Susu Bible - Gospel of John /TITLE> <meta name="description" content="The Holy Bible in Susu of Guinea. Free download." /> <meta http-equiv="content-type" content="text/html; charset=utf-8"> <body> <center><table width="950"><tr><td> Susu of Guinea<br><h1 align="center">JOHN</h1> <p><a>1</a><p> 1 A fɔlɔ fɔlɛ, Ala Xui nu na, Ala Xui nu na e nun Ala, Ala Xui nu findixi Ala yɛtɛ kan nan na. 2 Kabi a fɔlɛ, Ala nun a Xui nan nu a ra. 3 Ala se birin daaxi a tan nan saabui ra, sese mu na naxan mu daaxi a tan saabui ra. 4 Marakisi sɔtɔma a tan nan na, kisi naxan findixi naiyalanyi ra adamadie bɛ. 5 Na naiyalanyi yanbama dimi kui, dimi fan mu tin a ra. 6 Ala naxa xɛmɛ nde xɛɛ, naxan nu xili Yaya. 7 Seede nan nu a ra, naxan fa seedeɲɔxɔya bade na naiyalanyi xa fe ra, alako birin xa danxaniya a saabui ra. 8 A tan xa mu findixi na naiyalanyi ra, kɔnɔ a tan fa nɛ a xa seede ba na naiyalanyi xa fe ra. 9 Naxan findixi naiyalanyi ra, naiyalanyi yati na a ra, naxan fama duniɲa ma, a xa adamadie birin iyalan. 10 Ala Xui naxa sabati duniɲa ma. Duniɲa daa a tan nan saabui ra, kɔnɔ duniɲa tondi nɛ a kolonde. 11 A fa nɛ a xɔnyi, kɔnɔ a xa mixie mu a rasɛnɛ. 12 Kɔnɔ naxan tan birin a rasɛnɛ, e danxaniya a ma, a naxa nɔɛ fi nee tan ma, e xa findi Ala xa die ra. 13 Na mu keli e bɔnsɔɛ xa ma, xa na mu fate bɛndɛ waxɔnyi ma, xa na mu mixi nde waxɔnyi ma. Ala yɛtɛ nan a niya e xa bari a nɛɛnɛ ra, e findi a xa die ra. 14 Ala Xui naxa findi ibunadama ra, a sabati muxu ya ma. Muxu bara a xa nɔrɛ to, a Baba nɔrɛ naxan fixi a xa Di kerenyi ma, hinnɛnteya nun nɔndi kamalixi naxan yi. 15 Yaya naxa a xui ite, a seedeɲɔxɔya ba a xa fe ma, «N yi nan ma fe masen wo bɛ, n to a fala, ‹Naxan fama n xanbi ra, a tide gbo n bɛ, barima beenun n tan xa daa, a tan nu na.› » 16 Won birin bara hinnɛ sɔtɔ a saabui ra. A xa hinnɛ bara gbo yɛ won yi ra. 17 Ala sɛriyɛ Kitaabui fi won ma Annabi Munsa nan saabui ra. A xa hinnɛ nun nɔndi tan faxi won ma a xa Mixi Sugandixi Isa nan saabui ra. 18 Adama yo mu na naxan bara Ala to, kɔnɔ Ala xa Di kerenyi, naxan na a Baba Ala fɛ ma, a tan bara a masen. 19 Yaya xa seedeɲɔxɔya nan ya. Darisalamu Yuwifi kuntigie naxa sɛrɛxɛdubɛe nun Lewi di ndee xɛɛ Yaya xɔn ma, e xa a maxɔrin, «Nde i tan na?» 20 Yaya mu tondi e yaabide, a naxa a masen e bɛ a fiixɛ ra, «Ala xa Mixi Sugandixi mu n tan xa ra.» 21 E man naxa a maxɔrin, «I fa findixi nde ra? Annabi Eliya nan na i ra?» Yaya naxa e yaabi, «Ade, Eliya mu n na.» E naxa a maxɔrin, «Namiɲɔnmɛ nan i ra muxu naxan mamɛfe a xa fa?» Yaya naxa e yaabi, «Ade.» 22 Na kui, e naxa gbilen a maxɔrin na, «Nde i ra? I i yɛtɛ maɲɔxunxi nde ra? A yaba muxu bɛ, muxu xa sa dɛntɛgɛ sa muxu xɛɛmae bɛ.» 23 Yaya naxa a masen e bɛ alɔ a sɛbɛxi Annabi Esayi xa Kitaabui kui ki naxɛ, «N tan findixi mixi nan na naxan a xui itema gbengberenyi ma, ‹Wo kira matinxin Marigi bɛ!› » 24 Farisɛni nde naxee nu bara xɛɛ Yaya xɔn, 25 e naxa a maxɔrin, «Xa i mu findixi Ala xa Mixi Sugandixi ra, i mu findixi Eliya ra, i mu findixi namiɲɔnmɛ ra muxu naxan mamɛfe, i fa mixie xunxama ye xɔɔra munfe ra?» 26 Yaya naxa e yaabi, «N tan mixie xunxama ye nan xɔɔra, kɔnɔ mixi keren na wo ya ma, wo mu naxan kolon. 27 Na nan fama n xanbi ra. Na binyɛ mu na n tan yi ra, n ɲan xa a xa sankiri luuti yati fulun.» 28 Na fe birin dangi Betani nɛ, Yurudɛn xure naakiri ma, Yaya nu mixie xunxama ye xɔɔra dɛnnaxɛ. 29 Na kuye iba, Yaya naxa Isa to fa ra a yire, a naxa a masen, «Ala xa sɛrɛxɛ nan yi ki, duniɲa xa yunubi xafarima naxan na. 30 N nu yi nan ma fe masenfe wo bɛ n to a fala, n naxɛ, ‹Xɛmɛ naxan fama n xanbi ra, a tide gbo n bɛ, barima beenun n tan xa daa, a tan nu na.› 31 N tan yati mu nu na kanyi kolon, kɔnɔ n fa mixie xunxade ye xɔɔra nɛ alako a tan xa makɛnɛn Isirayilakae bɛ.» 32 Yaya naxa seedeɲɔxɔya ba, a a masen, «N bara Ala Xaxili Sɛniyɛnxi to goro ra kelife koore ma alɔ ganbɛ, a dɔxɔ a ma. 33 N tan yati mu nu a kolon, kɔnɔ Ala naxan n xɛɛ mixie xunxade ye xɔɔra, a nu bara a masen n bɛ, ‹I n Xaxili Sɛniyɛnxi toma goro ra naxan ma, a lu a ma, na kanyi nan n Xaxili Sɛniyɛnxi ragoroma mixie ma.› 34 N tan bara a to. N bara findi seede ra a Ala xa Di nan a ra.» 35 Na kuye iba, Yaya man nu na naa, a nun a fɔxirabirɛ mixi firin. 36 Yaya to Isa to dangi ra, a naxa a masen, «Ala xa sɛrɛxɛ nan yi ki!» 37 A fɔxirabirɛ firinyie to a xui mɛ, e naxa bira Isa fɔxɔ ra. 38 Isa to a kobe rato, a naxa e to a fɔxɔ ra, a naxa e maxɔrin, «Wo munse fenfe?» E fan naxa a yaabi, «Rabuni, i yigiyaxi minden?» E to a xili «Rabuni», na nan falaxi e xa xui «Karamɔxɔ». 39 A naxa a fala e bɛ, «Won xɛɛ, wo xa sa na kolon.» Nunmare tɛmui nan nu a ra. E naxa siga na yire kolonde, e fa lu Isa fɛ ma. 40 Simɔn Piyɛri xunya Andire nu na na mixi firinyie ya ma, naxee Yaya xa masenyi mɛ, e fa bira Isa fɔxɔ ra. 41 A naxa siga a taara yire keren na, a a fala a bɛ, «Muxu bara Al Masiihu to!» Na nan falaxi e xa xui, «Ala xa Mixi Sugandixi». 42 Andire naxa Piyɛri xanin Isa yire. Isa to a to, a naxa a fala a bɛ, «Yunusa xa di Simɔn nan i ra, kɔnɔ i xili fama falade Kefasi, na nan na ki ‹Piyɛri,› naxan wama a falafe ‹fanye›.» 43 Na kuye iba, Isa naxa natɛ tongo a xa siga Galile. A to Filipu to, a naxa a fala a bɛ, «Bira n fɔxɔ ra.» 44 Filipu, Andire, nun Piyɛri birin findi Betesayidakae nan na. 45 Filipu naxa siga Natanayɛli yire, a a fala a bɛ, «Mixi naxan ma fe falaxi Munsa nun namiɲɔnmɛe xa Kitaabuie kui, muxu bara a to. Isa Nasarɛtika nan a ra, Yusufu xa di!» 46 Natanayɛli naxa a maxɔrin, «Fe fanyi nde nɔma minide Nasarɛti?» Filipu naxa a yaabi, «Fa, i yɛtɛ yati xa a to.» 47 Isa to Natanayɛli to fa ra, a naxa a fala a xa fe ra, «Isirayilaka yati nan yi ki, maifuya yo mu na naxan bɔɲɛ ma!» 48 Natanayɛli naxa a maxɔrin, «I n kolonxi di?» Isa naxa a yaabi, «Beenun Filipu xa i xili, i to nu xɔrɛ bili bun ma, n tan i to nɛ.» 49 Natanayɛli naxa a fala a bɛ, «Karamɔxɔ, i tan findixi Ala xa Di yati nan na! Isirayila Mangɛ nan i ra!» 50 Isa naxa a fala a bɛ, «N to a falaxi, a n i to nɛ xɔrɛ bili bun ma, i laxi n na na fe nan ma? I fe gbɛtɛe toma nɛ naxee dangi na ra.» 51 A man naxa a masen a bɛ, «N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, wo fama nɛ koore tode, a rabixi, Ala xa malekɛe nu te e nu goro Adama xa Di ma.» <p><a>2</a><p> 1 Na xi saxan nde ma, futixiri xulunyi nde naxa raba Kaana, naxan na Galile bɔxi ma. Isa nga nu na na xulun mixie ya ma. 2 Isa fan nu xilixi naa, a nun a fɔxirabirɛe. 3 Wɛni to ɲɔn, Isa nga naxa a fala a bɛ, «Wɛni bara ɲɔn yi mixie yi ra.» 4 Isa naxa a maxɔrin, «N nga, i wama munse xɔn ma n na? N ma waxati mu nu a li sinden.» 5 A nga naxa a fala banxi konyie bɛ, «A na naxan yo fala wo bɛ, wo a raba.» 6 Fɛɲɛ senni gɛmɛ daaxi nu na mɛnni, naxee rafema ye ra Yuwifie e yɛtɛ rasɛniyɛnma naxan na. Litiri tongo solomasaxan han litiri kɛmɛ mɔxɔɲɛn nu nɔma sade fɛɲɛ keren kui. 7 Isa naxa a fala konyie bɛ, «Wo yi fɛɲɛe rafe ye ra.» E naxa e birin nafe tapu. 8 A man naxa a fala e bɛ, «Yakɔsi, wo a nde ba, wo a xanin xulun xunyi xɔn ma.» E naxa na fan naba. 9 Xulun xunyi to na ye min Isa nu bara naxan mafindi wɛni ra, a mu nu a kelide kolon, kɔnɔ konyi naxee ye baxi, nee tan a kolon. A to a min, a naxa ginɛfenyi xili, 10 a a fala a bɛ, «Xulun kanyi birin wɛni fanyi nan singe raminima, mixie na siisi, e fa wɛni gbɛtɛ ramini. Kɔnɔ i tan bara wɛni fanyi ragata han yi tɛmui!» 11 Na naxa findi Isa xa tɔnxuma singe ra. A a raba Kaana nɛ, Galile bɔxi ma. Na fe kui, a a xa nɔrɛ nan makɛnɛn, a fɔxirabirɛe naxa la a ra. 12 Na xanbi, a naxa sa goro Kapɛrɛnamu, a nun a nga, a xunyae, nun a fɔxirabirɛe. E naxa sa xi ndee radangi naa. 13 Yuwifie xa Sayamalekɛ Dangi Sali to makɔrɛ, Isa naxa te Darisalamu. 14 A naxa sa li, ninge, yɛxɛɛ, nun ganbɛ matie nu na hɔrɔmɔbanxi yire, kɔbiri masarɛe fan nu dɔxɔxi naa. 15 Isa naxa luuti ndee yailan luxusinyi ra, a yulɛe birin keri hɔrɔmɔbanxi kui, a nun e xa ningee nun yɛxɛɛe. A naxa kɔbiri masarɛe xa kɔbiri rayensen bɔxi, a e xa teebilie rabira. 16 A naxa a fala ganbɛ matie fan bɛ, «Wo yie tongo be! Wo ba n Baba xa banxi findife makiti ra!» 17 A fɔxirabirɛe naxa ratu na Kitaabui sɛbɛli ma naxan a falama, «Xanunteya bara gbo yɛ n bɔɲɛ kui i xa banxi xa fe ra.» 18 Na kui, Yuwifi kuntigie naxa a maxɔrin, «I tɔnxuma makaabaxi mundun nabama naxan a masenma muxu bɛ a a lan i xa yi mɔɔli raba?» 19 Isa naxa e yaabi, «Wo yi hɔrɔmɔbanxi rabira. Xi saxan bun ma n tan a rakelima.» 20 Yuwifi kuntigie naxa a fala, «Yi hɔrɔmɔbanxi naxan tixi ɲɛ tongo naani nun senni bun ma, i tan na rakelima nɛ xi saxan bun ma?» 21 Kɔnɔ Isa to hɔrɔmɔbanxi xa fe fala, taali wɔyɛnyi nan nu a ra. A nu a fate nan ma fe falafe. 22 A to keli faxɛ ma, a fɔxirabirɛe naxa ratu a xa wɔyɛnyi ma. Na kui, e naxa la Kitaabui xui ra, e naxa la Isa xui ra. 23 Isa to nu na Darisalamu, Sayamalekɛ Dangi Sali waxati, mixi gbegbe naxa danxaniya a ma e to tɔnxuma makaabaxie to, a nu naxee rabama. 24 Kɔnɔ Isa mu nu lama e ra, barima a nu adamadi birin kolon. 25 A hayi yo mu nu a ma, mixi yo xa ibunadama xa fe fala a bɛ, barima a tan nu adamadi bɔɲɛ kolon. <p><a>3</a><p> 1 Yuwifi kuntigi nde nu na Farisɛnie ya ma, naxan xili Nikodemu. 2 A naxa siga Isa xɔn ma kɔɛ ra, a a fala a bɛ, «Karamɔxɔ, muxu a kolon karamɔxɔ nan i ra Ala naxan xɛɛxi. I tɔnxuma makaabaxi naxee rabafe, mixi yo mu nɔma e rabade xa a kanyi nun Ala xa mu a ra.» 3 Isa naxa a masen a bɛ, «N xa nɔndi yati fala i bɛ, xa mixi mu bari a nɛɛnɛ ra, a mu nɔma sode Ala xa mangɛya niini bun ma.» 4 Nikodemu naxa a maxɔrin, «Mixi mɔxi nɔma gbilende a nga tɛɛgɛ, a man gbilen bari ra?» 5 Isa naxa a yaabi, «A nɔndi i ma n xa a fala i bɛ, xa mixi mu bari a nɛɛnɛ ra, ye nun Ala Xaxili Sɛniyɛnxi saabui ra, a mu nɔma sode Ala xa mangɛya niini bun ma.» 6 «Fate bɛndɛ nan mixi fate bɛndɛ barima. Kɔnɔ mixi xaxili tan barima Ala Xaxili Sɛniyɛnxi nan saabui ra. 7 N to a falaxi i bɛ a fo wo xa bari a nɛɛnɛ ra, na naxa i tɛrɛnna. 8 Foye minima a na wa minife dɛdɛ biri ra. I a xui nan mɛma, kɔnɔ i mu a kelide kolon, i mu a sigade fan kolon. Mixi na bari a nɛɛnɛ ra Ala Xaxili Sɛniyɛnxi saabui ra, a luma na ki nɛ.» 9 Nikodemu naxa a maxɔrin, «Na rabama di?» 10 Isa naxa a yaabi, «I tan naxan findixi Isirayila karamɔxɔ xungbe ra, i mu na kolon? 11 N xa nɔndi yati fala i bɛ, muxu fee nan falama muxu naxee kolon. Muxu man fee nan seede bama muxu naxee toxi, kɔnɔ wo bara tondi muxu xa seedeɲɔxɔya ra. 12 Xa wo mu la n xui ra, n to yi duniɲa fee falafe wo bɛ, xa n sa ariyanna fee nan fala wo bɛ, wo lama a ra di? 13 Mixi yo mu nu te ariyanna, fo Adama xa Di naxan kelixi ariyanna.» 14 «Annabi Munsa to nu na gbengberenyi ma, a naxa bɔximase misaali nde yailan wure gbeeli ra, a a ite wuri kuye ma. Adama xa Di fan lanma a xa ite wuri kɔn na na ki nɛ, 15 alako naxan yo danxaniya a ma, na kanyi xa kisi sɔtɔ naxan mu ɲɔnma abadan. 16 Ala duniɲa xanu nɛ han a naxa a xa Di kerenyi fi, alako mixi yo naxan na danxaniya a ma, a naxa lɔɛ, a xa kisi nɛ abadan. 17 Ala mu a xa Di xɛɛ duniɲa xa ratɔnde, a a xɛɛ nɛ a xa fa duniɲa rakisi. 18 Naxan yo na danxaniya a ma, kiiti mu kanama na kanyi ra, kɔnɔ naxan yo mu danxaniya a ma, kiiti ɲan bara gɛ kanade na kanyi ra, barima a mu danxaniyaxi Ala xa Di kerenyi ma. 19 Kiiti nan ya: Ala xa naiyalanyi bara fa duniɲa, kɔnɔ dimi rafan adamadie ma dangi na naiyalanyi ra, barima e kɛwali mu fan. 20 Naiyalanyi mu rafan fe kobi raba yo ma. E mu minima naiyalanyi ma, e xa wali kobie naxa fa sa kɛnɛ ma. 21 Kɔnɔ naxan yo ɲɛrɛma Ala xa nɔndi ma, a tan minima naiyalanyi ma, alako Ala waxɔnfe e naxan nabafe, na xa sa kɛnɛ ma.» 22 Na xanbi, Isa nun a fɔxirabirɛe naxa keli Darisalamu e so Yudaya bɔxi ma. Isa naxa waxati nde raba mɛnni a nun a fɔxirabirɛe, e nu mixie~xunxama ye xɔɔra. 23 Yaya fan nu mixie xunxama ye xɔɔra Enon nɛ, Salimon fɛ ma, barima ye gbegbe nu na naa. Mixie nu sigama a xɔn, a tan nu e xunxa ye xɔɔra. 24 A a lixi na tɛmui, a mu nu saxi geeli sinden. 25 Lɔxɔ nde, wɔyɛnyi naxa mini Yaya fɔxirabirɛe nun Yuwifi nde tagi marasɛniyɛnyi xa fe ra. 26 E naxa siga Yaya yire, e a fala a bɛ, «Karamɔxɔ, wo nun xɛmɛ naxan nu a ra Yurudɛn naakiri ma, i bara naxan ma fe seede ba, a na mixie xunxafe ye xɔɔra. Birin na sigafe a yire.» 27 Yaya naxa e yaabi, «Mixi mu fefe sɔtɔma, fo Ala na naxan fi a ma. 28 Wo tan yati bara findi n ma seedee ra, a n a masen nɛ, ‹N tan xa mu findixi Ala xa Mixi Sugandixi ra. N xɛɛxi a ya ra nɛ.› 29 Xɛmɛ naxan ginɛ fenxi, a tan nan findima ginɛ kanyi ra. A dɛfanboore tan luma a fɛ ma nɛ, a a tuli mati a ra ɲɛlɛxinyi kui. N tan luma na ki nɛ Isa bɛ. N ma sɛɛwɛ bara kamali. 30 Fo Isa xa fe xa ite nɛ, n gbe xa igoro.» 31 «Naxan kelixi koore, a tan dangi birin na. Naxan kelixi duniɲa ma, duniɲa mixi nan a ra naxan wɔyɛnma a duniɲa ki ma, kɔnɔ naxan tan kelixi ariyanna, a tan dangi birin na. 32 A tan fe nan seede bama, a bara naxan to, a man bara naxan mɛ, kɔnɔ mixi yo mu lama a xa seedeɲɔxɔya ra. 33 Mixi naxan lama na seedeɲɔxɔya ra, a bara a kolon a Ala nɔndi nan falama. 34 Ala xa Xɛɛra Ala xa masenyi nan tima, barima a kamalixi Ala Xaxili Sɛniyɛnxi ra. 35 Baba Ala a xa Di xanuxi nɛ, a fe birin sa a bɛlɛxɛ. 36 Naxan na danxaniya Ala xa Di ma, a bara abadan kisi sɔtɔ. Kɔnɔ naxan na Ala xa Di xui matandi, na kanyi tan mu kisima. Ala xa xɔnɛ nan birama a fɔxɔ ra.» <p><a>4</a><p> 1 Isa naxa a kolon a Farisɛnie bara a mɛ, a fɔxirabirɛe na wuyafe, a man na mixie xunxafe ye xɔɔra dangi Yaya ra. 2 Kɔnɔ a fa li Isa yɛtɛ xa mu nu mixie xunxama ye xɔɔra, a fɔxirabirɛe nan nu a rabama. 3 Isa to rakolon na fe ma, a naxa keli Yudaya, a gbilen Galile bɔxi ma. 4 Na biyaasi kui, a nu lan a xa Samari bɔxi igiri sigafe ra Galile. 5 A naxa Samari taa nde li naxan xili Sukaru, dɛnnaxɛ makɔrɛ xɛ ra, Yuwifie benba Yaxuba naxan fi a xa di Yusufu ma. 6 Yaxuba xa kɔlɔnyi na mɛnni nɛ. Isa to nu bara tagan a xa biyaasi kui, a naxa a magoro na kɔlɔn dɛ ra.~Yanyi tagi nan nu a ra. 7 Samari ginɛ nde to fa ye bade, Isa naxa a fala a bɛ, «N ki ye, n xa a min.» 8 A a lixi Isa fɔxirabirɛe nu bara siga donse sarade taa kui. 9 Ginɛ naxa a fala Isa bɛ, «I tan Yuwifi, n tan Samari ginɛ. I n maxɔrinma ye min daaxi ma munfe ra?» Ginɛ na fala nɛ barima Yuwifie nun Samarikae mu sese masarama e bore tagi. 10 Isa naxa a fala, «Xa i sa a kolon nu, Ala wama i kife naxan na, i tan nan a makulama kisi ye ra nu, a fa na fi i ma. Xa i sa a kolon nu mixi naxan a falafe i bɛ yi ki, ‹n ki ye ra,› i tan fan a makulama nɛ ye ra nu naxan i rakisima.» 11 Ginɛ naxa a maxɔrin, «N ba, ye base yo mu i yi ra, yi kɔlɔnyi fan tilin. I fa na kisi ye sɔtɔma minden? 12 Ka i tan dangi muxu benba Yaxuba ra? A tan nan yi kɔlɔnyi fi muxu ma. A tan yɛtɛ bara a ye min, a nun a xa die, a nun a xa gɔɔrɛ.» 13 Isa naxa a yaabi, «Naxan yo yi kɔlɔn ye min, ye xɔli man gbilenma a suxu ra. 14 Kɔnɔ naxan ye minma n naxan fima a ma, ye xɔli mu a suxuma sɔnɔn. Na ye findima dulonyi nan na a bɔɲɛ ma, a gbo a i, a findi abadan kisi ra.» 15 Ginɛ naxa a fala a bɛ, «N ba, na ye fi n ma, alako ye xɔli naxa n suxu, n naxa fa ye bade sɔnɔn.» 16 Isa naxa a fala a bɛ, «Siga i sa i xa mɔri xili, wo fa be.» 17 Ginɛ naxa a yaabi, «N mu dɔxɔxi xɛmɛ xɔn.» Isa naxa a fala, «I nɔndi nan falaxi, a i mu dɔxɔxi xɛmɛ xɔn. 18 I bara dɔxɔ xɛmɛ suuli birin xɔn ma, i man nun xɛmɛ naxan a ra yi tɛmui, futi mu wo tagi. Na tan, i nɔndi nan falaxi.» 19 Ginɛ naxa a fala Isa bɛ, «Awa, n bara a kolon fa, a namiɲɔnmɛ nan na i ra. 20 Muxu benbae Ala batu yi geya nan fari, kɔnɔ wo tan Yuwifie a falama a fo Ala xa batu Darisalamu nɛ.» 21 Isa naxa a fala a bɛ, «N ma di, i xa la n na, waxati na fafe Baba Ala mu batuma yi geya ma, a mu batuma Darisalamu fan. 22 Wo tan Samarikae, wo salima, kɔnɔ wo mu Ala kolon. Muxu tan Yuwifie, muxu salima, muxu man Ala kolon, barima Ala xa kisi fatanma Yuwifie nan na. 23 Kɔnɔ waxati na fafe, a ɲan bara a li, Baba Ala batulae a batuma a nɔndi ki ma e xaxili fiixɛ nan na. Baba Ala wama na batula mɔɔlie nan xɔn ma. 24 Ala findixi Xaxili nan na. A batulae lan nɛ e xa a batu e xaxili fiixɛ nan na a nɔndi ki ma.» 25 Ginɛ naxa a fala a bɛ, «N a kolon a Al Masiihu fafe, Ala xa Mixi Sugandixi. A tan na fa, a fe birin tagi rabama nɛ won bɛ.» 26 Isa naxa a fala a bɛ, «N tan nan na ra, n tan Ala xa Mixi Sugandixi nan wɔyɛnfe i bɛ yi ki.» 27 Isa fɔxirabirɛe to Isa li, a na wɔyɛnfe na ginɛ ra, e dɛ naxa ixara, kɔnɔ e mu a maxɔrin, «I wama munse xɔn» xa na mu a ra «Wo na munse falafe?» 28 Ginɛ naxa a xa fɛɲɛ lu naa, a siga taa kui, a sa a fala mixie bɛ, 29 «Wo fa. Wo xa xɛmɛ nde mato naxan bara n ma kɛwali birin fala n bɛ, a mu n kolon. Ala xa Mixi Sugandixi na a ra ba, ka?» 30 Na kui, taakae naxa mini sigafe ra Isa yire. 31 Na waxati bun ma, Isa fɔxirabirɛe nu wɔyɛnfe a bɛ, e a fala, «Karamɔxɔ, i dɛge.» 32 Kɔnɔ Isa naxa a masen e bɛ, «Baloe na n tan yi ra, wo tan mu naxan kolon.» 33 A fɔxirabirɛe naxa e bore maxɔrin, «Pe, mixi nde nan faxi donse ra a xɔn ma ba?» 34 Isa naxa a masen e bɛ, «N tan ma baloe findixi n Xɛɛma waxɔnfe rabafe nan na, n xa a xa wali rakamali a bara naxan so n yi. 35 Wo tan mu a falama xɛ, ‹Kike naani nan luxi beenun xɛ xabɛ xa a li›? N xa a fala wo bɛ, wo wo ya rasiga, wo xɛe mato, e ragbeelixi ki naxɛ. Xɛ xaba tɛmui bara a li. 36 Xɛ xabɛ ɲan bara a xa wali sare sɔtɔ fɔlɔ. A xa wali a niyama nɛ mixi xa kisi sɔtɔ abadan. Na kui, naxan xɛ bima nun naxan xɛ xabama, e birin luma sɛɛwɛ keren nɛ. 37 Yi masenyi findixi nɔndi nan na, ‹Mixi nde xɛ garansanma, gbɛtɛ a xabama.› 38 N tan wo xɛɛxi xɛ xabade nɛ, wo mu naxan nawalixi. Mixi gbɛtɛe nan walixi, kɔnɔ wo tan nan e xa wali raɲɔnyi toma.» 39 Samarika naxee nu sabatixi na taa kui, e gbegbe naxa danxaniya Isa ma na ginɛ xa seedeɲɔxɔya xa fe ra, a to a fala, «N bara kɛwali naxan birin naba, a bara a birin tagi raba n bɛ.» 40 Na kui, Samarikae to fa Isa yire, e naxa a mayandi a xa lu e xɔnyi. Isa naxa xi firin naba naa. 41 Mixi gbegbe man naxa danxaniya a xa masenyi saabui ra. 42 E naxa a fala na ginɛ bɛ, «Singe muxu nu danxaniyaxi i tan nan xa wɔyɛnyi xa fe ra, kɔnɔ yakɔsi muxu tan yɛtɛ bara a xui mɛ. Muxu bara a kolon fa, a yi findixi duniɲa rakisima nan yati ra.» 43 Na xi firin dangi xanbi, Isa naxa keli naa, a siga Galile, 44 barima a tan yati a a masen nɛ a namiɲɔnmɛ sese yo mu binyama a xɔnyi. 45 A to so Galile, naakae naxa a rasɛnɛ a fanyi ra, barima e fan nu bara Sayamalekɛ Dangi Sali raba Darisalamu, e a xa kaabanakoe to, a naxee raba naa. 46 Na kui, Isa man naxa so Kaana, Galile bɔxi ma, a ye mafindi wɛni ra dɛnnaxɛ. Mangɛ xa walikɛ xungbe nde nu na naa, naxan xa di nu furaxi Kapɛrɛnamu. 47 A to a mɛ a Isa bara fa Galile kelife Yudaya, a naxa siga a yire, a a maxandi a xa fa a xa di xɛmɛ rayalan naxan nu saxi saya fure ma. 48 Isa naxa a fala a bɛ, «Wo tan mu danxaniyama feo, fo wo tɔnxumae nun kaabanakoe to!» 49 Mangɛ xa walikɛ naxa a mayandi, «Marigi, talu n xɔnyi beenun n ma di xa faxa!» 50 Isa naxa a yaabi, «Siga, i xa di bara kisi.» Na walikɛ naxa la Isa xa masenyi ra, a naxa siga. 51 A nu na gbilenfe tɛmui naxɛ, a xa konyie naxa a ralan, e a fala a bɛ, «I xa di bara kisi!» 52 A fan naxa e maxɔrin, «A fisa mun tɛmui?» E naxa a yaabi, «A fate xinbelixi xoro yanyi tagi ɲɔndɔn.» 53 Na di baba naxa a kolon a xa di yalan fɔlɔ kabi Isa a fala a bɛ tɛmui naxɛ, «I xa di bara kisi.» Na nan a ra, na xɛmɛ nun a xa denbaya birin naxa danxaniya Isa ma. 54 Na naxa findi Isa xa tɔnxuma makaabaxi firin nde ra. A a raba Galile nɛ, a to gbilen kelife Yudaya. <p><a>5</a><p> 1 Na dangi xanbi, Yuwifie xa sali nde to a li, Isa naxa te Darisalamu. 2 Ye yire nde nu na Darisalamu, naxan xili Beteseda Eburu xui. A nu na taa naadɛ xungbe nan fɛ ma, naxan xili Xurusee Naadɛ. Leele suuli nan nu na na ye yire. 3 Furema wuyaxi nu saxi na leelee bun ma, alɔ dɔnxuie, namatɛe, nun naxee salonyie birin tuuxi a ma. 5 Xɛmɛ nde nu na naa, naxan nu namataxi kabi ɲɛ tongo saxan nun solomasaxan. 6 Isa to nu a kolon a yi xɛmɛ nu bara bu a namataxi ra, a to a saxi to, a naxa a maxɔrin, «I wama a xɔn i xa yalan?» 7 Namatɛ naxa a yaabi, «Marigi, ye na imaxa, mixi yo mu na naxan n nagoroma a xɔɔra. Beenun n tan xa ye yire li, mixi gbɛtɛ bara goro a xɔɔra.» 8 Isa naxa a fala a bɛ, «Keli, i i xa dagi tongo, i i ɲɛrɛ.» 9 A naxa yalan keren na. A naxa a xa dagi tongo, a a ɲɛrɛ. Na lɔxɔɛ to nu findixi malabu lɔxɔɛ nan na, 10 Yuwifi kuntigie naxa a fala na xɛmɛ rayalanxi bɛ, «Malabu lɔxɔɛ nan to, a mu lanma i xa i xa dagi xanin i xun.» 11 Kɔnɔ a tan naxa e yaabi, «Xɛmɛ naxan n nayalanxi, na nan a fala n bɛ, ‹I i xa dagi tongo, i i ɲɛrɛ.› » 12 E naxa a maxɔrin, «Nde na falaxi i bɛ?» 13 Kɔnɔ xɛmɛ mu nu a kolon naxan a rayalanxi, barima Isa nu bara lɔɛ a ma ɲama ya ma. 14 Na dangi xanbi, Isa man naxa na xɛmɛ li hɔrɔmɔbanxi, a naxa a fala a bɛ, «Yakɔsi i bara yalan, kɔnɔ a lanma i xa gbilen yunubi fɔxɔ ra alako fe gbɛtɛ naxa i sɔtɔ naxan dangi na fure singe ra.» 15 Xɛmɛ naxa siga a sa a fala Yuwifi kuntigie bɛ, a Isa nan a rayalanxi. 16 Isa to na fe raba malabu lɔxɔɛ nɛ, Yuwifi kuntigie naxa so Isa gerefe. 17 Isa naxa a fala e bɛ, «Han to n Baba na walife, n fan na walife.» 18 Na tɛmui, Yuwifie naxa fe birin naba alako e xa a faxa, barima a nu malabu lɔxɔɛ sɛriyɛ kanama, a man nu a falama a Ala nan a Baba ra. Na na a ra e birin tide lanxi. 19 Na kui, Isa naxa a masen e bɛ, «N xa nɔndi yati fala wo bɛ, Ala xa Di mu nɔma fefe rabade a yɛtɛ ra, fo a na naxan to a Baba Ala ra. Ala xa Di, a Baba Ala nan fɔxi rabama. 20 Barima Baba Ala a xa Di xanuxi nɛ, a man fe naxan birin nabama, a a masenma a xa Di bɛ. A ɲan fama fee masende a bɛ naxee makaaba dangi yie ra, alako wo dɛ xa ixara. 21 Baba Ala mixie rakelima faxɛ ma ki naxɛ, a e rakisi, Ala xa Di fan kisi fima a na wa a fife naxee ma. 22 Baba Ala ɲan mu mixi yo makiitima, a mixi makiitife birin luxi a xa Di nan ma, 23 alako birin xa Ala xa Di binya alɔ e Baba Ala binyama ki naxɛ. Naxan yo mu Ala xa Di binya, a mu Baba Ala fan binyaxi naxan a xa Di xɛɛxi duniɲa.» 24 «N xa nɔndi fala wo bɛ, naxan a tuli matima n na, a fa la n Xɛɛma ra, na kanyi bara kisi abadan. Na kanyi mu kiiti xɔrɔxɔɛ sɔtɔma, a bara gɛ ratangade yahannama ma, a bara kisi sɔtɔ. 25 N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, waxati fafe a lide, a ɲan bara a li, faxamixie Ala xa Di xui mɛma nɛ. Naxee na a xui mɛ, nee kisima nɛ. 26 Baba Ala to findixi kisi kanyi ra kisi sɔtɔma naxan na, a bara a xa Di fan findi kisi kanyi ra kisi sɔtɔma naxan na. 27 A man bara nɔɛ so a yi ra adamadie makiitife ma, barima Adama xa Di nan a ra. 28 Wo naxa kaaba yi fe ma, barima waxati fafe a lide, naxee na gaburi kui, e birin a xui mɛma nɛ, 29 e mini e xa gaburie kui. Naxee findi fe fanyi rabae ra, nee na keli, e kisi nan sɔtɔma. Kɔnɔ naxee findi fe kobi rabae ra, nee tan na keli, e gbaloe nan sɔtɔma.» 30 «N tan mu nɔma fefe rabade n yɛtɛ ra. N a mɛma Baba Ala ra ki naxɛ, n tan kiiti sama na ki nɛ. Na kui, n ma kiiti tinxin, barima n mu birama n yɛtɛ waxɔnfe xa fɔxɔ ra, n biraxi n Xɛɛma nan waxɔnfe fɔxɔ ra.» 31 «Xa n sa seede ba n yɛtɛ bɛ, a mu lanma. 32 Baba Ala nan seede bama n bɛ. N fan a kolon a tan seedeɲɔxɔya naxan bama n ma fe ra, a findixi nɔndi nan na. 33 Wo tan yati bara mixie xɛɛ Yaya xɔn, a fan naxa seedeɲɔxɔya ba nɔndi xa fe ra. 34 N hayi mu na adama tan xa seedeɲɔxɔya ma, kɔnɔ n yi fee masenxi nɛ wo bɛ alako wo xa kisi. 35 Yaya nu luxi nɛ alɔ lanpui radɛxɛxi naxan yanbama. Wo bara sɛɛwa na naiyalanyi ra waxati nde bun ma.» 36 «Kɔnɔ seedeɲɔxɔya nde na n bɛ naxan dangi Yaya gbe ra. N fee naxee rabama, Baba Ala bara naxee so n yi n xa e raba, nee nan findixi seedeɲɔxɔya ra n ma fe ra, a Baba Ala nan n xɛɛxi. 37 Baba Ala naxan n xɛɛxi, a fan yati bara seede ba n ma fe ra. Wo singe mu nu a xui mɛ, wo mu nu a yatagi to, 38 a xa masenyi man mu sabatixi wo bɔɲɛ ma, barima wo mu laxi a xa xɛɛra ra. 39 Wo luma Kitaabuie mato ra, barima wo ɲɔxɔ a ma, a wo abadan kisi sɔtɔma e tan nan saabui ra. A fa li, na Kitaabuie yati nan n ma fe seede bama, 40 kɔnɔ wo tondixi fade n ma wo xa kisi sɔtɔ.» 41 «N mu wama adamadie xa matɔxɔɛ xɔn. 42 N wo kolon. Ala xa xanunteya mu na wo bɔɲɛ kui. 43 N faxi n Baba nan xili ra, kɔnɔ wo mu n nasɛnɛxi. Xa mixi gbɛtɛ sa fa a yɛtɛ kan nan xili ra, wo mu tondima na tan nasɛnɛde. 44 Wo to wama wo xa matɔxɔɛ sɔtɔ wo bore ra, kɔnɔ wo mu matɔxɔɛ fenma naxan fatanxi Ala Kerenyi tan na, wo fa danxaniyama di?» 45 «Wo naxa a maɲɔxun de a n tan nan wo kalamuma Baba Ala xɔn. Annabi Munsa, wo xaxili tixi naxan na, na nan wo kalamuma. 46 Xa wo sa laxi Munsa ra nu, wo lama nɛ n fan na nu, barima Munsa n tan nan ma fe sɛbɛ. 47 Kɔnɔ xa wo mu laxi a xa Kitaabui ra, wo fa lama n tan ma masenyi ra di?» <p><a>6</a><p> 1 Na xanbi, Isa naxa giri Galile Baa naakiri ma, e naxan xili falama Tiberiyasi Baa. 2 Ɲama gbegbe nu biraxi a fɔxɔ ra, barima e nu a xa tɔnxuma makaabaxie toxi, a nu naxee rabama furemae bɛ. 3 Isa naxa te geya fari, a sa dɔxɔ naa a nun a fɔxirabirɛe. 4 Yuwifie xa Sayamalekɛ Dangi Sali nu bara makɔrɛ. 5 Isa to a ya rasiga, a naxa ɲama gbegbe to fa ra a yire, a naxa Filipu maxɔrin, «Won sa nɔma taami sarade minden alako yi mixi birin xa e dɛge?» 6 A na fala nɛ alako a xa Filipu mato, barima Isa ɲan nu a kolon a fafe naxan nabade. 7 Filipu naxa a yaabi, «Hali won taami sara xi kɛmɛ firin wali sare nan na, na mu a niyama yi ɲama mixi birin xa nɔ taami xuntundi sɔtɔde.» 8 Isa fɔxirabirɛ Andire, Simɔn Piyɛri xunya, a naxa a fala, 9 «Mɛngi taami suuli na yi xɛmɛ dimɛdi yi ra, a nun yɛxɛ firin, kɔnɔ na findixi munse ra yi ɲama bɛ?» 10 Isa naxa a masen, «Wo a fala ɲama bɛ e xa e magoro.» Ɲooge xinde gbegbe to nu na naa, mixie naxa dɔxɔ bɔxi, e xɛmɛ mixi wulu suuli ɲɔndɔn. 11 Na tɛmui, Isa naxa na taami suuli tongo, a Ala tantu, a e itaxun ɲama magoroxi ma, a a raba na ki nɛ yɛxɛ fan na. Birin naxa a sɔtɔ, han e birin naxa wasa. 12 Ɲama to luga, Isa naxa a fala a fɔxirabirɛe bɛ, «Wo donse dɔnxɔɛ xuntunyie malan, alako sese naxa makana.» 13 Na kui, e naxa mixie xa donse dɔnxɔɛ xuntunyie malan han debe fu nun firin naxa rafe. Na birin fatan mɛngi taami gundi suuli nan na. 14 Ɲama to Isa xa tɔnxuma makaabaxi to, e naxa a fala, «Muxu bara namiɲɔnmɛ naxan mamɛ a xa fa duniɲa ma, a tan nan yati yi ki!» 15 Isa to a kolon a e nu fafe a suxude nɛ e xa a findi mangɛ ra, a naxa keli e xun ma, a sa lu a kerenyi ma geya fari. 16 Nunmare to so, Isa fɔxirabirɛe naxa goro baa dɛ ra, 17 e baki kunkui kui, e xa baa igiri sigafe ra Kapɛrɛnamu.~Dimi nu bara sin, kɔnɔ Isa mu nu gbilen e yire sinden. 18 Foye belebele naxa mini, baa naxa xaaɲɛ. 19 E to laala ba kilo suuli xa na mu senni ɲɔndɔn, e naxa Isa to ɲɛrɛ ra ye fari, a fafe e mabiri kunkui yire. E naxa gaaxu. 20 Kɔnɔ Isa naxa a fala e bɛ, «N tan nan a ra. Wo naxa gaaxu.» 21 E to nu wama a xa te kunkui kui, kunkui naxa e sigade li keren na. 22 Kuye naxa iba ɲama ra baa dɛ, Isa fɔxirabirɛe kunkui tongo dɛnnaxɛ. E nu a kolon a na kunkui kerenyi nan nu na naa, a fa li Isa mu baki a kui, fo a fɔxirabirɛe doro. 23 Kunkui gbɛtɛ naxee keli Tiberiyasi, nee naxa e li mɛnni, e taami don dɛnnaxɛ, Marigi naxan so e yi a to gɛ Ala tantude. 24 Mixie to a kolon a Isa mu nu na mɛnni sɔnɔn, a fɔxirabirɛe fan mu na, e fan naxa baki kunkuie kui, e giri Kapɛrɛnamu, Isa fende. 25 E to Isa li baa naakiri ma, e naxa a maxɔrin, «Karamɔxɔ, i faxi be mun tɛmui?» 26 Isa naxa e yaabi, «A nɔndi ki ma n xa a fala wo bɛ, wo mu n fenfe xɛ n to tɔnxuma makaabaxi raba wo ya xɔri. Wo n fenfe nɛ wo to lugaxi taami ra. 27 Wo naxa wali duniɲa baloe xa fe ra, naxan bɔrɔma. Wo xa wali baloe nan ma fe ra naxan buma, a abadan kisi fi wo ma. Adama xa Di nan na baloe fima wo ma, barima Baba Ala bara a tan nan matɔnxuma a xa Mixi Sugandixi ra.» 28 Na kui, ɲama naxa Isa maxɔrin, «Muxu lanma muxu xa munse raba alako muxu xa nu kɛwalie raba Ala wama naxee xɔn?» 29 Isa naxa e yaabi, «Ala wama kɛwali naxan xɔn, a findixi yi nan na: Wo xa danxaniya a xa xɛɛra ma.» 30 E man naxa a maxɔrin, «I tɔnxuma makaabaxi mundun nabama muxu ya xɔri alako muxu xa la i ra? I fa kɛwali mundun nabama? 31 Muxu benbae taami nde don nɛ gbengberenyi ma naxan goro kelife koore ma. A sɛbɛxi Kitaabui kui, ‹Ala naxa taami fi e ma baloe ra, naxan keli koore ma.› » 32 Isa man naxa a masen e bɛ, «N xa a masen wo bɛ a nɔndi ki ma, Annabi Munsa mu koore taami fi wo ma. N Baba nan koore taami yati fima wo ma. 33 Barima taami naxan fatanxi Ala ra, a tan nan goroma keli koore, a kisi fi duniɲa ma.» 34 Na kui, e naxa a fala a bɛ, «Marigi, muxu ki na taami ra tɛmui birin.» 35 Isa naxa e yaabi, «N tan nan na kisi taami ra. Naxan na fa n tan ma, a mu kaamɛ kolonma abadan. Naxan na danxaniya n tan ma, a mu ye xɔli kolonma sɔnɔn. 36 Kɔnɔ alɔ n a falaxi wo bɛ ki naxɛ, hali wo to bara n to, wo mu laxi n na. 37 Baba Ala mixi naxan birin fima n ma, a fama nɛ n ma, n mu mɛɛma e ra abadan, 38 barima n kelixi koore ma n Xɛɛma waxɔnfe nan nabade. N mu faxi n yɛtɛ waxɔnfe xa rabade. 39 N Xɛɛma wama nɛ n xa a xa mixi birin nakeli faxɛ ma lɔxɔ dɔnxɔɛ. A mixi naxee fixi n ma, hali keren naxa lɔɛ. 40 Na nan findixi n Baba sagoe ra, a naxan yo na danxaniya a xa Di ma, na kanyi xa abadan kisi sɔtɔ, n man xa a rakeli faxɛ ma lɔxɔ dɔnxɔɛ ma.» 41 Na kui, Yuwifie naxa so a mafalafe, barima a nu bara a fala, «N tan nan na taami ra naxan goro keli koore.» 42 E nu a falama nɛ, e naxɛ, «Isa xa mu yi ki, Yusufu xa di? Won mu a nga nun a baba kolon? A fa a falama di, a a goroxi nɛ keli koore?» 43 Isa naxa e yaabi, «Wo ba wɔyɛnfe wo bore tagi na mɔɔli ra. 44 Mixi yo mu nɔma fade n ma, xa Baba Ala, naxan n xɛɛxi, mu a kanyi mabɛndun n ma. N fan fama a kanyi rakelide faxɛ ma lɔxɔ dɔnxɔɛ. 45 A sɛbɛxi namiɲɔnmɛe xa Kitaabui kui, ‹Ala fama nɛ e birin xarande.› Naxan yo na Baba Ala xui ramɛ, a a xa masenyi suxu, na kanyi tan fama nɛ n ma. 46 Mixi yo mu na naxan bara Baba Ala to, bafe mixi ra naxan fatanxi Ala ra. Na keren nan bara Baba Ala to.» 47 «N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, naxan na danxaniya n ma, a bara abadan kisi sɔtɔ. 48 N tan nan na kisi taami ra. 49 Wo benbae taami don nɛ gbengberenyi ma, kɔnɔ e birin naxa faxa. 50 Taami naxan goroxi keli koore, a na be. Naxan yo na yi tan don, na kanyi mu faxama. 51 N tan nan na na kisi taami ra naxan goroxi keli koore. Naxan yo na yi taami tan don, a kisima nɛ abadan. Yi taami findixi n fate nan na, n naxan fima sɛrɛxɛ ra alako duniɲa xa kisi sɔtɔ.» 52 Na kui, sɔnxɔɛ naxa mini Yuwifie tagi, e nu a fala, «Pe, yi xɛmɛ nɔma a fate sube sode won yi ra di, won xa a don?» 53 Isa naxa a masen e bɛ, «N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, xa wo mu Adama xa Di fate sube don, xa wo mu a wuli min, kisi mu wo bɛ. 54 Naxan n sube donma, a n wuli min, na kanyi kisima nɛ abadan, n a rakelima nɛ faxɛ ma lɔxɔ dɔnxɔɛ. 55 N fate nan findixi baloe yati ra. N wuli nan findixi minse yati ra. 56 Naxan n sube donma, a n wuli min, n bara sabati na kanyi i, a fan bara sabati n fan i. 57 Baba Ala to n xɛɛxi, kisi fatanma naxan na, kisi na n fan yi a tan saabui ra. Na mɔɔli man na, naxan baloma n tan ma, na kanyi kisima n saabui ra. 58 Taami naxan goroxi keli koore, a na be. A mu luxi alɔ wo benbae taami naxan don. E tan faxa nɛ. Naxan yi taami tan donma, na kanyi kisima nɛ abadan.» 59 Isa yi masenyi ti nɛ a nu mixie kawandima tɛmui naxɛ Kapɛrɛnamu salide kui. 60 E to a xa masenyi mɛ, a fɔxirabirɛ wuyaxi naxa a fala, «Yi masenyi tan xɔrɔxɔ de! Nde nɔma tinde a ra?» 61 Isa to a kolon a a fɔxirabirɛe na yi wɔyɛnyi falafe e bore tagi, a naxa e maxɔrin, «N ma masenyi bara wo raxɔnɔ? 62 Xa a sa li go, wo sa Adama xa Di to te ra koore ma, a kelixi dɛnnaxɛ? 63 Ala Xaxili Sɛniyɛnxi nan kisi fima mixi ma. Fate bɛndɛ tan mu nɔma sese ra. N masenyi naxan tixi wo bɛ, a Ala Xaxili Sɛniyɛnxi nun kisi sɔtɔ ki nan masenma. 64 Kɔnɔ mixi ndee na wo ya ma, naxee mu danxaniyaxi.» Isa na fala nɛ barima kabi a fɔlɛ, a nu a kolon naxee mu danxaniyaxi, a nun naxan fama a yanfade, a a sa kuntigie bɛlɛxɛ. 65 A man naxa a masen, «Na nan a ra, n a falaxi nɛ wo bɛ, a mixi yo mu nɔma fade n xɔn ma, xa Baba Ala mu na danxaniya fi a ma.» 66 Na xanbi, a fɔxirabirɛ gbegbe naxa ɲanige masara, e gbilen a fɔxɔ ra. 67 Na kui, Isa naxa a fɔxirabirɛ fu nun firinyie maxɔrin, «Wo tan go? Wo fan wama kelife n xun ma?» 68 Simɔn Piyɛri naxa a yaabi, «Marigi, xa muxu gbilen i fɔxɔ ra, muxu fa sigama nde xɔn ma? Abadan kisi masenyi na i tan nan yi. 69 Muxu bara la a ra, muxu man bara gɛ a kolonde, a i tan nan na Ala xa Sɛniyɛntɔɛ ra.» 70 Isa naxa e yaabi, «N tan xa mu wo sugandi, wo tan mixi fu nun firinyie? Kɔnɔ mixi keren na wo ya ma, adama sentanɛ nan a ra.» 71 A nu Simɔn Isikariyoti xa di Yudasi nan ma, naxan nu na a fɔxirabirɛ fu nun firinyie ya ma. A tan nan nu fama a yanfade, a a sa kuntigie bɛlɛxɛ. <p><a>7</a><p> 1 Na xanbi, Isa naxa Galile bɔxi isa fɔlɔ. A mu nu Yudaya tan iɲɛrɛma, barima Yuwifi kuntigie nu katafe nɛ e xa a faxa. 2 Yuwifie xa Bage Ti Sali to nu bara makɔrɛ, 3 Isa xunyae naxa a fala a bɛ, «A lan nɛ i xa keli yi bɔxi ma, i siga Yudaya, alako i fɔxirabirɛe naxee sa na naa, e fan xa i xa walie to, i naxee rabama. 4 Mixi mu a xa wali nɔxunma xa a wama duniɲa xa a kolon. I to yi tɔnxumae rabama, a lanma i xa e raba kɛnɛ ma.» 5 E na fala nɛ, barima hali e to findixi a xunyae ra, e mu nu laxi a ra. 6 Isa naxa a masen e bɛ, «N ma waxati mu nu a li sinden, kɔnɔ waxati yo mu na wo tan xa fe ma. 7 Duniɲa mu nɔma wo tan xɔnde, kɔnɔ e n tan xɔnma, barima n seedeɲɔxɔya bama e xa fe ra, a e xa walie kobi. 8 Wo tan xa te Darisalamu, wo sa sali raba naa. N tan mu sigama, barima n ma waxati mu gɛxi a lide sinden.» 9 A na fala xanbi, a naxa lu Galile. 10 A xunyae to te sali rabade Darisalamu, Isa fan naxa siga, kɔnɔ a gundo ki ma. 11 Sali to nu rabafe, Yuwifi kuntigie nu a fenfe Darisalamu, e nu maxɔrinyi ti, «A na minden?» 12 Mixie nu wɔyɛn gbegbe makɔyikɔyima e bore tuli Isa xa fe ra. Ndee a falama a mixi fanyi nan a ra, ndee a falama a a na ɲama ratantanfe nan tui. 13 Kɔnɔ e to nu gaaxuxi Yuwifi kuntigie ya ra, mixi yo mu nu suusama a xa fe falade kɛnɛ ma. 14 Yuwifie nu sali naxan nabafe, lɔxun keren na a ra. Na to nu bara siga han a tagi, Isa naxa te hɔrɔmɔbanxi kui, a kawandi ti fɔlɔ. 15 Yuwifi kuntigie naxa kaaba, e nu a fala, «Yi xɛmɛ lɔnnixi yi mɔɔli ra di, a to mu xaranxi?» 16 Isa naxa e yaabi, «N kawandi naxan tima, a mu kelixi n tan xa ma. A kelixi n Xɛɛma nan ma. 17 Mixi naxan wama Ala waxɔnfe rabafe, a nɔma nɛ a kolonde xa yi xaranyi fatanxi Ala nan na. Xa n gbe gbansan na a ra, mixie a kolonma nɛ nu. 18 Mixi naxan wɔyɛnma a yɛtɛ xaxili ma, a matɔxɔɛ fenfe a yɛtɛ nan bɛ. Kɔnɔ naxan matɔxɔɛ fenfe a Xɛɛma bɛ, nɔndi falɛ nan na kanyi ra, tinxintareya yo mu naxan bɔɲɛ ma. 19 Annabi Munsa yati nan Ala xa sɛriyɛ soxi wo yi ra, kɔnɔ wo mu a ratinmɛxi. Munfe ra wo wama n faxafe?» 20 Ɲama naxa a fala, «Ɲinnɛ nan na i fɔxɔ ra! Nde katafe i faxade?» 21 Isa naxa e yaabi, «N kaabanako keren nan naba, a fa wo birin dɛ ixara. 22 Munsa a benbae xa sɛriyɛ falaxi nɛ wo bɛ a wo xa wo xa di xɛmɛe sunna. Wo na rabama hali malabu lɔxɔɛ. 23 Xa xɛmɛ sunnama malabu lɔxɔɛ alako Annabi Munsa xa sɛriyɛ naxa fa kana, wo xɔnɔma n tan ma munfe ra, n to furema fate birin nayalan malabu lɔxɔɛ ma? 24 Wo xa fee kui mato a fanyi ra beenun wo xa kiiti sa. Kiiti xa tinxin.» 25 Darisalamuka ndee nu a falafe, «Kuntigie mu na katafe yi xa faxade? 26 A mato, a tan nan wɔyɛnfe kɛnɛ ma yi ki, kɔnɔ e mu sese falama a bɛ! Ka e bara la a ra, a Ala xa Mixi Sugandixi na a ra? 27 Kɔnɔ won birin Isa baride kolon. Ala xa Mixi Sugandixi tan na fa, a baride mu kolonma.» 28 Na kui, Isa naxa kawandi ti a xui itexi ra hɔrɔmɔbanxi kui, «Wo n kolon, wo n kelide fan kolon? Kɔnɔ n tan mu faxi n yɛtɛ kan ɲanige xa ma. Nɔndi Kanyi nan n xɛɛxi, kɔnɔ wo tan mu a kolon. 29 N tan a kolon, barima n fatanxi a tan nan na. A tan nan n xɛɛxi.» 30 Na kui, e naxa kata a suxude, kɔnɔ e mu nɔ, barima a xa waxati mu nu a lixi sinden. 31 Kɔnɔ ɲama ya ma mixi gbegbe naxa danxaniya Isa ma, e nu a fala, «Ala xa Mixi Sugandixi na fa, a tɔnxuma makaabaxie rabama dangi yi xɛmɛ ra?» 32 Farisɛnie to a mɛ, ɲama nu naxan makɔyikɔyife Isa xa fe ra, e tan nun sɛrɛxɛdubɛ kuntigie naxa hɔrɔmɔbanxi kɔsibilie xɛɛ, e xa sa Isa suxu. 33 Isa naxa a masen, «N na wo ya ma sinden dondoronti, n fa siga n Xɛɛma yire. 34 Wo fama nɛ n fende, kɔnɔ wo mu n toma. N sa luma dɛnnaxɛ, wo mu nɔma naa lide.» 35 Yuwifi kuntigie naxa e bore maxɔrin, «Yi wama sigafe minden, won mu sa nɔma a tode dɛnnaxɛ? Ka a waxi nɛ a xa sa sabati ɲamanɛ gbɛtɛ alɔ muxu xa mixi ndee, alako a xa sa si gbɛtɛe xaran? 36 A to a masenxi a muxu fama a fende kɔnɔ muxu mu a toma, a a sa luma dɛnnaxɛ, muxu mu nɔma naa lide, a waxi munse falafe?» 37 Na sali waxati lɔxɔ dɔnxɔɛ ma, naxan tide gbo boore birin bɛ, Isa naxa keli, a a masen a xui itexi ra, «Ye xɔli na naxan yo ma, a xa fa n xɔn, a xa a min. 38 Alɔ Kitaabui a masenxi ki naxɛ, naxan yo na danxaniya n ma, kisi ye bulama nɛ a bɔɲɛ kui, alɔ xure naxan susuma.» 39 A nu na Ala Xaxili nan ma fe masenfe, a xa danxaniyatɔɛe nu fama naxan sɔtɔde. Na waxati, Ala Xaxili mu nu faxi sinden, barima Isa xa xunnakeli mu nu makɛnɛnxi sinden. 40 Ɲama to a xa masenyi mɛ, ndee naxa a fala, «Muxu nu namiɲɔnmɛ naxan mamɛxi a xa fa, a tan nan yati yi ki!» 41 Gbɛtɛ fan naxa a fala, «Ala xa Mixi Sugandixi nan na yi ra!» Kɔnɔ ndee fan naxa a fala, «Ala xa Mixi Sugandixi findima Galileka ra? 42 Kitaabui mu a masenxi xɛ, a Ala xa Mixi Sugandixi kelima Dawuda bɔnsɔɛ nɛ, a keli Bɛtɛlɛɛmu, Dawuda xɔnyi?» 43 Na kui, ɲama mu nu lanxi Isa xa fe ma. 44 Ndee nu wama a suxufe, kɔnɔ mixi yo mu nɔ. 45 Na kui, kɔsibilie naxa gbilen sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun Farisɛnie yire. Na kuntigie naxa e maxɔrin, «Munfe ra wo mu faxi a ra be?» 46 Kɔsibilie naxa e yaabi, «A xa masenyi dangi adamadie xa masenyi birin na.» 47 Farisɛnie fan naxa e yaabi, «Pe, a bara wo fan madaxu? 48 Mixi keren na kuntigie xa na mu Farisɛnie ya ma naxan laxi a ra? 49 Yi ɲama tan mu sɛriyɛ Kitaabui kolon. Mixi dankaxie nan e ra.» 50 Kɔnɔ Nikodemu, naxan nu bara siga Isa yire, a naxa a fala a boore kuntigie bɛ, 51 «Won ma sɛriyɛ ki ma, mixi nɛ makiitima, a mu maxɔrinma xɛ alako a xa kolon sinden a fe naxan nabaxi?» 52 E naxa a yaabi, «Galileka nan na i fan na? A mato Kitaabui kui, namiɲɔnmɛ yo mu kelima Galile bɔxi!» 53 Na xanbi, kankan naxa siga a xɔnyi. <p><a>8</a><p> 1 Isa naxa siga Oliwi geya ma. 2 Kuye to iba, a naxa siga hɔrɔmɔbanxi. Ɲama to fa a yire, a naxa dɔxɔ, a so e kawandife. 3 Sɛriyɛ karamɔxɔe nun Farisɛnie fan naxa fa ginɛ nde ra, e naxan suxuxi a na yɛnɛ rabafe. E naxa a ti mixi birin ya i, 4 e a fala Isa bɛ, «Karamɔxɔ, muxu yi ginɛ suxuxi yɛnɛ nan xun. 5 Sɛriyɛ ki ma, Annabi Munsa muxu yamarixi nɛ muxu xa yi ginɛ mɔɔli magɔnɔ gɛmɛ ra han a faxa. I tan a toxi di?» 6 E nu na gantanyi nan tefe a bɛ na maxɔrinyi ra, a xa fe nde fala, e nɔma a kalamude naxan ma. Isa naxa a igoro, a nu fa sɛbɛli ti bɔxi ma a bɛlɛxɛsole ra. 7 E to dɔxɔ a ra, a naxa keli, a a fala e bɛ, «Yunubi mu na naxan ma wo ya ma, na singe xa yi ginɛ gɔnɔ.» 8 A man naxa a igoro, a nu fa sɛbɛli ti bɔxi ma. 9 E to a xa wɔyɛnyi mɛ, e birin naxa siga keren keren, fɔlɔfe forie ma. Ginɛ gbansan to lu Isa ya i, 10 Isa naxa keli, a ginɛ maxɔrin, «Naxee fa i ra, e na minden? Mixi yo mu lu naxan i makiitima?» 11 Ginɛ naxa a yaabi, «N marigi, mixi yo mu lu.» Isa naxa a fala a bɛ, «Awa, n fan mu i makiitima. Siga, i naxa yunubi raba sɔnɔn.» 12 Isa man naxa wɔyɛnyi tongo, a a masen ɲama bɛ, «N tan nan na duniɲa naiyalanyi ra. Naxan na bira n fɔxɔ ra, a mu ɲɛrɛma dimi kui muku. Kisi naiyalanyi nan yanbama na kanyi bɛ.» 13 Na kui, Farisɛnie naxa a fala a bɛ, «I na i yɛtɛ kan nan seede bafe. I xa seedeɲɔxɔya mu findixi nɔndi ra.» 14 Isa naxa e yaabi, «Hali n seede ba n yɛtɛ bɛ, n ma seedeɲɔxɔya findixi nɔndi nan na, barima n a kolon n kelixi dɛnnaxɛ, n man a kolon n sigafe dɛnnaxɛ. Kɔnɔ wo tan mu n kelide kolon, wo mu n sigade fan kolon. 15 Wo tan mixi makiitima adama xaxili nan na. N tan mu mixi yo makiitima. 16 Kɔnɔ xa n sa mixi makiitima, n ma kiiti findima nɔndi nan na, barima n keren xa mu a ra. N tan nun Baba Ala nan a ra, a tan naxan n xɛɛxi. 17 A sɛbɛxi wo xa sɛriyɛ Kitaabui kui, a xa mixi firin xa seedeɲɔxɔya baxi lan e bore ma, na xa suxu nɔndi ra. 18 N tan nan na n yɛtɛ seede ra. Baba Ala fan, a tan naxan n xɛɛxi, a fan seedeɲɔxɔya bama n ma fe ra.» 19 E naxa Isa maxɔrin, «I baba na minden?» A naxa e yaabi, «Wo mu n kolon, wo mu n Baba fan kolon. Xa wo n kolon nɛ nu, wo n Baba fan kolonma nɛ nu.» 20 Isa yi masenyi ti hɔrɔmɔbanxi, hadiya sase yire nɛ, kɔnɔ mixi yo mu a suxu, barima a xa waxati mu nu a lixi sinden. 21 Isa man naxa a masen e bɛ, «N fama nɛ sigade. Wo n fenma nɛ, kɔnɔ wo lɔɛma nɛ wo xa yunubie xa fe ra. N sigama dɛnnaxɛ, wo tan mu nɔma sigade naa.» 22 Yuwifi kuntigie naxa a fala e bore tagi, «Pe, a to a falama, a a sigama dɛnnaxɛ, won tan mu nɔma sigade naa, a waxi a yɛtɛ nan faxafe ba?» 23 Isa naxa a masen e bɛ, «Duniɲa mixie nan na wo ra. Kɔnɔ n tan kelixi koore nɛ. Wo xɔnyi findixi yi duniɲa nan na, kɔnɔ n tan xɔnyi mu a ra. 24 N a falaxi wo bɛ na nan ma, a wo lɔɛma nɛ wo xa yunubie xa fe ra. Xa wo mu la a ra, a n tan nan na naxan na abadan, wo faxama nɛ wo xa yunubie na wo ma.» 25 E naxa a maxɔrin, «I findixi nde ra?» Isa naxa e yaabi, «Kabi a fɔlɛ, n na falama wo bɛ. 26 Marakɔrɔsi gbegbe nan n yi ra wo tan mabiri, naxan findima kiiti xɔrɔxɔɛ ra wo bɛ. Nɔndi falɛ nan n Xɛɛma ra. N naxan mɛxi a ra, n na nan falama duniɲa bɛ.» 27 E mu a fahaamu a Isa nu wɔyɛnfe e bɛ Baba Ala nan ma fe ra. 28 Na kui, Isa naxa a masen e bɛ, «Wo na Adama xa Di rate wuri kɔn na tɛmui naxɛ, wo a kolonma nɛ, a n tan nan na naxan na abadan, n man mu fefe rabama n yɛtɛ ra, n mu fefe falama fo n Baba na naxan masen n bɛ. 29 N tan nun n Xɛɛma nan a ra. A mu n nabɛɲinxi, barima n a waxɔnfe nan nabama tɛmui birin.» 30 Isa to nu yi fee masenma, mixi gbegbe naxa danxaniya a ma. 31 Na kui, Isa naxa a masen Yuwifie bɛ naxee nu bara danxaniya a ma, «Xa wo lu n xui rabatu ra, wo findixi n fɔxirabirɛe yati nan na. 32 Wo na nɔndi kolon, a wo xɔrɛyama nɛ.» 33 E naxa a yaabi, «Annabi Iburahima bɔnsɔɛ nan na muxu ra. Han to, muxu tan mu nu findi mixi yo xa konyie ra! Munfe ra i a falaxi a muxu xɔrɛyama nɛ?» 34 Isa naxa a fala e bɛ, «N xa nɔndi fala wo bɛ, mixi naxan yunubi rabama a bara lu yunubi xa konyiya kui. 35 Mixi xa konyi mu luma fɔxɔɛ ra abadan. Kɔnɔ mixi xa di tan, a xɔnyi nan na fɔxɔɛ ra abadan. 36 Na kui, xa Ala xa Di wo xɔrɛya, a lima wo xɔrɛya nan yati sɔtɔxi.» 37 «N a kolon tan, a Iburahima bɔnsɔɛ nan na wo ra, kɔnɔ wo katafe n faxade nɛ wo to tondixi n ma masenyi ra. 38 N tan bara naxan to Baba Ala ra, n na nan falama. Wo fan bara naxan mɛ wo baba ra, wo na nan nabama.» 39 E naxa a yaabi, «Annabi Iburahima nan na muxu baba ra.» Isa naxa a masen e bɛ, «Xa Iburahima xa die nan yati wo ra nu, wo luma Iburahima fɔxi nan naba ra nu. 40 Kɔnɔ wo tan na katafe n faxade, n tan naxan nɔndi falama wo bɛ n naxan mɛxi Ala ra. Iburahima wali ki mu lanxi na ma. 41 Wo na wo baba nan fɔxi rabafe.» E naxa a fala a bɛ, «Yɛnɛ die xa mu na muxu tan na de! Ala keren nan na muxu Baba ra.» 42 Isa naxa a masen e bɛ, «Xa Ala nan wo Baba ra nu, wo n xanuma nɛ nu, barima n to na wo ya ma be, n kelixi Ala nan ma. N mu faxi n yɛtɛ xa ra, a tan nan n xɛɛxi. 43 Munfe ra wo mu n xui fahaamuma? Wo mu nɔxi n ma masenyi ramɛde. 44 Wo tan baba findixi Ibulisa nan na, a xɔli man wo ma wo xa a tan nan sago raba. Kabi a fɔlɛ, faxɛti nan a ra. A mu tinma nɔndi ra, barima nɔndi yo mu na a xa fe kui. A to wule falama, a a yɛtɛ xui nan yati falafe, barima wule falɛ nan a ra naxan findixi wule birin baba ra. 45 Kɔnɔ n tan to nɔndi nan falama, wo mu lama n na. 46 Nde nɔma n kalamude yunubi ma? Xa n nɔndi nan falama, munfe ra wo mu laxi n na? 47 Mixi naxan kelixi Ala ma, na Ala xui mɛma. Na kui, wo tan mu a mɛma barima wo mu kelixi Ala ma.» 48 Yuwifi kuntigie naxa a fala, «Nɔndi na muxu bɛ. Samarika ɲinnɛ kanyi nan i tan na.» 49 Isa naxa e yaabi, «Ɲinnɛ mu n tan fɔxɔ ra. N tan n Baba nan binyama, kɔnɔ wo tan n yelebuma. 50 N mu n yɛtɛ igboma. Ala nan n ma fe itema. Kiiti birin na a tan nan yi ra. 51 N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, xa naxan yo n xui suxu, na kanyi mu saya kolonma abadan.» 52 Yuwifie naxa a fala a bɛ, «Muxu bara gɛ a kolonde fa a ɲinnɛ nan na i fɔxɔ ra. Iburahima nun namiɲɔnmɛe birin laaxira nɛ, kɔnɔ i tan naxɛ, ‹Xa naxan yo n xui suxu, a kanyi mu saya kolonma abadan.› 53 Pe, muxu benba Iburahima to fa laaxira nɛ, i tan dangi a ra? Namiɲɔnmɛe fan laaxira nɛ. I tan fa i yɛtɛ findixi nde ra?» 54 Isa naxa e yaabi, «Xa n tan nan n yɛtɛ matɔxɔma, matɔxɔɛ fufafu nan na ki. N Baba nan n ma fe itexi, wo naxan ma, a wo Marigi Ala! 55 Wo mu a tan Ala kolon, kɔnɔ n tan a kolon. Xa n a fala, a n mu a kolon, n bara findi wule falɛ ra, alɔ wo tan. N tan Ala kolon, n man a xa masenyi rabatuma. 56 Wo benba Iburahima sɛɛwa nɛ n fa lɔxɔɛ tofe ra. A a to nɛ yati, a ɲɛlɛxin.» 57 Yuwifi kuntigie naxa a yaabi, «Hali ɲɛ tongo suuli, i mu nu a sɔtɔ sinden. Munse a niyaxi i xa a fala a i tan bara Iburahima to?» 58 Isa naxa a masen e bɛ, «N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, beenun Iburahima xa bari, n tan na.» 59 E naxa gɛmɛe tongo keren na, e xa a magɔnɔ na masenyi xa fe ra, kɔnɔ Isa naxa a nɔxun, a mini hɔrɔmɔbanxi kui. <p><a>9</a><p> 1 Isa to nu kira xɔn, a naxa dɔnxui nde to naxan barixi dɔnxuya kui. 2 A fɔxirabirɛe naxa a maxɔrin, «Karamɔxɔ, nde xa yunubi a niyaxi yi xɛmɛ xa bari a dɔnxuxi, a tan ka a barimixie?» 3 Isa naxa e yaabi, «A xa yunubi mu a ra, a barimixie fan gbe mu a ra. A rabaxi nɛ alako Ala xa wali xa makɛnɛn a xa fe kui. 4 Fanni kuye ibaxi, fo won xa n Xɛɛma xa wali raba, barima kɔɛ na fafe. A na so, mixi mu nɔma walide sɔnɔn. 5 N to na duniɲa ma yi ki, n tan nan na duniɲa naiyalanyi ra.» 6 A na fala xanbi, Isa naxa dɛye bɔxun bɔxi, a bɛndɛ yogon a ra. A naxa na maso dɔnxui ya ma, 7 a fa a fala a bɛ, «Sa i ya raxa Silɔmu ye yire.» Na Silɔmu xili nan falaxi e xa xui, «Xɛɛra». Na kui, dɔnxui naxa sa a ya raxa, a gbilen, a ya se toma. 8 A dɔxɔbooree nun naxee nu darixi a to ra kulɛ matide, e naxa a fala, «Yi xɛmɛ xa mu nu dɔxɔma be, a nu kulɛ mati?» 9 Ndee naxɛ, «Iyo, a tan nan a ra.» Gbɛtɛe naxɛ, «Ade, e maniyaxi nɛ.» Kɔnɔ a tan xɛmɛ naxa wɔyɛn e bɛ, a a fala, «N tan nan yati a ra!» 10 Na kui, e naxa a maxɔrin, «I ya fa rabɔɔxi di?» 11 A naxa e yaabi, «Xɛmɛ naxan xili falama Isa, na nan bɛndɛ yogon dɛye ra, a a sa n ya ma, a fa a fala n bɛ, ‹Sa i ya raxa Silɔmu ye yire.› Na kui, n to sa n ya raxa, n naxa se to.» 12 E naxa fa a maxɔrin, «Yi xɛmɛ na minden?» A naxa e yaabi, «N mu a kolon.» 13 E naxa dɔnxui rayalanxi xanin Farisɛnie yire. 14 Isa dɛye masunbuxi bɛndɛ ra lɔxɔ naxɛ, a dɔnxui ya rabɔɔ, malabu lɔxɔɛ nan nu a ra. 15 Na kui, Farisɛnie fan naxa so a maxɔrinfe, a ya rabɔɔxi ki naxɛ. A naxa e yaabi, «A bɛndɛ yogonxi nan sa n ya ma, n e raxa, e se to.» 16 Farisɛni ndee naxa a fala, «Yi xɛmɛ Isa, a mu kelixi Ala xa ma, barima a mu malabu lɔxɔɛ sɛriyɛ rabatuma.» Kɔnɔ gbɛtɛe nu a falama, «Yunubitɔɛ nɔma yi kaabanako mɔɔlie rabade?» Na kui, Farisɛnie mu nu lanxi e bore ma. 17 E man naxa dɔnxui rayalanxi maxɔrin, «A to i tan nan ya rabɔɔxi, I tan a xa fe toxi di?» A naxa e yaabi, «Namiɲɔnmɛ nan a ra.» 18 Yuwifi kuntigie nu siikɛxi na dɔnxui xa fe ra. E mu nu a kolon xa dɔnxui yati yati nan nu a ra. Na kui, e naxa a barimixie xili, 19 e e maxɔrin, «Wo xa di nan ya, wo naxan ma a a dɔnxuxi nan barixi? A ya fa rabɔɔxi di?» 20 A barimixie naxa e yaabi, «Muxu a kolon, a muxu xa di nan a ra. Muxu man a kolon, a a barixi dɔnxuya nan kui. 21 Kɔnɔ a ya fa rabɔɔxi ki naxɛ, muxu mu na tan kolon. Muxu man mu a kolon mixi yo na rabaxi a bɛ. Wo a tan nan maxɔrin. Dimɛdi xa mu a ra, a yɛtɛ a xa dɛntɛgɛ sama.» 22 A xa mixie na yaabi ti nɛ, barima e nu gaaxuxi Yuwifi kuntigie ya ra. Nee nu bara lan a ma a mixi yo naxan na a fala Isa Ala xa Mixi Sugandixi nan a ra, e xa tɔnyi dɔxɔ na kanyi ma a naxa so salide kui. 23 Na nan a niya a barimixie naxa a fala, «Dimɛdi xa mu a ra, wo a tan nan maxɔrin.» 24 Na kui, Farisɛnie naxa na dɔnxui rayalanxi xili a firin nde, e a fala a bɛ, «I i kali Ala ra, i nɔndi fala. Muxu tan a kolon a yunubitɔɛ nan na na xɛmɛ ra.» 25 A naxa e yaabi, «Xa yunubitɔɛ nan a ra, n tan mu a kolon. Kɔnɔ n fe keren tan kolon:~N nu dɔnxuxi nɛ, kɔnɔ n ya bara fa se to.» 26 E man naxa a maxɔrin, «A munse raba i ra? A i ya rabɔɔxi di?» 27 A naxa e yaabi, «N ɲan bara na fala wo bɛ, kɔnɔ wo mu tin n xui ramɛde. Wo man fa wama n xa gbilen a ma munfe ra? Ka wo fan waxi findife a fɔxirabirɛe nan na?» 28 E naxa a konbi, e a fala a bɛ, «I tan nan findixi a fɔxirabirɛ ra! Annabi Munsa fɔxirabirɛe nan na muxu tan na! 29 Muxu a kolon tan, a Ala wɔyɛn nɛ Annabi Munsa bɛ, kɔnɔ yi xɛmɛ Isa tan, muxu mu a kelide kolon.» 30 Xɛmɛ naxa e yaabi, «Fe makaabaxi nan ya! A bara n ya rabɔɔ, kɔnɔ wo tan mu a kelide kolon! 31 Won a kolon tan, a Ala mu yunubitɔɛ xa duba tongoma. Naxan gaaxuma a ya ra, a a sago raba, a na nan xa maxandi suxuma. 32 Duniɲa birin a kolon mixi mu nɔma dɔnxui ya rabɔɔde naxan barixi dɔnxuya kui. 33 Xa yi xɛmɛ mu kelixi Ala xa ma nu, a mu nɔma fefe rabade.» 34 E naxa a yaabi, «I tan naxan barixi yunubi kui, i waxi findife muxu karamɔxɔ ra?» E naxa fa a keri salide. 35 Isa to a mɛ, a e bara a keri salide, a naxa sa a fen, a a maxɔrin, «I danxaniyaxi Adama xa Di ma?» 36 A naxa a yaabi, «Marigi, a fala n bɛ mixi naxan a ra, alako n xa danxaniya a ma.» 37 Isa naxa a fala a bɛ, «I ɲan bara a to. A tan nan man wɔyɛnfe i bɛ yi ki.» 38 A naxa a fala Isa bɛ, «Marigi, n bara danxaniya.» A fa a suyidi a bɛ. 39 Isa naxa a masen, «N faxi yi duniɲa ma mixie makiitife nan ma, alako dɔnxui xa se to, ya kanyi xa dɔnxu.» 40 Farisɛni naxee nu na naa, e naxa a xui mɛ, e a maxɔrin, «Pe, dɔnxui nan na muxu fan na?» 41 Isa naxa a masen e bɛ, «Xa dɔnxui nan na wo ra nu, yunubi mu luma wo ma. Kɔnɔ wo to a falama, a wo ya fan, wo xa yunubi bara lu wo ma.» <p><a>10</a><p> 1 «N xa nɔndi fala wo bɛ, muɲɛti nun suute mu soma gɔɔrɛ naadɛ ra. E tuganma nɛ sansanyi xun ma. 2 Naxan soma gɔɔrɛ naadɛ ra, na nan findixi xuruse dɛmadonyi ra. 3 Naadɛ kantama nan naadɛ rabima a bɛ. A na wɔyɛn xurusee ra, e birin bira a fɔxɔ ra. A kankan xili a xili ra, e birin mini tande. 4 A na a gbe birin namini, a sa tima e ya ra nɛ, e fan bira a fɔxɔ ra, barima e a xui kolon. 5 Xa mixi gbɛtɛ na a ra e mu naxan kolon, e mu birama a fɔxɔ ra muku. E e gima nɛ na tan ya ra, barima e mu a xui kolon.» 6 Isa naxa na taali wɔyɛnyi fala e bɛ, kɔnɔ e mu a xa masenyi fahaamu. 7 Na kui, Isa man naxa a masen, «N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, n tan nan na yɛxɛɛe xa naadɛ ra. 8 Naxee singe fa n bɛ, muɲɛtie nun suutee nan na e birin na. Yɛxɛɛe mu e tan xui ramɛ. 9 N tan nan na gɔɔrɛ naadɛ ra. Naxan yo na so n saabui ra, a kanyi kisima nɛ, a nu so, a nu mini, a nu baloe sɔtɔ. 10 Muɲɛti tan mu fama fefe ma bafe muɲɛ tide, faxɛ tide, nun kasarɛ sade. N tan faxi nɛ, alako mixie xa kisi sɔtɔ, e xa duniɲɛigiri xa fan a fanyi ra.» 11 «N misaalixi xuruse kantama fanyi nan na, naxan mu tondima faxade a xa xuruse kantɛ kui. 12 Walikɛ nan a gima wulabare ya ra, barima xurusee mu findixi a gbe ra, a bɔɲɛ mu na e kantafe ra. A xurusee rabɛɲinma nɛ, wula bare ndee faxa, a ndee rayensen yɛ. 13 Walikɛ mu a ɲɛngi sama xurusee xa fe xɔn. 14 N tan misaalixi xuruse kantɛ fanyi nan na. Xurusee kantɛ nun a xa xurusee, e e bore kolon, 15 alɔ n tan nun Baba Ala muxu muxu bore kolonxi ki naxɛ. N fan bara tin faxade n ma xurusee bɛ.» 16 «Yɛxɛɛ gbɛtɛe fan na n bɛ naxee mu na yi gɔɔrɛ kui. Fo n xa fa nɛ nee fan na. E fan n xui ramɛma nɛ, yɛxɛɛe birin findi gɔɔrɛ keren na, xuruse dɛmadonyi keren bɛ. 17 Na nan a toxi Baba Ala n xanuxi, barima n nan n nii fima, alako n man xa a rasuxu. 18 Mixi xa mu n tan nii bama de, n tan yɛtɛ yati a fima. Nɔɛ na n bɛ, n xa n nii fi. Nɔɛ man na n bɛ, n xa gbilen a rasuxu ra. N Baba n yamarixi na nan na.» 19 Yuwifie man mu nu lanxi e bore ma na masenyi xa fe ra. 20 Mixi gbegbe nu a falafe nɛ, «Ɲinnɛ nan na yi fɔxɔ ra. A bara daxu. Wo wo tuli matima a ra munfe ra?» 21 Kɔnɔ booree nu e yaabima, «Ɲinnɛ na mixi naxan fɔxɔ ra, a mu wɔyɛnma yi mɔɔli ra de! Ka ɲinnɛ nɔma dɔnxui ya rabɔɔde?» 22 Xinbeli tɛmui to nu a ra, Darisalamukae nu na Hɔrɔmɔbanxi Rabi Sali nan nabafe. 23 Isa nu ɲɛrɛfe hɔrɔmɔbanxi yire nde, dɛnnaxɛ xili «Mangɛ Sulemani xa gbuntunyi.» 24 Yuwifie naxa Isa rabilin mɛnni, e a fala a bɛ, «I siikɛ bama muxu ma mun tɛmui? Xa i tan nan findixi Ala xa Mixi Sugandixi ra, a fala muxu bɛ a fiixɛ ra.» 25 Isa naxa e yaabi, «N ɲan bara a fala wo bɛ, kɔnɔ wo mu laxi n na. N fe naxee rabama n Baba xili ra, nee nan findixi seedeɲɔxɔya ra n ma fe ra. 26 Kɔnɔ wo mu danxaniyaxi, barima n ma yɛxɛɛe xa mu wo ra. 27 N gbe yɛxɛɛe tan n xui mɛma, n e kolon, e birama n fɔxɔ ra. 28 N tan abadan kisi nan fima e ma. E mu lɔɛma abadan, sese man mu e bama n yi ra. 29 N Baba, a tan naxan e so n yi ra, a dangi birin na. Sese mu nɔma e bade a tan Baba Ala yi ra. 30 N tan nun Baba Ala, muxu birin keren.» 31 Yuwifie man naxa gɛmɛe tongo, e xa Isa magɔnɔ a faxa xili ma, 32 kɔnɔ a naxa a fala e bɛ, «N bara wali fanyi gbegbe raba wo ya xɔri, naxee fatanxi Baba Ala ma. Wo a fala n bɛ ba, wo fa waxi n faxafe n ma wali fanyi mundun ma?» 33 E naxa a yaabi, «Muxu mu i magɔnɔfe xɛ i xa wali fanyi nde xa ma. Muxu i magɔnɔma i to Ala rasɔtɔfe. I tan ibunadama waxi i yɛtɛ findife Ala ra!» 34 Isa naxa e yaabi, «A mu sɛbɛxi xɛ wo xa sɛriyɛ Kitaabui kui, a Ala a masen nɛ, ‹N tan Ala bara a fala, alae nan wo ra›? 35 Kitaabui xui tan mu kanama. A xa masenyi faxi naxee ma, Ala bara e xili fala, ‹alae›. 36 N bara a fala Ala xa Di nan n na, kɔnɔ a mu lanma wo xa a fala n bara Ala rasɔtɔ, barima Baba Ala n tan nan sugandixi, a n xɛɛ duniɲa ma. 37 Xa n mu n Baba xa walie xa rabama, wo naxa la n na. 38 Kɔnɔ xa n a raba, wo xa la na wali ra, hali wo mu la n tan na. Wo xa la n ma wali ra, alako wo xa a kolon a Baba Ala na n i, n fan na Baba Ala i.» 39 Isa to na fala, mixie man naxa kata a suxude, kɔnɔ a naxa mini e bɛlɛxɛ. 40 Isa naxa gbilen Yurudɛn naakiri ma, a lu mɛnni, Yaya mixie~xunxa ye xɔɔra fɔlɔ dɛnnaxɛ. 41 Mixi gbegbe naxa siga a yire, e nu a fala e bore bɛ, «Annabi Yaya tan mu tɔnxuma makaabaxi yo raba, kɔnɔ a naxan birin masen yi xɛmɛ xa fe ra, a birin findixi nɔndi nan na.» 42 Mɛnnika gbegbe naxa danxaniya Isa ma. <p><a>11</a><p> 1 Xɛmɛ nde nu furaxi Betani naxan xili Lasaru. A maaginɛe fan nu sabatixi naa, Mariyama nun Marata. 2 Mariyama nan labundɛ ture sa Marigi sanyie ma, a fa e mafuruku a xunsɛxɛ ra. A tan nan maaxɛmɛ findi Lasaru ra, naxan nu furaxi. 3 Na kui, Lasaru maaginɛe naxa xɛɛra xɛɛ Isa ma, a xa sa a fala a bɛ, «Marigi, i xanuntenyi furaxi.» 4 Isa to a mɛ, a naxa a masen, «Yi fure mu sa raɲɔnma faxɛ xa ma, a fama Ala xa nɔrɛ nan makɛnɛnde, alako Ala xa Di fan xa matɔxɔɛ sɔtɔ a saabui ra.» 5 Isa nu Marata nun Mariyama nun e maaxɛmɛ Lasaru xanuxi ki fanyi. 6 A to Lasaru furafe mɛ, a mu siga dɛdɛ, a naxa lu naa xi firin man. 7 Na xanbi, a naxa a fala a fɔxirabirɛe bɛ, «Won xa gbilen Yudaya bɔxi ma.» 8 A fɔxirabirɛe naxa a fala, «Karamɔxɔ, Yuwifie kataxi i faxade dɛnnaxɛ ya, i tan gbilenfe mɛnni nɛ?» 9 Isa naxa e yaabi, «Waxati fu nun firin xa mu na fɛɛɲɛn keren kui? Xa naxan yo a ɲɛrɛma yanyi ra, a mu a sanyi radinma barima yi duniɲa naiyalanyi yanbama a bɛ. 10 Kɔnɔ xa naxan yo a ɲɛrɛma kɔɛ ra, a a sanyi radinma nɛ, barima naiyalanyi yo mu a bɛ.» 11 A na fala xanbi, Isa man naxa a masen, «Won xanuntenyi Lasaru bara xi, kɔnɔ n sigafe a raxunude.» 12 A fɔxirabirɛe naxa a fala a bɛ, «Marigi, xa a na xife, a yalanma nɛ.» 13 Isa to Lasaru xife fala, a nu a faxafe nan ma, kɔnɔ a fɔxirabirɛe tan ɲɔxɔ a ma, a a nu malabui xi xɔli nan ma. 14 Na kui, Isa naxa wɔyɛn e bɛ a fiixɛ ra, «Lasaru bara laaxira 15 kɔnɔ na rabafe n xanbi, a bara findi sɛɛwɛ ra n bɛ, barima a xɔli n ma wo xa danxaniya sɔtɔ yi fe kui. Yakɔsi, won xa siga a yire.» 16 Na tɛmui Tomasi, a nu falama naxan bɛ «Guli», a naxa a fala Isa fɔxirabirɛ booree bɛ, «Won birin xɛɛ, won nun karamɔxɔ birin xa faxa!» 17 Isa to so naa, a naxa a li Lasaru fure bara xi naani raba gaburi kui. 18 Kilo saxan ɲɔndɔn nan nu na Betani nun Darisalamu tagi. E to makɔrɛ, 19 Yuwifi gbegbe nu bara fa Marata nun Mariyama xɔnyi, e maaxɛmɛ ɲɔnfe kunfa bade. 20 Marata to Isa fafe mɛ, a naxa sa a ralan, kɔnɔ Mariyama tan dɔxɔxi naxa lu banxi. 21 Marata naxa a fala Isa bɛ, «Marigi, xa i nu na be nu, n maaxɛmɛ mu faxama nu. 22 Kɔnɔ hali yakɔsi, n a kolon a i na fefe maxɔrin Ala ma, a a rabama nɛ i bɛ.» 23 Isa naxa a fala a bɛ, «I xunya kelima nɛ faxɛ ma.» 24 Marata naxa a yaabi, «N a kolon tan, a kelima nɛ faxɛ ma duniɲa raɲɔnyi, faxamixie kelima tɛmui naxɛ.» 25 Isa naxa a masen a bɛ, «N tan nan na marakeli nun kisi ra. Naxan na danxaniya n ma, a kisima nɛ, hali a faxa. 26 Naxan yo baloxi, a danxaniyaxi n ma, na kanyi mu lɔɛma abadan. I laxi na ra?» 27 A naxa a yaabi, «Iyo, Marigi! N laxi a ra a i tan nan na Ala xa Mixi Sugandixi ra, Ala xa Di, naxan lan a xa fa duniɲa ma.» 28 Marata na fala xanbi, a naxa siga a xunya Mariyama fɔxɔ ra, a a fala a bɛ e doro ma, «Karamɔxɔ bara fa, a na i xilife.» 29 Mariyama to a mɛ, a naxa keli keren na, a siga Isa ralande. 30 Na tɛmui, Isa mu nu soxi taa kui. Marata a li dɛnnaxɛ, a nu na mɛnni nɛ sinden. 31 Yuwifi naxee faxi kunfa bade, naxee nu na Mariyama fɛ ma banxi kui, e to a to keli ra mafuren na, e naxa bira a fɔxɔ ra tande. E ɲɔxɔ a ma a a na sigafe gaburi yire nɛ, a xa sa wa naa. 32 Mariyama to Isa yire li, a fɛfɛ a to, a naxa suyidi a bɛ, a a fala, «Marigi, xa i nu na be nu, n maaxɛmɛ mu faxama nu!» 33 Isa to Mariyama to, a na wafe, Yuwifi naxee nu na a fɔxɔ ra, nee fan wafe, a naxa sunnun, a bɔɲɛ naxa raɲaaxu a ma. 34 A naxa maxɔrinyi ti, «Wo a ragataxi minden?» E naxa a yaabi, «Marigi, fa, muxu xa na masen i bɛ.» 35 Isa naxa wa. 36 Na kui, Yuwifie naxa a fala, «A mato, Lasaru nu rafanxi a ma ki naxɛ!» 37 Kɔnɔ ndee e ya ma, e naxa a fala, «Pe, yi naxan dɔnxui ya rabɔɔ, a mu nu nɔma Lasaru ratangade faxɛ ma xɛ?» 38 Isa bɔɲɛ man naxa raɲaaxu a ma. A naxa siga gaburi yire. Fɔnmɛ nde nan nu a ra, gɛmɛ belebele dɔxɔxi na dɛ ra. 39 Isa naxa a fala, «Wo gɛmɛ ba naa.» Marata, faxamixi maaginɛ, a naxa a fala, «Marigi, a xa maragatɛ xi naani nan to! A a lima a fure xiri bara mini yi waxati ma.» 40 Isa naxa a fala a bɛ, «N mu a fala xɛ i bɛ, a xa i danxaniya, i Ala sɛnbɛ makaabaxi toma nɛ?» 41 Na kui, e naxa gɛmɛ ba fɔnmɛ gaburi dɛ ma. Isa naxa a ya rate koore, a a fala, «N Baba Ala, n bara i tantu i to n xui ramɛxi. 42 N tan ɲan a kolon, i n xui ramɛma tɛmui birin, kɔnɔ n na falaxi ɲama nan ma fe ra naxee tixi be, e xa la a ra a i tan nan n xɛɛxi.» 43 A na fala xanbi, Isa naxa a xui ite sɛnbɛ ra, a a fala, «Lasaru, mini!» 44 A tan faxamixi naxa mini a sanyie nun a bɛlɛxɛe maxirixi kasange kui, a yatagi man makunfukunfuxi dugi gbɛtɛ fan na. Isa naxa a fala mixie bɛ, «Wo kasange ba a ma, wo a mafulun, a xa nɔ a ɲɛrɛde.» 45 Yuwifi naxee nu bara fa Mariyama yire, e Isa xa kaabanako to, e gbegbe naxa danxaniya a ma. 46 Kɔnɔ ndee naxa sa dɛntɛgɛ sa Farisɛnie bɛ, Isa fe naxan nabaxi. 47 Na kui, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun Farisɛnie naxa Yuwifie xa kiitisa xungbee malan. E naxa a fala, «Won munse rabama? Yi xɛmɛ na kaabanako gbegbe nan nabafe. 48 Xa won a lu a yɛtɛ yi, birin danxaniyama nɛ a ma, Rɔmakae fan fama won ma hɔrɔmɔbanxi kanade, e won si sɔntɔ!» 49 E xa sɛrɛxɛdubɛ kuntigi Kayafa, naxan nu na e xunyi ra na waxati, a naxa a fala e bɛ, «Wo tan mu sese kolon yi fe kui. 50 Ka wo mu a fahaamuxi a mixi keren faxafe ɲama bɛ, na nan fan wo bɛ, dinɛ won si birin xa sɔntɔ?» 51 Kayafa xa na wɔyɛnyi mu fatan a tan yɛtɛ xa ra. A to nu findixi na waxati sɛrɛxɛdubɛ kuntigie xunyi ra, Ala nan na masenyi fi a ma, a Isa nu fafe faxade Isirayila ɲama bɛ. 52 Kɔnɔ na man mu raba Isirayilakae gbansan xa bɛ. Isa nu fafe faxade nɛ alako Ala xa a xa die fan malan, naxee rayensenxi yire birin, a xa e birin findi ɲama keren na. 53 Na kui, kabi na malanyi lɔxɔɛ, Yuwifi kuntigie naxa natɛ tongo Isa faxafe ra. 54 Na nan a ra Isa mu nɔ minide kɛnɛ ma sɔnɔn. A tan nun a fɔxirabirɛe naxa keli naa, e siga Efirami taa kui gbengberenyi fɛ ma. 55 Yuwifie xa Sayamalekɛ Dangi Sali to nu bara makɔrɛ, mixi gbegbe naxa keli daaxae tefe ra Darisalamu, e xa e yɛtɛ rasɛniyɛn beenun sali xa a li. 56 E nu na Isa fenfe. E naxa e bore maxɔrin hɔrɔmɔbanxi tɛtɛ kui, «Wo xa maɲɔxunyi ma, Isa fama salide, ka a mu fama?» 57 Sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun Farisɛnie nu bara yaamari fi, a mixi yo naxan na Isa to, na kanyi xa a fala e bɛ alako e xa a suxu. <p><a>12</a><p> 1 Xi senni beenun Sayamalekɛ Dangi Sali xa a li, Isa naxa siga Betani, Lasaru xɔnyi, a nu bara naxan nakeli faxɛ ma. 2 E naxa donse fanyi yailan, e fa ɲama xili, e xa e dɛge yire keren Isa xa binyɛ bun ma. Marata nu donse itaxunma mixie ma, Lasaru nun Isa naxa lu teebili ra. 3 Mariyama naxa sa narada labundɛ ture litiri tagi tongo. Narada tinsexi nan nu a ra, naxan sare xɔrɔxɔ ki fanyi. A naxa a maso Isa sanyie ma, a e mafuruku a xunsɛxɛ ra. Labundɛ ture xiri naxa din banxi birin na. 4 Yudasi Isikariyoti, Isa fɔxirabirɛ naxan nu fama a yanfade, a naxa a fala, 5 «A nu lanma yi labundɛ xa mati kɔbiri kole kɛmɛ saxan na, a fi setaree ma.» 6 A yi fala nɛ barima a tan nan nu Isa fɔxirabirɛe xa kɔbiri ragatama, a nu fa nde muɲa. Setaree xa fe mu nu na a bɔɲɛ kui feo! 7 Na kui, Isa naxa a fala, «Gbilen Mariyama fɔxɔ ra. Yi nu ragataxi a yi ra nɛ, n ma maragatɛ nan ma fe ra. 8 Setaree luma nɛ wo ya ma tɛmui birin, kɔnɔ n tan mu luma wo ya ma abadan xɛ.» 9 E to a mɛ a Isa bara fa Betani, Yuwifie ɲama gbegbe fan naxa siga. E mu siga Isa xa fe gbansan xa ma. E nu wama Lasaru fan tofe, Isa naxan nakeli faxɛ ma. 10 Na kui, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie naxa natɛ tongo e xa Lasaru fan faxa, 11 barima Yuwifi gbegbe nu gbilenfe e fɔxɔ ra a tan nan ma fe ra, e nu fa danxaniya Isa ma. 12 Na kuye iba, ɲama gbegbe naxan nu faxi Sayamalekɛ Dangi Sali rabade, e naxa a mɛ a Isa na fafe Darisalamu. 13 E naxa tugi fɛnsɛe tongo, e siga a ralande e xui ite ra, «Tantui na won Nakisima bɛ! Baraka na a bɛ naxan fafe Marigi xili ra, Isirayila mangɛ!» 14 Isa naxa sofale lanma nde sɔtɔ, a dɔxɔ a fari, alɔ a sɛbɛxi Kitaabui kui ki naxɛ, 15 «Siyonikae, wo naxa gaaxu. Wo xa mangɛ na fafe, a dɔxɔxi sofale fari.» 16 Na waxati Isa fɔxirabirɛe mu fahaamui sɔtɔ na fe ma, kɔnɔ Isa to keli faxɛ ma, e naxa ratu Kitaabui sɛbɛli ma naxan nu bara kamali na fe kui. 17 Ɲama naxan Lasaru to keli ra faxɛ ma, e naxa seede ba Isa bɛ. 18 Na nan a niya, ɲama naxa siga a ralande, barima e nu bara na tɔnxuma makaabaxi xa fe mɛ. 19 Na kui, Farisɛnie naxa a fala e bore bɛ, «Wo bara a to, won mu nɔma sese ra. Duniɲa birin bara bira a fɔxɔ ra!» 20 Girɛki mixi ndee fan nu bara te sali rabade Darisalamu, e xa sa Ala batu. 21 E naxa fa Filipu xɔn, naxan keli Betesayida, Galile bɔxi ma, e a fala a bɛ, «N ba, muxu wama Isa tofe.» 22 Filipu naxa sa a fala Andire bɛ, e firin birin naxa siga e sa a fala Isa bɛ. 23 Isa naxa e yaabi, «Waxati bara a li Adama xa Di xa xunnakeli xa makɛnɛn. 24 N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, xa maale xɔri mu si, a mu diɲɛ a yɛtɛ ma bɔxi bun, a luma na ki, a keren gbansan. Kɔnɔ xa a sa diɲɛ a yɛtɛ ma bɔxi bun, a a bogi gbegbe nan naminima. 25 Naxan gbakuma a yɛtɛ xa duniɲa fe ra, a lɔɛma nɛ. Naxan mu kankanma a yɛtɛ xa fe ma yi duniɲɛigiri kui, a abadan kisi nan sɔtɔma. 26 Xa naxan yo wama n ma wali suxufe, a xa bira n fɔxɔ ra nɛ, n tan na lu dɛdɛ, n ma walikɛ fan na naa. Xa naxan yo n ma wali suxu, Baba Ala a kanyi binyama nɛ.» 27 «N bɔɲɛ tɔɔrɔxi nɛ yi ki, kɔnɔ n fa munse falama? N xa a fala Baba Ala bɛ a xa n natanga yi ɲaxankatɛ waxati ma? Ade, yi ɲaxankatɛ naxan fafe n lide, n faxi na nan yati ma. 28 N Baba Ala, a niya i xili xa ite.» Isa to na fala, xui nde naxa keli koore ma, a a fala, «N bara a ite, n man gbilenma nɛ a ite ra.» 29 Ɲama naxee nu tixi naa, e to a mɛ, ndee naxa a fala a galanyi nan xui a ra, kɔnɔ gbɛtɛ naxa a fala, «Malekɛ nan wɔyɛnxi a bɛ!» 30 Isa naxa a masen e bɛ, «Na xui mu minixi n tan n ma fe xa ma, a minixi wo tan nan ma fe ma. 31 Yi duniɲa makiiti waxati bara a li. Mangɛya fafe bade yi duniɲa nɔla yi ra. 32 Mixie na n nate wuri magalanbuxi kɔn na n faxafe ra, n mixi birin nafama nɛ n ma.» 33 Isa a faxa ki masen na ki nɛ. 34 Na kui, ɲama naxa a fala Isa bɛ, «Muxu tan bara a mɛ sɛriyɛ Kitaabui kui, a Ala xa Mixi Sugandixi buma abadan. Munfe ra i tan a falama a fo Adama xa Di xa rate? Nde findixi yi Adama xa Di ra?» 35 Isa naxa e yaabi, «Ala xa naiyalanyi man luma nɛ wo ya ma dondoronti. Wo xa ɲɛrɛ na naiyalanyi kui, alako dimi naxa wo tɛrɛnna. Naxan ɲɛrɛma dimi kui a mu a sigade toma. 36 Naiyalanyi to yanbama wo bɛ yi ki, wo xa la a ra nɛ, alako wo xa findi naiyalanyi xa die nan na.» Isa to gɛ na falade, a naxa siga, a sa a nɔxun e ma. 37 A nu bara tɔnxuma makaabaxi gbegbe raba e ya xɔri, kɔnɔ na birin kui, e mu danxaniya a ma. 38 Na raba nɛ alako Annabi Esayi xui xa kamali, a to a masen, «Marigi, nde laxi masenyi ra, e bara naxan mɛ muxu ra? Ala sɛnbɛ bara makɛnɛn nde bɛ?» 39 Na kui, e mu nɔ danxaniyade Isa ma, barima Esayi a masen nɛ, 40 «Ala bara e ya dɔnxu, a e xaxili balan, alako e ya naxa fa se igbɛ, e xaxili naxa fa fe kolon, e naxa fa e bɔɲɛ rafindi n ma, n xa e rayalan.» 41 Annabi Esayi na fala nɛ a to nu bara Isa xa nɔrɛ to. Na kui, a nu Isa xa fe nan falafe. 42 Kɔnɔ na birin kui, hali kuntigie ya ma, e gbegbe naxa la Isa ra. Kɔnɔ e mu nu suusama a falade kɛnɛ ma barima e nu gaaxuxi Farisɛnie ya ra, nee naxa fa tɔnyi dɔxɔ e ma, sofe ra salide kui. 43 Adamadie xa matɔxɔɛ sɔtɔfe nan nu rafan e ma dangi Ala xa matɔxɔɛ ra. 44 Isa naxa a xui ite, a a fala, «Naxan na danxaniya n ma, a mu danxaniyaxi n tan xa ma, a danxaniyaxi n Xɛɛma nan ma. 45 Naxan na n tan to, a bara n Xɛɛma to. 46 N to faxi duniɲa, naiyalanyi nan n na, alako naxan yo na danxaniya n ma, na kanyi naxa lu dimi kui sɔnɔn. 47 Xa naxan yo n xui mɛ, kɔnɔ a mu a rabatu, n tan mu na kanyi makiitima, barima n mu faxi duniɲa makiitide xɛ. N faxi duniɲa rakiside nɛ. 48 Naxan na tondi n na, a mu tin n ma masenyi ra, na kanyi makiitima na na. N masenyi naxan tima, na nan findima a makiitima ra lɔxɔ dɔnxɔɛ. 49 Barima n ma masenyi mu fatanxi n tan xa ra. A fatanxi Baba Ala nan na, naxan n xɛɛxi yaamari ra, a lanma n xa naxan fala, n xa naxan masen. 50 N a kolon a xa sɛriyɛ findima kisi nan na, naxan mu ɲɔnma abadan. Na nan a ra, n fe masenma wo bɛ alɔ Baba Ala a masenxi ki naxɛ.» <p><a>13</a><p> 1 Beenun Sayamalekɛ Dangi Sali xa a li, Isa naxa a kolon a gbe mu nu luxi a xa keli duniɲa ma gbilenfe ra Baba Ala ma. A fɔxirabirɛe a naxee sɔtɔ duniɲa ma, nee nu rafan a ma. Han a faxa tɛmui naxɛ, e xa xanunteya nu na a bɛ. 2 Nunmare, e birin nu e dɛgefe. Ibulisa ɲan nu bara so Simɔn Isikariyoti xa di Yudasi xaxili kui, a xa Isa yanfa. 3 Isa to nu a kolon a Baba Ala bara fe birin sa a sagoe, a man to a kolon a a kelixi Ala nan ma, a man gbilenfe a tan nan ma, 4 a naxa keli e dɛgede, a a xa donma fari igoroe ba a ma, a fa dugi nde xiri a tagi. 5 A naxa ye sa paani kui, a fa so a fɔxirabirɛe sanyie maxafe, a nu e mafuruku na dugi ra. 6 A to Simɔn Piyɛri li, na naxa a fala a bɛ, «Marigi, i waxi nɛ i xa n tan sanyie maxa?» 7 Isa naxa a yaabi, «N naxan nabafe yi ki, i mu a fahaamuma yi waxati tan ma, kɔnɔ i fama nɛ a kui kolonde yare.» 8 Piyɛri naxa a fala a bɛ, «Ade, i tan mu n sanyi maxama feo!» Isa naxa a yaabi, «Xa n mu i sanyie maxa, won mu luma fe keren sɔnɔn.» 9 Simɔn Piyɛri naxa a fala a bɛ, «N Marigi, xa a na na ki nɛ, i naxa n sanyi gbansan xa maxa. I xa n bɛlɛxɛe nun n xunyi birin maxa.» 10 Isa naxa a yaabi, «Mixi naxan bara a maxa, a hayi mu na a fate maxafe ma bafe a sanyi ra. A ɲan bara sɛniyɛn feo! Wo sɛniyɛnxi, kɔnɔ wo birin mu a ra.» 11 A a fala nɛ a e birin mu sɛniyɛnxi, barima a a fɔxirabirɛ kolon naxan fama a yanfade. 12 Isa to gɛ e sanyie maxade, a man naxa a xa donma fari igoroe ragoro a ma, a man a magoro e dɛgede, a a fala e bɛ, «N naxan nabaxi wo bɛ yi ki, wo a fahaamuxi? 13 Wo to a falama n bɛ ‹Karamɔxɔ›, xa na mu a ra ‹Marigi›, wo nɔndi nan a ra, barima na nan yati n na. 14 Na kui, n tan naxan findixi wo Marigi nun wo Karamɔxɔ ra, xa n tan bara wo sanyie maxa, wo fan lan nɛ wo xa wo bore sanyie maxa. 15 N naxan nabaxi wo bɛ, a xa findi misaali nan na, alako wo fan xa na mɔɔli nan naba wo bore tagi. 16 N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, konyi mu dangi a marigi ra, xɛɛra fan mu dangi a xɛɛma ra. 17 Wo to bara fahaamui sɔtɔ yi fee ma, hɛɛri na wo bɛ xa wo e raba.» 18 «N mu wo birin xa ma. N tan naxan wo sugandixi, n wo kolon. Kɔnɔ naxan na Kitaabui kui, fo a xa kamali nɛ, a to sɛbɛxi, ‹Muxu nun naxan bɛlɛxɛ na lenge keren kui, na bara a kobe so n na.› 19 N na fe falaxi nɛ wo bɛ beenun a xa raba, alako a raba tɛmui wo xa a kolon a n tan nan na naxan na abadan. 20 N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, naxan yo na n ma xɛɛra rasɛnɛ, a n tan nan nasɛnɛxi. Naxan yo na n fan nasɛnɛ, na kanyi n Xɛɛma nan nasɛnɛxi.» 21 A na fala xanbi, Isa bɔɲɛ naxa sunnun, a fa a fala, «N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, mixi keren na wo ya ma, a n yanfama nɛ, a n sa kuntigie bɛlɛxɛ.» 22 A fɔxirabirɛe naxa e bore mato, e mu a kolon Isa nu mixi yo xa fe falafe. 23 Isa fɔxirabirɛ, a naxan xanuxi, a nu na a fɛ ma teebili ra. 24 Na kui, Simɔn Piyɛri naxa a bɛlɛxɛ magira na bɛ, a xa Isa maxɔrin a kanyi ma, Isa nu baxi naxan ma fe falade. 25 Na fɔxirabirɛ naxa a maso Isa ra, a a maxɔrin, «Marigi, nde a ra?» 26 Isa naxa a yaabi, «N nu taami ragoro bɔrɛ xɔɔra, n a so mixi naxan yi ra, a tan nan na ki.» Isa to gɛ na falade, a naxa taami rasin bɔrɛ xɔɔra, a a so Simɔn Isikariyoti xa di Yudasi yi ra. 27 Yudasi to na taami rasuxu, Sentanɛ naxa a bɔɲɛ masara keren na. Isa naxa a fala a bɛ, «I wama naxan nabafe, a raba mafuren mafuren.» 28 Naxee nu magoroxi e dɛgede, e sese mu a kolon Isa na falafe a bɛ fe naxan ma. 29 Yudasi to findi e xa kɔbiri ragatɛ ra, ndee naxa a maɲɔxun a Isa nu a xɛɛfe sare nde sode sali xa fe ra, xa na mu a ra a xa sa misikiinɛe ki. 30 Yudasi to na taami xuntunyi rasuxu, a naxa mini keren na. Kɔɛ nu bara so. 31 Yudasi to mini, Isa naxa a masen, «Waxati bara a li fa, Adama xa Di xa xunnakeli xa makɛnɛn, Ala fan xa nɔrɛ xa makɛnɛn a saabui ra. 32 Ala xa nɔrɛ to makɛnɛnma a saabui ra, Ala yɛtɛ fan Adama xa Di xa xunnakeli makɛnɛnma nɛ. A fafe na nan nabade yakɔsi. 33 N ma die, a gbe mu luxi n xa keli wo xun ma. Wo n fenma nɛ, kɔnɔ n naxan fala Yuwifi kuntigie bɛ, n fa na nan falama wo fan bɛ, ‹N sigama dɛnnaxɛ, wo tan mu nɔma sigade naa.› » 34 «N xa yaamari nɛɛnɛ fi wo ma: Wo xa wo bore xanu nɛ. N tan wo xanuxi ki naxɛ, wo fan xa wo bore xanu na ki. 35 Duniɲa birin wo kolonma n fɔxirabirɛe ra na fe nan ma, xa wo wo bore xanu.» 36 Simɔn Piyɛri naxa a maxɔrin, «Marigi, i sigama minden?» Isa naxa a yaabi, «N sigafe dɛnnaxɛ, i mu nɔma birade n fɔxɔ ra sinden, kɔnɔ i fan fama birade n fɔxɔ ra han naa.» 37 Simɔn Piyɛri man naxa a maxɔrin, «Marigi, munfe ra n mu nɔma birade i fɔxɔ ra yakɔsi? N tinxi n xa faxa i xa fe ra!» 38 Isa naxa a yaabi, «I tinxi i xa faxa n ma fe ra? N xa nɔndi yati nan fala i bɛ, beenun konkore xa a rate, i i yɛtɛ rasanma nɛ n ma sanmaya saxan.» <p><a>14</a><p> 1 Isa naxa a fala a fɔxirabirɛe bɛ, «Wo naxa kɔntɔfili. Wo wo xaxili ti Ala ra, wo xa wo xaxili ti n fan na. 2 Lingira gbegbe nan na n Baba xɔnyi, xa na mu a ra n mu a falama wo bɛ nu, a n sigafe yigiya yailande wo bɛ. 3 Xa n siga, n naxa sa na yailan wo bɛ, n man fama nɛ wo fɔxɔ ra, alako won birin xa sa lu yire keren. 4 N sigafe dɛnnaxɛ, wo na kira kolon.» 5 Tomasi naxa a fala a bɛ, «Marigi, muxu mu i sigade kolon. Muxu fa na kira kolonma di?» 6 Isa naxa a yaabi, «N tan nan na kira ra, nɔndi ra, nun kisi ra. Mixi yo mu soma Baba Ala xɔnyi xa n tan saabui xa mu a ra. 7 Xa wo bara n tan kolon, wo n Baba fan kolonma nɛ. Keli yi waxati ma, wo bara a kolon, wo man bara a to.» 8 Filipu naxa a fala a bɛ, «Marigi, Baba Ala masen muxu bɛ. A lima na bara muxu wasa.» 9 Isa naxa a fala a bɛ, «Filipu, n bara bu wo tagi ki fanyi, kɔnɔ han ya i mu n kolon? Naxan na n tan to, a bara Baba Ala to. I tan fa a falama di, a n xa Baba Ala masen wo bɛ? 10 I mu laxi a ra a Baba Ala nun n tan nan a ra, n fan nun Baba Ala nan a ra? N tan masenyi naxee tima wo bɛ, e mu fatan n tan yɛtɛ xa ra. E fatanma Baba Ala nan na. N tan nun Baba Ala naxan a ra tɛmui birin, a tan nan yɛtɛ na a xa wali rabafe. 11 Wo xa la n na, a Baba Ala nun n tan nan a ra, n fan nun Baba Ala nan a ra. Xa wo siikɛxi na ma, wo xa la a ra n ma walie tan xa fe ra.» 12 «N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, n tan wali naxee rabama, xa naxan danxaniya n ma, na kanyi fan na wali mɔɔlie rabama nɛ. A ɲan a rabama nɛ naxee dangi n tan gbe ra, barima n tan sigafe Baba Ala nan yire. 13 Wo naxan birin maxandima n xili ra, n a rabama nɛ wo bɛ alako Baba Ala xa matɔxɔɛ sɔtɔ a xa Di saabui ra. 14 Xa wo n maxandi fefe naxan ma n xili ra, n a rabama nɛ.» 15 «Xa wo n xanu, wo n ma yaamarie rabatuma nɛ. 16 N tan fan, n Baba Ala maxandima nɛ a xa Saabui Fanyi gbɛtɛ xɛɛ wo ma, naxan luma wo fɛ ma abadan. 17 Na nan findixi Ala Xaxili ra, naxan nɔndi makɛnɛnma. Duniɲa tan mu nɔma a sɔtɔde, barima e mu a toma, e man mu a kolon. Kɔnɔ wo tan a kolon, barima a sabatima wo i.» 18 «N mu wo raboloma xɛ de, wo xa lu alɔ kiridie. N man fama nɛ wo yire. 19 A gbe mu luxi n xa lɔɛ duniɲa ma, kɔnɔ wo tan fama nɛ n tode. N tan to baloxi, wo fan baloma nɛ. 20 Wo a kolonma nɛ na lɔxɔɛ, a n tan nun n Baba nan a ra, wo fan nun n tan nan a ra, n fan nun wo tan nan a ra.~ 21 Naxan n ma yaamarie suxuxi, a e rabatu, na kanyi nan n xanuxi. Anun, naxan na n tan xanuxi, n Baba a kanyi xanuma nɛ, n fan a xanu, n nan n yɛtɛ makɛnɛn a bɛ.» 22 Yudasi, naxan mu findi Isikariyoti ra, a naxa Isa maxɔrin, «Marigi, munfe rabaxi i to fafe i yɛtɛ makɛnɛnde muxu tan bɛ, i mu i yɛtɛ makɛnɛn duniɲa tan bɛ?» 23 Isa naxa a yaabi, «Xa naxan yo n xanu, a n xui suxuma nɛ. N Baba a kanyi xanuma nɛ, muxu nun n Baba fa a yire, muxu sabati a i. 24 Naxan mu n xanuxi, a mu n xui suxuma. Wo masenyi naxan mɛfe n na, n gbe xa mu a ra. A fatanxi Baba Ala nan na, naxan n xɛɛxi.» 25 «N to wo ya ma, n bara na birin masen wo bɛ, 26 kɔnɔ Baba Ala fama nɛ Saabui Fanyi xɛɛde wo yire n xili ra. Na saabui lanxi Ala Xaxili Sɛniyɛnxi nan ma. Na nan fama wo ratude n ma masenyi birin na, a fa wo xaran na ra.» 27 «N bɔɲɛsa fima wo ma naxan fatanxi n tan na, naxan mu kelixi duniɲa ma. Wo naxa kɔntɔfili, wo naxa gaaxu. 28 Wo bara n xui mɛ, ‹N na sigafe, kɔnɔ n man fama wo yire›. Xa wo n xanu, a lanma wo xa sɛɛwa n ma sigɛ ra Baba Ala yire, barima a dangi n tan na. 29 N a falaxi nɛ wo bɛ, beenun a xa raba, alako a na raba, wo xa danxaniya n ma.» 30 «N mu wɔyɛn gbegbe falama wo bɛ sɔnɔn, barima yi duniɲa na nɔla naxan yi, a na fafe. A mu nɔma n tan na a mɔɔli yo ra, 31 kɔnɔ alako duniɲa xa a kolon a n tan Baba Ala xanuxi nɛ, Baba Ala n yamarixi naxan na, n a rabama nɛ. Wo keli, won xɛɛ.» <p><a>15</a><p> 1 «N misaalixi wuri bili nan na, n Baba Ala nan findixi a mɛɛnima ra. 2 Wuri bili salonyi naxee mu bogi raminima n bɛ, Ala e sɛgɛma nɛ. Salonyi naxee bogima, Ala xa e magbaran, alako e bogi xa gbo. 3 Wo tan naxee findixi na salonyie ra, wo ɲan bara rasɛniyɛn n ma masenyi saabui ra. 4 Wo lu n ma fe nɛ, alɔ n fan luma wo xa fe ki naxɛ. Sansi salonyi mu nɔma bogide a yɛtɛ ra xa a mu fatuxi sansi bili xa ma. Wo fan luma na ki nɛ, xa wo mu lu n ma fe. 5 N tan nan na Ala xa sansi bili ra, wo fan findixi na sansi salonyie nan na. Naxan na lu n ma fe, n fan lu a xa fe, a lu nɛ alɔ sansi salonyi naxan a bogi gbegbe raminima. Xa wo nun n tan xa mu a ra, wo tan mu nɔma fefe ra. 6 Xa naxan mu lu n ma fe, a luma nɛ alɔ sansi salonyi masɛgɛxi naxan wɔlɛma, a xara. Walikɛe nee malanma nɛ, e e wɔlɛ tɛ xɔɔra, e gan. 7 Xa wo lu n ma fe, n ma masenyie fan lu wo bɔɲɛ ma, wo na wa fefe xɔn, wo a maxandi. A rabama nɛ wo bɛ. 8 N Baba matɔxɔɛ sɔtɔma, wo tan na lu alɔ sansi salonyi naxee bogima a fanyi ra, wo a masen na wali fanyie kui, a wo findixi n fɔxirabirɛe nan na. 9 N Baba Ala n tan xanuxi ki naxɛ, n fan wo xanuxi na ki nɛ. Wo lu n ma xanunteya kui. 10 Xa wo n ma yaamarie rabatu, wo luma n ma xanunteya kui, alɔ n fan luxi n Baba xa xanunteya kui ki naxɛ, n to a xa yaamarie rabatuxi.» 11 «N yi fee masenxi nɛ wo bɛ, alako n ma sɛɛwɛ xa lu wo bɛ, wo xa sɛɛwɛ xa kamali.» 12 «N ma yaamari findixi yi nan na: Wo wo bore xanu alɔ n wo xanuxi ki naxɛ. 13 Xa mixi a nii fi a xanuntenyie xa fe ra, xanunteya yo mu na naxan dangi na tan na. 14 Wo tan findixi n xanuntenyie nan na, xa wo n ma yaamarie rabatu. 15 N mu fa nɔma a falade wo bɛ ‹konyie›, barima konyi mu a kolon a marigi naxan yo rabafe. N tan bara a fala wo bɛ ‹n xanuntenyie›, barima n naxan birin mɛxi n Baba ra, n bara wo rakolon a birin na. 16 Wo tan xa mu n sugandi. N tan nan wo sugandi, n wo findi n ma xɛɛrae ra, wo xa sa lu alɔ sansi salonyie naxee bogima, wo sa wali fanyie raba naxee mu kanama. Na kui, wo na fefe maxɔrin Baba Ala ma n tan xili ra, a a soma nɛ wo yi. 17 N wo yamarixi nɛ yi fee ma, alako wo xa wo bore xanu.» 18 «Xa duniɲa wo xɔn, wo xa a kolon a n tan nan singe xɔn. 19 Xa wo findi duniɲa mixie nan na nu, wo rafanma nɛ duniɲa ma nu, alɔ a gbe mixie. Kɔnɔ duniɲa mixie mu wo ra, barima n tan bara wo sugandi e ya ma. Na nan a toxi, duniɲa wo xɔnxi. 20 Wo xa ratu wɔyɛnyi ma n naxan masen wo bɛ, ‹Konyi mu dangima a marigi ra.› Xa e bara n tan ɲaxankata, e wo fan ɲaxankatama nɛ. Xa e n tan xui suxu, e wo fan gbe suxuma. 21 E yi fe birin niyama nɛ wo ra n tan xili xa fe ra, barima e mu n Xɛɛma kolon. 22 Xa n mu sa fa wɔyɛnde e bɛ nu, e mu yunubi sɔtɔma nu. Kɔnɔ yakɔsi, e mu fa nɔma sese falade naxan kiiti fanma e ra. 23 Naxan na n tan xɔn, a bara n Baba fan xɔn. 24 Xa n mu kaabanakoe raba e tagi nu naxee singe mu nu raba, e mu yunubi sɔtɔma nu. Kɔnɔ yakɔsi, e bara na birin to, e man fa n tan nun n Baba xɔn. 25 Kɔnɔ naxan sɛbɛxi e xa sɛriyɛ Kitaabui kui, fo a xa kamali, a to a masenxi, ‹E n xɔnxi nɛ tun.› » 26 «N Saabui Fanyi naxan xɛɛma wo ma kelife Baba Ala yire, naxan findixi Baba Ala Xaxili ra, naxan nɔndi makɛnɛnma, a tan na fa, a seede bama nɛ n ma fe ra. 27 Wo fan seede bama nɛ, barima wo na n fɔxɔ ra kabi a fɔlɛ.» <p><a>16</a><p> 1 «N yi fe birin masenxi nɛ wo bɛ, alako wo naxa fa bira tantanyi kui. 2 E fama nɛ tɔnyi dɔxɔde wo ma, sofe ra salidee kui. Waxati ɲan fafe, naxan na wo faxa, a na faxɛ maɲɔxunma kɛwali fanyi nan na Ala bɛ. 3 E na fee rabama nɛ, barima e mu Baba Ala kolon, e mu n fan kolon. 4 Kɔnɔ n yi fee birin masenxi nɛ wo bɛ, alako e waxati na a li, wo xa ratu, a n e xa fe fala nɛ wo bɛ.» «N mu yi fe birin masen wo bɛ a fɔlɛ ra, barima n nu na wo fɛ ma. 5 Kɔnɔ yakɔsi, n fa sigafe n Xɛɛma yire, wo mu n maxɔrinma, ‹I na sigafe minden?› 6 N to yi fee masenxi wo bɛ, na nan wo bɔɲɛ sunnunxi. 7 Kɔnɔ n xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, n ma sigɛ nan munafanyi gbo wo bɛ, barima xa n mu siga, Saabui Fanyi mu fama wo ma. Kɔnɔ xa n siga, n a xɛɛma nɛ wo ma. 8 A na fa, a mixie rakolonma nɛ yunubi xa fe ra, tinxinyi xa fe ra, nun kiiti xa fe ra. 9 A e rakolonma nɛ yunubi xa fe ra, barima e mu danxaniyaxi n ma. 10 A e rakolonma nɛ tinxinyi xa fe ra, barima n na sigafe Baba Ala yire, wo mu n toma fa. 11 A e rakolonma nɛ kiiti xa fe ra, barima yi duniɲa na nɔla kobi naxan yi ra, a ɲan bara makiiti.» 12 «Masenyi gbɛtɛe man na, kɔnɔ wo mu nɔma e birin fahaamude yakɔsi. 13 Ala Xaxili na fa wo ma, a na nɔndi birin ya mabɔɔma wo bɛ. A xa masenyi mu fatanxi a yɛtɛ kan na. A naxan mɛma n Baba ra, a na nan masenma wo bɛ. Fe naxee fama rabade, a nee nan masenma wo bɛ. 14 A fama n ma xunnakeli makɛnɛnde, barima a naxan sɔtɔma n tan na, a na nan kawandima wo bɛ. 15 Naxan birin na Baba Ala yi, a findixi n fan gbe nan na. N a fala na nan ma, ‹A naxan sɔtɔma n tan na, a na nan kawandima wo bɛ.› » 16 Isa man naxa a fala e bɛ, «Waxati di nan luxi beenun n xa lɔɛ wo ma, kɔnɔ waxati di man na dangi, wo man n toma nɛ.» 17 A fɔxirabirɛe naxa e bore maxɔrin, «Isa wama munse falafe yi ki, ‹A gbe mu luxi n xa lɔɛ wo ma dondoronti, kɔnɔ wo man fama n tode.› A xa wɔyɛnyi na di a to a falaxi, ‹N na sigafe Baba Ala yire?› » 18 E man nu e bore maxɔrinfe, «A munse ma, a ‹waxati di›? Won tan mu a kolon a sese falafe yi ki.» 19 Isa to a kolon a e nu wama a maxɔrinfe, a naxa a masen e bɛ, «N to a falaxi, ‹Waxati di nan luxi beenun n xa lɔɛ wo ma, kɔnɔ waxati di man na dangi, wo man n toma nɛ,› wo wo bore maxɔrinfe na nan ma? 20 N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, wo wama nɛ, wo gbelegbele, kɔnɔ duniɲa tan ɲɛlɛxinma nɛ. Wo sunnunma nɛ na fe ma, kɔnɔ wo xa sunnunyi fama masarade sɛɛwɛ ra. 21 Ginɛ naxan na ditinyi ra, a tɔɔrɔma nɛ ki fanyi a xa waxati to bara a li. Kɔnɔ xa a gɛ di baride, a ɲan mu ratuma na tɔɔrɛ ma, a to sɛɛwaxi di nɛɛnɛ barife ra duniɲa. 22 Na kui, wo fan na sunnunyi nan kui yi waxati ma. Kɔnɔ n gbilenma nɛ wo to ra, wo bɔɲɛ sɛɛwa, mixi yo mu na sɛɛwɛ bama wo yi. 23 Na lɔxɔɛ na a li, wo mu n maxɔrinma sese ma sɔnɔn. N xa a fala wo bɛ a nɔndi ki ma, wo na Baba Ala maxandi fefe ma n xili ra, a a soma nɛ wo yi. 24 Han ya, wo singe mu nu Ala maxandi fefe ma n tan xili ra. Wo maxandi ti. Wo a sɔtɔma nɛ, alako wo xa sɛɛwa a kamalixi ra.» 25 «N yi fe birin masenxi wo bɛ taali wɔyɛnyi nan na, kɔnɔ waxati na fafe, n mu wɔyɛnma wo bɛ taali wɔyɛnyi ra sɔnɔn, n Baba Ala xa fe masen wo bɛ a fiixɛ ra. 26 Na waxati ma, wo Baba Ala maxandima n xili nan na. N mu a falafe xɛ de, a n tan nan Baba Ala maxandima wo bɛ, 27 barima Baba Ala yɛtɛ yati wo xanuxi nɛ. A wo xanuxi nɛ n to rafan wo ma, wo man to laxi a ra a n kelixi a tan Ala nan ma. 28 N kelixi Baba Ala nan ma, n fa duniɲa ma. N man fa kelife nɛ duniɲa ma, sigafe ra Baba Ala yire.» 29 Isa fɔxirabirɛe naxa a fala a bɛ, «A mato, i mu wɔyɛnfe taali wɔyɛnyi xa ra sɔnɔn, i fa na wɔyɛnfe a fiixɛ nan na! 30 Muxu bara a kolon fa, a i fe birin kolon, hali mixi yo mu i maxɔrin. Na kui, muxu laxi a ra a i kelixi Ala nan ma.» 31 Isa naxa e yaabi, «Wo bara danxaniya yakɔsi? 32 Waxati na fafe, a ɲan bara a li, wo yensenma nɛ, wo fa n nabolo. Kɔnɔ Baba Ala tan mu n naboloma. A luma nɛ n sɛɛti ma. 33 N yi fe birin masenxi nɛ wo bɛ, alako bɔɲɛsa xa lu wo yi ra n saabui ra. Wo mantɔɔrɔli sɔtɔma nɛ duniɲa ma, kɔnɔ wo xa limaniya, n tan bara nɔ duniɲa ra.» <p><a>17</a><p> 1 Isa to gɛ na fee falade, a naxa a ya rate koore, a a fala, «N Baba Ala, waxati bara a li. I xa i xa Di xa xunnakeli makɛnɛn, alako i xa Di fan xa i xa nɔrɛ makɛnɛn. 2 I bara mangɛya fi a ma duniɲa mixie birin xun na, alako a xa abadan kisi fi mixi birin ma, i naxee fixi a ma. 3 Abadan kisi findixi yi nan na:~E xa i kolon, i tan keren naxan findixi Ala yɛtɛ ra, e man xa i xa Mixi Sugandixi Isa kolon i xa xɛɛra ra. 4 N bara i xa nɔrɛ makɛnɛn duniɲa ma, n gɛ wali ra i n ti naxan na. 5 N Baba Ala, yakɔsi, n nɔrɔ i fɛ ma, alɔ n nu nɔrɔxi i fɛ ma ki naxɛ, beenun duniɲa xa daa.» 6 «N bara i xa fe masen mixie bɛ, i naxee fixi n ma duniɲa. I xa mixie nan e ra i naxee taxuxi n na. E bara i xui ratinmɛ. 7 E bara a kolon fa, a i naxan birin soxi n yi ra, a fatanxi i tan nan na, 8 barima n bara i xui radangi e ma, e fan bara la a ra. E bara a kolon yati, a n kelixi i tan nan ma, e la a ra, a i tan nan n xɛɛxi. 9 N mu dubama duniɲa bɛ. N dubama i xa mixie nan bɛ, i naxee taxuxi n na. 10 Naxee birin findixi n gbe ra, i gbe na e ra. Naxee birin findixi i gbe ra, n gbe na e ra. N ma fe itema nɛ e tan saabui ra. 11 N mu fa luma duniɲa sɔnɔn. N fafe i yire nɛ yi ki, kɔnɔ e tan luma be nɛ. N Baba Sɛniyɛnxi, e makanta i xili sɛnbɛ ra, i naxan fixi n ma, alako e fan xa findi keren na alɔ won tan findixi keren na ki naxɛ. 12 N to nu e ya ma, n bara e kanta i xili sɛnbɛ ra, i naxan fixi n ma. N to e makanta, mixi keren mu lɔɛ e ya ma fo gbaloe ragataxi naxan keren bɛ, alako Kitaabui sɛbɛli xa kamali. 13 Kɔnɔ n to fafe i yire nɛ yi ki, n yi fee falama duniɲa ma, alako n ma sɛɛwɛ xa lu e bɛ, a xa lu e bɔɲɛ ma a kamalixi ra. 14 N to i xa masenyi fala e bɛ, duniɲa bara e xɔn, barima e tondixi birade duniɲa fe fɔxɔ ra alɔ n fan to mu tinxi birade duniɲa fe fɔxɔ ra. 15 N mu i maxandima xɛ i xa e tongo duniɲa ma. N i maxandife nɛ i xa e ratanga Sentanɛ ma. 16 E mu birama duniɲa fe fɔxɔ ra, alɔ n fan to mu luma na fe mɔɔli kui. 17 I xa e sa i yɛtɛ nan sagoe nɔndi kui. I xui nan findixi nɔndi ra. 18 N bara e xɛɛ duniɲa, alɔ i fan n xɛɛ ki naxɛ. 19 N bara n yɛtɛ sa i sagoe e bɛ, alako e tan fan, e xa sa i sagoe nɔndi kui.» 20 «N mu dubama na mixie gbansan xa bɛ. N man dubama mixie bɛ naxee fama danxaniyade n ma e saabui ra. 21 N dubama nɛ e bɛ alako e xa findi keren na, alɔ n nun i tan n Baba Ala findixi keren na ki naxɛ. N man dubama e bɛ alako e xa findi keren na won fɔxɔ ra, won birin xa findi keren na. Na kui, duniɲa nɔma a kolonde a i tan nan n xɛɛxi. 22 I bara xunnakeli naxan fi n ma, n fan bara a fi e ma, alako e fan xa findi keren na, alɔ won tan findixi keren na ki naxɛ. 23 N tan na~e i, i fan na n i, alako e xa kerenɲa xa kamali. Na kui, duniɲa a kolonma nɛ a i tan nan n xɛɛxi, a i man e tan xanuxi alɔ i n fan xanuxi ki naxɛ.» 24 «N Baba Ala, beenun duniɲa xa daa, i nu bara nɔrɛ fi n ma i xa xanunteya xa fe ra. A xɔli n ma n ma mixie, i naxee fixi n ma, nee fan xa lu n sɛɛti ma ariyanna, e xa n ma nɔrɛ to. 25 N Baba, i tinxin. N i kolon. Duniɲa tan mu i kolon, kɔnɔ e a kolon a i tan nan n xɛɛxi. 26 N bara e rakolon i xa fe ra, n man nde sama nɛ a fari, alako xanunteya xa lu e bɔɲɛ ma i n xanuxi naxan na, alɔ n fan na e bɔɲɛ i ki naxɛ.» <p><a>18</a><p> 1 Isa to gɛ Ala maxandide, a tan nun a fɔxirabirɛe naxa siga Sediron xure naakiri ma sansi yire. 2 Yudasi, naxan findi Isa yanfama ra, a fan nu na kolon, barima Isa nun a fɔxirabirɛe nu darixi e malan na mɛnni nɛ. 3 Yudasi naxa Rɔmakae, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie, nun Farisɛnie xa sɔɔri gali xanin naa, lanpuie nun geresosee na e yi ra. E man naxa sɛxɛ maxiri wuri ma, e a radɛxɛ alako e xa kira to. 4 Isa to nu fe birin kolon naxan nu fafe a lide, a naxa e ralan, a e maxɔrin, «Wo nde fenfe?» 5 E naxa a yaabi, «Muxu Isa Nasarɛtika nan fenfe.» Isa naxa a fala, «N tan nan na a ra.» Yudasi, naxan findi a yanfama ra, a fan nu tixi na gali ya ma. 6 Isa to a fala e bɛ, «N tan nan na a ra», e naxa gbilen xanbi, e bira bɔxi. 7 Isa man naxa e maxɔrin, «Wo nde fenfe?» E man naxa a yaabi, «Isa Nasarɛtika.» 8 Isa naxa e yaabi, «N bara a fala wo bɛ, n tan nan a ra. Xa wo n tan nan fenfe, wo a lu yi booree tan xa siga.» 9 Na kui, Isa xa masenyi nan nu fafe kamalide, a to nu bara a fala, «I mixi naxee fi n ma, keren mu lɔɛ e ya ma.» 10 Simɔn Piyɛri naxa a xa santidɛgɛma ramini, a sɛrɛxɛdubɛ kuntigi xa konyi Maliku yirefanyi tuli bolon. 11 Isa naxa a fala Simɔn Piyɛri bɛ, «Santidɛgɛma raso a tɛɛ i. Fo n xa tin tɔɔrɛ ra Baba Ala naxan nagiri n ma.» 12 Rɔma sɔɔri mangɛ nun a xa sɔɔrie, a nun Yuwifie xa sɔɔrie naxa Isa suxu, e a xiri, 13 e a xanin Anani xɔn ma. Anani xa di ginɛ nan dɔxɔ Kayafa xɔn. Kayafa nu bara findi sɛrɛxɛdubɛ kuntigi ra na ɲɛ ra. 14 Kayafa nan nu bara Yuwifi kuntigie rasi, a a fan e bɛ, mixi keren nan xa faxa ɲama bɛ. 15 Simɔn Piyɛri naxa bira Isa fɔxɔ ra, a nun Isa fɔxirabirɛ gbɛtɛ nde. Na fɔxirabirɛ to nu findixi sɛrɛxɛdubɛ kuntigi kolon mixi ra, a naxa nɔ sode sɛrɛxɛdubɛ kuntigi xa tɛtɛ kui, e Isa xanin dɛnnaxɛ. 16 Piyɛri naxa lu tande naadɛ dɛ ra, han a boore, sɛrɛxɛdubɛ kuntigi kolonma, a naxa wɔyɛn naadɛ kantama ra a xa tin Piyɛri fan xa so. 17 Konyi ginɛ naxan nu naadɛ kantafe, a naxa Piyɛri maxɔrin, «Na xɛmɛ Isa fɔxirabirɛ nde xa mu i fan na?» A naxa a yaabi, «Ade, n tan mu a ra!» 18 Xinbeli to mini, konyie nun kɔsibilie naxa tɛ xuru, e fa lu na fɛ ma. Piyɛri fan naxa a maso e ra. 19 Sɛrɛxɛdubɛ kuntigi naxa Isa maxɔrin a fɔxirabirɛe xa fe ma, a nun a xa kawandie. 20 Isa naxa a yaabi, «N tan masenyie tixi kɛnɛ nan ma, duniɲa birin bɛ. N nan n ma kawandi birin tixi salidee nan kui, xa na mu hɔrɔmɔbanxi kui, Yuwifie birin e luma malan na dɛnnaxɛ. N mu sese fala dunxui ra. 21 I n tan maxɔrinma munfe ra? Naxee n xui ramɛ, nee nan maxɔrin. E tan nan a kolon n bara fee naxee fala.» 22 Isa to na fala, kɔsibili nde naxan nu tixi naa, a naxa a dɛ ragarin, a a fala, «Pe, I sɛrɛxɛdubɛ kuntigi yaabima na ki nɛ?» 23 Isa naxa a yaabi, «Xa n wɔyɛn kobi nan falaxi, a masen. Kɔnɔ xa n mu wɔyɛn kobi xa falaxi, i n dɛ ragarinxi munfe ra?» 24 Na tɛmui, Anani naxa a xirixi rasanba Kayafa ma, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie xunyi. 25 Simɔn Piyɛri nu dɔxɔxi tɛ ra, a na a maxarafe. Na tɛmui e naxa a maxɔrin, «Isa fɔxirabirɛ xa mu i fan na?» Piyɛri naxa e yaabi, «Ade, a fɔxirabirɛ mu na n tan na.» 26 Sɛrɛxɛdubɛ kuntigi xa konyi nde nu na naa, Piyɛri nu bara naxan barenyi tuli bolon. A naxa Piyɛri maxɔrin, «N mu i to xɛ na sansi yire, wo nun Isa?» 27 Piyɛri man naxa na matandi, konkore fan naxa a rate keren na. 28 Na tɛmui, e naxa Isa tongo Kayafa xɔnyi, e a xanin gomina xɔnyi. Kuye nu baxi ibade. Yuwifi kuntigie tan mu tin sode gomina xɔnyi, alako e xa sɛniyɛnyi naxa fa kana, e mu fa nɔ Sayamalekɛ Dangi Sali donyi donde. 29 Na kui, gomina Pilati naxa mini e yire tande, a e maxɔrin, «Wo yi xɛmɛ kalamufe munse ma?» 30 E naxa a yaabi, «Xa yi xɛmɛ mu findi fe kobi raba xa ra, muxu mu fama a ra i xɔn ma nu.» 31 Pilati naxa a fala e bɛ, «Wo a xanin, wo xa sa a makiiti wo xa sɛriyɛ ki ma.» Yuwifie naxa a fala, «Wo xa sɛriyɛ mu tinma muxu xa mixi faxa muxu yɛtɛ ra.» 32 Na kui, Isa xa wɔyɛnyi nan nu fafe kamalide, a to nu bara a yɛtɛ faxa ki masen. 33 Pilati man naxa so a xɔnyi, a Isa xili, a a maxɔrin, «I tan nan findixi Yuwifie xa mangɛ ra?» 34 Isa naxa a yaabi, «I wɔyɛnfe i yɛtɛ xaxili nan ma ba, ka mixie nan n ma fe fala i bɛ?» 35 Pilati naxa a yaabi, «Pe, Yuwifi nan na n fan na? I boore Yuwifie nun sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nan i saxi n bɛlɛxɛ. I munse rabaxi?» 36 Isa naxa a yaabi, «N ma mangɛya mu findixi duniɲa daaxi xa ra, xa na mu a ra n ma mixie gere soma nɛ nu, e tondi n xa lu Yuwifie sago. N ma mangɛya mu findixi duniɲa daaxi ra.» 37 Na kui, Pilati naxa a maxɔrin, «I tan nan na Yuwifie xa mangɛ ra?» Isa naxa a yaabi, «I tan nan a falaxi. N barixi nɛ duniɲa bɛndɛ fuɲi fari, alako n xa nɔndi masen a birin bɛ. Mixi naxan wama nɔndi xɔn, a n xui suxuma nɛ.» 38 Pilati man naxa a maxɔrin, «Nɔndi na di?» Pilati to na fala, a naxa mini tande Yuwifie yire, a a fala e bɛ, «N mu fe ɲaaxi yo toxi yi xɛmɛ lan a xa ɲaxankata naxan ma. 39 Wo to darixi a ra n xa geelimani keren bɛɲin wo bɛ Sayamalekɛ Dangi Sali lɔxɔɛ, wo wama n xa Yuwifie xa mangɛ bɛɲin wo bɛ?» 40 E naxa sɔnxɔɛ rate, «Ade, na mu a ra! Barabasi nan xa rabolo.» Suute nan nu Barabasi ra. <p><a>19</a><p> 1 Na tɛmui Pilati naxa yaamari fi a sɔɔrie xa Isa bulan sɛbɛrɛ ra. 2 Sɔɔrie naxa mangɛ katanyi maniyɛ yailan tunbee ra, e a sa a xun ma, e fa mangɛ donma gbeeli ragoro a ma. 3 E nu e masoma a ra, e nu a fala, «I kɛna, Yuwifie xa mangɛ,» e nu fa a madin. 4 Pilati man naxa mini tande, a a fala Yuwifi ɲama bɛ, «N bara yi xɛmɛ masen wo bɛ, alako wo xa a kolon a n mu fefe toxi a ma a ɲaxankatama naxan ma.» 5 Na kui, sɔɔrie naxa Isa ramini tande, na tunbe mangɛ katanyi saxi a xun ma, burumusi gbeeli ragoroxi a ma. Pilati naxa a fala e bɛ, «A tan nan yi ki!» 6 Sɛrɛxɛdubɛ kuntigie nun hɔrɔmɔbanxi kɔsibilie to a to, e naxa sɔnxɔ, «A faxa! A banban wuri magalanbuxi ma!» Pilati naxa a fala e bɛ, «Wo a tongo, wo tan nan xa sa a banban wuri magalanbuxi ma, barima n tan mu fefe toxi a lan a xa faxa naxan ma.» 7 Yuwifie naxa a yaabi, «Sɛriyɛ na muxu fan yi. Na sɛriyɛ ki ma, a lan a xa faxa, barima a bara a yɛtɛ findi Ala xa Di ra.» 8 Pilati to na mɛ, a naxa gaaxu ki fanyi ra. 9 A man naxa so a xɔnyi, a Isa maxɔrin, «I tan, i kelixi minden?» Kɔnɔ Isa mu yaabi yo fi. 10 Pilati naxa fa a fala a bɛ, «I tondixi n tan nan yaabide? I mu a kolon a nɔɛ naxan na n tan bɛ, n nɔma i rabolode, n man nɔma i faxade wuri magalanbuxi ma?» 11 Isa naxa a yaabi, «Nɔɛ yo mu i bɛ n tan xun ma fo Ala naxan fixi i ma. Na nan a ra, naxan n saxi i bɛlɛxɛ, na nan xa yunubi gbo.» 12 Pilati to na mɛ, a naxa so katafe a xa Isa rabɛɲin, kɔnɔ Yuwifie naxa sɔnxɔ, «Xa i yi xɛmɛ bɛɲin, i bara gere giri Rɔma mangɛ xungbe ma. Naxan yo a yɛtɛ findi mangɛ ra, a bara ti Rɔma mangɛ xungbe kanke.» 13 Na kui, Pilati to e xui mɛ, a naxa Isa ramini tande. Pilati naxa dɔxɔ gbuntunyi ra, kiitisa kibanyi kui, dɛnnaxɛ xili falama Eburu xui «Gabata». 14 Na lɔxɔɛ Yuwifie nu na fee yailanfe Sayamalekɛ Dangi Sali xa fe ra. Yanyi tagi Pilati naxa a fala Yuwifie bɛ, «Wo xa mangɛ nan ya!» 15 E man naxa sɔnxɔ, «A faxa! A faxa! A banban wuri magalanbuxi ma!» Pilati naxa a fala, «N xa wo xa mangɛ faxa wuri magalanbuxi ma?» Sɛrɛxɛdubɛ kuntigie naxa a yaabi, «Mangɛ yo mu na muxu tan bɛ bafe Rɔma mangɛ xungbe ra!» 16 Na tɛmui a naxa Isa sa e sagoe, a yaamari fi Isa xa banban wuri magalanbuxi ma. Sɔɔrie to Isa suxu, 17 e naxa a ramini taa kui sigafe ra «xun konkota yire,» naxan xili falama Eburu xui «Gologota.» Isa naxa siga naa, a wuri magalanbuxi ratexi a ma. 18 E Isa banban wuri magalanbuxi ma mɛnni nɛ. E naxa mixi firin gbɛtɛ fan banban, e keren ti yirefanyi ma, e boore ti kɔɔla ma, e Isa ti e tagi. 19 Pilati naxa yaamari fi a yi sɛbɛli xa gbaku Isa xun ma wuri magalanbuxi ma, «Isa Nasarɛtika, Yuwifie xa mangɛ». 20 Yuwifi gbegbe naxa na sɛbɛli xaran, barima Isa nu banbanxi dɛnnaxɛ, na makɔrɛ taa ra. Na sɛbɛli fan nu sɛbɛxi Eburu xui, Latɛni xui, a nun Girɛki xui. 21 Na kui, sɛrɛxɛdubɛ kuntigie naxa a fala Pilati bɛ, «I naxa a sɛbɛ ‹Yuwifie xa mangɛ›. I xa a sɛbɛ nɛ, ‹Yi xɛmɛ a fala nɛ, a Yuwifie xa mangɛ nan a ra.› » 22 Pilati naxa e yaabi, «N naxan sɛbɛxi, n bara gɛ na sɛbɛde.» 23 Sɔɔrie to gɛ Isa banbande, e naxa a xa dugie tongo, e e itaxun na sɔɔri naani ma. E naxa a xa donma fari igoroe fan tongo. Na donma to mu nu dɛgɛxi, 24 e naxa a fala e bore bɛ, «Won naxa a ibɔɔ. Won xa a tongoma sugandi bere nde ra.» Na birin naba nɛ, alako naxan sɛbɛxi Kitaabui kui, na xa rakamali: «E bara n ma dugie itaxun e bore ma, e n ma donma tongoma sugandi bere ra.» Sɔɔrie a raba na ki nɛ. 25 Isa nga fan nu na a xa wuri magalanbuxi fɛ ma, a nun a nga xunya. Kolopa xa ginɛ Mariyama, nun Mariyama Magidalaka fan nu na mɛnni. 26 Isa to a nga to a fɔxirabirɛ maxanuxi fɛ ma, a naxa a fala a nga bɛ, «N nga, yi bara findi i xa di ra.» 27 A naxa fa a fala a fɔxirabirɛ fan bɛ, «A mato, i nga nan ya.» Keli na waxati ma, na fɔxirabirɛ naxa Isa nga xanin a xɔnyi. 28 Na xanbi, Isa to nu a kolon a fe birin bara kamali, a naxa a fala, «Ye xɔli na n ma.» A na fala nɛ alako Kitaabui xa masenyi xa kamali. 29 Se sase nde nu na mɛnni, naxan nu rafexi wɛni muluxunxi ra. E naxa se nde rasin na wɛni i, e a xiri hisopi wuri kuye ra, e a maso Isa dɛ ra. 30 A to nde min, a naxa a fala, «A birin bara kamali!» A naxa a xun sin, a fa laaxira. 31 Na lɔxɔɛ Yuwifie nu see rafalama Sayamalekɛ Dangi Sali xa fe ra. E mu tin furee xa lu wuri magalanbuxi ma na malabu lɔxɔɛ, barima sali xungbe nan nu a ra. Na kui, e naxa Pilati mayandi a xa na mixi banbanxie sanyie gira, alako e xa faxa mafuren, e xa ba na. 32 Sɔɔrie naxa fa, e fa na mixi firinyi sanyie gira, naxee nu banbanxi Isa yirefanyi ma, a nun a kɔɔla ma. 33 Kɔnɔ e to Isa li, e naxa a to a ɲan bara faxa. Na kui, e mu a tan sanyie gira, 34 kɔnɔ sɔɔri nde naxa a sɛɛti sɔxɔ tanbɛ ra, ye nun wuli naxa mini keren na. 35 Naxan na fe toxi, a bara na fe seede ba. A xa seedeɲɔxɔya findixi nɔndi nan na. A tan yɛtɛ a kolon, a a na nɔndi nan falafe wo bɛ, alako wo fan xa danxaniya. 36 Na fee raba nɛ alako Kitaabui xa masenyi xa kamali, naxan a masenxi, «A xɔri keren mu girama.» 37 A man sɛbɛxi yire gbɛtɛ, «E e ya tima nɛ mixi ra, e bara naxan sɔxɔ.» 38 Na fe birin xanbi, Yusufu Arimateka naxa sa Isa fure maxandi Pilati ma. Isa fɔxirabirɛ nde nan nu a ra, kɔnɔ a mu nu a masenma kɛnɛ ma, a to nu gaaxuxi Yuwifi kuntigie ya ra. Pilati to tin, Yusufu naxa sa Isa fure tongo. 39 Nikodemu, naxan nu bara siga Isa yire gundo kui kɔɛ ra tɛmui dangixi, na fan naxa labundɛ kilo tongo saxan miri nun alowe daaxi xanin Isa fure yire. 40 E naxa Isa fure mafilin dugie ra, e labundɛ sa a ma, alɔ Yuwifie darixi a ra ki naxɛ. 41 Bɔxi nde nu makɔrɛ Isa faxade ra, gaburi nɛɛnɛ nu bara yailan dɛnnaxɛ. Fure yo mu nu ragataxi a kui sinden. 42 E naxa Isa ragata na yire makɔrɛxi, barima e gbataxi Sayamalekɛ Dangi Sali xa fe ra. A nu lan nɛ Yuwifie xa gɛ fe birin yailande beenun kɔɛ xa so na lɔxɔɛ. <p><a>20</a><p> 1 Sande lɔxɔɛ Mariyama Magidalaka naxa siga gaburi yire subaxɛ ma beenun kuye xa mayalan. A to mɛnni li, a naxa a to na gɛmɛ xungbe nu bara ba gaburi dɛ ma. 2 Na kui, a naxa siga a gi ra Simɔn Piyɛri nun Isa fɔxirabirɛ boore yire, Isa nu naxan xanuxi, a a fala e bɛ, «E bara Marigi fure tongo gaburi kui, muxu fan mu a kolon e a saxi dɛdɛ.» 3 Na kui, Piyɛri nun Isa na fɔxirabirɛ boore fan naxa mini sigafe ra gaburi yire. 4 E firinyi naxa siga e gi ra, kɔnɔ Isa fɔxirabirɛ maxanuxi naxa gaburi li beenun Piyɛri singe xa naa li. 5 A to a felen alako a xa gaburi kui mato, a naxa kasange dugie to, kɔnɔ a mu so na kui. 6 Simɔn Piyɛri to mɛnni li, a naxa so fɔnmɛ kui keren na, a fa dugi bentenyi to naxan nu saxi Isa fure ma, 7 a nun dugi naxan nu makunfukunfuxi Isa yatagi ma. Na dugi nu saxi a xati ma, a sa ki yailanxi a fanyi ra. 8 Na tɛmui, Isa fɔxirabirɛ boore, naxan singe gaburi yire li, a fan naxa so na kui. A naxa a birin to, a danxaniya. 9 E mu nu fahaamui sɔtɔxi Kitaabui xa masenyi ma sinden, fa fala a fo Ala xa Mixi Sugandixi xa keli faxɛ ma. 10 Na dangi xanbi na fɔxirabirɛ firinyie naxa gbilen e xɔnyi. 11 Mariyama to nu tixi gaburi sode dɛ ra, a nu na wafe. A to a felen a xa gaburi kui mato, 12 a naxa malekɛ firin to. E maxirixi dugi fiixɛ ra, e dɔxɔxi Isa fure nu saxi dɛnnaxɛ. Keren nu na a xunsade ra, boore nu na a sanlaabe ra. 13 E naxa Mariyama maxɔrin, «N ma di, i wafe munfe ma?» A naxa e yaabi, «E bara n Marigi fure tongo, n mu a kolon e a saxi dɛdɛ.» 14 A to gɛ na falade, a naxa a kobe rato, a fa mixi nde to, a tixi naa. A mu a kolon a Isa nan a ra. 15 Isa naxa a maxɔrin, «N ma di, i wama munfe ra? I na nde fenfe?» Mariyama ɲɔxɔ a ma, sansi mɛɛnima nan nu a ra. Na kui, a naxa a yaabi, «N ba, xa i tan nan na fure tongoxi, i xa na yire masen n bɛ alako n xa siga a tongode.» 16 Isa naxa a fala a bɛ, «Mariyama.» Mariyama to a mafindi, a naxa a ratin, «Rabuni!» Na nan falaxi Eburu xui, «Karamɔxɔ». 17 Isa naxa a fala a bɛ, «I naxa i bɛlɛxɛ din n na, barima n mu nu te Baba Ala yire sinden. Siga n ngaxakerenyie yire, i a fala e bɛ, a n fafe tede n Baba xɔnyi, n Marigi Ala naxan findixi wo fan Baba ra, wo fan Marigi Ala.» 18 Mariyama Magidalaka naxa siga xibaaru ra Isa fɔxirabirɛe yire, a a fala e bɛ, «N bara Marigi to!» A man naxa Isa xa xɛɛra iba e bɛ. 19 Na sande lɔxɔɛ kerenyi, Isa fɔxirabirɛe nu malanxi banxi kui nunmare ra, naadɛ birin mabalanxi Yuwifi kuntigie xa yaragaaxui ma. Isa naxa mini e ma, a ti e tagi, a a fala, «Ala xa wo bɔɲɛ sa.» 20 A to na fala e bɛ, a naxa a bɛlɛxɛe nun a sɛɛti masen e bɛ. E naxa sɛɛwa Marigi tofe ra. 21 Isa man naxa a masen e bɛ, «Bɔɲɛsa xa lu wo bɛ. N bara wo xɛɛ alɔ Baba Ala n xɛɛxi ki naxɛ.» 22 A to gɛ na falade, a naxa foye felun e ma, a a fala, «Wo xa lu Ala Xaxili Sɛniyɛnxi xa goro wo ma. 23 Xa wo diɲɛ mixi haakɛ ma, na haakɛ bara ɲɔn, kɔnɔ xa wo mu diɲɛ, na haakɛ luma a ma.» 24 Isa mini a xa xɛɛra fu nun firinyie ma tɛmui naxɛ, Tomasi, e naxan xilima «guli», a mu nu na e ya ma mɛnni. 25 Na kui, booree naxa a fala a bɛ, «Muxu bara Marigi to!» Kɔnɔ a tan naxa e yaabi, «Xa n tan mu lantuma fɔxi to a bɛlɛxɛ kui, n nan n bɛlɛxɛsole raso naa, xa n man mu n bɛlɛxɛ sa a sɛɛti ma e dɛnnaxɛ sɔxɔ, n tan mu lama a ra feo!» 26 Xi solomasaxan dangi xanbi, Isa fɔxirabirɛe man to nu malanxi banxi kui, Tomasi nu na e ya ma. Hali naadɛ birin to nu mabalanxi, Isa naxa mini e ma mɛnni, a ti e tagi, a e xɛɛbu, «Bɔɲɛsa xa lu wo bɛ.» 27 Na tɛmui, Isa naxa a fala a bɛ, «N bɛlɛxɛ mato. I xa i bɛlɛxɛsole sa n sɛɛti ma e dɛnnaxɛ sɔxɔ. I naxa tɛgɛ n i. I xa danxaniya.» 28 Tomasi naxa a fala a bɛ, «N Marigi Ala!» 29 Isa naxa a masen a bɛ, «I danxaniyaxi nɛ, i to bara n to? Hɛɛri na mixie bɛ naxee bara danxaniya, hali e mu n toxi.» 30 Isa kaabanako gbegbe raba nɛ a fɔxirabirɛe ya xɔri, naxee mu sɛbɛxi yi Kitaabui kui. 31 Kɔnɔ naxee xa fe tan sɛbɛxi yi ki, e sɛbɛxi nɛ alako wo xa la a ra, a Isa nan na Ala xa Mixi Sugandixi ra, Ala xa Di. Na kui, wo na danxaniya a ma, wo kisi sɔtɔma nɛ a saabui ra. <p><a>21</a><p> 1 Na fee dangi xanbi, Isa man naxa mini a fɔxirabirɛe ma Tiberiyasi baa dɛ ra. A a yɛtɛ makɛnɛn e bɛ yi ki nɛ. 2 Simɔn Piyɛri, Tomasi e naxan xilima «guli,» Natanayɛli naxan keli Kaana taa Galile bɔxi ma, Sebede xa die, nun Isa fɔxirabirɛ firin gbɛtɛe, nee birin nu na yire keren. 3 Simɔn Piyɛri naxa a fala e bɛ, «N tan sigafe yɛxɛ suxude.» E naxa a fala a bɛ, «Won birin na a ra.» Na kui, e naxa mini, e baki kunkui kui, kɔnɔ na kɔɛ birin na, e mu sese suxu. 4 Kuye to nu ibafe, Isa nu tixi baa dɛ ra, kɔnɔ a fɔxirabirɛe mu nu a kolon a a tan nan a ra. 5 Isa naxa e maxɔrin, «N ma die, wo bara yɛxɛ nde sɔtɔ?» E naxa a yaabi, «Ade, muxu mu sese suxuxi.» 6 A naxa a fala e bɛ, «Wo yɛlɛ woli kunkui yirefanyi ma, wo a nde sɔtɔma nɛ.» E to a woli, e mu nu nɔma yɛlɛ ratede, barima yɛxɛ gbo a kui. 7 Na kui, Isa fɔxirabirɛ, a naxan xanuxi, a naxa a fala Piyɛri bɛ, «Won Marigi na a ra.» Simɔn Piyɛri to na mɛ, a naxa donma ragoro a ma, a bagan ye ma sigafe ra Isa yire. 8 Booree fan naxa a li kunkui kui, yɛlɛ naxan nafexi yɛxɛe ra, a xirixi kunkui ra. E mu nu makuya xare dɛ ra, fo nɔngɔn kɛmɛ firin ɲɔndɔn. 9 E to te xare dɛ ra, e naxa tɛ xuruxi to, yɛxɛ saxi a tɛ wole ra, taami fan na na. 10 Isa naxa a fala e bɛ, «Wo fa yɛxɛ nde ra wo baxi naxan suxude.» 11 Na kui Simɔn Piyɛri naxa te kunkui kui, a yɛlɛ bɛndun xare ma. A nu rafexi yɛxɛ xungbee nan na, a gundi kɛmɛ tongo suuli nun saxan. Kɔnɔ hali yɛxɛ to nu gboxi yɛlɛ kui na ki, yɛlɛ mu ibɔɔ. 12 Isa naxa a fala e bɛ, «Wo fa wo dɛge.» A fɔxirabirɛe mu suusa a maxɔrinde nde a ra, barima birin nu a kolon Marigi nan a ra. 13 Isa naxa fa taami tongo, a a itaxun e ma, a man naxa yɛxɛ so e yi ra. 14 A saxan nde nan nu na ki, Isa a yɛtɛ masenma a fɔxirabirɛe bɛ, kabi a keli faxɛ ma. 15 E to gɛ e dɛ ibade, Isa naxa Simɔn Piyɛri maxɔrin, «Simɔn, Yaya xa di, i n xanuxi dangi yie birin na?» A naxa a yaabi, «Iyo, Marigi. I tan a kolon n i xanuxi ki naxɛ.» Isa naxa a fala a bɛ, «Mɛɛni n ma yɛxɛɛ yɔrɛe ma.» 16 A man naxa gbilen a maxɔrin na a firin nde, «Simɔn, Yaya xa di, i n xanuxi?» A naxa a yaabi, «Iyo, Marigi. I tan a kolon n i xanuxi ki naxɛ.» Isa naxa a fala a bɛ, «Mɛɛni n ma yɛxɛɛe ma.» 17 A man naxa gbilen a maxɔrin na a saxan nde, «Simɔn, Yaya xa di, i n xanuxi?» Piyɛri naxa sunnun Isa to a maxɔrin sanmaya saxan nde, «I n xanuxi?» A naxa a yaabi, «Marigi, i tan fe birin kolon. I tan a kolon n i xanuxi ki naxɛ.» Isa naxa a fala a bɛ, «Mɛɛni n ma yɛxɛɛe ma. 18 N xa nɔndi yati nan fala i bɛ, i fonike tɛmui, i tan nan nu i yɛtɛ tagi ixirima, i wa sigafe dɛdɛ, i siga. Kɔnɔ i na fori, i i bɛlɛxɛ italama nɛ, mixi gbɛtɛ i tagi xiri, a i xanin yire i mu wama sigafe dɛnnaxɛ.» 19 Isa na fala nɛ alako a xa Piyɛri faxa ki nan masen, Piyɛri fama Ala matɔxɔde naxan saabui ra. A na fala xanbi, a naxa a fala Piyɛri bɛ, «Bira n fɔxɔ ra.» 20 Piyɛri to a kobe rato, a naxa Isa fɔxirabirɛ to e fɔxɔ ra, Isa nu naxan maxanuxi. Sayamalekɛ Dangi Sali, a tan nan a maso Isa ra e dɛge tɛmui, a a maxɔrin, «Marigi, nde fama i yanfade?» 21 Piyɛri to a to, a naxa Isa maxɔrin, «Marigi, na tan go?» 22 Isa naxa a yaabi, «Xa n wama a xa simaya xa bu han n gbilen tɛmui, na munse fanma i tan ma? I tan xa bira n fɔxɔ ra.» 23 Na kui, danxaniyatɔɛ ndee ɲɔxɔ naxa lu a ma a na fɔxirabirɛ tan mu faxama, kɔnɔ Isa mu na fala. A a fala nɛ, «Xa n wama a xa simaya xa bu han n gbilen tɛmui, na munse fanma i tan ma?» 24 Na fɔxirabirɛ yati nan yi fe birin sɛbɛ, a findi seede fanyi ra. Muxu a kolon a xa seedeɲɔxɔya findixi nɔndi nan na. 25 Isa fe gbegbe raba nɛ naxee mu sɛbɛxi yi Kitaabui kui. Xa na birin sɛbɛ nɛ nu, n laxi a ra a na Kitaabuie birin sade mu sɔtɔma duniɲa ma nu. <p> </td></tr></table><br>AMAZING GRACE BIBLE INSTITUTE <br> </body></html>