' woà n-wùn gi láà, an àle tóyèa liélé, le án à peii ka nɛ̀ kwɛi lɛ́ɛ. Kɛ́ an à pè ka nɛ̀ kwɛi, ke à bha-nù' bhɔi, ke ka zʋʋ- nù zana' wo ka: án à pe' ka nɛ̀ le. N lekini án nuu' wo' ka kpe gi fɔ́ɔ́lé láà, àle kɛɛ le mɔ́ɔ́ wúnbò láà àle pe ka nɛ̀ à zigó gi le. 5 Kɛ́ máà zí sɛí' wo ke án ló mɛ̂ɛ' é n bɔ' láà à pé é le. Sée mɛɛ kɛɛ le an à pè' kwɛi, kangge káá n bhàgilawo, ke ká à pe ka: le i ló-le wò mɛ́ɛ́ le? 6 Kɛ́ án à peyè' gá ka nɛ̀ kwɛi láà, àle kɛɛ le ka zowɛ́ɛ́' kúnyèa ka gwílé bɩ́bɩ́lé lɛ́ɛ. 7 Sée an mai-wùn' peii ka nɛ̀ le: e fìláá ka bhà, ke án ló. Atoosiwo mɔ́ɔ́ lò', ke ka zʋʋgbaan-mɛ̀ɛ̀ láà àa nuii ka pé. Kɛ́ an lò' laá, le an à bɔ ka nɛ̀ le. 8 Atoosiwo ka zʋʋgbaan-mɛ̀ɛ̀ láà, è nù', àle bele yɛ́ɛ́à lúyáán tó páipái yán bhà, ke wò wo lekini dɔn wúnyóo kɛɛ-mɛ̀ɛ̀bòa le. È gò' bhi, wò zí à gànnuà àle wʋʋ bhà wo: mai ké Aatana pé, le é tóyèa à pe bhà le. 9 Sée àng kpɔ́yè àa tó' wo n lé láà, àle àngbhà wúnyóo fɔ́ɔ́léá le. 10 È gò' bhi, án ló' woii lɔngwɛ́ɛ́ gi, ke ka yáán yéè kwii n gi láà, wò mai tò Aatana pé-lèè yeà àle bhà le. 11 È gò' àle gi zí, kulu gò lúyáán tóà zùzùgwɛ̀ lé-yè láà, wò à-lèè yeà àle bhà wo: é nù- tói Aatana pe' bhà le. Ka zʋʋgbaan-mɛ̀ɛ̀- nù', è bele yɛ́ɛ́à lúyáán tó yán bhà kɔɔbò' gi, àle lɛ́ɛ. 12 Wún' à pè ka nɛ̀-wùn' n bhà láà, e tuàn kpáaá, kɛ́ káá mɔɔ' woii à tó kún-á ka bhà líe le. 13 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, Waa Zaazaa' é zí mai-zàà giè mɛ̂ɛ nɛ̀-mɛ̀ɛ̀a láà, è nuà tée' gi, àle zaa góà kaá mai-wùn tó páipái gi le. Atoosiwo è wʋʋbò' peà láà, yàa à ke góii e lekini gi, kɛ́ è wún páipái' maà n tà, è àle peà, le è leekpɔ̀ɔ̀tili-wùn liélé-nàà kpɔ ka nɛ̀ le. 14 Wún' é n zʋʋ pé, è àle tó dɔn, le è à si, le è à tàpolo ka nɛ̀, le è to n tɔ́ bhɔ-kɔ̀ɔ̀a le. 15 Atoosiwo wún páipái' é n nɛ zʋʋ pé, à tó ké zí n lekini n zʋʋ pé. Pɔɔn- à kɛɛ ke an wɩɩ ma: wún' é n zʋʋ pé, Waa Zaazaa- àle síà, le è à tàpolo ka nɛ̀ láà, àle lɛ́ɛ. 16 Yesu' bo', le é wɩɩ' ye: A-lèè' tó pɩ́ɩ́nɛ́á, ke ka yáán' kwii n gi. A-lèè' zí tó pɩ́ɩ́nɛ́á, ke káé n ye dɛ́ɛ wo. 17 Abhà kàleng kemò' sɔ̀ɔ̀ wo ké bhàgilawoà àle gi wo: È à pe' wo ko nɛ̀ ye: à-lèè' tó pɩ́ɩ́nɛ́á, ke ko yáán' kwii e gi, ni à-lèè' tó zí pɩ́ɩ́nɛ́á, ke kwéé e ye dɛ́ɛ wo láà la ò, à zía' lɔ le? È gò' zí àle gi, è à pe' wo ye: pɔɔn- à kɛɛ ke e àle pe kwɛi, àle ye e lò e nɛ pé láà la ò, à leng pe zíà' lɔ le? 18 Wó nùù wɩ́ɩ́à àlei wo: È à pe' wo ye: à-lèè' tó pɩ́ɩ́nɛ́á é la ò, àle pe zía' lɔ le? É wʋʋ' peii láà, kwáá à gima. 19 Yesu' à gaa' ye: wo à pé ke wò e bhàgilawo, le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Na án à pe' wo' ma: à-lèè' tó pɩ́ɩ́nɛ́á, ke ka yáán' kwii n gi, ni à-lèè' tó pɩ́ɩ́nɛ́á, ke káé n ye dɛ́ɛ wo láà, ka ké bhàgilawoii àle-wùn-a láà la wà! 20 Án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: ká wosíà, le ka giinna, ke bhaamɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibò-le ké wo liágóii le. Ka zowɛ́ɛ́ ké kpain-à, kɛ́ kaà zowɛ́ɛ́kpàin ké gáláà à gi niidaaá. 21 À lébhà ké tóà ye nɔ́ng ye' à nɛ́ ye bha- bhɔ à nɛ̀. À bha láà è bhɔ̀', à zowɛ́ɛ́ ké kpain è tó' wo kpókpóá à bhà láà à-wùn gi. Kɛ́ è bò' nɛ́ ye-le woá, à zʋʋ ké go e gwílé yúá-wùn tóá, le à zowɛ́ɛ́ nii- daa, é bhaamɛ̀ɛ̀ bhɔyè' gá kpunglà láà à-wùn gi le. 22 Ka lekini ka zowɛ́ɛ́- kpain-ii à-kɔ̀ɔ̀ do láà àle gi tenglé é le. Kɛ́ án tuàn kale ka ye dɛ́ɛ ke woà, le ka zowɛ́ɛ́ nii- daa, le mɛngge àa kaà wúnsɛ̀ láà à bhùlùbhúlú koo le. 23 À-kwèèi láà è bhɔ̀', káá n gílawoii wúnggeá koo. Kɛ́ án à zɛ ka nɛ̀ sii lenglèng tà ma: ka wún óó wún' peà n nɛ Aatana nɛ̀ tée láà à gi n tɔ́á ka: è à kɛ̂ɛ ka nɛ̀, e à tó kɛɛà. 24 É si' ka dàà n wɛì-yè bhà lii, ke è zin nàa tenglé bhà, káó bhàiwo n nɛ zì n tɔ́á do bhe. À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, án wɩɩ ma: ká bhàiwo à zì tò! Ka à kɛ̀ɛ̀' kwɛi, e à gi-wùn sɛ̀ kɛɛà ka nɛ̀. Sée è tò' kwɛi, le ka zowɛ́ɛ́ nii- daa tɔ̀kpɛ́tɔ̀kpɛ́lé, le à-lɛ̀ngge àa tó zía koo le. 25 Án liang giyèbò' zɛyèa ka nɛ̀ kwɛi lɛ́ɛ. Kɛ́ bha ke' bhi, è bhɔ̀', wún' è zin n nɛ-wùn bhà láà, án à tó peà ka nɛ̀ tàpúúá, le an liang' zɛà ka nɛ̀ láà, àle àa tó liang giyèa koo le. 26 Ale-kwèèi láà è bhɔ̀', ká bhàiwoà n nɛ zì n tɔ́á, máá à peii ma: nle án kaà bhàiwoà à zì le. 27 Pɔɔn- à kɛɛ ke an àle pe kwɛi, àle ye: ka lɔ̀ɔ̀ ké n nɛ lekini kɛɛ. Kɛ́ n lɔ̀ɔ̀- ka kɛɛ' wo, ke n gò n nɛ Aatana pé-wùn' bhɔyèa ka gi mai bhà láà, ka lɔ̀ɔ̀- à kɛ̀ɛ̀ kwɛi àle-wùn gi le. 28 Án gò- n nɛ pé' wo, le án nu' kpunglà zé le. Máà zí gó' wo lúyáán tà zé, ke án ló n nɛ pé à gá é le. 29 Yesu' à pe' kwɛi, le àbhà kàlengbò' wɩɩ' à nɛ̀ wo: Lɛgaa lɛ́ɛ, í liangzɛii tàpúúá dɔ̀yáa gá tò! Yáá liang giyè zɛ koo. 30 Á gàn' daa ko yàan tò ko: í wúnnówùnnó dɔn, le i bhàwùn àa à bhà, ke mɛngge- bhàgilawo daa i gɔ̀n le. Ale kɛɛ le i gò Aatana pé-wùn' bhɔyèa ko gi mai bhà le. 31 Kɛ́ le Yesu' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Ya bhɔ ka gi mai bhà tò è? 32 Ká ka yáán tó, bha ke' bhi, ya tó kúlúá, kɛ́ è bhɔ̀', ká n tóà n doá, le kanó ka wɛinna dolodolo, le ka lo ka zòà-zàa le. Kɛ́ nle máá n doá, ko ni n nɛ' kó kiá le. 33 Sée án liangzɛ̀- ka nɛ̀ kwɛi, ke ka zowɛ́ɛ́- nù kpáá' wo n sáà gi le. Ká zowɛ́ɛ́kpàin-lèè-le yeà lúyáán tà zé, kɛ́ ká ka zʋʋ gbaan, má gie' wo lúyáán tó gɔ̀n lɛ́ɛ. 1 Yesu' bo' à peá kwɛi, le é e wunlé wala', le é lɛgaa' lɔngwɛ́ɛ́ gi, le é wɩɩ' ye: N nɛ, bha láà ya bhɔ tò! A-wùn gi, an tó' wo i gbeá láà, bhè dɔ gbáágbààa ke í n tɔ́ bhɔ, ke n lekini án i pe bhɔ. 2 E sée kwɛi maiá. Í n yaa' wo' giè bhaamɛ̀ɛ̀ tó gɔ̀n-mɛ̀ɛ̀a láà, í à pé, ke í mɛ̂ɛ páipái' nuyèa n nɛ̀ láà, án sii' àa yɛn à daa àngle tó gi le. 3 Sée mɛ̂ɛ' è ko ni i gá ko dɔn láà, ke àle-mɛ̀ɛ̀' sii' àa yɛn à sɔlɔ' wo lɛ́ɛ. Atoosiwo i lengdo ile í Aatana lekiniá, le nle Yesu Klisi án ibhà yaa-mɛ̀ɛ̀a le. 4 N nɛ, í ibhà bháála' nu' n nɛ̀ ke án à kɛ̂ɛ láà, má bo à tó bhà, le ya tó i tɔ́ bhɔ̀ lúyáán tà n-wùn gi-kɔ̀ɔ̀a le. 5 Án nuu yaa gwilinɛnɛ̀-yàà gi i maabhà fɔ́ɔ́lé lii kɔɔ' gi, ke n yáán' nuu bhɔà, ke lúyáán òo daa bhe láà, n nɛ, bhè dɔ gbáágbààa ke í n yaa dɛ́ɛ ke wo i maabhà àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. 6 Í mɛ̂ɛ' àng si' lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀bò finibhà, ke í àng nu' n nɛ̀ é, án i dɔ̀kɔ̀ɔ̀ tàpólóyèa àng nɛ̀. Wò ile i peá fɔ́ɔ́lé, le í àng nuyèa n nɛ̀ kwɛi, le wó i wʋʋ mayèa le. 7 Wo à-tùlé yeyèa dɔ̀yáa gá tò wo: í mai páipái' daa' n bhà, ke án à tàpolo' àng nɛ̀ láà, à tó- gò ile i pé le. 8 Atoosiwo í wʋʋbò' kpɔ' n bhà láà, án àle tó páipái lébanyèa àng bhà, le wó wɩ́ɩ́yèa à bhà le. À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, wo à-lèè yeyèa à bhà wo: an gò ile i pé mai lekiniá le. Ale kɛɛ le é zí bhɔyèa àng gi mai bhà wo: ile í n bɔyèa le. 9 N nɛ, an bhàiwoii i zì àngle-wùn gi le. Máá bhàiwoii bhaamɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibò-le tó-wùn gi. 10 Kɛ́ í mɛ̂ɛ yemò' àng nuyèa n nɛ̀ é, an bhàiwoii i zì àngle-wùn gi le. Atoosiwo wò ile i peá le. E sée kwɛi maiá, pɔɔn' é n peá, ke i pe' à gá, le pɔɔn páipái' é i peá, ke n lekini n pe' zí à tóá le. Sée nbhà mɛ̂ɛnɛ̀ zán- woloyèa í mɛ̂ɛ' àng nuyèa n nɛ̀ láà àngle bhà le. 11 Nle má gó' wo lúyáán tà zé, ke án nu i pé é le. Kɛ́ àngle ké tuàn lúyáán tà. À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, n nɛ Aatana záázàà, ile-mii' wúnyóo àa zin i bhà láà, bháa kpókpó' é i tɔ́ zía, ke í à daayèa n gi láà, bhè dɔ gbáágbààa ke í àng maakɛ̂ɛ àleá, é kɛ̂ɛ kwɛi ke wò nù tó do ye ko ni i gá kó do kɔɔ' gi láà à nɛ̀ le. 12 Atoosiwo án nuu àng pé tée' gi, nle án nuu àng maakɛɛà bháa' é i tɔ́ zía, ke í à daayèa n gi láà à gá le. Án nuu n kɔɔ bhuoyèa àng tà, le àng ke gi òo nù sie, ke àa lò pailé-yè' nuu mɛ̂ɛ' à bhà láà àle lengdoá le. Sée àle' zí kɛ̀ɛ̀ kwɛi, ke wʋʋ ke' é bɛɛnzɛyèa ibhà sɛ́ikwɛ́ gi láà àle gi-wùn- nù kɛɛ le. 13 N nɛ, má bhia i lià tò! Kɛ́ án tuàn lúyáán tà zé tée' gi é, an wúnbò láà à tó peii í mɛ̂ɛ' àng nuyèa n nɛ̀ é àng yàànlé àle téei le. Sée an àle pè kwɛi ke àng zowɛ́ɛ́ nii- nù daa' wo tɔ̀kpɛ́tɔ̀kpɛ́lé ye n pe nɛ̀, ke à-lɛ̀ngge òo tó zía le. 14 Án i wʋʋ lébanyèa àng bhà, àle kɛɛ le wàa ye lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibò nɛ̀, ye n lekini máá zí lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́ia kɔɔ' gi láà à nɛ̀ le. A-wùn gi, àng sàn ké lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibò láà àng kɛɛ. 15 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, an bhài' woii i zì, ke í àng maakɛ̂ɛ gɔɔ̀yóo gɔ̀n le. Kɛ́ mɔ́ɔ́ à pe ma: í àng sí-le wo, ke wò gó lúyáán tà. 16 Wàa lúyáán peá koo ye n lekini máá lúyáán peá kɔɔ' gi láà à nɛ̀. 17 A-wùn gi, bhè dɔ gbáágbààa ke í mai-wùn tàpóló àng nɛ̀, ke è tó àng yàà i bhà yaa gi-kɔ̀ɔ̀a. Sée mai-wùn' án à peii ma: í à tàpóló àng nɛ̀ láà, àle i wʋʋá le. 18 Atoosiwo í n bɔyèa lúyáán tà kɔɔ' gi é, n lekini an zí àng bɔyèa àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. 19 È gò' àle gi, má n lekini yáányè nu i nɛ̀ àng-wùn gi, é kɛ̂ɛ kwɛi ke àng lekini- nù yaa ibhà yaa gi mai lekinilèkiniá. 20 Sée máá bhàiwoii i zì kwɛi àngle lengdo-wùn gi. Kɛ́ mɛ̂ɛ' wò wɩ́ɩ́à n-wùn bhà àng wʋʋ lé dɔ̀ya láà, an bhàiwoii i zì àngle tó-wùn gi do le. 21 N nɛ, án bhài' woii i zì é, án à wo kwɛi, ke àng tó páipái- nù tó' wo do, ke wò tó yeleyèa ko ni i gá ko bhà kelekelele le. Ko ni i gá kó kéi kɔɔ' gi, ke í n gi ke n lekini án i gi láà, an bhàiwò i zì, ke àng lekini wò tó zí do ko bhulu gi àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. É tò' kwɛi, lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibò tó- à gànnuà àle bhà wo: ile í n bɔyèa maiá le. 22 Í ibhà mɛ̂ɛnɛ̀ zán' woloyèa n bhà láà, n lekini an zí àle woloyèa àng leng bhà le. Sée án àle kɛ̀ɛ̀ kwɛi ke wò nù tó' wo do ye ko ni i gá kó do kɔɔ' gi láà àle nɛ̀ le. 23 È tò' kwɛi, ke i tó' wo n gi láà, n lekini an tóà zí àng leng gi àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. Atoosiwo án à pé ke wò nù tó pɔngdo lenglèngá, ke lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibò- nù à-tùlé ye àng bhà wo: ile í n bɔyèa, le àng lɔ̀ɔ̀- i kɛɛ, ye n leng lɔ̀ɔ̀- i kɛɛ kɔi láà à nɛ̀ le. 24 N nɛ, án à pé ke an tóà lee' gi, í mɛ̂ɛbò' àng nuyèa n nɛ̀ láà, àng lekini- tó n pé bhi, ke wò nù nbhà mɛ̂ɛnɛ̀ zán gaa. N lɔ̀ɔ̀' é gbaan' i kɛɛà lúyáán daayè liélé lii láà, i ibhà mɛ̂ɛnɛ̀ nuyèa n nɛ̀ àle-wùn gi le. 25 N nɛ Aatana, mai dɔ̀ mai-mɛ̀ɛ̀ gɔ̀n-mɛ̀ɛ̀ kpáa, lúyáán tà-mɛ̀ɛ̀ bhɛ́ibò' wàa i dɔn le. Kɛ́ nle ké i dɔn, le mɛ̂ɛ yemò é àng leng' zí à gànnuyèa wo: ile í n bɔyèa le. 26 Án i dɔ̀kɔ̀ɔ̀ tàpólóyèa àng nɛ̀, sée án tuàn à tàpóló ke woà zí àng nɛ̀, é kɛ̂ɛ kwɛi ke n lɔ̀ɔ̀' é i zʋʋ pé láà è nù daa àng leng zʋʋ pé, ke n leng án tó yaayè' gá àng zowɛ́ɛ́ pé le. 1 Yesu' bo' à peá kwɛi, le àle ni ebhà kàlengbò' wolo', le wó lo' kiá yí gieyènɛ́ ke' wò à lee Sedɔnɔ láà à zele tia, le é sɔɔ' yílí-bʋ̀ʋ̀ ke' nuu bhi láà à gi, àle ni ebhà kàlengbòa le. 2 Zuda' é nuu à lénù pɔɔn nɛ̀-mɛ̀ɛ̀a láà, e nuu lee láà à dɔn-à, atoosiwo Yesu ni ebhà kàlengbò ké nuu ziàn ban-à ké tà bhi wɛ̀ɛ̀ɛ̀nle. 3 Sɔ́ya kpulu ni gielá-mɛ̀ɛ̀bò kpulu' yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bòà wunmɛ̀ɛ̀bò ni Faliziɛn-bò' àng giela' láà, Zuda' àng sì- àle gi, le é lo' nà àng gá bhi, ke làngbhabò ni sɛ́ibò ni gwili gɔ̀n-a-pɔ̀ɔ̀nbò ké àng tà le. 4 Kɛ́ wó nu' wún' à kɛ̀ɛ̀ Yesu-á-wùn gi láà, à tó-nàà ké nuu à lekini yàan fɔ́ɔ́lé. Wó bhɔ' waa lià bhi, le é go' ebhà kàlengbò kpe gi, le é yɔn' liélé, le é wɩɩ' mɛ̂ɛ' wó nu' à kún-i láà àng nɛ̀ ye: 5 Ka wáa guo le? Le wó à yoobɔ' wo: Yesu' è go Nazalɛti láà, ko àle guoii le. Wó bo' à peá kwɛi, le é wɩɩ' ye: Nle án é. Sée Zuda' é nuu à lédɔà àng nɛ̀ láà, e nuu dɔɔ àng pé bhi. 6 Yesu' bo' à pe-le woá àng nɛ̀ ye: nle án é, wo tó' wo', le wó bhɔ' wo ziá, le wó zinna' wo zi tà sáaá le. 7 É kɛɛ' kwɛi, le Yesu' zí àng gíla dɛ́ɛ ke wo' ye: Ka wáa guo le? 8 Le wo: Ko Yesu Nazalɛti-mii' guoii le. Le Yesu ye: Má woo à pe ka nɛ̀ ma: nle án é le. A-wùn gi, è tò' ke ka nle n guoii laá, ke ká ka kɔɔ gó mɛ̂ɛ yemò é àngle zì, ke wò ló. 9 E nuu kwɛi, ke ya woo à pe Aatana nɛ̀ fɔ́ɔ́lé bhàiwoyèa ye: í mɛ̂ɛ' àng nu' n nɛ̀ láà, àng ke gi òo sie n kɔ̀ɔ̀tà. Sée Yesu' à pe' wo' ye: kà ka kɔɔ gó àng zì láà, é àle pè- kwɛi, ke é bhàiwo' Aatana zì fɔ́ɔ́lé wʋʋ' gá láà, ke àle gi-wùn- nù kɛɛ le. 10 Ale' kɛɛii kwɛi láà, ke Simon Piɛli' siàng-wɛ́ɛ́ gbie sùè gi, le é yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáè kɔlé-mɛ̀ɛ̀ gwílímaa' à gá, le é à kɔɔ sɛ̀ gi-tòlòkwɛ́ si' à bhà le. Piɛli' mɛ̂ɛ' à tólókwɛ́ kaan' à bhà láà, wo nuu à leeà Maliku. 11 Kɛ́ le Yesu' wɩɩ' Piɛli nɛ̀ ye: Ibhà siàng-wɛ́ɛ́ láà à sɔɔ sùè gi. Tààn e i gi ye: n nɛ' yí yóo' dɔyèa n biin bhà é la ò, máá mɔɔ' woii à miá la è? 12 É kɛɛ' kwɛi, le sɔ́ya kpulu ni àng wunlé-mɛ̀ɛ̀ leni Zuifu-bòà gielá-mɛ̀ɛ̀bò láà wó Yesu kun', le wó à yele' le. 13 Wó bo' à yeleá, wó lò- nà à gá mɔán Ani lefɔ́ɔ́lé' à zué le. Atoosiwo Kaifu' é nuu yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáèa kwee poo à tà láà, àbhà nɔ́ng nɛ' nuu Ani láà à gá le. 14 Sée Kaifu láà àle mai daa' Zuifu-bò bhà fɔ́ɔ́lé ye: mɛngdo-kini-dò-le gayè ké fìláá lùu gbànggbààyè láà àle tó gisieyè bhà le. 15 Sée Yesu kún-mɛ̀ɛ̀bò' nuu lóà nà à gá kwɛi, Simon Piɛli ké dɔ' à wɛì, àle ni Yesu-à kàleng bhɛ́i do keá. Yesu-à kàleng láà e nuu yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáè dɔn-mɛ̀ɛ̀a. A-wùn gi, e sɔɔ' Yesu wɛì yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáè láà à pé gbúnng gi. 16 Kɛ́ Piɛli-le ké to' dɔɔ gbúnng láà à lé-lèè maabhà zaawɛ́ɛ́ lé. Ale kɛɛ le à bhá dini ye' é nuu yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáè dɔn-mɛ̀ɛ̀a láà, é wolo', le é lo' bhàiwoi gbúnnglé maakɛɛ-nɔ̀ngnɛ́ zì, le é nuu daaà nàa Piɛli-a gbúnng láà à gi le. 17 Kɛ́ Piɛli' nuu sɔɔà gbúnng gi tée' gi, le nɔ́ngnɛ́ láà é à bhàgilawo' ye: I lekini yáá mɛ̂ɛàn é àbhà kàleng do keá ziàn poo è? Le Piɛli ye: Nle máá àbhà kàleng keá wà! 18 Ale' kɛɛii kwɛi láà, ke gùábò ni gielá-mɛ̀ɛ̀bò ké dɔɔ bhi. Wo nuu túɛnwɛ́ɛ́ pai lékúnyèa, le wó nuu yaayèa à bhà, níní' nuu waa' woà láà à-wùn gi le. Piɛli lekini ké nuu dɔɔ àng pé bhi, le é nuu níní káán-à e gi le. 19 Wó lo' nà Yesu-á yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáè' à zué láà, e à bhàgilawo' àbhà kàlengbò dɔ̀kɔ̀ɔ̀a, le é go' bhi, le é zí à bhàgilawo' é nuu Aatana-à zaaɛ́ɛ́' gieà bhaamɛ̀ɛ̀bò nɛ̀ ziàn láà à-wùn zíaa le. 20 É bo', le Yesu' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Án nuu liangzɛà mɛnómɛ̀nó nɛ̀ tàpúúá. Aatana-kwìì yemò' é lùu gi lɛnói ni à kpáè' é Zelizalɛm zé, ke Zuifu-bò tó páipái- lo ban-á ké tà à gélé ziàn láà, án nùù lóà n pe liang-le tó zɛá Aatana-kwììbò láà àle gi dɔ́ɔ̀nle le. Ale zìpieta, mɔ́ɔ́ liang-le bhɛ́i ke zɛ bànàkpɔ́ gi lɛnggei. 21 Mɛɛ kɛɛ le i n bhàgilawo kwɛi le? È tò' àleá, ke mɛ̂ɛ' wó nuu tóló dɔà n wʋʋ bhà ziàn láà, i àngle bhàgilawoà àlei le. 22 Atoosiwo án nuu liangbò' zɛà láà, à tó- àngle yàan le. Yesu' tuàn à peà kwɛi, ke gielá-mɛ̀ɛ̀bò' nuu dɔɔ bhi láà, àng do ke' tó ke ya à tóló maa gbáinlé ye: I liang yoobɔ̀ kwɛi' wo yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáè gɔ̀n la è? 23 Le Yesu' à lékun' à gɔ̀n ye: Án wʋʋ' pe' láà, à yóo-lèè' à bhà, ɛ̀ɛn' lɔ le? È zí tò' ke à yóo-lèè àa à bhà, ke i n màà àle gi lɔ? 24 É kɛɛ' kwɛi, le Ani' Yesu to' yeleyèa, le é à bɔ' yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáè ye' wó nuu à leeà Kaifu láà à nɛ̀ le. 25 Ale' kɛɛii kwɛi láà, ke Simon Piɛli ké dɔɔ pai pé bhi, le wó à bhàgila dɛ́ɛ ke wo' wo: I lekini, yáá mɛ̂ɛàn láà àbhà kàleng doá ziàn poo è? Kɛ́ le é kpei' à bhà ye: Nle máá àbhà kàleng keá wà! 26 Kɛ́ le yíkpáá-mɛ̀ɛ̀ kpáèà gùá-mii do ke' é nuu mɛ̂ɛ' Piɛli' à tólókwɛ́ kaan' à bhà láà à tiànɛ́ keá, é wɩɩ' ye: Mɔ́ɔ́ i ye mɛ̂ɛ láà à wɛì yílí-bʋ̀ʋ̀ gi poo è? 27 Kɛ́ le Piɛli' zí kpei dɛ́ɛ wo', le é to' le tɔgɔ́ɔn fɔ́ɔ́lé' wɩɩ' le. 28 Wó go' nà Yesu-á Kaifu zué, le wó lo' nà à gá kúmana kpáèà liangzɛ̀i-kwìì líɛɛ le. E nuu kwɛi, ke lee' kpɔɔ. Kɛ́ àng lekini wòo sɔɔ kwíle bhi, ke wòo nù wo leng gban zɛ, ke àngbhà Paki-pɔ̀ɔ̀n bhɛlɛ-lèè òo nù sie. 29 Ale kɛɛ le kúmana kpáè' nuu bhi, ke wó nuu à leeà Pilati láà, é wolo', le é lo' àng lià, le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Ká nùù mɛ̂ɛàn é à daai n nɛ̀ mɔ̀ng' gi le? 30 Le wó à yoobɔ' à gɔ̀n wo: Yàa woo nù tóà wúnyóo kɛɛ-mɛ̀ɛ̀a laá, ke kwáá woo à daaii i nɛ̀ kɛ̀! 31 Pilati' à pè- àng nɛ̀ àlei ye: Kà à sí, ke ká ló à gi-lìangzɛi ka leng pé ye é kaà tɔ́ng gi kɔi láà à nɛ̀. Kɛ́ le Zuifu-bò' wɩɩ' à nɛ̀ wo: Kole kwáá mɔɔ mɛngge zɛá ko leng-le tà. 32 Sée wó à pe' wo' kwɛi láà, àle to' Yesu lekini' liang ke' zɛ' fɔ́ɔ́lé à gi-wùn kɛɛ-kɔ̀ɔ̀a le. Atoosiwo é nuu ke wòo à kún bhe, wó à zɛ' kɔɔ' gi dɔ̀ya, e à to' liélé, le é à pe' le. 33 Pilati' sɔɔ dɛ́ɛ wo' kwíle, le é Yesu lee', le é à bhàgilawo' ye: Ile í Zuifu-bòà gwilinɛá la è? 34 Le Yesu ye: Í n bhàgilawoii wún' gá láà, wó à pe' wo' i nɛ̀, tààn è gò i lekini' gi, le í à peii le? 35 Le Pilati ye: Nle an Zuifu-mii' gá la è? Kaà lùu gi-mɛ̀ɛ̀bò ni yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bòà wunmɛ̀ɛ̀bò' i daayèa n nɛ̀ le. 36 Í mɛɛ kɛɛ' le? Le Yesu' à yoobɔ' ye: Nle n pe gwilinɛnɛ̀ láà àa lúyáán tà zé. É woo nù tóà lúyáán tà zé-gwìlìnɛnɛ̀-leá laá, ke nbhà gùábò ké woo n tà-gwìlì gɔn-à, ke mɛngge àa woo n lénuii Zuifu-bò nɛ̀ àlei. Kɛ́ àle tò é le, n pe gwilinɛnɛ̀ kɛɛ-lèè àa sɛ́ɛ́ tà sáalé zé-le bhà. 37 Le Pilati' wɩɩ' à nɛ̀ ye: È tò' àle gi kwɛi, ke gwilinɛ' i gá maiá la wà? Le Yesu' à yoobɔ' ye: Ke i àle peii lɛ́ɛ. Gwilinɛ' n gá maiá le. Kɛ́ án bhɔ' wo', ke án nu' lúyáán tà é, án nù-ke án mai-wùn tàpóló' wo bhaamɛ̀ɛ̀bò nɛ̀ le. A-wùn gi, mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' é mai-wùn-zàà tà, à-mɛ̀ɛ̀ ké e tóló dɔ n wʋʋ bhà. 38 É à pe' kwɛi, le Pilati' wɩɩ' ye: Wò mɛɛ lee mai-wùn le? É bo' à peá kwɛi, le é wolo', le é ló dɛ́ɛ wo' Zuifu-bò' nuu banyèa ké tà kwíi líɛɛ láà àng-zàa, le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Wò mɛ̂ɛ zɛà wún' gi, nle máá àle ke yeyèa mɛ̂ɛ láà à bhà, ke è tó à zɛ gɛɛn-á. 39 Kɛ́ e wúluá ko ni kanù ko finibhà, wo: Paki- bhɔà kɔi dolodolo, án n kɔɔ gó kààso gi-mɛ̀ɛ̀ do ke zì ka nɛ̀. È tò' kwɛi la ò, ká à pé ke án n kɔɔ gó Zuifu-bò kaà gwilinɛ é à zì è? 40 É à pe' kwɛi, le wó zí gbálá dɛ́ɛ wo' wo: Ááo, kwáá mɛ̂ɛ ye é àle pé, ko Balabasi' à pé le. Sée wó Balabasi' à gbàlee' kwɛi láà, yàà mɛ̂ɛ gɔ̀n zaa bhà-mɛ̀ɛ̀' nuu à gá le. 1 Pilati' à pè- sɔ́yabò nɛ̀ àle gi ye: wò Yesu sí, ke wò à maa sàbhiliwɛ́ɛ́á le. 2 Sɔ́yabò láà wó bo' à kɛɛá kwɛi, le wó lùùlɛɛ-gbɔ̀ɔ̀ kálá kɛɛ', le wó à yaa' à wun bhà, ke è tó àbhà fánngwɛ́ɛ́á, le wó zí gbáán bhái-fààkele daa' à bhà le. 3 É go' bhi zí, wo nuu yɔ́n-à à gi, le wò wɩɩ à bhà wo: Zuifu-bòà gwilinɛ, sii-kɛ̂ɛ i nɛ̀ oo. Wó à peà kwɛi, ke wo ziàn à tóló maaii. 4 É kɛɛ' kwɛi, le Pilati' wolo dɛ́ɛ ke wo', le é wɩɩ' Zuifu-bò nɛ̀ ye: Kà lɛgaa, máà nu nà mɛ̂ɛ láà àleá ka nɛ̀ lúulé é, ke à gàn- nù tó ka yàan ka: wò mɛ̂ɛ zɛà wún' gi, nle máá àle ke yeyèa à bhà. 5 Wóò lɛgaa, ke Yesu' wolo à lé, ke ya dɔlɔ́, ke lùùlɛɛ-gbɔ̀ɔ̀ kálá ké à wun bhà, ke gbáán bhái-fààkele ké zí à bhà, le Pilati' wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Kaà mɛ̂ɛ láà àle é. 6 Yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bòà wunmɛ̀ɛ̀bò ni gielá-mɛ̀ɛ̀bò láà wó Yesu ye-le wo', wó gbaan' wo' wɩ́ɩ́à wɔ̀ɔ̀ɔ̀le wo: Bhè mɛ̂ɛ láà à gbaan' wo yílí bhà le. Bhè à gbaan' wo yílí bhà la oo. Kɛ́ le Pilati' wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Ka lekini' kà à sí, ke ká à gbaan yílí bhà le. Atoosiwo wò mɛ̂ɛ zɛà wún' gi, nle máá àle ke yeyèa à bhà. 7 Le Zuifu-bò' à yoobɔ' à gɔ̀n wo: Ko pe tɔ́ng ké bhe, kɛ́ è tò' àle bhà laá, ke ko à zɛ' woà le. Atoosiwo ya e lekini tó Aatana gbeá. 8 Pilati' bo' àle maá kwɛi, súó' nuu à kɛɛà láà, e daa' wo' kpáa gi do, 9 le é sɔɔ' kwíle, le é Yesu bhàgilawo' ye: Mɛ́ɛ́-mii' i gá le? Kɛ́ Yesu òo à yoobɔ à gɔ̀n. 10 Pilati' à pè- à nɛ̀ àle gi ye: Yáá wɩ́ɩ́ nle n gɔ̀n láà la è? Yáá à gànnu ye: án mɔɔà n kɔɔ góá i zì, ɛ́ɛ́n án mɔɔà à bhà, le an i gbaan yílí bhà la è? 11 Le Yesu' à yoobɔ' ye: Sé àa woo tóii i nɛ̀, ke í pɔnggepɔ̀ngge kɛ̂ɛ n gá, ke Aatana-le òo wɩ́ɩ́ à bhà. À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, mɛ̂ɛ' é n lénuyèa i nɛ̀ láà, à-mɛ̀ɛ̀ pe wúnyóo ké kpáaá, e gie i pe tà. 12 Yesu' bo' àle peá kwɛi, Pilati' sɔɔ' wo' e kɔɔ gò à zì-lèè guoà le. Kɛ́ le Zuifu-bò' gbala' wo: I i kɔɔ gò' à zì laá, ke Sezaa' é koà gwilinɛ kpáèa láà, i zi àa à pé. Atoosiwo mɛ̂ɛ óó mɛ̂ɛ' è e leng to gwilinɛá, ke Sezaa yáò' à-mɛ̀ɛ̀a le. 13 Pilati' bo' àle maá, e nu' wo' nà Yesu-á àng nɛ̀ lúulé, le é yala' liangzɛ-gwɛ̀ɛ̀ tà le. À yàlèè láà, wo nuu à leeà wo: wási gwɛɛ gi, le wò à lee Ebɛlɛ-wʋ̀ʋ̀ gi wo Gabata le. 14 Sée wún láà e nuu kwɛi Paki lóó yáannáá, yáán yàà mɛ̂ɛ gwenglé zué téei. Le Pilati' wɩɩ' Zuifu-bò nɛ̀ ye: Kaà gwilinɛ láà àle é. 15 Kɛ́ le wó gbala' wo: Kó wɩɩ ko: à zɛ' è wo le. À zɛ' è wo à gbààn yílí bhà-yèa le. Pilati' àng bhàgilawò- àle gi ye: Ká wɩɩ ka: kaà gwilinɛ é, án à gbaan yílí bhà mai lekiniá è? Le yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bòà wunmɛ̀ɛ̀bò' à yoobɔ' wo: Ko pe gwilinɛ bhɛ́i ke àa bhe gwilinɛ Sezaa-le zìpieta. 16 Wó bo' àle peá kwɛi, Pilati' Yesu lénu' wo' àng nɛ̀, ke wò ló à gbaan-i yílí bhà le. Sɔ́yabò' à sì- àle gi, le wó lo' nàa le. 17 Yesu' e lekini zɛ̀ à bhà-yìlì si', le é go' nàa péng, le é waa' nàa lee' wò à lee bhaamɛ̀ɛ̀ wunwɛ́ɛ́-lé láà à bhà le. Wo lee láà à lee Ebɛlɛ-wʋ̀ʋ̀ gi wo Gɔligota. 18 Wó Yesu gbààn yílí bhà bhi' wo, àle ni mɛ̂ɛ bhɛ́ibò piilɛá à kɔɔ tà zía ni zía, ke Yesu ké àng finibhà le. 19 Ale' kɛɛii kwɛi láà, ke Pilati' woo à pe ye: wò wʋʋnɛ́ ke bɛɛnzɛ yílí pɛ́ɛ́n pálópàlò bhà, ke wò à naa Yesu zɛ̀ à bhà-yìlì láà à bhà à tà tɛ́nglà. Wo nuu à bɛɛnzɛyèa yílí pɛ́ɛ́n láà à tà wo: Yesu Nazalɛti-mii' é Zuifu-bòà gwilinɛá láà, àle é. 20 Zuifu-bò kpe kpáa ké bɛɛn láà à-wʋ̀ʋ̀ pe', atoosiwo wó nuu Yesu gbaanyèa yílí bhà lee' gi láà, à-lèè ké nuu pɛ́ɛ maabhà. Wo nuu pɔɔn láà à bɛɛnzɛyèa Ebɛlɛ-wʋ̀ʋ̀ ni Latɛn-wʋ̀ʋ̀ ni Gɛlɛki-wʋ̀ʋ̀bò tó gi. 21 Zuifu-bòà yíkpáá-mɛ̀ɛ̀bòà wunmɛ̀ɛ̀bò' à pè- àle gi Pilati nɛ̀ wo: Miá à bɛɛnzɛ ke í à pe ye: Zuifu-bòà gwilinɛ' é. Kɛ́ bhè à bɛɛnzɛ ke í à pe ye: Mɛ̂ɛ láà e wɩɩ' ye: Zuifu-bòà gwilinɛ' e gá le. 22 Kɛ́ le Pilati' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: Má pɔɔn ye' à bɛɛnzɛ, ke má àle zɛ. 23 Sɔ́yabò láà wó bo' Yesu gbaan-á yílí bhà, le àbhà gbààbò' nuu à bhà láà, wó à tó si', le wó à líya yaa' yisɛ, ke àng tó ni àng pe líya- tó le. Wo àbhà bhái wala-bhài-nù tó si'. Sée àle kpɔ̀ kélé-lèè àa nuu à bhà lɛnggelɛ̀ngge gi. 24 Wó wɩ̀ɩ̀ wo ké nɛ̀ àle gi wo: Bhái ye é, koo àle pééà à gi. Kɛ́ kwàa kpékpé' maa à tà, ke è tóà mɛ̂ɛ ye' à gɔ̀n, kó à dɔn le. Sée é kɛɛ' wo' kwɛi láà, àle nu' tói wʋʋ ke' é bɛɛnzɛyèa Aatana-à sɛ́ikwɛ́ gi fɔ́ɔ́lé láà à pe gi-wùn kɛɛ-kɔ̀ɔ̀a le. Atoosiwo e bɛɛnzɛyèa wo: Wo n bubhà-gbààbò gúlú' wo' wo ké tà, le wó kpékpé maa' nbhà bhái tà le. Sée sɔ́yabò láà wó wún' kɛɛ', àle lɛ́ɛ. 25 Kɛ́ sée àle' kɛɛii kwɛi láà, ke Yesu laú oo, ni Yesu laú laànɛ́-loò do oo, ni Kolopa-à nɔ́ng Mali oo, ni Mali Madala oo, ke àng tó ké dɔɔ Yesu zɛ̀ à bhà-yìlì láà à maabhà bhi, 26 ke àbhà kàleng wùndɔ̀yóoáyè' nuu láà à leng ké bhi. Yesu yáán' bo' daaá e laú tà, ke e dɔɔ àbhà kàleng láà à maabhà, le é wɩɩ' e laú nɛ̀ ye: Nɔ́ngnɛ́, bhè lɛgaa, i gbe' dɔɔ lɛ́ɛ. 27 É go' bhi, le é zí à pe' ebhà kàleng láà à nɛ̀ ye: N dɔ́ma, bhè lɛgaa, i laú' dɔɔ lɛ́ɛ. É si' lóó poo àle bhà, mɛ̂ɛ láà é ló' wo' nà Yesu laúá e pé kwíle, le é nuu e zʋʋ tóà à gi le. 28 É go' àle gi, à gàn ké daa' Yesu yàan ye: é nu' lúyáán tà wún' gi, à tó' zin kélé. É bo', le é wɩɩ' ye: Yí mi lɔ̀ɔ̀' n kún. Sée é à pe' wo' kwɛi láà, àle to' Aatana wʋʋ ye' é bɛɛnzɛyèa àbhà sɛ́ikwɛ́ gi lɛnggei wo: yí lɔ̀ɔ̀' n kún láà à gi-wùn kɛɛ-kɔ̀ɔ̀a le. 29 É bo' à peá kwɛi, le wɩ̂ɩ waanwaanyè ke' nuu pɔinfɩɩ do payèa àng maabhà bhi láà, wó fùù sɔɔ' à bhà le. Wó bo', le wó fùù láà à yaa' gainkwɛ́ suu ke' wò à lee Isɔpu láà à-yìlì lé, le wó à sɔɔ' Yesu líílé le. 30 É bo' wɩ̂ɩ láà à miá, le é wɩɩ' ye: Wúnnó' zin kélé tò! É bo' à peá kwɛi, le é e wunlé zinna', le à tɛ́i-wàà' yɛn' le. 31 É nuu' wo' Zuifu-bòà gòlòbhàlóó yáannáá láà, wàa nuu à pé ke bhaamɛ̀ɛ̀-gèè- tó yílí bhà kwɛpoo àle gi, ke lóó láà à-kwèèi- bhɔ à bhà bhi. Atoosiwo lóó ye láà, Aatana lɔ̀ɔ̀ kpáa kɛɛ-kwèèi' nuu à gá le. Wó bhàiwò- Pilati zì àle gi wo: è dɔ gbáágbààa ke è bhaamɛ̀ɛ̀ gielá mɛ̂ɛ yaka' wó àng gbaan' yílí bhà láà àng gɛɛn yɛ́ɛ́ lià, ke wò nù àng-gèè sí bhi le. 32 Sɔ́yabò' lò- bhi àle gi, le mɛ̂ɛ piilɛ' wó nuu àng gbaanyèa yílí bhà kià nà Yesu-á láà, wó bo' mɛ̂ɛ fɔ́ɔ́yè gɛɛn yɛ́ɛ́á, le wó zí mɛ̂ɛ dini pe yɛɛ' le. 33 Kɛ́ à bhɛɛ' zin' Yesu bhà, wóò à gaa, ke àle' woo ga. A-wùn gi, wòo nù àle gɛɛn yɛ́ɛ́ koo. 34 Kɛ́ sɔ́yabò láà àng do ke' àle zua' wo' díwɛ́ɛ́á à siánlé, le é to' le yí ni yuɛn' wolo' bhi le. 35 Mɛ̂ɛ' é wún láà à-lèè ye', àle à gɛingóii é le. Sée é à gɛin' góii láà, e maiá, le à gàn' à lekini yàan ye: e mai-wùn' peii, ke ka leng ká nù à gànnu ka: Aatana gbe' Yesu-á maiá le. 36 Atoosiwo e bɛɛnzɛyèa Aatana-à sɛ́ikwɛ́ gi fɔ́ɔ́lé Yesu láà à-wùn gi wo: Wàa à dɔwɛ́ɛ́ do lefienɛ́ ke yɛ́ɛ́ii. Le é zí bɛɛnzɛyèa zaa bhɛ́i keá Zuifu-bò-wùn gi wo: Wo tuàn yáánpáà wó mɛ̂ɛ' zua' láà à bhà. Sée wòo Yesu gɛɛn yɛ́ɛ́' wo, kɛ́ ke wò à zua lengdo wo díwɛ́ɛ́á láà, àle to' wʋʋ' é bɛɛnzɛyèa Aatana-à sɛ́ikwɛ́ gi kwɛi láà à gi-wùn kɛɛ-kɔ̀ɔ̀a le. 38 É kɛɛ' kwɛi, le Alimatee-mii ke' wó nuu à leeà Zozɛfu láà, é lo' bhàiwoi Pilati zì ye: è dɔ gbáágbààa ke é Yesu-gèè sí le. Pɔɔn- à kɛɛ ke é àle pe' kwɛi, àle ye: Yesu pe gi-mɛ̀ɛ̀' nuu Zozɛfu láà à gá le. Kɛ́ súó ké nuu à kɛɛà Zuifu-bò gɔ̀n. Ale kɛɛ le é nuu à pe gi kwɛi bànàkpɔ́ gi le. É Yesu-gèè sí-wùn pe' Pilati nɛ̀ kwɛi, le é wɩɩ' à bhà le. 39 Zozɛfu' lò- àle gi, le é Yesu-gèè si' le. Nikodɛmu' é lo' Yesu lià gbɛi gi fɔ́ɔ́lé láà, à leng ké zí lo' bhi. Eàsikɔlɔ suubò' wò à lee Miili ni Aloe láà, à kààn kiá-yè kílo kuà-yaka yɔ̀ɔ̀nsínma ké nuu à tà. 40 Mɛ̂ɛ piilɛ láà wó Yesu-gèè sì- àle gi, le wó gbàà pɛ́ɛ́nbò puola' à gá, ke wo làsikɔlɔbò láà à wɛin-ii à tà le. Atoosiwo wúlu' nuu à kɛ̀ɛ̀ kwɛi-yè láà à gá Zuifu-bò gɔ̀n, ke wò nuu woà ga-mɛ̀ɛ̀ biià le. 41 Sée wó Yesu gbaan' yílí bhà lee' gi láà, yílí-bʋ̀ʋ̀ ke ké nuu à maabhà, le wó nuu bhaamɛ̀ɛ̀ bu kpɔ̀ à gi-yɛ̀ɛ̀ dɛ́ɛ ke góyèa yílí-bòi bhi le. Kɛ́ wòo woo mɛnggemɛ̀ngge kpɔ̀lèè gó yɛɛ láà à gi fɔ́ɔ́lé bhe. 42 Wó Yesu kpɔ̀lèè gò- bhi' wo, é nuu' wo' Zuifu-bòà gòlòbhàlóó yáannáá láà à-wùn gi le. Atoosiwo yɛɛ láà àle-lèè' nuu kúlúá le. 1 Lóówun dɛ́ɛ zigó-kwèèi' bhɔ', le Mali Madala' lo' Yesu bu tà yué pápálé, ke lɛi ké tuàn tíiá le. É waa' bhi, yéè lɛgaa, ke wa woo gwɛɛ sí yɛɛ láà à lé. 2 Le é lo' bàlàa Simon Piɛli ni Yesu-à kàleng wùndɔ̀yóoá' nuu bhi láà àng pé, le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Wa koà Gwilinɛ Kpáa láà à gó sɛ́ɛ́ gi wà! Kɛ́ wó à kpááyèa lee' gi, kwáá à-lèè dɔn. 3 Mali' à pe' kwɛi, le Piɛli ni Yesu-à kàleng dini láà wó wala', le wó lo' à bu tà le. 4 Wó nuu lóà, àng tó piilɛyè ké nuu bàlàsíà kiá do, kɛ́ Yesu-à kàleng dini láà à gɛɛn ké to' kpókpóá, le é gie' Piɛli tà, le é waa' yɛɛ lé à liélé le. 5 Yéè naaná, ke è lɛgaa yɛɛ gi, à yáán' dàà gbàà pɛ́ɛ́nbò' wó à puola' Yesu-á, ke wò à bii à gi láà àle lengdo tà, ke e bannáyèa bhi le. Sée à leng-le òo sɔɔ-le wo yɛɛ gi. 6 Kɛ́ Simon Piɛli-le' nu' dɔ̀ya, le é sɔɔ' yɛɛ gi, le à leng' gbàà pɛ́ɛ́nbò' nuu bannáyèa bhi láà à ye' le. 7 Gbàà tu' wó nuu à bhuoyèa Yesu wɛí láà, e à tó ye', ke à pe kɔɔn ké kɛɛyèa pɛi, ke àle àa à pɛ́ɛ́n yemò láà àle pé. 8 É kɛɛ' kwɛi, le Yesu-à kàleng dini' é waa' bhi fɔ́ɔ́lé láà, à leng' zí nuu sɔɔà yɛɛ gi, le é à-lèè ye', le wún' kɛɛ' láà, é nuu bhɔà à gi mai bhà tò le. 9 Kɛ́ àle' kɛɛii kwɛi téei láà, ke Aatana wʋʋ' é bɛɛnzɛyèa fɔ́ɔ́lé ye: Yesu ké góà gɔɔ̀le, le è zana láà, ke wòo à zía dɔn bhe. 10 Yesu-à kàleng piilɛ láà wó go' bhi, le wó sɛi', le wó lo' wo yalé le. 11 Kɛ́ Mali-le ké to' dɔɔ yɛɛ maabhà bhi kpɛ́lé, ke e wosí-ii. É nuu wosíà, le é naana', 12 le é lɛgaa' yɛɛ gi, le é Aatana-à kɩ́ɩ́la piilɛ ye' nà bhái púpúá àng bhà bhi, ke wo yaa Yesu-gèè' nuu kpááyèa lee' gi fɔ́ɔ́lé láà à gi le. Mɛngdo ké nuu yaa à wun dɔ-lià, le mɛ̂ɛ dini' nuu yaa à gɛɛn kpàà-lià le. 13 Le wó wɩɩ' Mali nɛ̀ wo: Nɔ́ngnɛ́, mɛɛ kɛɛ le í wosí-ii le? Wó à pe' kwɛi, le é à yoobɔ' ye: Wò koà Gwilinɛ Kpáa góyè' gá sɛ́ɛ́ gi, le wó à kpááyèa lee' gi, máá à-lèè dɔn la wà! 14 Mali' bo' à peá kwɛi, é seela' e gi, yéè e káá' wo, ke Yesu leng ké dɔɔ bhi, kɛ́ òo à dɔn ye: àle à gá le. 15 Le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Nɔ́ngnɛ́, mɛɛ kɛɛ le í wosí-ii le? I wáa guoii le? Kɛ́ e nuu Mali gi ye: yílí-bʋ̀ʋ̀' nuu bhi láà, àle wunlé-mɛ̀ɛ̀' e gílawoii lɛ́ɛ. É à pè- à nɛ̀ àle gi ye: Wunmɛ̀ɛ̀, è tò' ke ile í à-gèè si' laá, í à kpaa' lee' gi, bhè dɔ gbáágbààa ke í à-lèè gie n nɛ̀, ke án ló à síi. 16 Kɛ́ Mali' à pe' kwɛi, le Yesu' à si' tɔ́á gbaànle ye: Mali! Le Mali' seela' e gi, le é wɩɩ' à gɔ̀n Ebɛlɛ-wʋ̀ʋ̀ gi ye: Labuni! Wò à pè' kwɛi, ke wo wɩɩ wo: n kààmɔ. 17 Le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Miá i kɔɔ zin n bhà, atoosiwo mɔ́ɔ́ tɔɔnkún n nɛ-zàa bhe. Kɛ́ bhè ló n nɛànɛ́bò lià, ke í à pe àng nɛ̀ ye: N nɛ Aatana' é zí àng leng nɛá, ke é ko ni àng gá-nù konó koà Aatana-á láà, máà tɔɔnkún àle-zàa líe le. 18 Yesu' à pe' kwɛi, le Mali Madala láà é lo' à léban-i àbhà kàlengbò bhà ye: Má Gwilinɛ Kpáa ye, le ya wʋʋ' é kwɛɛ́ɛ́ ni kwɛɛ́ɛ́ à kpɔ́ n bhà le. 19 Kwɛngdo láà à gi yáánpa, é nuu lóówun zigó-kwèèiá láà, Yesu-à kàlengbò' nuu kwíi' gi, à lé ké nuu tayèa kpulungle, ke súó ké àng kɛɛii Zuifu-bò gɔ̀n. Wóò wo káá' wo, ke Yesu' nu, ke e dɔɔ àng zué bhi, ke e wɩ́ɩ́ii àng bhà ye: Kaà wɩ̀ɩ̀bhà' é la oo. Síka òo tóà ka gi. 20 É bo' à peá kwɛi, le é e kwenglé-lèè ni e siánlé-lèèbò tó gie' àng nɛ̀ le. Wó Gwilinɛ Kpáa ye', àng zowɛ́ɛ́ nii ké daa' tɔ̀kpɛ́tɔ̀kpɛ́lé, 21 le é à pe dɛ́ɛ ke wo' àng nɛ̀ ye: Kaà wɩ̀ɩ̀bhà' é la oo. Síka òo tóà ka gi. N nɛ' n bɔyèa kɔɔ' gi láà, n lekini máà ka bɔ àle-kɔ̀ɔ̀ bhà le. 22 É bo' à peá kwɛi, le é wàà wi' àng bhà, le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Má ka gba Waa Zaazaa' gá lɛ́ɛ. 23 À kɛ̀ɛ̀ kwɛiyè láà à gi, ka bian gò' mɛngge bhà, ke Aatana lekini' bian gó' wo à-mɛ̀ɛ̀ bhà lɛ́ɛ̀. Kɛ́ ka à peà ka: bian òo góà mɛ̂ɛ ye' àle bhà laá, bian àa góii à-mɛ̀ɛ̀ bhà Aatana zué. 24 Toma' wó nuu à leeà Pɛ̂ɛnnɛ́ láà, Yesu-à kàleng buu-ni-wɛ́ɛ́-piilɛ láà àng gi dini' nuu à gá le. Kɛ́ Yesu' e leng gie fɔ́ɔ́lé wo' à bhámò nɛ̀ tée' gi láà, àle àa nuu bhi. 25 À bhámò' à pè- à nɛ̀ àle gi dɔ̀ya wo: Kó Gwilinɛ Kpáa yeyèa. Kɛ́ le Toma' à yoobɔ' àng gɔ̀n ye: N leng-le mɔ́ɔ́ yáánpáà pɔ́ngti gbóló-le bhà à kwenglé bhe, ni mɔ́ɔ́ n kɔɛ́ɛ́ sɔɔà pɔ́ngti bhɛ láà àle gi bhe, leni mɔ́ɔ́ zí n kɔɔ sɔɔà dí gbóló láà àle gi à siánlé bhe, à zana-wùn láà àa yaaii n gi mai bhà gbonggbongle. 26 À yáángɛɛn saakanàà-kwèèi' bhɔ', Yesu-à kàlengbò ké nuu banyè dɛ́ɛ keá ké tà kwíi do láà à gi, ke Toma leng ké àng pé bhi. Yesu ké nu dɛ́ɛ wo', ke kwíi lé ké tayèa kpulungle, le é dɔ' àng zué bhi, le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Kaà wɩ̀ɩ̀bhà' é la oo. Síka òo tóà ka gi. 27 É bo' à peá kwɛi, le é wɩɩ' Toma nɛ̀ ye: Bhè i kɔɛ́ɛ́ yɔ́n zé, ke í n kwenglé gaa. É gò' bhi, ke í i kɔɔ yɔ́n zé, ke í à sɔɔ n siánlé. I gò' àle gi, i kpɔ́yè- tó n lé. Miá n-wùn gbègó koo. 28 Toma' à yoobɔ̀- à gɔ̀n àle gi ye: Áááá, Gwilinɛ Kpáa, má i dɔn Aatana-á, má i dɔn n nɛá tò! 29 Le Yesu' wɩɩ' à nɛ̀ ye: Toma, ile i n yeyè' gá, le n-wùn' tuàn bhɔà i gi mai bhà tò é le. Kɛ́ mɛ̂ɛ yemò' àngle kpɔ́yè' n lé, sée ke wàa yáán lefienɛ́ páyèa n bhà láà, àngle pe- sɛ̀ lenglèng' gá le. 30 È gò' àle gi, Yesu' zí sɔ́n-wùn bhɛ́ibò' kɛɛ' ebhà kàlengbò yàànlé láà, à nààlé àa nuu bhe. Ale tó àa bɛɛnzɛyè' gá sɛ́ikwɛ́ kélé é à gi le. 31 Kɛ́ à yenɛ́' é bɛɛnzɛyèa sɛ́ikwɛ́ é à gi láà, àle' bɛɛnzɛ̀-kwɛi, ke ka kpɔ́yè- nù tó' wo Yesu lé ye: àle Aatana gbeá, le é zí àbhà yaa-mɛ̀ɛ̀' wò à lee Klisi láà à gá le. Sée ka kpɔ́yè- tò' à lé kwɛi, le sii' àa yɛn láà, ka à sɔlɔ à sáà gi le. 1 Bhanɛ́ ke' gie', le Yesu' wolo ke wo' ebhà kàlengbò tà Tibelia-kɔ̀ɔ̀yí kpúnglé le. É wolo' àng tà kɔɔ' gi, àle é: 2 Simon Piɛli ni Toma' wó nuu à leeà Pɛ̂ɛnnɛ́ láà, ni Natanaɛ' é nuu góà Kana Galilee lùu gi, ni Zebedee gbebò, ni àbhà kàleng bhɛ́ibò piilɛ, wo nuu kiá lɛngdo gi. 3 Le Simon Piɛli' wɩɩ' e bhámò nɛ̀ ye: Máà ló yí pé. Le wo: È tò' àleá, konó kó lóà i wɛì. Wó lò- àlei, le wó daa' góló gi le. Kɛ́ wòo nù pɔnggepɔ̀ngge sí gbɛi ye láà àle gi. 4 Yué' bhɔ', wóò wo káá' wo, ke Yesu ké dɔɔ yí kpúnglé, kɛ́ wàa nuu à gànnuà wo: àle à gá le. 5 Yesu' àng bhàgilawò- àle gi ye: Nbhà náò, pɔngge' àa ka gɔ̀n, ke ká à bhɛlɛ la è? Le wo: Iin. 6 É nuu ke wò à pe kwɛi, le é wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Kà kaà song láà à bili góló kɔɔ sɛ̀ tà za. È tò' kwɛi, ká vé zɛà. Wó bo' song biliá bhi, wàa nuu mɔɔà à gbie lefienɛ́ woá koo, ke vé' à pa kpainkpainle. 7 Ale kɛɛ le Yesu-à kàleng ye' é nuu àbhà wùndɔ̀yóoáá láà, é wɩɩ' Piɛli nɛ̀ ye: Gwilinɛ Kpáa' bhi loò la o. Simon Piɛli' bo' à maá ye: Gwilinɛ Kpáa' bhi laá, e tó' wo', le é ebhà gbàà kɔɔn si', le é à puola' e gá é nuu' wo' e kpáán-á láà à-wùn gi le. É bo', le é maa' kɔ̀ɔ̀yí tà le. 8 Ale' kɛɛii kwɛi láà, ke Yesu-à kàleng paánbò ké nuii nà gólóá, ke wo vé-sòng láà à gbieii. Atoosiwo wàa nuu góyèa yí kpúng bhà dɔ́ɔ́n-á. Wó nùù mɛ́ɛtɛlɛ kàindini yɔ̀ɔ̀nsínma' à-nàà tà le. 9 Wó bo' zinnáá sáalé, wo káá' wo' vé kpɔ̀ paá-yè bhà, ke e yaa pai kúá tà bhi, ke búlù ké kpaa à pé, 10 le Yesu' wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Ká góii vébò' à zɛi láà, kà nu nà à keá n nɛ̀. 11 É à pe' kwɛi, le Simon Piɛli' daa' góló gi, le é vé-sòng láà à gbie', le é yɔɔ' nàa yí kpúnglé, ke vé kpákpaa kàindini-kɔɔ-solu ni véwɛ́ɛ́ yaka ké à gi le. Vé ké nuu song payè sínmasìnma láà à gá kwɛi, kɛ́ àle tó gi, song òo nù péé. 12 Wó bo' song láà à tó gbieá sáalé, le Yesu' wɩɩ' àng nɛ̀ ye: Kà nu ká lígó. Sée àbhà kàlengbò láà àng do ke òo mɔɔ à gílawoá ye: Wáa-le' i gá le? Atoosiwo à gàn ké nuu àng tó yàan wo: Gwilinɛ Kpáa' à gá le. 13 Yesu' bo' àng leeá kwɛi, le é yɔn' bhi, le é búlù láà à si', le é à nu' àng nɛ̀ nà vé kpɔ̀ paá-yè láà à gá le. 14 Yesu wòlò ebhà kàlengbò tà-yè gɛnyààn yakanàà' nuu à gò gɔɔ̀le ke è zana-yè zìpieta lɛ́ɛ. 15 Wó bo' lígóá, le Yesu' Piɛli bhàgilawo' ye: Elaò, Záàn gbe Simon, n lɔ̀ɔ̀- ile i kɛɛ' wo, le à lé- gie i bhámò é àngle tó páipái tà la è? Le Piɛli' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Iin, Gwilinɛ Kpáa, à gàn ké i lekini yàan ye: i lɔ̀ɔ̀ ké n kɛɛ. Yesu' à pè- à nɛ̀ àle gi ye: Yé à pè' kwɛi, í nbhà bháánɛ́bò légba. 16 É go' bhi, le é zí à bhàgila piilɛnàà wo' ye: Záàn gbe Simon, án wɩɩ ma: n lɔ̀ɔ̀ ké i kɛɛ è? Le Piɛli' à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Iin, Gwilinɛ Kpáa, à gàn ké i lekini yàan ye: i lɔ̀ɔ̀ ké n kɛɛ maiá. Yesu' à pè- à nɛ̀ àle gi ye: Ale gi, í i yáán tó nbhà bháábò bhà. 17 É go' bhi, le Yesu' zí Piɛli bhàgila yakanàà wo' ye: Záàn gbe Simon, án wɩɩ ma: n lɔ̀ɔ̀ ké i kɛɛ maiá è? É gílawo gɛnyààn yakanàà daa' ye: n lɔ̀ɔ̀ ké i kɛɛ è laá, le Piɛli' e wɛí kun', le é à yoobɔ' à gɔ̀n ye: Gwilinɛ Kpáa, ile-mii' i wúnnówùnnó dɔn é la ò, à gàn àa i yàan' wo ye: i lɔ̀ɔ̀ ké n kɛɛ la è? Yesu' à pè- à nɛ̀ àle gi ye: Le àle' kwɛi, í nbhà bháábò légba n nɛ̀. 18 Kɛ́ án à zɛ i nɛ̀ sii lenglèng tà ma: é nuu ke í tuàn walá-mɛ̀ɛ̀a laá, í nuu ibhà kiásili yeleà i lengá, le lee' é nuu sɛɛà i nɛ̀, í nuu lóà bhi le. Kɛ́ i tóà mɔán-á tée' gi, í i gban gipólóà, le mɛ̂ɛ bhɛ́i ke- ibhà kiásili yele, le è lo nà i gá lee' àa sɛ̀a i gi à bhà le. 19 Wó Piɛli zɛ' dɔ̀ya kɔɔ' gi, ke é to' Aatana tɔ́ bhɔ-kɔ̀ɔ̀a láà, Yesu' àle to' liélé, le é nuu e biin góà à tà kwɛi lɛ́ɛ. É bo' à peá kwɛi, le é zí wɩɩ' Piɛli nɛ̀ ye: Bhè dɔ n wɛì, ke í táásí n gbóló tà. 20 É à pe' kwɛi, le Piɛli' seela' e gi, le à yáán' daa' e bhá ye' é nuu Yesu-à kàleng wùndɔ̀yóoáá láà à tà, ke e nuii àng wɛì le. Sée é nuu fɔ́ɔ́lé ke Yesu òo ga bhe, àbhà kàleng wùndɔ̀yóoá do láà àle nuu yaayèa táabhɛlɛ bhà à maabhà kilíílé, wó nuu Paki-pɔ̀ɔ̀n bhɛlɛà kwee' gi láà à gi le. Ale do láà àle nuu zí e wun dɔyèa Yesu túlú lé kwɛpoo à gi, le é à bhàgilawo' ye: Gwilinɛ Kpáa, wáa yéè i lénu pɔɔn nɛ̀ le? 21 Piɛli' bo' e bhá láà à yeá, ke e nuii wo wɛì kwɛi laá, le é Yesu bhàgilawo' ye: Le mɛ̂ɛ ye é àle wɛ, Gwilinɛ Kpáa, àle pe- tóà lɔ? 22 Le Yesu ye: An à pè' ma: mɛ̂ɛ láà e mɔ́à flúúlé, ke n nu bha- bhɔ la ò, ile i pe mɔ̀ng' àle gi le? Ile bhè dɔ' wo n wɛì, ke í táásí n gbóló tà do le. 23 Yesu' à pe' wo' Piɛli nɛ̀ kwɛi láà, àle kɛɛ le à-wʋ̀ʋ̀' maana' ko laànɛ́bò kpe gi wo: Yesu-à kàleng ye láà àle àa gaii le. Kɛ́ sée Yesu ké à pe' Piɛli nɛ̀ à-wùn gi ye: an à pè' ma: e mɔ́à flúúlé, ke n nu bha- bhɔ la ò, i pe mɔ̀ng' àle gi le? Òo à pe Piɛli nɛ̀ ye: mɛ̂ɛ ye láà àle àa gaii. 24 Yesu-à kàleng wùndɔ̀yóoá do láà, àle wúnbò láà à tó gɛingóyèa, le é à bɛɛnzɛyèa sɛ́ikwɛ́ é à gi le. Sée kó à gànnu ko: é à gɛin' góyèa láà, e maiá. 25 Yesu' wúnsɛ̀sɛ̀ bhɛ́i yemò' kɛɛ', e ting kpáalàkpààa. Wó woo nù àle tó síà dolodolo, ke wò à bɛɛnzɛ, e n gi ye: wò à bɛɛnzɛà sɛ́ikwɛ́ kélébò' gi láà, e woo mɔɔà lúyáán tà, le à paán- to gbanggbaale le.
|