Paasaal of Ghana

JOHN

1

1 Ka dɩ Wɩɩsɩ na marɩ dʋnɩya, dɩ nal hʋ ba aa yɩrɩ wɩbii hʋ gyɩ we doŋ nɛ, ʋ bee Wɩɩsɩ rɛ gyɩ we doŋ. Wɩbii no yaa Wɩɩsɩ rɛ. 2 Haŋ saŋa hʋ buloŋ dɩ ʋ bee Wɩɩsɩ we doŋ nɛ. 3 Ʋ tɩyaŋ nɛ Wɩɩsɩ tɩŋa a ta kɩŋ buloŋ. Kɩŋ buloŋ tuwo dɩ ʋ tɩyaŋ daa Wɩɩsɩ tɩŋa a ta ʋ. 4 Wɩbii no rɛ aa tɩya mɩɩbol. Mɩɩbol no rɛ kaŋ pʋlʋŋ ko kɩ tɩya nala, a leŋ ba gyɩŋ Wɩɩsɩ wɩtɩɩ hʋ. 5 Pʋlʋŋ hʋ aa kyaanɩ bilhuu tɩyaŋ nɛ, amɛ bilhuu hʋ mɛ bɩ maakyiye wuwo tɔ pʋlʋŋ hʋ. 6 Ɛɛ rɛ Wɩɩsɩ tɩŋ ʋ tɩŋdaal kɩdɩgɩ ba kɩ yɩrɩ Gyɔɔŋ. 7 Ʋ ko a basɩ pʋlʋŋ hʋ wɩya tɩya dʋnɩya nala dɩ ba nɩɩ a laa di. 8 Gyɔɔŋ daa gyɩ yaa pʋlʋŋ hʋ, amɛ ʋ ta ko dɩ ʋ basɩ pʋlʋŋ hʋ wɩya rɛ a tɩya nala. 9 Nal hʋ aa yaa pʋlʋŋ hʋ tɩɩ sɩ ko tuu dʋnɩya a kyaanɩ we nal nal buloŋ tɩyaŋ dɩ ba na ʋ. 10 Nal no gyɩ we dʋnɩya tɩyaŋ. Abee Wɩɩsɩ gyɩ aa tɩŋ ʋ tɩyaŋ a marɩ dʋnɩya mɛ, ka dʋnɩya nala gyɩ bɩ gyɩma ʋ. 11 Ʋ ko ʋ tɩɩ nala lee rɛ, ka ba bɩ laa ʋ we. 12 Amɛ nala hʋ buloŋ aa laa ʋ we aŋ laa ʋ wɩya di aŋ yelli-ʋ, ʋ tɩya ba ŋmanɩɩ rɛ ba bɩrɩmɩ Wɩɩsɩ biisi. 13 Nala no bɩ yaa Wɩɩsɩ biisi anɩɩ haaŋ bee baal aa lʋl ba gɛɛ, ba kyɛrɩ tɩyaŋ. Amɛ Wɩɩsɩ tɩɩ rɛ lɩɩ ba, ba yaa ʋ balɩya. 14 Ɛɛ rɛ wɩbii hʋ bɩrɩmɩ nihuwobiŋ a ko we á tɩyaŋ, á na ʋ gaŋdarɩ, a na ʋ bɔnyɛ abee ʋ kyori aa maga gɛɛ, a na ʋ wɩtɩɩ mɛ mɔgɩsɩ. Gaŋdaa-feŋ hʋ ʋ aa kana, ʋ Kuwo Wɩɩsɩ rɛ kpaa tɩya ʋ, a daga anɩɩ ʋ rɛ yaa ʋ Biidɩgɩ dʋŋ. 15 Gyɔɔŋ gyɩ heeli basɩ ʋ wɩya rɛ a baa, "Nal no wɩya rɛ ŋ gyɩ basɩ a baa, 'Nal hʋ aa sɩ tɩŋa ŋ hal ko rɛ tee ŋ, beewɩya ʋ we doŋ nɛ faafaa buloŋ ka ba na lʋla ŋ."' 16 Ʋ bɔnyɛ aa yʋga beel-ma rɛ tɩŋ ʋ kɩ kyiyeli á buloŋ kyɛɛ bee ʋ nyʋwa buloŋ. 17 Wɩɩsɩ tɩŋ Moosi tɩyaŋ nɛ a biŋ ʋ mɩrɩsɩ tɩya ma. Amɛ Yesu Krisita tɩyaŋ nɛ Wɩɩsɩ tɩŋa a daga ma ʋ bɔnyɛ abee ʋ wɩtɩɩ. 18 Nal buloŋ ha bɩ maakyiye na Wɩɩsɩ. Amɛ ʋ Biidɩgɩ hʋ dʋŋ ʋ beel-ʋ aa yaa kɩdɩgɩ ka ʋ hɔŋ ʋ logiŋ hʋ, ʋ rɛ ko daga ma gɛɛ hʋ Wɩɩsɩ aa kɩya. 19 Ɛɛ rɛ Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ gyɩ aa we Gyerusalɛm tɩyaŋ sii tɩŋ ba wɩɩkyʋwal sɩlaala abee Levi doho nala hʋ aa kɩ kyiyeli wɩɩkyʋwal sɩlaala hʋ wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ tɩyaŋ, dɩ ba ko Gyɔɔŋ lee a pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Aŋnɛ rɛ yaa ɩ?" 20 Gyɔɔŋ gyɩ bɩ yaa nɩɩ we ʋ nyʋwa tɩyaŋ, ʋ gyɩ basɩ wɩtɩɩ tɩya ba rɛ anɩɩ ʋ daa yaa Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya. 21 Ɛɛ rɛ ba bɩl pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Aŋnɛ rɛ yaŋ yaa ɩ? Ɩ rɛ yaa Ɛlaagya koo?" Ʋ baa dɩ ʋ daa. Ɛɛ rɛ ba bɩl pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ rɛ yaa Wɩɩsɩ tɩŋdaal hʋ á aa gyegili hʋ?" Ʋ bɩl baa dɩ ʋ daa. 22 Ɛɛ rɛ ba basɩ tɩya ʋ a baa, "Ɛɛ kɛ, yaŋ daga ma nal hʋ ɩ aa yaa? Beewɩya, ʋ maga dɩ ɩ daga nal hʋ ɩ aa yaa tɩya ma rɛ, dɩ á mʋ basɩ tɩya nala hʋ aa tɩŋ ma. Aŋnɛ yaŋ paalɩ yaa ɩ?" 23 Ɛɛ rɛ Gyɔɔŋ basɩ wɩya hʋ Wɩɩsɩ tɩŋdaal Azaaya aa saba a baa, "Mɩyaŋ nɛ yaa taal hʋ aa we pogo tɩyaŋ a heeli kɩ basɩ a baa, 'Ma marɩ ŋmaŋ-deginii biŋ dɩ á Tɩɩna ko tɩŋa."' 24 Nala hʋ ba aa tɩma Gyɔɔŋ lee ba ko pɩyɛsɩ wɩya no, ba badɔmɔŋ fa yaa Farasiima rɛ. 25 Ɛɛ rɛ ba bɩl pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Na ɩ baa dɩ ɩ daa yaa Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya, ɩ daa yaa Ɛlaagya mɛ, ɩ bɩl bɩ yaa Wɩɩsɩ tɩŋdaal hʋ aa gyegili mɛ. Bee rɛ yaŋ tɩŋ ɩ kɩ fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ?" 26 Ɛɛ rɛ Gyɔɔŋ baa, "Nɩɩ dʋŋ nɛ ŋ kɛ kaŋ kɩ fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ, amɛ nal kɩdɩgɩ rɛ we ma tɩyaŋ daha, ka ma bɩ gyɩma ʋ. 27 Ʋ rɛ sɩ tɩŋa ŋ hal ko. Ŋ paalɩ bɩ maga dɩ ŋ kaŋ ʋ naatɔbɔ ŋmasɩ mɛ kaŋ puri." 28 Wɩya no buloŋ gyɩ yaa Bɛɛtani tɩyaŋ nɛ, Gyɔɔdaŋ fuwo hʋ kyolo, lee hʋ Gyɔɔŋ gyɩ aa fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ hʋ. 29 Ʋ sɩgballɩya, Gyɔɔŋ naa Yesu dɩ ʋ aa ko ʋ lee. Ɛɛ rɛ ʋ baa, "Ma deŋ na, Wɩɩsɩ Pebiye hʋ rɛ nyɛ. Ʋ rɛ laa dʋnɩya nala kɩ ta ba wɩbɔmɔ tɩyaŋ. 30 Baal no wɩya rɛ ŋ gyɩ basɩ tɩya ma a baa, 'Nal hʋ aa sɩ tɩŋa ŋ hal ko, ʋ rɛ tee ŋ beewɩya ʋ we doŋ nɛ faafaa buloŋ ka ba na lʋla ŋ. 31 Ŋ tɩɩ fa paalɩ bɩ gyɩŋ nal hʋ buloŋ ʋ aa yaa. Amɛ ŋ kɛ ta ko rɛ a kpa nɩɩ dʋŋ kɩ fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ, dɩ Iziral tɩmma (Wɩɩsɩ nala) ko gyɩŋ nal hʋ iriŋ ʋ aa yaa."' 32 Gyɔɔŋ tɩɩ wɩya hʋ ʋ aa basa tɩya nala rɛ nyɛ: Ʋ baa, "Ŋ naa Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ rɛ dɩ ʋ lɩɩ wɩɩsɩnyuu anɩɩ kokomo, a ko tuu saga ʋ tɩyaŋ. 33 Ŋ mɛ tɩɩ ha fa bɩ gyɩma ʋ. Amɛ Wɩɩsɩ aa tɩma ŋ dɩ ŋ fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ abee nɩɩ dʋŋ, ʋ rɛ basɩ tɩya ŋ a baa, 'Ɩ sɩ na Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ dɩ ʋ ko tuu a we nal tɩyaŋ. Nal no tɩɩna rɛ sɩ kpa Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ a fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ!' 34 Ɛɛ rɛ Gyɔɔŋ bɩl baa, 'Ŋ kɔnɩ naa wɩya no yayɩ rɛ, a yaŋ basɩ kɩ tɩya ma anɩɩ ʋ rɛ yaa Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya."' 35 Ʋ sɩgballɩya, Gyɔɔŋ bee ʋ hatɩnna balɩya bɩl sɩŋ doŋ. 36 Gyɔɔŋ aa naa Yesu dɩ ʋ aa baŋ, ɛɛ rɛ ʋ baa, "Ma na, Wɩɩsɩ Pebiye hʋ rɛ nyɛ." 37 Ʋ hatɩnna hʋ balɩya aa nɩɩ ʋ aa basɩ wɩɩ no, ba sii tɩŋ Yesu hal mʋ. 38 Yesu mɩɩgɩ galdaasɩ, dɩ ʋ naa ba aa tɩŋa ʋ hal. Ɛɛ rɛ ʋ pɩyɛsɩ ba a baa, "Bekiŋ nɛ ma kɩ kyɛ?" Ɛɛ rɛ ba mɛ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Nɩhɩyawʋ, lee rɛ ɩ kɩ gyʋʋ?" 39 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ma ko na." Ɛɛ rɛ ba tɩŋa ʋ hal mʋ a na lee hʋ ʋ aa gyʋʋ. Saŋa no, dɩ ʋ gyɩ yaa dɩdaana rɛ. Ɛɛ rɛ ba we ʋ lee sɩya gballɩ. 40 Nala no balɩya kɩdɩgɩ feŋ nɛ Aŋduru, a fa yaa Siimɔŋ Piita nɩɩnabiye. 41 Ɛɛ rɛ Aŋduru mɛ kyɛ ʋ maana Siimɔŋ lee haŋ lagɩlagɩbiye hʋ, a basɩ tɩya ʋ a baa, "Á naa Krisita, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya hʋ rɛ." 42 Ʋ kaŋ Siimɔŋ ko Yesu lee. Nyɛ rɛ Yesu deŋ ʋ, aŋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Ɩ Gyɔɔŋ biibaal Siimɔŋ, ba sɩ kana ɩ kɩ yɩrɩ Siifaasi." Siifaasi bee Piita yaa feŋdɩgɩ rɛ. Ʋ memii rɛ yaa bʋtaal. 43 Ʋ sɩgballɩya Yesu sii dɩ ʋ mʋ Galili paalʋʋ. Ɛɛ rɛ ʋ na Fɩlɩpɩ a basɩ tɩya ʋ a baa, "Kɩ tɩŋa ŋ hal." 44 Fɩlɩpɩ fa lɩɩ Bɛsaada rɛ, tɔɔ hʋ Aŋduru bee Piita mɛ aa lɩya. 45 Ɛɛ rɛ Fɩlɩpɩ na Nataniyɛl a basɩ tɩya ʋ a baa, "Á naa nal hʋ wɩya Moosi fa aa saba biŋ Wɩɩsɩ mɩrɩsɩ hʋ tɩyaŋ, ka Wɩɩsɩ tɩŋdaala hʋ mɛ fa basɩ ʋ wɩya hʋ rɛ. Ʋ rɛ yaa Gyosɛfʋ biibaal Yesu aa lɩɩ Nazarɛti." 46 Ɛɛ rɛ Nataniyɛl pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ ha maakyiye na wɩwelii lɩɩ Nazarɛti?" Ɛɛ rɛ Fɩlɩpɩ basɩ tɩya ʋ a baa, "Ko na." 47 Yesu aa naa Nataniyɛl dɩ ʋ aa ko ʋ lee, ʋ basɩ ʋ wɩya a baa, "Nal no yaa Iziral tɩɩna tɩɩtɩɩ rɛ. Ʋ kaŋ wɩtɩɩ rɛ weliŋ." 48 Ɛɛ rɛ Nataniyɛl pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɛɛ rɛ ɩ yaa gyɩma ŋ?" Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Ŋ naa ɩ rɛ dɩ ɩ ha hɔŋ tutogo hʋ memii, ka Fɩlɩpɩ na yɩrɩ ɩ." 49 Ɛɛ rɛ Nataniyɛl basɩ tɩya ʋ a baa, "Nɩhɩyawʋ, ɩ rɛ yaa Wɩɩsɩ Biye hʋ. Ɩ rɛ yaa Iziral tɩmma kuwori hʋ." 50 Ɛɛ rɛ Yesu pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ŋ aa baa dɩ ŋ naa ɩ dɩ ɩ hɔŋ tutogo hʋ memii rɛ tɩŋ, ɩ laa ŋ wɩya di nyɛ koo? Ɩ sɩ na wɩkperiye a te nyɛ." 51 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, ma sɩ na wɩɩsɩnyuu dɩ ʋ suro, dɩ malɩkasɩ lɩɩ doŋ a ko tuu mɩyaŋ Nihuwobiŋ Biye lee, aŋ mɩɩgɩ kɩ gyɩŋ."

2

1 Ʋ kyɛtoo kyɛɛ, dɩ ba gyɩ aa gbɩyalɩ hafalɩɩ gbɩyala Galili paalʋʋ tɔɔ kɩdɩgɩ ba aa yɩrɩ Keena tɩyaŋ. Yesu nɩɩna gyɩ we doŋ nɛ. 2 Ba gyɩ yɩrɩ Yesu bee ʋ hatɩnna hʋ mɛ rɛ, ba mɛ mʋ hafalɩɩ gbɩyala hʋ. 3 Ba ha fa we gbɩyala hʋ tɩyaŋ nɛ ka ba sɩŋ hʋ buloŋ teŋ. Ɛɛ rɛ Yesu nɩɩna basɩ tɩya ʋ a baa, "Nala hʋ sɩŋ hʋ tene rɛ". 4 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Ta leŋ dɩ wɩɩ no lɔl ma. Beewɩya, saŋa hʋ ha bɩ pele dɩ ŋ yaa wɩɩ buloŋ." 5 Doŋ nɛ Yesu nɩɩna mɩɩgɩ basɩ tɩya dɩya hʋ tʋŋtʋnna a baa, "Ma yaa wɩɩ hʋ buloŋ ʋ aa sɩ baa dɩ ma yaa." 6 Gyuuma fa aa kɩ sɔŋ nɩɩ rɛ anɩɩ ba wɩɩkyʋwal lesiri aa daga gɛɛ. Ɛɛwɩya, viigyenni badʋ ba aa kaŋ bʋwa marɩ rɛ fa sɩŋ doŋ abee nɩɩ. Viini no kɩdɩgɩ buloŋ sɩ kɩ gyʋʋ anɩɩ nɩɩ-galaŋ mɔlɩya koo galaŋ mɔlɩya bee fi. 7 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya dɩya tʋŋtʋnna hʋ a baa, "Ma yaa nɩɩ su viini hʋ." Nyɛ rɛ ba yaa nɩɩ su viini hʋ buloŋ pɩlpɩl. 8 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ba a baa, "Ma yaa nɩɩ hʋ vii hʋ tɩyaŋ a kaŋ mʋ tɩya nal hʋ aa deŋ gbɩyala hʋ. Ɛɛ rɛ ba yaa mʋ tɩya ʋ." 9 Ʋ laa nɩɩ hʋ nyʋwa a na dɩ ʋ bɩrɩmɩ sɩŋ. Ʋ kɛ fa bɩ gyɩŋ lee hʋ ba aa naa sɩŋ hʋ. Amɛ dɩya hʋ tʋŋtʋnna hʋ kɛ fa gyɩma rɛ. Ɛɛ rɛ ʋ yɩrɩ hafalɩɩ hʋ bala, 10 a basɩ tɩya ʋ a baa, "Gbɩyala buloŋ tɩyaŋ, ba aa laasɩya kaŋ sɩwelii rɛ ko lɩɩ ba nyʋwa. Dɩ nal buloŋ yaŋ ko nyʋwa vɔgɔ, ɩ yaŋ na kaŋ sɩŋ hʋ aa bɩ sʋma, a tɩŋ hal ko. Ka ɩ kɛ mɩɩgɩ kpa sɩwelii hʋ biŋ hal, a ko pele saŋa no buloŋ." 11 Yesu aa leŋ nɩɩ bɩrɩmɩ sɩŋ Keena aa we Galili paalʋʋ tɩyaŋ nɛ gyɩ yaa ʋ wɩmagɩlbuŋbuŋ ʋ aa yaa. Doŋ nɛ ʋ daga gɛɛ ʋ gaŋdarɩ aa maga. Ʋ hatɩnna hʋ aa naa gɛɛ, ba marɩ laa ʋ wɩya di. 12 Gbɩyala hʋ aa ko teŋ, ɛɛ rɛ Yesu bee ʋ naa abee ʋ naabalɩya abee ʋ hatɩnna hʋ sii mʋ Kapɛɛnam, a we doŋ kyɛyɛ baŋmana. 13 Ʋ gyɩ ko ka mʋhʋ rɛ ka dɩ Gyuuma Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ pele. Ɛɛ rɛ Yesu sii mʋ Gyerusalɛm. 14 Doŋ nɛ ʋ mʋ gyʋʋ Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ gyaŋwuwo, a na dɩ nala aa yallɩ nʋsɩ, abee piyese abee kokosi, ka badɔmɔŋ mɛ hɔŋ teebʋlsɩ hal a kɩ lenni molbinʋʋ. 15 Ɛɛ rɛ Yesu kaŋ ŋmasɩ mɩna a marɩ kyapɩya, a kile piyese hʋ bee nʋsɩ hʋ buloŋ ta, ba lɩɩ Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ gyaŋwuwo tɩyaŋ, aŋ kaŋ nala hʋ aa lenni molbiye teebʋlsɩ mɛ bɩrɩmɩ kyige kyige, ba molbinʋʋ hʋ buloŋ gyaasɩ taŋha. 16 Ɛɛ rɛ ka ʋ nɔsɩ basɩ tɩya nala hʋ mɛ aa yallɩ kokosi hʋ a baa, "Ma kasɩ ma kokosi hʋ lɩɩ daha. Ma ta kaŋ ŋ kuwo dɩya bɩrɩmɩ yɔbɔ." 17 Ɛɛ rɛ ʋ hatɩnna liisi wɩɩ hʋ ba aa saba Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ a baa, "Wɩɩsɩ, ɛɛ hʋ ɩ dɩya no wɩya aa kyɩla ŋ sɩ bori ŋ bembii." 18 Akuu wɩya hʋ Yesu aa yaa Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ gyaŋwuwo tɩyaŋ wɩya, Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ mɩɩgɩ ko pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Bekiŋ wɩmagɩl lɛ ɩ sɩ wuwo yaa, a daga ma anɩɩ Wɩɩsɩ rɛ tɩya ɩ ŋmanɩɩ dɩ ɩ kɩ yaa wɩya no?" 19 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Dɩ mamaa rɛ ŋmaa Wɩɩkyʋwaldɩya no lo, ŋ sɩ wuwo kpa kyɛyɛ boto a bɩl saa ʋ". 20 Ɛɛ rɛ ba basɩ tɩya ʋ a baa, "Kaa! Aŋnɛ rɛ mʋrɩ ɩ gɛɛ? Bɩsɩ mɔllɩbalɩya abee badʋ rɛ ba kpa saa Wɩɩkyʋwaldɩɩbal no, ka ɩ kɛ baa dɩ ɩ sɩ kpa kyɛyɛ boto a saa ʋ." 21 Amɛ Yesu aa basɩ Wɩɩkyʋwaldɩya hʋ wɩya gɛɛ, ʋ tɩɩ teŋbii rɛ ʋ kɩ daga gɛɛ. 22 Saŋa hʋ ʋ aa ko sii sʋʋ tɩyaŋ nɛ ʋ hatɩnna hʋ liisi mʋ parɩ anɩɩ ʋ gyɩ basɩ wɩɩ no rɛ. Ɛɛ rɛ ba marɩ laa wɩya hʋ ba aa saba we Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ abee wɩya hʋ Yesu aa basa a di. 23 Yesu ha fa aa we Gyerusalɛm tɩyaŋ, Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ saŋa, nɩgyamaa gyɩ laa ʋ wɩya di rɛ, akuu ba aa naa wɩmagɩla hʋ ʋ aa yaa wɩya. 24 Amɛ Yesu ka gyɩ bɩ laa ba wɩya di, beewɩya ʋ gyɩŋ nihuwobiŋ buloŋ tɩya aa kɩɩ gɛɛ rɛ. 25 Ʋ bɩ maga dɩ nal buloŋ bɩl basɩ nihuwobisi wɩya tɩya ʋ, beewɩya ʋ kɛ gyɩŋ nihuwobisi tɩsɩ wɩkanɩya buloŋ nɛ.

3

1 Gyuuma nɩhɩyawʋ kɩdɩgɩ rɛ gyɩ we doŋ ba kɩ yɩrɩ Nikodemu, a fa yaa Farasiima wɩɩkyʋwal noŋ nal. 2 Tebine kɩdɩgɩ, ʋ sii ko Yesu lee a baa, "Dɩdagɩl, á gyɩma anɩɩ ɩ yaa nal Wɩɩsɩ aa tɩma dɩ ɩ ko kɩ daga nala rɛ. Nal buloŋ bɩ sɩ wuwo yaa wɩmagɩla hʋ ɩ aa yaa, dɩ Wɩɩsɩ bɩ pɛɛ tɩɩna tɩyaŋ." 3 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ɩ, nal buloŋ bɩ sɩ wuwo gyʋʋ Wɩɩsɩ koro hʋ tɩyaŋ, see dɩ ba bɩl mɩɩgɩ lʋl tɩɩna." 4 Ɛɛ rɛ Nikodemu pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɛɛ rɛ ba sɩ yaa a bɩl mɩɩgɩ lʋl nal aa hɩyasa. Beewɩya ʋ bɩl bɩ sɩ wuwo mɩɩgɩ gyʋʋ ʋ naa luwol dɩ ʋ bɩl lʋla ʋ?" 5 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ɩ, nal buloŋ bɩ sɩ wuwo gyʋʋ Wɩɩsɩbee koro hʋ tɩyaŋ, see dɩ ba fo ʋ tɩɩna wɩɩkyʋwalnɩɩ, ka dɩ Wɩɩsɩ kpa ʋ Wiyesi Welii hʋ we tɩɩna tɩyaŋ. 6 Nihuwobiŋ aa lʋl nihuwobiŋ ʋ kaŋ mɩɩbol lɛ taŋha no tɩyaŋ. Aŋka Wɩɩsɩ mɛ rɛ aa kpa ʋ Wiyesi Welii hʋ a we ʋ tɩɩna tɩyaŋ, ʋ kaŋ mɩɩbol Wɩɩsɩ lee. 7 Ta leŋ dɩ ʋ yaa ɩ wɩkperii abee ŋ aa basɩ tɩya ɩ anɩɩ ʋ maga dɩ ba bɩl mɩɩgɩ lʋl nal buloŋ nɛ. 8 Puwo aa dɔŋ kɩ mʋ lee hʋ buloŋ ʋ aa kyo rɛ. Ɩ kɩ nɩɩ ʋ dɔmɔ, amɛ ɩ bɩ sɩ gyɩŋ lee hʋ ʋ aa lɩɩ kɩ ko, a bɩ gyɩŋ lee hʋ mɛ ʋ aa mʋʋ. Nyɛ rɛ yaŋ nal buloŋ Wɩɩsɩ aa kpa ʋ Wiyesi Welii hʋ we ʋ tɩyaŋ ʋ kaŋ mɩɩbofalɩɩ mɛ kɩɩ." 9 Ɛɛ rɛ Nikodemu mɩɩgɩ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɛɛ rɛ wɩɩ no sɩ wuwo yaa." 10 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Ɩ sɩ yaa kerikyibal Iziral paalʋʋ tɩyaŋ, aŋ bɩ gyɩŋ wɩɩ no memii? 11 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ɩ, wɩɩ hʋ á aa gyɩma rɛ á kɩ basɩ, a kɩ di wɩɩ hʋ mɛ á aa naa daŋsɩya. Amɛ ma kɩdɩgɩ buloŋ bee kyɛ dɩ ʋ laa wɩɩ hʋ á aa basɩ di. 12 Ŋ basɩ dʋnɩya wɩya rɛ kɩ tɩya ma, ka ma bɩ laa di. Dɩ mɩyaŋ nɛ yaŋ basɩ wɩɩsɩbee wɩya tɩya ma, ɛɛ rɛ ma sɩ yaa laa di? 13 Nal buloŋ ha bɩ maakyiye mʋ wɩɩsɩbee, see mɩyaŋ Nihuwobiŋ Biye aa lɩɩ doŋ ko tuu dʋŋ. 14 Moosi fa aa we pogo hʋ tɩyaŋ, ʋ fa kaŋ hɔgɩ a lugo dʋŋ nɛ, a kpa mal daaŋ tɩyaŋ a kaŋ gye. Nal hʋ buloŋ gyɩ aa deŋ na dʋŋ no aa gyee gɛɛ, ʋ bɩl bɩ sʋba aŋ kaŋ mɩɩbol. Ɛɛ tɩɩ rɛ ba sɩ kpaasɩ mɩyaŋ Nihuwobiŋ Biye mɛ daaŋ tɩyaŋ a kaŋ gye. 15 Nal hʋ buloŋ mɛ aa laa ŋ wɩya di, ʋ tɩɩna sɩ kaŋ mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. 16 Wɩɩsɩ kyo dʋnɩya nala rɛ a mʋ parɩ, ɛɛ rɛ tɩŋ ʋ kpa ʋ Biidɩgɩ hʋ ʋ aa kana a tɩya ma, dɩ nal hʋ buloŋ aa laa ʋ wɩya di, ʋ tɩɩna bɩ sɩ nyʋgɩsɩ, amɛ ʋ sɩ kaŋ mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. 17 Beewɩya Wɩɩsɩ bɩ taa ʋ Biye dɩ ʋ ko tuu di dʋnɩya nala sarɩya a kpa kyogisi tɩya ba, amɛ ʋ taa ʋ rɛ dɩ ʋ ko tuu laa dʋnɩya nala ta. 18 Nal kɛ buloŋ aa laa Yesu wɩya di, Wɩɩsɩ bɩ sɩ di ʋ tɩɩna sarɩya a kpa kyogisi tɩya ʋ, amɛ nal hʋ buloŋ aa bɩ laa ʋ wɩya di, Wɩɩsɩ teŋ dii ʋ tɩɩna sarɩya rɛ a kpa kyogisi tɩya ʋ, beewɩya ʋ tɩɩna bɩ laa Wɩɩsɩ Biidɩgɩ hʋ wɩya di. 19 Wɩɩ hʋ aa tɩŋ Wɩɩsɩ di dʋnɩya nala sarɩya a kpa kyogisi tɩya ba rɛ nyɛ: Ʋ taa pʋlʋŋ hʋ aa dagɩ ʋ wɩtɩɩ rɛ ʋ ko tuu dʋnɩya, amɛ dʋnɩya nala kyo bilhuu rɛ a te pʋlʋŋ, beewɩya ba wɩyaalɩya lɔrɔ rɛ kɩŋkaŋ. 20 Nal hʋ buloŋ aa yaa wɩbɔmɔ, ʋ bɩ kyo pʋlʋŋ, ʋ bee lɩɩ pʋlʋŋ tɩyaŋ, beewɩya ʋ bee kyɛ dɩ ʋ wɩbɔmɔ hʋ lɩɩ pʋlʋŋ. 21 Amɛ nal hʋ buloŋ aa yaa wɩweliye, ʋ tɩɩna aa kyo pʋlʋŋ nɛ, a kɩ lɩɩ pʋlʋŋ tɩyaŋ mɛ, dɩ nala na anɩɩ Wɩɩsɩ nyʋwa rɛ ʋ tɩŋa, a kɩ yaa wɩya hʋ ʋ aa yaa." 22 Ɛɛ hal tɩyaŋ nɛ Yesu bee ʋ hatɩnna hʋ lɩɩ Gyerusalɛm, a kpa mʋ Gyudɩya paalʋʋ. Ba yaa kyɛyɛ baŋmana rɛ doŋ tɩyaŋ, aŋ fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ. 23 Dɩ Gyɔɔŋ mɛ gyɩ we lee kɩdɩgɩ aa kpaga Saalim, ba kɩ yɩrɩ Eenɔŋ a kɩ fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ, beewɩya doŋ fa kaŋ nɩɩ rɛ weliŋ. Nala fa aa kɩ mʋ ʋ lee rɛ ʋ kɩ fo ba wɩɩkyʋwalnɩɩ. 24 (Saŋa no tɩyaŋ dɩ ba ha gyɩ bɩ kaŋ Gyɔɔŋ tɔ dɩya tɩyaŋ). 25 Ɛɛ rɛ Gyɔɔŋ hatɩnna badɔmɔŋ abee Gyuuma kɩdɩgɩ sii kaŋ ba lesiri nɩɩ sɔmɩɩ wɩya kɩ kpa dɔmɔŋ. 26 Ɛɛ rɛ ba mʋ pɩyɛsɩ Gyɔɔŋ a baa, "Á nɩhɩyawʋ, ɩ liisi ɩ bee baal hʋ gyɩ aa we Gyɔɔdaŋ fuwo hʋ kyolo wɩya ɩ gyɩ aa basɩ hʋ rɛ? Lagɩlagɩ no, ʋ mɛ aa fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ rɛ, nal nal buloŋ kɩ mʋ ʋ lee." 27 Ɛɛ rɛ Gyɔɔŋ baa, "Nal buloŋ bɩ sɩ wuwo yaa nyɛ dɩ Wɩɩsɩ daa tɩya ʋ tɩɩna ŋmanɩɩ." 28 Ma tɩɩ yaa ŋ daŋsɩya rɛ, ka ŋ basɩ anɩɩ ŋ daa yaa Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya, amɛ Wɩɩsɩ ta tɩma ŋ nɛ, dɩ ŋ laa sɩya ko ʋ tɩyaŋ. 29 Hafalɩɩ bala rɛ tɩŋ haaŋ, amɛ dɩ hafalɩɩ hʋ bala kyana rɛ ko sɩŋ doŋ a kɩ gyegili wɩya hʋ ba aa basɩ, ʋ teŋ aa fɩyɛlɩ rɛ dɩ ʋ rɛ nɩɩ hafalɩɩ hʋ bala taal. Ɛɛ tɩɩ rɛ ŋ teŋ mɛ fɩyɛlɩ weliŋ Yesu wɩya. 30 Ʋ rɛ maga dɩ ʋ yaa nɩbal, ka dɩ ŋ yaa nɩbiye. 31 Nal hʋ aa lɩɩ wɩɩsɩbee ko, ʋ rɛ tee nal buloŋ. Nal hʋ aa lɩɩ dʋnɩya no tɩyaŋ, ʋ tɩɩna yaa dʋnɩya no nyuu nal lɛ, a kɩ basɩ dʋnɩya wɩkanɩya mɛ. Amɛ nal hʋ aa lɩɩ wɩɩsɩbee ko, ʋ rɛ tee nal buloŋ. 32 Ʋ aa basɩ wɩya ʋ aa naa aŋ nɩɩ mɛ rɛ, amɛ nal buloŋ bɩ laa ʋ di. 33 Amɛ nal hʋ mɛ buloŋ aa laa ʋ wɩya di aa daga rɛ anɩɩ Wɩɩsɩ kaŋ wɩtɩɩ rɛ. 34 Nal hʋ Wɩɩsɩ aa tɩma, ʋ aa basɩ Wɩɩsɩ nyʋwa wɩya rɛ, beewɩya Wɩɩsɩ kpaa ʋ Wiyesi Welii hʋ dee buloŋ nɛ tɩya ʋ. 35 Wɩɩsɩ kyo ʋ Biye rɛ, ɛɛ rɛ tɩŋ ʋ kpa kɩŋ buloŋ dee we ʋ nosi tɩyaŋ. 36 Nal hʋ buloŋ aa tɩŋ Wɩɩsɩ Biye hʋ nyʋwa, ʋ tɩɩna sɩ kaŋ mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii, amɛ nal hʋ mɛ buloŋ aa bee tɩŋ Wɩɩsɩ Biye hʋ nyʋwa, ʋ tɩɩna bɩ sɩ maakyiye na mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii, amɛ Wɩɩsɩ sɩ na baaŋ ʋ tɩɩna nyuu tɩyaŋ, a kaŋ kɩ mʋ deŋdeŋ.

4

1 Ɛɛ rɛ Farasiima hʋ ko nɩɩ anɩɩ Yesu naa hatɩnna kɩ te Gyɔɔŋ nɛ, aa leŋ ba kɩ fo ba wɩɩkyʋwalnɩɩ. 2 (Amɛ Yesu kɛ tɩɩ gyɩ bɩ foo nal buloŋ wɩɩkyʋwalnɩɩ, ʋ hatɩnna hʋ dʋŋ nɛ gyɩ aa kɩ fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ.) 3 Yesu aa nɩya dɩ ba aa basɩ ʋ wɩya gɛɛ, ɛɛ rɛ ʋ sii lɩɩ Gyudɩya paalʋʋ tɩyaŋ a mɩɩgɩ mʋ Galili paalʋʋ. 4 Ʋ aa mʋ Galili hʋ tɩyaŋ nɛ, Wɩɩsɩ leŋ ʋ tɩŋ Samaarɩya paalʋʋ, 5 a ko pele tɔɔ kɩdɩgɩ ba aa yɩrɩ Siika. Doŋ bee taŋha hʋ Gyeekɔbɩ gyɩ aa kpaa tɩya ʋ biibaal Gyosɛfʋ fa bɩ boliye. 6 Gyeekɔbɩ kɔlʋŋ gyɩ we doŋ tɩyaŋ nɛ. Yesu fa aa vala ŋmanɩɩ hʋ gɛɛ, lɔl gyʋʋ ʋ, ɛɛ rɛ ʋ mʋ hɔŋ kɔlʋŋ hʋ nyʋwa. Saŋa no tɩyaŋ dɩ Wɩɩsɩ gyɩ yaŋ maga nyutʋtʋʋ rɛ. 7 Ɛɛ rɛ Samaarɩya tɩmma haaŋ kɩdɩgɩ ko kɔlʋŋ hʋ dɩ ʋ yaa nɩɩ. Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Yaa nɩɩ tɩya ŋ dɩ ŋ nyʋwa." 8 Saŋa no tɩyaŋ dɩ Yesu hatɩnna hʋ gyɩ mʋʋ bee hʋ tɩya rɛ dɩ ba yɔbɔ kɩdiiliye. 9 Ɛɛ rɛ Samaarɩya tɩmma haaŋ hʋ pɩyɛsɩ Yesu a baa, "Bee rɛ tɩŋ ɩ Gyuu kɩ sʋla nɩɩ mɩyaŋ Samaarɩya tɩɩna lee?" (Gyuuma gyɩ bɩ sɩ laa nyʋwa dɩ ba bee Samaarɩya tɩɩna pɛ kɩdigbaha, koo nɩɩnyʋwagbaŋbiidɩgɩ. Ɛɛ rɛ tɩŋ haaŋ hʋ basɩ gɛɛ.) 10 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Dɩ ɩ rɛ fa gyɩŋ kɩŋ hʋ Wɩɩsɩ aa kpa tɩya nala, a fa gyɩŋ nal hʋ aa sʋla nɩɩ ɩ lee nyɛ, ɩ fa sɩ sʋla ʋ dɩ ʋ tɩya ɩ nɩɩ hʋ aa tɩya mɩɩbol." 11 Ɛɛ rɛ haaŋ hʋ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Nɩhɩyawʋ, ɩ bɩ kaŋ gʋʋga ɩ aa sɩ kaŋ yaa nɩɩ hʋ, ka kɔlʋŋ hʋ mɛ luŋiye. Lee tɩyaŋ nɛ ɩ sɩ na nɩɩ hʋ aa tɩya mɩɩbol? 12 Á naabaa Gyeekɔbɩ rɛ kpaa kɔlʋŋ no tɩya ma. Ʋ bee ʋ biisi abee ʋ pʋsɩ buloŋ nyʋwa kɔlʋŋ no nɩɩ rɛ. Ɩ aa kyɛ ɩ baa ɩ tee Gyeekɔbɩ rɛ koo?" 13 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Nal hʋ buloŋ aa sɩ nyʋwa nɩɩ no, nɩɩnyʋwasɩ ha bɩl sɩ kaŋ ʋ tɩɩna. 14 Amɛ nal hʋ buloŋ aa sɩ nyʋwa nɩɩ hʋ ŋ aa sɩ tɩya ʋ, nɩɩnyʋwasɩ bɩl bɩ sɩ maakyiye kana ʋ tɩɩna. Nɩɩ hʋ ŋ aa sɩ tɩya ʋ sɩ kɩɩ gɛɛ rɛ anɩɩ bulo ʋ tɩɩna tɩyaŋ, a bulo nɩɩ hʋ aa tɩya mɩɩbol aa bɩ kaŋ tenii a kɩ tɩya ʋ tɩɩna." 15 Ɛɛ rɛ haaŋ hʋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Nɩhɩyawʋ, tɩya ŋ nɩɩ no, dɩ nɩɩnyʋwasɩ ta bɩl maakyiye kana ŋ, dɩ ŋ ta bɩl ko kɩ yaa nɩɩ daha mɛ." 16 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Mʋ yɩrɩ ɩ bala dɩ ma ko" 17 Nyɛ rɛ haaŋ hʋ baa dɩ ʋ bɩ kaŋ bala. Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ʋ a baa, "Wɩtɩɩ rɛ ɩ basɩ ɩ aa baa ɩ bɩ kaŋ bala, 18 beewɩya ɩ laa sɩya yal balama bɔnɔŋ nɛ, ɩ bee baal hʋ aa we doŋ lagɩlagɩ no, ʋ kɔnɩ bɩ yaa ɩ bala." 19 Ɛɛ rɛ haaŋ hʋ basɩ tɩya Yesu a baa, "Nɩhɩyawʋ, ŋ naa nɩɩ ɩ yaa Wɩɩsɩ tɩŋdaal lɛ." 20 Ɛɛ rɛ haaŋ hʋ bɩl basɩ tɩya ʋ a baa, "Á Samaarɩya tɩmma naabaala kyʋwalɩ Wɩɩsɩ dogimo no nyuu tɩyaŋ nɛ, aŋka ma Gyuuma mɛ baa dɩ Gyerusalɛm nɛ yaa lee hʋ á aa maga dɩ á kɩ kyʋwalɩ Wɩɩsɩ." 21 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Haŋtolibiye, laa ŋ di anɩɩ saŋa kɩdɩgɩ sɩ pele dɩ nala bɩl bɩ sɩ kɩ kyʋwalɩ á Kuwo Wɩɩsɩ dogimo no nyuu koo Gyerusalɛm tɩyaŋ. 22 Ma Samaarɩya tɩmma paalɩ bɩ gyɩŋ nal hʋ ma aa kyʋwalɩ, amɛ á Gyuuma kɛ gyɩŋ nal hʋ á aa kyʋwalɩ rɛ. Beewɩya Gyuuma rɛ sɩ daga ma gɛɛ Wɩɩsɩ aa sɩ laa dʋnɩya nala ta. 23 Saŋa kɩdɩgɩ sɩ pele, ʋ paalɩ pele rɛ gba, dɩ nala hʋ kɔnɩ aa kyʋwalɩ Wɩɩsɩ, kyʋwalɩ ʋ abee wɩtɩɩ, Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ dee tɩyaŋ. Wɩɩkyʋwalla no iriŋ nɛ Wɩɩsɩ kɩ kyɛ dɩ ba kɩ kyʋwalɩ ʋ. 24 Wɩɩsɩ kɩɩ gɛɛ rɛ anɩɩ wiyese, ɛɛ wɩya nala hʋ aa kyɛ dɩ ba kyʋwalɩ ʋ, ʋ maga dɩ ba kyʋwalɩ ʋ abee wɩtɩɩ rɛ, ʋ Wiyesi Welii hʋ dee tɩyaŋ." 25 - 26 Ɛɛ rɛ haaŋ hʋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Ŋ gyɩma anɩɩ Krisita, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya, sɩ ko. Dɩ ʋ rɛ ko ko, ʋ sɩ daga ma wɩɩ buloŋ sɩɩ." Yesu mɩɩgɩ basɩ tɩya ʋ a baa, "Mɩyaŋ nɛ yaŋ gɛɛ. Mɩyaŋ nal no aa basɩ wɩya ɩ lee hʋ nɛ yaa Krisita hʋ." 27 Saŋa no tɩyaŋ dɩ Yesu hatɩnna hʋ mɛ mɩɩgɩ ko. Ba nyʋʋsɩ gyɩ fɩyɛla rɛ kɩŋkaŋ ba aa ko na dɩ ʋ bee haaŋ hʋ aa basɩ wɩya. Amɛ ba kɩdɩgɩ buloŋ gyɩ bɩ suri nyʋwa a pɩyɛsɩ haaŋ hʋ anɩɩ bee rɛ ʋ kɩ kyɛ Yesu lee, koo a pɩyɛsɩ Yesu baa bee rɛ tɩŋ ʋ kɩ basɩ wɩya haaŋ no lee. 28 Ɛɛ rɛ haaŋ hʋ leŋ ʋ vii hʋ doŋ, aŋ mɩɩgɩ mʋ bee hʋ tɩya, a basɩ tɩya nala a baa, 29 "Ma ko na baal kɩdɩgɩ aa wuwo daga wɩya hʋ buloŋ ŋ aa yaa ŋ mɩɩbol tɩyaŋ. Kapuwo ʋ rɛ yaa Krisita hʋ." 30 Ɛɛ rɛ ba lɩɩ bee hʋ tɩyaŋ a kpa kɩ mʋ Yesu lee. 31 Saŋa no tɩyaŋ dɩ Yesu hatɩnna hʋ aa sʋla ʋ rɛ a baa, "Á nɩhɩyawʋ, di kɩŋ mʋhʋ." 32 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ŋ kaŋ kɩdiiliye rɛ ma aa bɩ gyɩŋ ba wɩya." 33 Ɛɛ rɛ Yesu hatɩnna hʋ mɩɩgɩ sɩŋ kɩ pɩyɛsɩ dɔmɔŋ "Nal lɛ yaŋ kaŋ kɩdiiliye ko tɩya ʋ ka á bɩ gyɩma koo?" 34 Doŋ nɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ŋ kɩdiiliye rɛ yaa dɩ ŋ yaa nal hʋ aa tɩma ŋ kyɛrɩ, a teŋ tʋma hʋ ʋ aa tɩya ŋ dɩ ŋ tʋma. 35 Ma aa baa dɩ ʋ kaa peŋsi banaa rɛ, ka dɩ ma na kʋŋ ma bagɩsɩ kɩna pɛ dɔmɔŋ. Amɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma rɛ, ma deŋ bagɩsɩ hʋ na, kɩna hʋ buloŋ yaa kʋmɩɩ rɛ. 36 Nal hʋ buloŋ aa kʋŋ baga hʋ kɩna kɩ pɛ dɔmɔŋ ʋ tɩɩna kaŋ ʋ tuno rɛ. Ʋ kʋŋ kɩna no kɩ pɛ dɔmɔŋ nɛ dɩ ba na mɩɩbol aa bɩ kaŋ tenii. Ɛɛwɩya, nal hʋ aa doho abee nal hʋ aa kʋma, ba buloŋ tenni sɩ fɩyɛlɩ. 37 Namaga no ba aa basɩ kɔnɩ yaa wɩtɩɩ rɛ, nal aa doho rɛ, nal mɛ kʋma. 38 Ŋ tɩŋ ma rɛ dɩ ma mʋ kʋŋ kɩna baga hʋ tɩyaŋ ma aa bɩ tʋma. Nala badɔmɔŋ nɛ tʋma baga no tɩyaŋ, ka ma kɩ di ʋ tɔnɔ gɛɛ." 39 Samaarɩya tɩmma gyɩ yʋga haŋ tɔɔ hʋ tɩyaŋ a ko laa Yesu wɩya di, akuu haaŋ hʋ aa baa dɩ Yesu basɩ ʋ mɩɩbol wɩkanɩya buloŋ wɩya tɩya ʋ wɩya. 40 Samaarɩya tɩmma hʋ aa ko Yesu lee, ba gyɩ sʋla ʋ rɛ dɩ ʋ we ba lee. Yesu laa nyʋwa, a we doŋ kyɛyɛ balɩya. 41 Doŋ tɩyaŋ nɛ nɩgyamaa bɩl marɩ laa ʋ wɩya di, akuu wɩya hʋ ʋ aa basɩ wɩya. 42 Ɛɛ rɛ nala hʋ basɩ tɩya haaŋ hʋ a baa, "Lagɩlagɩ no kɛ, á laa ʋ wɩya di rɛ akuu á tɩɩ aa nɩɩ ʋ nyʋwa wɩya, ʋ bɩ kɩɩ nɩɩ wɩɩ hʋ ɩ aa basɩ tɩya ma rɛ tɩŋ. Nyɛ kɛ á tɩɩ gyɩma rɛ anɩɩ ʋ rɛ kɔnɩ yaa dʋnɩya nala Laataal." 43 Yesu aa yaa kyɛyɛ balɩya doŋ, ʋ sii a bɩl mɩɩgɩ mʋ Galili paalʋʋ. 44 Yesu tɩɩ fa basɩ tɩya nala rɛ a baa, "Wɩɩsɩ tɩŋdaal buloŋ, ba aa bee tɩya ʋ gyɩrɩma ʋ tɩɩ bee tɩyaŋ." 45 Yesu gyɩ aa ko pele Galili paalʋʋ, doŋ nala gyɩ kana ʋ weliŋ nɛ, beewɩya ba tɩɩ gyɩ naa wɩya hʋ buloŋ ʋ aa yaa rɛ saŋa hʋ ba gyɩ aa mʋʋ Gyerusalɛm dɩ ba di Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ. 46 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl mɩɩgɩ mʋ Keena aa we Galili paalʋʋ tɩyaŋ, lee hʋ ʋ gyɩ aa leŋ nɩɩ bɩrɩmɩ sɩŋ hʋ. Dɩ kerikyibal kɩdɩgɩ mɛ gyɩ we doŋ, ʋ biye gyɩ pɩŋ kɩ wɩɩlɩ tɔɔ kɩdɩgɩ ba aa yɩrɩ Kapɛɛnam tɩyaŋ. 47 Ʋ aa nɩya anɩɩ Yesu lɩɩ Gyudɩya paalʋʋ a ko Galili paalʋʋ, ʋ mʋ sʋla ʋ dɩ ʋ mʋ Kapɛɛnam a tɩɩbɩ ʋ biye hʋ tɩya ʋ, dɩ biye hʋ aa kyɛ dɩ ʋ sʋba rɛ. 48 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Ma kɩdɩgɩ buloŋ bɩ sɩ maakyiye laa ŋ di, see ma na dɩ ŋ yaa wɩmagɩla abee wɩkperiye." 49 Ɛɛ rɛ kerikyi hʋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Nɩhɩyawʋ, ko lagɩ dɩ gɛɛ daa, ŋ biye hʋ sɩ sʋba" 50 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Kɩ mʋ dɩya, ɩ biye hʋ deye rɛ." Baal hʋ laa wɩɩ hʋ Yesu aa basɩ tɩya ʋ di, aŋ kpa kɩ mʋ. 51 Ʋ aa mʋʋ hʋ tɩyaŋ nɛ, ʋ dɩya tʋŋtʋnnɩ ko kyeme ʋ, a basɩ tɩya ʋ anɩɩ biye hʋ deye rɛ. 52 Ʋ pɩyɛsɩ dɩ ʋ na saŋa hʋ tɩyaŋ biye hʋ aa deye. Ba basɩ tɩya ʋ anɩɩ dɩya wɩɩhaa, anɩɩ kerifi dɩgɩ saŋa rɛ wɩɩla hʋ leme ʋ. 53 Ɛɛ rɛ biye hʋ kuwo liisi anɩɩ saŋa no tɩɩ tɩyaŋ nɛ Yesu dɩya basɩ tɩya ʋ anɩɩ ʋ biye sɩ deye. Ɛɛ rɛ ʋ bee ʋ dɩya nala buloŋ laa ʋ wɩya di. 54 Yesu aa lɩɩ Gyudɩya paalʋʋ ko Galili paalʋʋ, ʋ wɩmagɩl-lɩya tɩɩna rɛ nyɛ ʋ aa yaa.

5

1 Nyɛ hal tɩyaŋ nɛ Yesu bɩl sii mʋ Gyerusalɛm dɩ ʋ gbɩyalɩ Gyuuma wɩɩkyʋwal gbɩyala kɩdɩgɩ. 2 Gyerusalɛm tɩyaŋ, nɩɩbɩŋ kɩdɩgɩ rɛ fa we doŋ, a kpaga paga hʋ ba aa yɩrɩ Piyesi Paga. Hiiburu taal tɩyaŋ, ba fa kaŋ nɩɩbɩŋ no kɩ yɩrɩ Betizata rɛ. Ba gyɩ wee gyama bɔnɔŋ nɛ doŋ. 3 Wɩɩla tɩmma yʋga gyɩ aa mʋ kɩ pɩŋ gyama hʋ tɩyaŋ nɛ. Badɔmɔŋ gyɩ yaa nyʋlɩma rɛ, badɔmɔŋ mɛ yaa naasʋʋnɩ abee nosʋʋnɩ tɩmma, ka badɔmɔŋ mɛ yaa gbarɩga. (Ba fa aa hɔŋ kɩ gyegili nɩɩ hʋ rɛ dɩ ʋ dɔŋ.) 4 Beewɩya saŋa kɩdɩgɩ malɩka fa aa ko tuu kaŋ nɩɩ hʋ vuugi rɛ. Dɩ ʋ ko kɩ vuugi nɩɩ hʋ, wɩɩla tɩɩna hʋ aa sɩ laa sɩya tuu nɩɩ hʋ tɩyaŋ, tɩɩna wɩɩla kyo dɩ ba kɩɩ gɛɛ buloŋ mɛ, ka ʋ aa deye rɛ. 5 Baal kɩdɩgɩ mɛ rɛ fa we wɩɩla tɩmma hʋ tɩyaŋ, ʋ bɩsɩ mɔlɩya abee fi abee kyori rɛ nyɛ ʋ aa gbarɩga. 6 Yesu aa naa baal no dɩ ʋ pɩŋ doŋ, ʋ gyɩma anɩɩ ʋ wɩɩla hʋ pɩɩsa ʋ tɩyaŋ nɛ. Ɛɛ rɛ ʋ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ aa kyɛ dɩ ɩ deye rɛ?" 7 Ɛɛ rɛ baal hʋ baa, "Nɩhɩyawʋ, ŋ bɩ kaŋ nal daha ʋ aa sɩ kpa ŋ tuu nɩɩ hʋ saŋa hʋ malɩka hʋ aa ko kaŋ nɩɩ hʋ kɩ vuugi. Ɛɛwɩya, ŋ aa kɩ lʋga dɩ ŋ tuu rɛ, dɩ nal teŋ laa sɩya tuu ŋ tɩyaŋ." 8 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya baal hʋ a baa, "Sii, a kpa ɩ wasa kɩ mʋ." 9 Nyɛ rɛ baal hʋ pirigi deye, a sii kpa ʋ wasa a kɩ mʋ. Kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ rɛ wɩɩ no gyɩ yaa. 10 Ɛɛ rɛ Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ basɩ tɩya baal hʋ Yesu aa tɩɩba a baa, "Gyɩnaŋ yaa Kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ rɛ. Ʋ yaa sɩna rɛ dɩ ɩ kyʋŋ ɩ wasa gyɩnaŋ kyɛɛ." 11 Ɛɛ rɛ baal hʋ mɛ baa, "Nal hʋ aa tɩɩbɩ ŋ nɛ basɩ tɩya ŋ dɩ ŋ sii kpa ŋ wasa a kɩ mʋ." 12 Ɛɛ rɛ ba pɩyɛsɩ ʋ abaa, "Aŋnɛ rɛ yaa baal no aa basɩ wɩɩ no tɩya ɩ?" 13 Amɛ baal hʋ gyɩ bɩ gyɩŋ nal hʋ aa tɩɩbɩ ʋ, beewɩya gyamaa hʋ gyɩ yʋga doŋ nɛ. Ɛɛ rɛ Yesu luuri tɩŋ nala hʋ tɩyaŋ mʋ. 14 Ɛɛ hal tɩyaŋ nɛ, Yesu na baal hʋ Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ tɩyaŋ a basɩ tɩya ʋ a baa, "Nɩɩ daha, lagɩlagɩ no ɩ deye rɛ, ɛɛ wɩya, leŋ wɩbɔmɔ yayɩ. Dɩ gɛɛ daa, wɩɩ aa lɔrɔ te nyɛ sɩ puu ɩ." 15 Ɛɛ rɛ baal hʋ sii mʋ basɩ tɩya Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ anɩɩ Yesu rɛ fa tɩɩbɩ ʋ gɛɛ. 16 Yesu aa tɩɩbɩ gbarɩgɩ hʋ Kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ rɛ tɩŋ Gyuuma nɩhɩyasɩ kana ʋ yaa ba dɔŋ a kɩ kyɛ dɩ ba dɔgɩsɩ ʋ. 17 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Saŋa buloŋ nɛ ŋ kuwo aa kɩ tʋŋ tʋma. Ɛɛwɩya ʋ maga dɩ ŋ mɛ kɩ tʋŋ tʋma rɛ." 18 Yesu aa basɩ gɛɛ hʋ rɛ marɩ leŋ Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ sɩɩ fɩyɛsɩ, ba kɩ kyɛ ŋmanɩɩ hʋ ba aa sɩ tɩŋa a kpʋ ʋ. Wɩya balɩya rɛ ba baa dɩ ʋ yaa kyogi: Ba baa dɩ ʋ kyogi ba Kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ sɩna rɛ, aŋ ha bɩl baa dɩ Wɩɩsɩ rɛ yaa ʋ Kuwo. Ɛɛ daga anɩɩ ʋ bee Wɩɩsɩ maga dɔmɔŋ nɛ gɛɛ. 19 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya nala hʋ aa baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, mɩyaŋ Wɩɩsɩ Biye bɩ wuwo kɩ yaa wɩɩ buloŋ ŋ tɩɩ dee tɩyaŋ. Wɩɩ hʋ ŋ aa naa ŋ kuwo aa yaa, ʋ rɛ ŋ mɛ kɩ yaa. Wɩɩ kɛ buloŋ ʋ aa yaa, ʋ rɛ mɩyaŋ Biye hʋ mɛ kɩ yaa, 20 beewɩya ŋ Kuwo kyo ŋ nɛ, a daga ŋ wɩya hʋ buloŋ ʋ tɩɩ aa yaa. Ʋ ha sɩ daga ŋ wɩya a te nyɛ dɩ ŋ yaa, dɩ ma buloŋ nyʋʋsɩ fɩyɛlɩ. 21 Ŋ Kuwo aa kyisi nala hʋ aa sʋba ba bɩl kaŋ mɩɩbol gɛɛ, ɛɛ tɩɩ rɛ mɩyaŋ, ʋ Biye hʋ mɛ sɩ tɩya nala hʋ ŋ aa kyɛ mɩɩbol. 22 Ŋ Kuwo kɛ bee di nal buloŋ sarɩya, amɛ ʋ tɩya ŋ ŋmanɩɩ rɛ dɩ ŋ di nal buloŋ sarɩya. 23 Ʋ yaa gɛɛ rɛ dɩ nal buloŋ kɩ kpa mɩyaŋ ʋ Biye hʋ yohuŋ, anɩɩ ba aa kpa ŋ Kuwo yohuŋ gɛɛ. Nal hʋ buloŋ aa bee kpa mɩyaŋ Wɩɩsɩ Biye hʋ yohuŋ, ʋ tɩɩna mɛ bee kpa ŋ Kuwo Wɩɩsɩ aa tɩma ŋ mɛ yohuŋ. 24 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, nal hʋ buloŋ aa gyegile nɩɩ ŋ nyʋwa, a laa nal hʋ aa tɩma ŋ mɛ wɩya di, ʋ tɩɩna kaŋ mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii rɛ. Ba bɩl bɩ sɩ di ʋ tɩɩna sarɩya, beewɩya ʋ tɩɩna foŋ lɩɩ sʋʋ tɩyaŋ nɛ a kaŋ mɩɩbol. 25 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, saŋa hʋ sɩ pele, ʋ gba pele mɛ rɛ, dɩ nala hʋ aa bɩ gyɩŋ Wɩɩsɩ aŋ kɩɩ gɛɛ anɩɩ sʋʋnɩ nɩɩ mɩyaŋ Wɩɩsɩ Biye taal. Nala hʋ aa nɩɩ ŋ taal, a tɩŋ ŋ nyʋwa sɩ kaŋ mɩɩbol. 26 Ŋ Kuwo aa kaŋ dee a kɩ tɩya nala mɩɩbol gɛɛ, ɛɛ tɩɩ rɛ ʋ leŋ mɩyaŋ ʋ Biye mɛ kaŋ dee a kɩ tɩya nala mɩɩbol. 27 Ʋ yaŋ tɩya mɩyaŋ ʋ Biye dee rɛ dɩ ŋ di nala sarɩya, beewɩya mɩyaŋ nɛ yaa Nihuwobiŋ Biye hʋ. 28 Ma ta leŋ dɩ wɩɩ no yaa ma wɩkperii. Beewɩya saŋa hʋ sɩ ko dɩ nala hʋ buloŋ aa sʋba nɩɩ ŋ taal. 29 Ba yaŋ sɩ sii sʋʋ tɩyaŋ. Nala hʋ aa yaa wɩweliye sɩ sii a kaŋ mɩɩbol, dɩ nala hʋ aa yaa wɩbɔmɔ mɛ sii dɩ Wɩɩsɩ di ba sarɩya a kpa kyogisi tɩya ba." 30 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl baa, "Ŋ bɩ wuwo kɩ yaa wɩɩ buloŋ ŋ tɩɩ dee tɩyaŋ. Ŋ aa di nala sarɩya gɛɛ Wɩɩsɩ aa baa ŋ di rɛ. Ɛɛwɩya, ŋ aa di sarɩya hʋ rɛ abee wɩtɩɩ, beewɩya ŋ bee yaa ŋ tɩɩ wɩkyɛɛlɩɩ, amɛ nal hʋ aa tɩma ŋ, ʋ kyɛrɩ rɛ ŋ kɩ yaa. 31 Dɩ ŋ dʋŋ nɛ basɩ ŋ tɩɩ wɩya, ʋ bɩ sɩ kaŋ yohuŋ. 32 Amɛ nal mɛ rɛ we doŋ a yaa ŋ daŋsɩya. Ŋ gyɩma anɩɩ ŋ wɩya hʋ ʋ aa basɩ yaa wɩtɩɩ rɛ. 33 Ma tɩŋ ma tɩŋdaala rɛ ba mʋ Gyɔɔŋ lee a pɩyɛsɩ ŋ wɩya, ʋ basɩ wɩtɩɩ hʋ tɩya ma. 34 Ʋ bɩ kɩɩ nɩɩ nal lɛ ŋ kɩ kyɛ dɩ ʋ ko basɩ wɩya a daga nal hʋ ŋ aa yaa, amɛ ŋ basɩ wɩɩ no rɛ, dɩ Wɩɩsɩ laa ma ta. 35 Wɩɩ hʋ Gyɔɔŋ gyɩ aa basa kɩɩ gɛɛ rɛ anɩɩ kyaanʋʋ a tɩya ma, ma fa kyo dɩ ma nɩɩ ʋ wɩbasɩɩ hʋ sʋma mʋ sɩya mʋhʋ, beewɩya wɩbasɩɩ no gyɩ fɩyɛlɩ ma teŋ nɛ. 36 Amɛ ŋ kaŋ daŋsɩya tɩɩna kɩdɩgɩ rɛ ʋ gba tee Gyɔɔŋ. Ʋ rɛ yaa wɩya hʋ ŋ aa yaa. Tʋma hʋ ŋ kuwo aa kpaa tɩya ŋ dɩ ŋ tʋma, ba aa rɛ daga anɩɩ ŋ kuwo rɛ tɩma ŋ. 37 Ŋ Kuwo hʋ aa tɩma ŋ, ʋ mɛ basɩ ŋ wɩya rɛ. Ma ha bɩ maakyiye nɩɩ ʋ taal, a ha bɩ maakyiye na ʋ abee ma sɩɩ mɛ. 38 Ʋ wɩya tuwo ma tɩsɩ tɩyaŋ, beewɩya ma bɩ laa mɩyaŋ nal hʋ ʋ aa tɩma wɩya di. 39 Ma aa fɩyɛsɩ sɩɩ rɛ a kɩ gʋnnɩ Wɩɩsɩ teŋ hʋ beewɩya ma liise anɩɩ ba tɩyaŋ nɛ ma sɩ na mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. Ka Wɩɩsɩ teŋ no ma aa karɩmɩ, ŋ wɩya rɛ ʋ kɩ basɩ, 40 ka ma vɩya ma aa sɩ ko ŋ lee a kaŋ mɩɩbol hʋ aa kaŋ tɔnɔ. 41 Nihuwobisi bigisii bɩ kaŋ tɔnɔ ŋ lee. 42 Ŋ gyɩŋ nala hʋ iriŋ ma aa yaa rɛ. Ŋ gyɩma anɩɩ ma tɩsɩ tɩyaŋ ma bɩ kyo Wɩɩsɩ. 43 Ŋ Kuwo dee tɩyaŋ nɛ ŋ ko, ka ma vɩya ŋ. Amɛ dɩ nal kɩdɩgɩ rɛ ko ʋ tɩɩ dee tɩyaŋ, ʋ rɛ ma sɩ laa we. 44 Ma kyo dɔmɔŋ bigisii rɛ, amɛ ma bee kyɛ dɩ ma yaa wɩya hʋ aa sɩ leŋ dɩ Wɩɩsɩ dʋŋ bigisi ma. Ɛɛ rɛ ma yaŋ sɩ wuwo yaa a laa ŋ wɩya di? 45 Ma yaŋ ta liise nɩɩ mɩyaŋ nɛ sɩ mʋ basɩ wɩya hʋ ma aa yaa kyogi a tɩya ŋ kuwo. Ma bayɩyɛla buloŋ we Moosi tɩyaŋ nɛ, amɛ ʋ rɛ yaŋ yaa nal hʋ aa sɩ mʋ basɩ wɩya hʋ ma aa kyogi tɩya ŋ kuwo. 46 Dɩ mamaa rɛ kɔnɩ fa laa Moosi wɩya di, ma fa sɩ laa ŋ wɩya mɛ di, beewɩya ŋ wɩya rɛ Moosi gyɩ sabɩ gɛɛ. 47 Amɛ dɩ mamaa rɛ bɩ laa wɩya hʋ ʋ aa saba biŋ a di, ɛɛ rɛ ma sɩ yaa a laa wɩya hʋ ŋ aa basɩ kɛ di?"

6

1 Ɛɛ hal tɩyaŋ nɛ, Yesu bee ʋ hatɩnna hʋ gyɩ bɩl mɩɩgɩ kyol Galili fuwobal hʋ kyolo. (Fuwo no feŋ kɩdɩgɩ mɛ rɛ yaa Tibeeriya.) 2 Nɩgyamaa gyɩ aa tɩŋa ʋ hal lɛ, beewɩya ba gyɩ naa gɛɛ hʋ ʋ aa yaa wɩmagɩla wɩɩla tɩmma tɩyaŋ nɛ ba deye. 3 Ɛɛ rɛ Yesu bee ʋ hatɩnna hʋ mʋ gyɩŋ hɔŋ dogimo kɩdɩgɩ tɩyaŋ. 4 Saŋa no tɩyaŋ dɩ Gyuuma Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ mɛ gyɩ kpaga. 5 Ba aa hɔŋ doŋ hʋ tɩyaŋ nɛ, Yesu na dɩ nɩgyamaa aa ko ʋ lee. Ɛɛ rɛ ʋ pɩyɛsɩ Fɩlɩpɩ a baa, "Lee rɛ á sɩ na kɩdiiliye a yɔbɔ tɩya nala no buloŋ dɩ ba di vɔgɔ?" 6 Yesu tɩɩ fa gyɩŋ wɩɩ hʋ ʋ aa sɩ yaa rɛ, amɛ ʋ gyɩ ta basɩ gɛɛ rɛ dɩ ʋ gyɩŋ Fɩlɩpɩ hakɩla. 7 Ɛɛ rɛ Fɩlɩpɩ basɩ tɩya ʋ a baa, "Dɩ nal lɛ paalɩ kpa ʋ peŋsi kyori tuno yɔbɔ kɩdiiliye tɩya nala no mɛ, ka ba bee pel ba." 8 Ɛɛ rɛ ʋ hatɩnna hʋ kɩdɩgɩ ba aa yɩrɩ Aŋduru, a yaa Siimɔŋ Piita nɩɩnabiye mɛ basɩ tɩya Yesu a baa, 9 "Boyoŋbiye kɩdɩgɩ rɛ we daha, a kaŋ paanʋʋ gama bɔnɔŋ abee fuwonaŋhɩlɩya balɩya. Amɛ kɩna no ka ta bɩ sɩ wuwo yaa nala no wɩɩ buloŋ." 10 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Ma leŋ dɩ nala hʋ tuu hɔŋ". (Na dɩ ɔhɔ mɛ tɔsɔ lee hʋ tɩyaŋ weliŋ.) Ɛɛ rɛ ba leŋ nala hʋ buloŋ tuu hɔŋ ɔfɩyɛl hʋ tɩyaŋ. Nala hʋ tɩyaŋ baala dʋŋ gyɩ yaa anɩɩ tusibɔnɔŋ nɛ. 11 Ɛɛ rɛ Yesu laa paanʋʋ hʋ, a kyʋwalɩ Wɩɩsɩ aŋgyʋwasʋ, aŋ leŋ ba kaŋ kpaa nala hʋ. Ɛɛ rɛ ka ʋ bɩl laa fuwonaŋhɩlɩya hʋ balɩya mɛ a kyʋwalɩ Wɩɩsɩ aŋgyʋwasʋ aŋ leŋ ba kaŋ kpaa ba, ba kɩdɩgɩ buloŋ di a vɔgɔ. 12 Ba aa dii a vɔgɔ gɛɛ, ʋ basɩ tɩya ʋ hatɩnna hʋ a baa, "Ma mʋ paa kɩna hʋ buloŋ aa kaa, dɩ ba mʋhʋ mɛ ta taa." 13 Ɛɛ rɛ ba paa kɩkaalɩya hʋ a su simbiisi fi abee balɩya. 14 Nala hʋ aa we doŋ a na Yesu aa yaa wɩmagɩl no, ɛɛ rɛ ba baa, "Wɩtɩɩ rɛ, baal no rɛ kɔnɩ yaa Wɩɩsɩ Tɩŋdaal hʋ wɩya ba aa saba we Wɩɩsɩ Teŋ tɩyaŋ anɩɩ ʋ sɩ ko dʋnɩya hʋ." 15 Yesu gyɩma anɩɩ ba aa kyɛ dɩ ba ko fɩla ʋ rɛ dɩ ʋ yaa ba kuwori, ɛɛ rɛ ʋ dʋŋ bɩl sii dogimo hʋ nyuu tɩyaŋ a fasɩ mʋ sɩya mʋhʋ. 16 Ʋ dɩdaana aa ko pele, Yesu hatɩnna hʋ tuu fuwo hʋ nyʋwa, 17 a gyʋʋ nɩɩduworiboro, a bɩl duwori kɩ mʋ Kapɛɛnam aa we fuwo hʋ kyolo tɩyaŋ. Ɛɛ rɛ lee mʋ bɩl, ka Yesu ha bɩ ko ba lee. 18 Saŋa no tɩyaŋ dɩ puwoduwo kɩdɩgɩ mɛ luro, a kaŋ nɩɩ hʋ buloŋ kɩ yeŋŋi. 19 Ʋ hatɩnna hʋ gyɩ duwori mʋ anɩɩ meeldaasɩ boto koo banaa rɛ, dɩ ba naa Yesu dɩ ʋ mʋʋ vala nɩɩ hʋ nyuu tɩyaŋ a kɩ ko nɩɩduworiboro hʋ lee. Ba aa naa gɛɛ, kambɩŋ kaŋ ba. 20 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ma ta leŋ dɩ kambɩŋ kaŋ ma. Mɩyaŋ nɛ." 21 Ɛɛ rɛ ba leŋ ʋ gyʋʋ nɩɩduworiboro hʋ. Haŋ lagɩlagɩbiye hʋ dɩ nɩɩduworiboro hʋ teŋ pele lee hʋ ba fa aa mʋʋ nɩɩnyʋwa. 22 Ʋ sɩgballɩya, gyamaa hʋ ha fa we fuwo hʋ kyolo, lee hʋ Yesu aa yaa wɩmagɩl hʋ tɩyaŋ. Ba gyɩ gyɩma anɩɩ nɩɩduworiboridɩgɩ dʋŋ nɛ fa we doŋ. Ba gyɩma anɩɩ Yesu hatɩnna hʋ dʋŋ nɛ gyʋʋ nɩɩduworiboridɩgɩ hʋ mʋ. Yesu gyɩ tuwo ba tɩyaŋ. 23 Nɩɩduworiborisi badɔmɔŋ mɛ rɛ gyɩ lɩɩ Tibeeriya ko sɩŋ fuwo hʋ kyolo a kpaga lee hʋ Yesu gyɩ aa kpaa paanʋʋ hʋ a kyʋwalɩ Wɩɩsɩ aŋ kpa tɩya ba ba di hʋ. 24 Gyamaa no aa kyɛɛ Yesu bee ʋ hatɩnna hʋ buloŋ lɔlɔ doŋ tɩyaŋ gɛɛ, ɛɛ rɛ ba gyʋʋ nɩɩduworiborisi hʋ a mʋ Kapɛɛnam, a kɩ kyɛ Yesu doŋ. 25 Nala hʋ aa naa Yesu Kapɛɛnam tɩyaŋ, ɛɛ rɛ ba pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Nɩhɩyawʋ, saŋa bee rɛ ɩ teŋ pel daha." 26 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, paanʋʋ hʋ ma aa kyaŋ vɔgɔ wɩya rɛ ma gɔllɩ kɩ kyɛ ŋ, ʋ bɩ kɩɩ nɩɩ ma aa gyɩŋ wɩmagɩla hʋ ŋ aa yaa memii wɩya rɛ tɩŋ, ma kɩ kyɛ ŋ. 27 Ma ta kɩ kyɛɛ kɩdiiliye hʋ aa sɩ kyogi dʋŋ, amɛ ma lʋga kɩ kyɛ kɩdiiliye hʋ aa sɩ tɩya ma mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. Kɩdiiliye no rɛ mɩyaŋ Nihuwobiŋ Biye sɩ tɩya ma, beewɩya ŋ Kuwo Wɩɩsɩ kpaa ɛɛ dee tɩya ŋ nɛ. Ŋ kuwo Wɩɩsɩ we ŋ lee rɛ." 28 Ɛɛ rɛ ba pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɛɛ rɛ á sɩ yaa a wuwo yaa wɩya hʋ Wɩɩsɩ aa kyɛ dɩ á yaa?" 29 Ɛɛ rɛ ʋ baa, "Wɩya hʋ Wɩɩsɩ aa kyɛ dɩ ma kɩ yaa rɛ nyɛ: Ma laa nal hʋ Wɩɩsɩ aa tɩma di." 30 Ɛɛ rɛ ba bɩl pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Wɩmagɩl bee rɛ ɩ sɩ yaa dɩ á na a laa ɩ di? Bee rɛ ɩ sɩ yaa? 31 Na á naabaala dii kɩdiiliye hʋ ba aa yɩrɩ Mana rɛ pogo tɩyaŋ, anɩɩ ba aa saba gɛɛ Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ a baa, 'Ʋ kpaa kɩdiiliye hʋ aa lɩɩ wɩɩsɩbee rɛ a tɩya ba, ba di."' 32 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, Moosi daa gyɩ tɩya ma kɩdiiliye hʋ aa lɩɩ wɩɩsɩbee ko tuu. Amɛ ŋ kuwo Wɩɩsɩ rɛ aa tɩya ma kɩditɩɩma hʋ aa lɩɩ wɩɩsɩbee. 33 Mɩyaŋ nal hʋ aa lɩɩ wɩɩsɩbee ko tuu a kɩ tɩya dʋnɩya nala mɩɩbol, mɩyaŋ nɛ yaa haŋ kɩdiiliye hʋ Wɩɩsɩ aa tɩya." 34 Ɛɛ rɛ ba baa, "Nɩhɩyawʋ, ɛɛ kɛ, kɩ tɩya ma kɩdiiliye no saŋa buloŋ." 35 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Mɩyaŋ nɛ yaa kɩdiiliye hʋ aa tɩya nala mɩɩbol. Nal hʋ buloŋ aa ko ŋ lee, losi bɩl bɩ sɩ kaŋ ʋ tɩɩna. Nal hʋ mɛ aa laa ŋ wɩya di, nɩɩnyʋwasɩ mɛ bɩl bɩ sɩ maakyiye kana ʋ. 36 Ŋ basɩ tɩya ma rɛ anɩɩ ma naa ŋ nɛ, amɛ ma bɩ laa ŋ di. 37 Nal hʋ buloŋ ŋ Kuwo aa kpaa we ŋ nosi tɩyaŋ, ʋ sɩ ko tɩŋa ŋ. Nal hʋ mɛ buloŋ aa ko ŋ lee, ŋ bɩ sɩ maakyiye kile ʋ ta, 38 beewɩya ŋ lɩɩ wɩɩsɩbee ko tuu dɩ ŋ tɩŋ nal hʋ aa tɩma ŋ kyɛrɩ rɛ, ŋ tɩɩ kyɛrɩ daa ŋ ko dɩ ŋ tɩŋa. 39 Nal hʋ aa tɩma ŋ kyɛrɩ rɛ yaa dɩ ŋ ta leŋ dɩ nala hʋ ʋ aa kpaa we ŋ nosi tɩyaŋ kɩdɩgɩ buloŋ ko nyʋgɩsɩ, amɛ dɩ ŋ kyisi ba buloŋ dʋnɩya kyɛtenii, dɩ ba kaŋ mɩɩbol. 40 Wɩɩ hʋ ŋ Kuwo aa kyɛɛ rɛ nyɛ: Dɩ nal hʋ buloŋ aa gyɩma ŋ anɩɩ ŋ yaa Wɩɩsɩ biye rɛ, a laa ŋ wɩya di, dɩ ʋ kaŋ mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii, ka dɩ dʋnɩya kyɛtenii mɛ, dɩ ŋ kyisi ʋ sʋʋ tɩyaŋ dɩ ʋ kaŋ mɩɩbol." 41 Ɛɛ rɛ Gyuuma hʋ piili kɩ gʋrɩmɩ wɩya akuu ʋ aa baa, "Mɩyaŋ nɛ yaa kɩdiiliye hʋ aa lɩɩ wɩɩsɩbee ko tuu." 42 Doŋ nɛ ba baa, "Baal no daa yaa Gyosɛfʋ biye Yesu? Á gyɩŋ ʋ kuwo abee ʋ naa buloŋ nɛ. Ɛɛ rɛ yaŋ lagɩlagɩ no, ʋ baa dɩ ʋ lɩɩ wɩɩsɩbee rɛ a ko tuu?" 43 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ba a baa, "Ma leŋ wɩya gʋrɩmɩɩ. 44 Nal buloŋ bɩ sɩ wuwo ko tɩŋa ŋ see dɩ ŋ Kuwo hʋ aa tɩma ŋ kaŋ ʋ tɩɩna kaŋ ko ŋ lee, ka dɩ ŋ kyisi ʋ tɩɩna sʋʋ tɩyaŋ dʋnɩya kyɛtenii dɩ ʋ kaŋ mɩɩbol. 45 Wɩɩsɩ tɩŋdaala hʋ kɩdɩgɩ sabɩ nyɛ rɛ Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ, a baa, "Wɩɩsɩ sɩ daga nala buloŋ". Nal hʋ buloŋ aa gyegile nɩɩ wɩya hʋ Wɩɩsɩ aa daga ʋ, a gʋnnɩ wɩya ʋ lee, ʋ rɛ sɩ ko kɩ tɩŋa ŋ. 46 Nyɛ bɩ daga anɩɩ nal kɩdɩgɩ buloŋ naa ŋ Kuwo Wɩɩsɩ rɛ, dɩ mɩyaŋ aa lɩɩ Wɩɩsɩ lee dʋŋ daa. 47 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, nal hʋ buloŋ aa laa ŋ wɩya di, ʋ sɩ kaŋ mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. 48 Mɩyaŋ nɛ yaa kɩdiiliye hʋ aa tɩya nala mɩɩbol. 49 Ma naabaala gyɩ dii kɩdiiliye hʋ ba aa yɩrɩ Mana rɛ pogo hʋ tɩyaŋ. Abee gɛɛ buloŋ, ba ha gyɩ sʋba rɛ. 50 Amɛ kɩdiiliye hʋ aa lɩɩ wɩɩsɩbee ko tuu, dɩ nal lɛ dii ba, ʋ bɩ sɩ sʋba. 51 Mɩyaŋ nɛ yaa kɩdiiliye hʋ aa tɩya mɩɩbol, a lɩɩ wɩɩsɩbee ko tuu. Dɩ nal lɛ dii kɩdiiliye no, ʋ sɩ kaŋ mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. Ŋ teŋbii rɛ yaa kɩdiiliye hʋ ŋ aa sɩ kpa tɩya dʋnɩya nala dɩ ba kaŋ mɩɩbol. 52 Yesu aa basɩ gɛɛ, Gyuuma hʋ piili kaŋ wɩɩ hʋ kɩ kpa dɔmɔŋ abee baaŋ a baa, "Ɛɛ rɛ baal no sɩ yaa kpa ʋ teŋ namɩya tɩya ma dɩ á kyaŋ?" 53 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, dɩ mamaa rɛ bɩ kyaŋ mɩyaŋ Nihuwobiŋ Biye teŋ namɩya, a nyʋwa ŋ kyal mɛ, ma bɩ sɩ kaŋ mɩɩbol hʋ aa kaŋ tɔnɔ. 54 Nal hʋ buloŋ aa kyaŋ ŋ teŋ namɩya, a nyʋwa ŋ kyal mɛ, ʋ tɩɩna sɩ kaŋ mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. Dʋnɩya kyɛtenii hʋ mɛ, ŋ sɩ kyisi ʋ tɩɩna sʋʋ tɩyaŋ, dɩ ʋ kaŋ mɩɩbol, 55 beewɩya ŋ teŋ namɩya yaa kɩditɩɩma rɛ, ŋ kyal mɛ yaa kɩnyʋwatɩɩma. 56 Nal hʋ buloŋ aa kyaŋ ŋ teŋ namɩya, a nyʋwa ŋ kyal mɛ, ʋ tɩɩna sɩ we ŋ lee a kaŋ kɩ mʋ deŋdeŋ, dɩ ŋ mɛ we ʋ tɩɩna lee a kaŋ kɩ mʋ deŋdeŋ. 57 Ŋ Kuwo aa yaa mɩɩbol buloŋ tɩɩna rɛ tɩma ŋ, ʋ nyubaanɩŋ nɛ ŋ kaŋ mɩɩbol. Ɛɛ wɩya dɩ nal buloŋ mɛ rɛ kyaŋ ŋ teŋ namɩya, ŋ mɛ sɩ leŋ dɩ ʋ tɩɩna kaŋ mɩɩbol. 58 Kɩdiiliye hʋ aa lɩɩ wɩɩsɩbee ko tuu rɛ nyɛ, ʋ bɩ kɩɩ kɩdiiliye hʋ ma naabaala gyɩ aa dii aŋ ha sʋba hʋ. Nal hʋ buloŋ aa dii kɩdiiliye no, ʋ sɩ kaŋ mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii." 59 Yesu gyɩ aa basɩ wɩya no dɩ ʋ we Kapɛɛnam tɩyaŋ nɛ a kɩ daga nala Gyuuma wɩɩkyʋwaldɩya tɩyaŋ. 60 Nala hʋ gyɩ aa tɩŋ Yesu hal aa nɩɩ wɩya no ʋ aa basa, ba gyeniŋ buloŋ baa, "Wɩya no ʋ aa dagɩ deye rɛ kɩŋkaŋ. Kɩbee rɛ sɩ wuwo tɩŋ ba?" 61 Nal buloŋ gyɩ bɩ basɩ wɩɩ tɩya Yesu ka ʋ gyɩma anɩɩ ʋ hatɩnna hʋ aa gʋrɩmɩ wɩya rɛ, akuu wɩya hʋ ʋ aa basɩ tɩya ba wɩya. Ɛɛ rɛ ʋ pɩyɛsɩ ba a baa, "Wɩya no leŋ ma kɩ kyɛ ma bɩla hal lɛ koo? 62 Ka dɩ mamaa rɛ yaŋ fa naa mɩyaŋ Nihuwobiŋ Biye dɩ ŋ mɩɩgɩ gyɩŋ kɩ mʋ lee hʋ ŋ aa lɩya, ɛɛ rɛ ma sɩ yaa? 63 Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ rɛ aa tɩya ma mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. Nihuwobiŋ dee bɩ kaŋ tɔnɔ buloŋ, beewɩya ʋ bɩ sɩ wuwo tɩya mɩɩbol. Wɩya no ŋ aa basɩ tɩya ma, ba aa rɛ aa leŋ Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ aa tɩya mɩɩbol ko gyʋʋ ma tɩyaŋ. 64 Abee gɛɛ buloŋ ma badɔmɔŋ ha bɩ laa ŋ wɩya di." A lɩɩ saŋa hʋ Yesu aa piile kɩ daga nala buloŋ ʋ gyɩ gyɩŋ nala hʋ aa bɩ laa ʋ wɩya di rɛ, abee nal hʋ aa sɩ kpa ʋ yallɩ. 65 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl baa, "Wɩɩ no wɩya rɛ tɩŋ ŋ basɩ tɩya ma anɩɩ nal buloŋ bɩ sɩ wuwo ko tɩŋa ŋ, dɩ ŋ Kuwo bɩ tɩya ʋ tɩɩna ŋmanɩɩ." 66 Akuu wɩɩ no wɩya, nɩgyamaa hʋ gyɩ aa tɩŋa ʋ tɩyaŋ yʋga gyɩ bɩla hal lɛ. 67 Ɛɛ rɛ Yesu pɩyɛsɩ ʋ hatɩnna fi abee balɩya hʋ a baa, "Aŋka ma mɛ, ma mɛ aa kyɛ dɩ ma mɩɩgɩ ŋ hal lɛ koo?" 68 Ɛɛ rɛ Siimɔŋ Piita baa, "Á Tɩɩna, kɩbee lee rɛ á mɛ sɩ mɩɩgɩ mʋ? Ɩ dʋŋ nɛ kaŋ wɩya hʋ aa tɩya nala mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. 69 Nyɛ kɛ á gyɩma rɛ, a laa di mɛ anɩɩ ɩ rɛ yaa Tɩpʋlʋŋ Tɩɩna hʋ aa lɩɩ Wɩɩsɩ lee." 70 Ɛɛ rɛ Yesu pɩyɛsɩ ba a baa, "Na Mɩyaŋ nɛ lɩɩ ma nala no fi abee balɩya, amɛ ma kɩdɩgɩ yaa Sɩtaanɩ rɛ." 71 Gyudasɩ, Siimɔŋ Isɩkarɔtɩ biibaal hʋ wɩya rɛ ʋ gyɩ basɩ gɛɛ. Gyudasɩ gyɩ yaa Yesu hatɩnna fi abee balɩya hʋ kɩdɩgɩ rɛ, amɛ ʋ rɛ gyɩ sɩ ko kpa Yesu yallɩ.

7

1 Yesu aa basɩ wɩya no buloŋ ko teŋ, ʋ gyɩ sii mʋ we Galili paalʋʋ tɩyaŋ nɛ a kɩ gɔllɩ. Ʋ gyɩ bee kyɛ dɩ ʋ mʋ kɩ gɔllɩ Gyudɩya paalʋʋ tɩyaŋ, beewɩya Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ aa we doŋ fa aa kyɛ ŋmanɩɩ hʋ ba aa sɩ tɩŋa rɛ a wuwo kpʋ ʋ. 2 Saŋa no tɩyaŋ dɩ Gyuuma kyɛbal hʋ ba aa yɩrɩ Gyama Kyɛbal mɛ kpaga. 3 Ɛɛ rɛ Yesu nɩmmabalɩya basɩ tɩya ʋ a baa, "Lɩɩ daha, a mʋ Gyudɩya paalʋʋ, dɩ ɩ hatɩnna na wɩmagɩla hʋ ɩ aa yaa." 4 Beewɩya nal hʋ buloŋ aa kyɛ dɩ ba gyɩma ʋ, ʋ bɩ faŋa kɩ yaa wɩya. Ɛɛwɩya, wɩya no ɩ aa yaa nyɛ, leŋ dɩ dʋnɩya nala buloŋ gyɩma ɩ. 5 Ʋ naabalɩya hʋ tɩɩ mɛ gyɩ bɩ laa ʋ wɩya di, ɛɛ rɛ tɩŋ ba basɩ gɛɛ. 6 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Saŋa hʋ ŋ aa sɩ mʋ doŋ ha bɩ pele. Amɛ ma kɛ aa wuwo ma mʋ doŋ nɛ saŋa buloŋ. 7 Dʋnɩya nala bɩ haasɩ ma, amɛ ba haasɩ ŋ kɛ rɛ, beewɩya, saŋa buloŋ nɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ba anɩɩ ba wɩyaalɩya lɔrɔ rɛ. 8 Ma lɩɩ mʋ gbɩyala hʋ, amɛ ŋ kɛ ha bee mʋ, beewɩya saŋa hʋ aa sɩ pele dɩ ŋ mʋ gbɩyala hʋ ha bɩ pele." 9 Ʋ basɩ gɛɛ rɛ aŋ ha hɔŋ Galili paalʋʋ tɩyaŋ kyɛyɛ baŋmana. 10 Yesu nɩmmabalɩya hʋ aa mʋʋ gbɩyala hʋ ko teŋ, ɛɛ rɛ ʋ dʋŋ mɛ sii mʋ, dɩ nal buloŋ bɩ gyɩma ʋ wɩya doŋ tɩyaŋ. 11 Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ aa we gbɩyala hʋ tɩyaŋ gyɩ deŋ kɩ kyɛ Yesu rɛ doŋ tɩyaŋ, a kɩ pɩyɛsɩ nala a baa, "Lee rɛ ʋ we?" 12 Ɛɛ rɛ nala hʋ aa we gbɩyala hʋ lee gyeniŋ piili a miŋsi a kɩ basɩ Yesu wɩya. Badɔmɔŋ baa, "Ʋ yaa niwelii rɛ." Badɔmɔŋ mɛ baa, "Aayɩ, ʋ aa mʋrɩ nala rɛ." 13 Amɛ ba buloŋ fa aa fá Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ rɛ, ɛɛ rɛ tɩŋ ba faŋa kɩ basɩ ʋ wɩya gɛɛ. 14 Gbɩyala hʋ aa ko mʋ gyʋʋ tʋtʋʋ, ɛɛ rɛ Yesu mʋ gyʋʋ Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ a piili kɩ daga nala. 15 Ʋ aa daga nala hʋ gɛɛ, ʋ yaa Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ aa gyegile kɩ nɩɩ wɩya hʋ nyʋʋfɩyɛlɩ. Doŋ nɛ ba baa, "Ɛɛ rɛ baal no yaa gyɩŋ Gyuuma mɩrɩsɩ kɩŋkaŋ nyɛ, aŋ bɩ gʋnna ba nal buloŋ lee?" 16 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Wɩya no ŋ aa dagɩ lɩɩ Wɩɩsɩ lee rɛ, ŋ lee daa ba lɩɩ. 17 Nal hʋ buloŋ aa yaa siri dɩ ʋ yaa wɩɩ hʋ Wɩɩsɩ aa kyo, ʋ tɩɩna sɩ gyɩma dɩ wɩya hʋ ŋ aa dagɩ lɩɩ Wɩɩsɩ lee rɛ koo ŋ tɩɩ lee rɛ ba lɩɩ. 18 Nal hʋ aa basɩ wɩya ʋ tɩɩ dee tɩyaŋ, ʋ aa basɩ kɩ kyɛ ʋ tɩɩ feŋ nɛ. Amɛ nal hʋ aa kyɛ dɩ nal hʋ aa tɩma ʋ feŋ gyɩŋ, ʋ yaa nɩtɩɩ rɛ, a bee nyɩya wɩya mɛ. 19 Na Moosi biŋ mɩrɩsɩ tɩya ma rɛ dɩ ma kɩ tɩŋa. Amɛ ma kɩdɩgɩ buloŋ bee tɩŋ mɩrɩsɩ no. Bee rɛ yaŋ tɩŋ ma kɩ lʋga dɩ ma kpʋ ŋ?" 20 Ɛɛ rɛ gyamaa hʋ aa we doŋ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Na ʋ kɩɩ gyɩŋbɔmɔ rɛ kana ɩ? Kɩbee rɛ aa kyɛ dɩ ʋ kpʋ ɩ?" 21 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ŋ yaa wɩmagɩl kɩdɩgɩ rɛ ma Kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ, ʋ yaa ma wɩkperii. 22 Amɛ akuu Moosi aa basɩ tɩya ma a baa ma kɩ keri ma biisi pene wɩya, ma aa kɩ keri ma biisi pene rɛ kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ. Moosi daa piili wɩɩ no, ma naabaala rɛ piili ʋ. 23 Dɩ mamaa rɛ yaŋ sɩ wuwo keri biye peŋ kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ akuu ma aa bee kyɛ dɩ ma kyogi Moosi mɩrɩsɩ hʋ wɩya, bee rɛ yaŋ sɩ tɩŋ ma kɩ na baaŋ ŋ nyuu tɩyaŋ akuu ŋ aa tɩɩbɩ nal kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ wɩya. 24 Dɩ nal lɛ yaa wɩɩ, ma ta pese kpa kyogisi tɩya ʋ. Ma bɩɩnɩ wɩɩ hʋ ʋ aa yaa weliŋ na a gyɩŋ ʋ wɩtɩɩ, aŋ na kpa kyogisi tɩya ʋ." 25 Ɛɛ rɛ nala badɔmɔŋ mɛ aa lɩɩ Gyerusalɛm pɩyɛsɩ a baa, "Baal no daa á bee nɩhɩyasɩ kɩ kyɛ dɩ ba kpʋ gɛɛ? 26 Na, ʋ rɛ yaŋ sɩŋ nala tɩyaŋ gɛɛ a kɩ basɩ wɩya, ka nal buloŋ bɩ wuwo basɩ wɩɩ buloŋ, koo nyɛ kɛ Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ laa di rɛ anɩɩ ʋ rɛ yaa Krisita hʋ? 27 Nal buloŋ bɩ sɩ gyɩŋ lee hʋ Krisita hʋ aa lɩya, amɛ á buloŋ nɛ gyɩŋ lee hʋ baal no aa lɩya." 28 Yesu aa daga nala Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ tɩyaŋ gɛɛ, ɛɛ rɛ ʋ pɩyɛsɩ a baa, "Na ma kɔnɩ gyɩma ŋ nɛ, a gyɩŋ lee hʋ ŋ aa lɩya mɛ? Amɛ ŋ tɩɩ dee tɩyaŋ daa ŋ ko. Nal lɛ tɩma ŋ. Nal hʋ mɛ yaŋ aa tɩma ŋ, ʋ yaa Wɩtɩɩ Tɩɩna rɛ. Ma bɩ gyɩma ʋ. 29 Amɛ ŋ kɛ gyɩma ʋ rɛ, beewɩya ʋ lee rɛ ŋ lɩɩ, ʋ rɛ tɩma ŋ." 30 Ɛɛ rɛ ba kɩ kyɛ dɩ ba kana ʋ, amɛ saŋa hʋ ba aa sɩ kana ʋ ha gyɩ bɩ pele. Ɛɛwɩya nal buloŋ bɩ wuwo kpa noŋ dige ʋ. 31 Amɛ nɩgyamaa gyɩ laa ʋ wɩya di rɛ nala hʋ tɩyaŋ aŋ baa, "Ma bɩɩna anɩɩ dɩ Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya rɛ ko, ʋ sɩ yaa wɩmagɩla te baal no?" 32 Farasiima hʋ badɔmɔŋ aa nɩya dɩ nala miŋse kɩ basɩ Yesu wɩya gɛɛ, ɛɛ rɛ ba bee Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ tɩŋ ba laalyuwolo hʋ aa sɩŋ kɩ pɔ Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ dimbee dɩ ba mʋ kaŋ Yesu. 33 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ baa, "Ŋ sɩ we ma lee kyɛyɛ baŋmana, aŋ mɩɩgɩ mʋ nal hʋ aa tɩma ŋ lee. 34 Ma sɩ kyɛ ŋ, amɛ ma bɩ sɩ na ŋ, beewɩya lee hʋ ŋ aa sɩ we, ma bɩ sɩ wuwo mʋ doŋ." 35 Ɛɛ rɛ Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ mɩɩgɩ kɩ pɩyɛsɩ dɔmɔŋ a baa, "Lee rɛ baal no kɩ kyɛ dɩ ʋ mʋ, dɩ á bɩl bɩ sɩ na ʋ. Kapuwo, ʋ aa kyɛ dɩ ʋ mʋ Giriki paalʋʋ hʋ tɩyaŋ Gyuuma aa guwoso rɛ, a kɩ daga nala hʋ aa bɩ yaa Gyuuma. Ba bɩl baa, 36 'Ʋ baa dɩ á sɩ kyɛ ʋ aŋ bɩ sɩ na ʋ, a bɩl baa dɩ á bɩl bɩ sɩ wuwo mʋ lee hʋ mɛ ʋ aa sɩ we. Wɩya no buloŋ ʋ aa basɩ, ba memii rɛ yaa bee?"' 37 Gbɩyala hʋ kyɛtenii kyɛɛ rɛ aa yaa gbɩyala hʋ sɩfɩyaŋ kyɛɛ. Ɛɛ rɛ Yesu sii sɩŋ a heeli baa, "Nal hʋ buloŋ nɩɩnyʋwasɩ aa kana, ʋ tɩɩna ko ŋ lee a nyʋwa nɩɩ." 38 Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ ba basa rɛ a baa, "Nal hʋ buloŋ aa laa ŋ wɩya di, Wɩɩsɩ wɩbii hʋ aa tɩya mɩɩbol sɩ bulo kɩ lɩɩ ʋ tɩɩna tɩya tɩyaŋ anɩɩ nɩɩ aa lɩɩ bulo tɩyaŋ gɛɛ." 39 Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ Yesu aa sɩ kpa we nala hʋ aa laa ʋ di tɩyaŋ wɩya rɛ ʋ kɩ basɩ gɛɛ. Saŋa no tɩyaŋ dɩ ʋ ha gyɩ bɩ kpaa Wiyesi Welii hʋ we ba tɩyaŋ, beewɩya ba ha gyɩ bɩ kpaasɩ ʋ mal daagarɩɩ hʋ nyuu tɩyaŋ dɩ ʋ laa feŋ. 40 Nɩgyamaa hʋ aa nɩɩ wɩya hʋ Yesu aa basa, ba badɔmɔŋ baa, "Baal no rɛ kɔnɩ yaa Wɩɩsɩ Tɩŋdaal hʋ a aa gyegili dɩ ʋ lɩɩ Wɩɩsɩ lee ko." 41 Badɔmɔŋ mɛ baa dɩ ʋ rɛ yaa Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya. Amɛ badɔmɔŋ mɛ baa dɩ Krisita hʋ bɩ sɩ lɩɩ Galili paalʋʋ. 42 Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ ba basa anɩɩ Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya, sɩ yaa Deviti doho nal lɛ, a lɩɩ Bɛtɩlɛhɛm, lee hʋ Deviti aa lɩya. 43 Ɛɛ rɛ nala hʋ kaŋ wɩɩ no kɩ kpa dɔmɔŋ, akuu Yesu wɩya porigi dɔmɔŋ. 44 Ba badɔmɔŋ kɩ kyɛ dɩ ba kaŋ Yesu, amɛ nal buloŋ bɩ wuwo kpa noŋ dige ʋ. 45 Ɛɛ rɛ laalyuwolo hʋ ba aa tʋma dɩ ba mʋ kaŋ Yesu hʋ mɩɩgɩ mʋ Farasiima abee wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ hʋ lee abee nohɩllɩ. Ɛɛ rɛ ba pɩyɛsɩ ba a baa, "Bee rɛ tɩŋ ma bɩ kana ʋ ko?" 46 Ɛɛ rɛ ba baa, "Nal buloŋ ha bɩ maakyiye basɩ wɩya anɩɩ baal no aa basɩ gɛɛ." 47 Nyɛ rɛ Farasiima nɩhɩyasɩ hʋ pɩyɛsɩ ba a baa, "Na ʋ kɩɩ ʋ mʋrɩ ma mɛ rɛ? 48 Ma ha maakyiye nɩɩ dɩ Gyuuma nɩhɩyasɩ koo Farasiima kɩdɩgɩ mɛ ha laa ʋ wɩya di? 49 Amɛ nɩgyamaa no buloŋ aa laŋŋa, kɩdɩgɩ buloŋ bɩ gyɩŋ wɩya hʋ Moosi aa saba biŋ. Ɛɛwɩya Wɩɩsɩ sɩ kʋsɩ ba nyuni." 50 Baal kɩdɩgɩ mɛ rɛ gyɩ we ba tɩyaŋ, ba kɩ yɩrɩ Nikodemu. Ʋ mɛ fa yaa Farasiima kɩdɩgɩ rɛ. Ʋ kɛ fa laa sɩya mʋ Yesu lee rɛ aŋ ka. 51 Ɛɛ rɛ ʋ basɩ tɩya ba a baa, "Á mɩra bɩ daga dɩ á kpa kyogisi tɩya nal dɩ ʋ rɛ yaa wɩɩ, see dɩ á laa sɩya nɩɩ tɩɩna nyʋwa, a gyɩŋ wɩɩ hʋ ʋ aa yaa." 52 Ɛɛ rɛ Farasiima hʋ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ mɛ yaa Galili tɩɩna rɛ koo? Dɩ ɩ rɛ deŋ Wɩɩsɩ teŋ hʋ tɩyaŋ, ɩ sɩ na anɩɩ Wɩɩsɩ tɩŋdaala hʋ kɩdɩgɩ buloŋ bɩ maakyiye lɩɩ Galili." 53 Ɛɛ rɛ ka ba buloŋ sii pɩsa, a mʋ ba dɩɩsɩ.

8

1 Nala hʋ buloŋ aa mʋʋ ko teŋ, Yesu mɛ kpa mʋ gyɩŋ Olivi dogimo hʋ. 2 Ʋ sɩgballɩya kyɩkyʋwala, ʋ bɩl mɩɩgɩ mʋ a gyʋʋ Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ. Nyɛ rɛ nala hʋ buloŋ aa we doŋ ko gol-ʋ, ʋ hɔŋ, a bɩl piili kɩ daga ba. 3 Ɛɛ rɛ Wɩɩsɩ teŋ dɩdagɩla abee Farasiima kaŋ haaŋ kɩdɩgɩ ko gyʋʋ. Ba kaŋ haaŋ no sɔŋsɔŋ tɩyaŋ nɛ. Nyɛ rɛ ba leŋ haaŋ hʋ sii sɩŋ ba buloŋ sɩya tɩyaŋ. 4 Ɛɛ rɛ ba basɩ tɩya Yesu a baa, "Nɩhɩyawʋ, haaŋ no kaŋ bala rɛ, ka á kana ʋ dɩ ʋ bee badɩma pɩna. 5 Moosi mɩrɩsɩ hʋ daga anɩɩ dɩ haaŋ buloŋ nɛ ko yaa gɛɛ, dɩ á yaga ʋ tɩɩna kpʋ abee bʋwa. Ɛɛ rɛ ɩ mɛ na?" 6 Ba basɩ gɛɛ dɩ ba ŋmaa Yesu fuu na rɛ, a wuwo na ŋmanɩɩ a kana ʋ anɩɩ ʋ kyogo rɛ. Ɛɛ rɛ Yesu kaŋ nyuu kyugili, aŋ kaŋ ʋ nonii kɩ sabɩ kɩna taŋha tɩyaŋ. 7 Nyɛ rɛ ka ba ha sɩŋ, a kɩ pɩyɛsɩ ʋ wɩya. Doŋ tɩyaŋ nɛ Yesu kaŋ ʋ nyuu gye, a basɩ tɩya ba a baa, "Dɩ nal lɛ we ma tɩyaŋ daha a ha bɩ maakyiye yaa wɩbɔŋ, ma leŋ dɩ ʋ tɩɩna laa sɩya kpa bʋyɩ a yaga haaŋ no." 8 Ɛɛ rɛ ʋ bɩl kaŋ ʋ nyuu kyugili a bɩl kaŋ ʋ nonii a kɩ sabɩ kɩna taŋha tɩyaŋ. 9 Ba aa nɩɩ wɩɩ hʋ ʋ aa basa, ba buloŋ mɩɩgɩ fá kɩŋ kɩŋ. Ba tɩyaŋ nɩhɩyasɩ rɛ gyɩ laa sɩya fá aŋ leŋ Yesu bee haaŋ hʋ dʋŋ gyamaa hʋ sɩya tɩyaŋ. 10 Ɛɛ rɛ Yesu kaŋ ʋ nyuu gye, a pɩyɛsɩ haaŋ hʋ a baa, "Lee rɛ nala hʋ we? Ɛɛ kɛ nal buloŋ bɩ kaa ʋ aa sɩ kpa kyogisi tɩya ɩ a maga dɩ ba kpʋ ɩ?" 11 Nyɛ rɛ haaŋ hʋ baa dɩ nal buloŋ bɩl bɩ kaa. Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Tɔɔ, ŋ mɛ bɩ sɩ kpa kyogisi aa maga ba kpʋ ɩ a tɩya ɩ. Amɛ kɩ mʋ aŋ ta bɩl kɩ yaa wɩbɔmɔ." 12 Nyɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya Farasiima hʋ a baa, "Mɩyaŋ nɛ yaa dʋnɩya nala pʋlʋŋ. Nal hʋ buloŋ aa tɩŋa ŋ, ʋ tɩɩna bɩ sɩ maakyiye vala bilhuu tɩyaŋ. Ʋ tɩɩna sɩ kaŋ pʋlʋŋ hʋ aa tɩya nala mɩɩbol." 13 Ɛɛ rɛ Farasiima hʋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Ɩ tɩɩ rɛ yaa ɩ tɩɩ daŋsɩya tɩɩna gɛɛ. Wɩya hʋ ɩ aa basɩ bɩ kaŋ tɔnɔ kɩdɩgɩ buloŋ." 14 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Dɩ mɩyaŋ nɛ yaa ŋ tɩɩ daŋsɩya tɩɩna mɛ, wɩɩ hʋ ŋ aa basɩ yaa wɩtɩɩ rɛ, beewɩya ŋ gyɩŋ lee hʋ ŋ aa lɩya rɛ, a gyɩŋ lee hʋ mɛ ŋ aa mʋʋ. Amɛ ma kɛ bɩ gyɩŋ lee hʋ ŋ aa lɩya, a bɩ gyɩŋ lee hʋ mɛ ŋ aa mʋʋ. 15 Dʋnɩya nala hakɩla rɛ ma aa kpa kɩ di nala sarɩya a kpa kyogisi tɩya ba. Amɛ ŋ kɛ bɩ kpaa kyogisi kɩ tɩya nal buloŋ. 16 Dɩ mɩyaŋ nɛ kpaa kyogisi tɩya nal mɛ, ʋ yaa wɩtɩɩ rɛ, beewɩya ŋ dʋŋ daa kpaa kyogisi kɩ tɩya ʋ tɩɩna, amɛ nal hʋ aa tɩma ŋ pɛɛ ŋ tɩyaŋ nɛ wɩɩ no tɩyaŋ. 17 Mɩrɩsɩ hʋ Moosi fa aa bine daga anɩɩ dɩ nala balɩya rɛ yaa wɩɩ daŋsɩya anɩɩ ʋ yaa wɩtɩɩ rɛ, ɛɛ daga anɩɩ wɩɩ hʋ kɔnɩ yaa wɩtɩɩ rɛ. 18 Ŋ yaa ŋ tɩɩ daŋsɩya tɩɩna rɛ, ŋ Kuwo hʋ aa tɩma ŋ mɛ yaa ŋ daŋsɩya tɩɩna." 19 Ɛɛ rɛ ba pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Lee rɛ ɩ Kuwo hʋ we?" Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Ma kɔnɩ bɩ gyɩma ŋ, a bɩ gyɩŋ ŋ Kuwo mɛ. Dɩ mamaa rɛ fa gyɩma ŋ, ma fa sɩ gyɩŋ ŋ Kuwo mɛ." 20 Saŋa hʋ Yesu aa basɩ wɩya no buloŋ kɩ tɩya nala Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ tɩyaŋ gɛɛ dɩ ʋ gyɩ yaŋ kpaga lee hʋ ba aa kpa wɩɩsʋlɩɩ gbaŋsɩ hʋ kɩ biŋ nɛ. Amɛ nal buloŋ gyɩ bɩ kana ʋ, beewɩya saŋa hʋ ba aa sɩ kana ʋ ha gyɩ bɩ pele. 21 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya nala hʋ a baa, "Ŋ sɩ mʋ. Ma sɩ pɩya sɩya kyɛ ŋ, amɛ ma sɩ sʋba ma wɩbɔmɔ tɩyaŋ. Lee hʋ ŋ aa mʋʋ, ma bɩ sɩ wuwo mʋ doŋ." 22 Ɛɛ rɛ Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ pɩyɛsɩ dɔmɔŋ a baa, "Ʋ baa dɩ á bɩ sɩ wuwo mʋ lee hʋ ʋ aa mʋʋ. Ʋ yaŋ basa magɩsɩ anɩɩ ʋ sɩ kpʋ ʋ tɩɩ rɛ koo ɛɛ rɛ ʋ basɩ nyɛ?" 23 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ba a baa, "Taŋhanyuu daha rɛ ma lɩɩ, amɛ ŋ kɛ lɩɩ wɩɩsɩbee rɛ. Ma yaa dʋnɩya no nala rɛ, amɛ ŋ kɛ bɩ lɩɩ dʋnɩya no. 24 Ɛɛ rɛ tɩŋ ŋ gyɩ laa sɩya basɩ tɩya ma anɩɩ ma sɩ sʋba ma wɩbɔmɔ tɩyaŋ. Ma kɔnɩ yaŋ sɩ sʋba ma wɩbɔmɔ tɩyaŋ, dɩ ma ko bɩ laa di anɩɩ mɩyaŋ nɛ yaa nal hʋ ŋ aa baa ŋ yaa." 25 Ɛɛ rɛ ba pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Aŋnɛ nɛ rɛ yaa ɩ?" Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Piili hʋ tɩyaŋ buloŋ nɛ ŋ daga ma nal hʋ ŋ aa yaa. 26 Ŋ kaŋ wɩya yʋga rɛ ŋ aa sɩ wuwo tɩŋ ba tɩyaŋ a kpa kyogisi tɩya ma. Amɛ nal hʋ aa tɩma ŋ, ʋ kɔnɩ yaa Wɩtɩɩ Tɩɩna rɛ. Wɩya hʋ ŋ aa nɩya ʋ nyʋwa tɩyaŋ, ba dʋŋ nɛ ŋ basɩ kɩ tɩya dʋnɩya nala." 27 Ʋ aa basɩ gɛɛ, nala hʋ ha fa bɩ gyɩma anɩɩ ʋ Kuwo Wɩɩsɩ wɩya rɛ ʋ basɩ tɩya ba gɛɛ. 28 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Dɩ mamaa rɛ kaŋ mɩyaŋ Nihuwobiŋ Biye kpaasɩ mal daagarɩɩ tɩyaŋ, ma sɩ gyɩma anɩɩ mɩyaŋ nɛ yaa nal hʋ ŋ aa baa ŋ yaa. Ɛɛ mɛ tɩyaŋ nɛ ma sɩ tɩŋ gyɩma anɩɩ ŋ bee yaa wɩɩ buloŋ ŋ tɩɩ dee tɩyaŋ, amɛ wɩya hʋ ŋ Kuwo aa daga ŋ nɛ ŋ kɩ basɩ. 29 Nal hʋ mɛ aa tɩma ŋ ʋ bɩ vɩya ŋ ta, ʋ we ŋ lee rɛ, beewɩya saŋa buloŋ ŋ aa kɩ yaa wɩya hʋ aa fɩyɛlɩ ʋ teŋ nɛ." 30 Ʋ wɩbasɩɩ no gyɩ leŋ nala yʋga laa ʋ wɩya di rɛ. 31 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya nala hʋ aa laa ʋ wɩya di a baa, "Dɩ mamaa rɛ gyegile kɩ nɩɩ ŋ nyʋwa, ma kɔnɩ yaa ŋ hatɩnna rɛ. 32 Ma sɩ gyɩŋ Wɩɩsɩ wɩtɩɩ hʋ, dɩ wɩtɩɩ no leŋ dɩ ma tɩŋ ma tɩɩ." 33 Ɛɛ rɛ nala hʋ mɛ baa, "Á yaa Abɩraham doho nala rɛ. Á ha bɩ maakyiye yaa nal buloŋ yosi. Bee rɛ yaŋ tɩŋ ɩ baa dɩ á sɩ tɩŋ á tɩɩ?" 34 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, nal hʋ kɛ buloŋ aa yaa wɩbɔmɔ, ʋ tɩɩna yaa wɩbɔmɔ yoŋ nɛ. 35 Dɩ yoŋ nɛ we nal dɩya tɩyaŋ, ʋ bɩ sɩ wuwo yaa dɩya hʋ doho nal tɩɩ. Amɛ dɩ dɩya hʋ tɩɩna rɛ kaŋ biye, biye hʋ kɛ aa yaa dɩya hʋ doho nal lɛ a kɩ mʋ deŋdeŋ. 36 Dɩ mɩyaŋ Wɩɩsɩ Biye rɛ laa ma ta dɩ ma tɩŋ ma tɩɩ, ma kɔnɩ aa tɩŋ ma tɩɩ rɛ. 37 Ŋ gyɩma anɩɩ ma yaa Abɩraham doho nala rɛ, aŋka ma kɩ kyɛ dɩ ma kpʋ ŋ, beewɩya wɩya hʋ ŋ aa daga ma bɩ gyʋʋ ma dɩgɩna. 38 Wɩya hʋ ŋ kuwo aa daga ŋ nɛ ŋ kɩ basɩ, ka ma mɛ kɩ yaa wɩya hʋ ma kuwo aa daga ma dɩ ma kɩ yaa." 39 Ɛɛ rɛ ba basɩ tɩya ʋ a baa, "Abɩraham nɛ yaa á kuwo." Ɛɛ rɛ Yesu mɛ baa, "Dɩ mamaa rɛ kɔnɩ fa yaa Abɩraham biisi, ɛɛ kɛ ma fa sɩ kɩ yaa wɩya hʋ Abɩraham fa aa yaa. 40 Ŋ kɛ sɩfɩyaŋ buloŋ nɛ yaa dɩ ŋ basɩ Wɩɩsɩ wɩtɩɩ hʋ ʋ aa kpaa tɩya ŋ dɩ ŋ basɩ tɩya ma, ka ma ha kɩ kyɛ dɩ ma kpʋ ŋ. Amɛ Abɩraham kɛ bɩ yaa nyɛ. 41 Ma aa yaa wɩya hʋ ma kuwo aa yaa rɛ." Ɛɛ rɛ ba baa, "Á yaa Wɩɩsɩ biisi tɩɩ rɛ. Wɩɩsɩ dʋŋ nɛ yaa á kuwo á aa kana." 42 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Dɩ Wɩɩsɩ rɛ kɔnɩ fa yaa ma Kuwo, ma fa sɩ kyo ŋ wɩya, beewɩya, Wɩɩsɩ lee rɛ ŋ lɩɩ ko we daha. Ŋ tɩɩ dee tɩyaŋ daa ŋ ko. Ʋ rɛ tɩma ŋ. 43 Bee rɛ yaŋ tɩŋ ma bɩ gyɩŋ wɩya hʋ ŋ aa basa memii? Ma bee kyɛ dɩ ma gyegile nɩɩ wɩya hʋ ŋ aa basɩ. Ɛɛ rɛ tɩŋ ma bɩ gyɩŋ ba memii gɛɛ. 44 Ma kuwo rɛ yaa Sɩtaanɩ. Ɛɛ rɛ tɩŋ ma aa kɩ kyɛ dɩ ma kɩ yaa ʋ teŋfɩyɛl wɩya. A lɩɩ dʋnɩya lipiilii buloŋ, ʋ yaa nɩkpʋʋl lɛ. Ʋ tɩɩ paalɩ bɩ kaŋ wɩtɩɩ, beewɩya wɩtɩɩ buloŋ tuwo ʋ tɩyaŋ. Dɩ ʋ rɛ aa nyɩya wɩya, ʋ kɩyɩ rɛ paalɩ gɛɛ. Beewɩya ʋ yaa wɩnyɩyɛl lɛ, a yaa wɩnyɩyɛla buloŋ kuwo mɛ. 45 Amɛ ŋ aa basɩ wɩtɩɩ hʋ wɩya rɛ tɩŋ ma bɩ laa ŋ wɩya di. 46 Ma kɩbee rɛ sɩ wuwo daga wɩbɔŋ hʋ ŋ ha aa maakyiye yaa? Dɩ mɩyaŋ nɛ aa basɩ wɩtɩɩ, bee rɛ yaŋ tɩŋ ma bɩ laa ŋ wɩya di? 47 Nal hʋ buloŋ aa lɩɩ Wɩɩsɩ lee aa gyegile kɩ nɩɩ wɩya hʋ Wɩɩsɩ aa basɩ rɛ. Ma kɛ bɩ lɩɩ Wɩɩsɩ lee, ɛɛ rɛ tɩŋ ma bɩ gyegile kɩ nɩɩ Wɩɩsɩ wɩya." 48 Ɛɛ rɛ Gyuuma hʋ basɩ tɩya Yesu a baa, "Á kɔnɩ aa baa dɩ ɩ yaa Samaarɩya tɩɩna, ka gyɩŋbɔŋ mɛ kana ɩ hʋ, ʋ yaa wɩtɩɩ rɛ." 49 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Gyɩŋbɔŋ tuwo ŋ tɩyaŋ. Amɛ ŋ aa tɩya ŋ Kuwo gyɩrɩma rɛ, aŋka ma kɛ bee tɩya ŋ gyɩrɩma. 50 Ŋ bɩ kyɛɛ feŋ kɩ tɩya ŋ tɩɩ. Amɛ nal lɛ we doŋ a kyɛ feŋ kɩ tɩya ŋ. Ʋ rɛ yaŋ sɩ di nala hʋ aa vɩya ŋ wɩya sarɩya abee wɩtɩɩ a kpa kyogisi tɩya ba. 51 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, nal hʋ buloŋ aa tɩŋa ŋ nyʋwa, ʋ bɩ sɩ maakyiye sʋba." 52 Ɛɛ rɛ Gyuuma hʋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Nyɛ kɛ, á yaŋ paalɩ gyɩma anɩɩ gyɩŋbɔŋ nɛ kɔnɩ kana ɩ. Abɩraham sʋba rɛ. Wɩɩsɩ tɩŋdaala hʋ mɛ sʋba. Aŋka ɩ baa dɩ nal hʋ buloŋ aa tɩŋa ɩ nyʋwa bɩ sɩ maakyiye sʋba. 53 Á kuwo Abɩraham tɩɩ gba sʋba rɛ. Ɩ yaŋ bɩɩna nɩɩ ɩ rɛ tee ʋ koo? Wɩɩsɩ tɩŋdaala hʋ mɛ sʋba. Aŋnɛ rɛ yaŋ yaa ɩ kɛ?" 54 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ba a baa, "Dɩ mɩyaŋ nɛ fa kyɛɛ feŋ kɩ tɩya ŋ tɩɩ, haŋ feŋ hʋ fa bɩ sɩ kaŋ tɔnɔ buloŋ. Ŋ Kuwo rɛ yaa nal hʋ aa tɩya ŋ feŋ, nal hʋ tɩɩ ma aa baa dɩ ʋ rɛ yaa ma Wɩɩsɩ hʋ. 55 Ma ha bɩ maakyiye gyɩma ʋ amɛ ŋ kɛ gyɩma ʋ rɛ. Dɩ mɩyaŋ nɛ baa ŋ bɩ gyɩma ʋ, ŋ yaa wɩnyɩyɛl lɛ anɩɩ ma mɛ aa yaa wɩnyɩyɛla gɛɛ. Ŋ gyɩma ʋ rɛ a kɩ tɩŋa ʋ nyʋwa mɛ. 56 Ma naabaa Abɩraham gyɩ aa lurimi na a gyɩma anɩɩ ŋ sɩ ko dʋnɩya, ʋ teŋ gyɩ fɩyɛlɩ rɛ weliŋ ŋ koyi wɩya." 57 Ɛɛ rɛ Gyuuma hʋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Ɩ ha paalɩ bɩ pele bɩsɩ mɔllɩbalɩya bee fi. Ɛɛ rɛ ɩ yaŋ yaa a na Abɩraham?" 58 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, ka dɩ ba na lʋl Abɩraham, dɩ ŋ kɛ foŋ we doŋ nɛ." 59 Ɛɛ rɛ ba paa bʋwa dɩ ba yaga ʋ, ʋ faŋa a lʋwɔlɩ lɩɩ Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ tɩyaŋ.

9

1 Yesu aa kpaa ŋmanɩɩ vala kɩ mʋ hʋ tɩyaŋ nɛ, ʋ na baal kɩdɩgɩ ba aa lʋla ʋ dɩ ʋ nyʋlɩma. 2 Ɛɛ rɛ Yesu hatɩnna pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Nɩhɩyawʋ, bee rɛ tɩŋ ba lʋl baal no dɩ ʋ nyʋlɩma? Baal hʋ tɩɩ wɩbɔmɔ rɛ tɩŋ koo ʋ kuwo bee ʋ naa wɩbɔmɔ rɛ tɩŋ?" 3 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Baal no nyʋlʋŋsɩ hʋ bɩ lɩɩ ʋ tɩɩ wɩbɔmɔ tɩyaŋ koo ʋ kuwo bee ʋ naa wɩbɔmɔ tɩyaŋ. Ʋ nyʋlɩma rɛ dɩ Wɩɩsɩ wuwo tɩŋ gɛɛ tɩyaŋ a daga ʋ dee. 4 Á aa we pʋlʋŋ tɩyaŋ nyɛ, ma leŋ dɩ á kɩ yaa wɩya hʋ nal hʋ aa tɩma ŋ aa baa dɩ á kɩ yaa. Bilhuu sɩ ko dɩ nal buloŋ bɩl bɩ sɩ wuwo yaa wɩɩ buloŋ. 5 Ŋ ha aa we dʋnɩya tɩyaŋ nyɛ, mɩyaŋ nɛ yaa dʋnɩya nala pʋlʋŋ." 6 Yesu aa basɩ gɛɛ ko teŋ, ʋ tʋ naŋtʋwɔl biŋ taŋha, a kaŋ buu buu, a paa taa baal hʋ sɩya, aŋ basɩ tɩya ʋ a baa, 7 "Sii tuu Silom fuwo hʋ a sɔmɔ ɩ sɩya." (Silom memii rɛ yaa tɩmɩɩ). Ɛɛ rɛ baal hʋ sii tuu fuwo hʋ, a yaa nɩɩ sɔmɔ ʋ sɩya. Ʋ sɩya suri doŋ, ʋ mɩɩgɩ mʋ dɩya. 8 Ɛɛ rɛ ʋ bee nala hʋ aa gyʋʋ kɩ kpaga dɔmɔŋ, abee nala hʋ buloŋ fa aa naa baal no dɩ ʋ fa aa kɩ sʋla kɩna, ba kɩ pɩyɛsɩ dɔmɔŋ a baa, "Baal no daa fa aa hɔŋ kɩ sʋla kɩna gɛɛ?" 9 Badɔmɔŋ baa dɩ ʋ rɛ, badɔmɔŋ mɛ baa dɩ ʋ daa, dɩ ba ta kɩɩ dɔmɔŋ nɛ. Ɛɛ rɛ baal hʋ tɩɩ baa "Mɩyaŋ nɛ gɛɛ." 10 Ɛɛ rɛ ba pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɛɛ rɛ ɩ yaa a wuwo kɩ na nyɛ kɛ." 11 Ɛɛ rɛ baal hʋ baa, "Baal hʋ ba aa yɩrɩ Yesu, ʋ rɛ buu taŋha a paa taa ŋ sɩya, aŋ baa dɩ ŋ tuu Silom fuwo hʋ a yaa nɩɩ sɔmɔ. Ɛɛ rɛ ŋ tuu sɔmɔ, ŋ sɩya pirigi suri." 12 Ɛɛ rɛ ba pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Lee tɩyaŋ nɛ ʋ we?" Baal hʋ baa, "Ŋ bɩ gyɩma". 13 Ɛɛ rɛ ba kaŋ baal hʋ fa aa nyʋlɩma a mʋ Farasiima hʋ lee. 14 Kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ rɛ Yesu gyɩ buu taŋha a paa taa baal hʋ sɩya ba suri gɛɛ. 15 Ɛɛ rɛ Farasiima hʋ mɛ bɩl pɩyɛsɩ baal hʋ gɛɛ ʋ aa yaa ʋ sɩya suri. Baal hʋ basɩ tɩya ba a baa, "Taŋha rɛ ʋ buu a paa taa ŋ sɩya, ŋ mʋ sɔmɔ ta ŋ sɩya suri." 16 Ɛɛ rɛ Farasiima hʋ badɔmɔŋ baa, "Baal hʋ aa yaa wɩɩ no, Wɩɩsɩ daa tɩma ʋ, beewɩya ʋ bee tɩŋ á Kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ sɩŋsɩ." Ɛɛ rɛ badɔmɔŋ mɛ baa, "Ɛɛ rɛ nal hʋ aa yaa wɩbɔŋyaal sɩ wuwo kɩ yaa wɩmagɩla no?" Doŋ nɛ nyʋʋtaaduwo gyʋʋ ba, ba porigi dɔmɔŋ. 17 Ɛɛ rɛ Farasiima hʋ bɩl pɩyɛsɩ baal hʋ a baa, "Ka ɩ baa ʋ suri ɩ sɩya rɛ, aŋnɛ rɛ ɩ bɩɩnɩ anɩɩ ʋ yaa?" Nyɛ rɛ baal hʋ baa "Ʋ yaa Wɩɩsɩ tɩŋdaala lɛ." 18 Amɛ Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ fa bee kyɛ dɩ ba laa di anɩɩ baal hʋ fa kɔnɩ nyʋlɩma rɛ, aŋ mɩɩgɩ ko kɩ na gɛɛ, see dɩ ba na ʋ kuwo bee ʋ naa. 19 Nyɛ rɛ ba tɩŋ yɩrɩ baal hʋ nɩɩna abee ʋ kuwo a pɩyɛsɩ ba a baa, "Ma biye rɛ nyɛ? Ma baa dɩ ma lʋla ʋ dɩ ʋ nyʋlɩma rɛ? Ɛɛ rɛ ʋ yaŋ yaa a kɩ na nyɛ kɛ?" 20 Ɛɛ rɛ ba baa, "Á gyɩma anɩɩ á biye rɛ nyɛ. Á gyɩma anɩɩ á lʋla ʋ dɩ ʋ nyʋlɩma rɛ. 21 Amɛ ɛɛ hʋ ʋ aa yaa ʋ sɩya suri kɛ, á bɩ gyɩma. Á bɩ gyɩŋ nal hʋ mɛ aa leŋ ʋ sɩya suri. Ma kɩ pɩyɛsɩ ʋ, ʋ hɩyasa rɛ. Ʋ aa wuwo ʋ basɩ wɩya rɛ ʋ tɩɩ." 22 Baal hʋ kuwo abee ʋ naa fa aa fá Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ rɛ, ɛɛ rɛ tɩŋ ba basɩ gɛɛ. Beewɩya Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ fa baa dɩ nal hʋ buloŋ ko baa Yesu rɛ yaa Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya, dɩ ba sɩ kile ʋ tɩɩna ta ba wɩɩkyʋwaldɩya tɩyaŋ. 23 Biye hʋ nɩɩna bee ʋ kuwo gyɩŋ gɛɛ tɩyaŋ nɛ, ɛɛ rɛ tɩŋ ba baa dɩ ʋ hɩyasa rɛ, dɩ ba pɩyɛsɩ ʋ gɛɛ. 24 Ɛɛ rɛ Farasiima hʋ bɩl yɩrɩ baal hʋ fa aa nyʋlɩma hʋ a baa, "Á gyɩma anɩɩ baal no yaa wɩbɔŋyaal lɛ. Wɩɩsɩ sɩya tɩyaŋ, basɩ wɩtɩɩ tɩya ma." 25 Baal hʋ baa, "Ŋ kɛ bɩ gyɩma dɩ baal no yaa wɩbɔŋyaal koo ʋ bɩ yaa wɩbɔŋyaal. Amɛ wɩɩ hʋ ŋ kɛ aa gyɩma rɛ nyɛ: Ŋ fa nyʋlɩma rɛ, amɛ lagɩlagɩ no ŋ aa naa rɛ." 26 Ɛɛ rɛ ba pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɛɛ rɛ ʋ yaa ɩ, ɩ sɩya suri?" 27 Ɛɛ rɛ baal hʋ basɩ tɩya ba a baa, "Ŋ laa sɩya basɩ tɩya ma rɛ, ka ma bɩ gyegile nɩɩ. Bee rɛ tɩŋ ma bɩl kɩ kyɛ dɩ ma nɩɩ? Ma mɛ aa kyɛ dɩ ma yaa ʋ hatɩnna rɛ koo?" 28 Ɛɛ rɛ ba tʋʋsɩ ʋ weliŋ aŋ baa, "Ɩ rɛ yaa baal no hatɩnnɩ, amɛ á kɛ yaa Moosi hatɩnna rɛ. 29 Á gyɩma anɩɩ Wɩɩsɩ fa basɩ wɩya tɩya Moosi rɛ, amɛ baal no kɛ, á gba bɩ gyɩŋ lee hʋ ʋ aa lɩya." 30 Ɛɛ rɛ baal hʋ baa, "Ma na wɩkperii ga! Ma bɩ gyɩŋ lee hʋ ʋ aa lɩya, amɛ ʋ rɛ suri ŋ sɩya. 31 Á gyɩma anɩɩ Wɩɩsɩ bɩ gyegile kɩ nɩɩ wɩbɔŋyaala nyʋwa. Ʋ aa gyegili kɩ nɩɩ nala hʋ aa fá ʋ rɛ, aŋ pɛ kɩ yaa wɩya hʋ ʋ aa kyo. 32 Dʋnɩya aa piile buloŋ, ma ha nɩya ba baa dɩ nal suri nal ba aa lʋla dɩ ʋ nyʋlɩma sɩya? 33 Dɩ baal no fa bɩ lɩɩ Wɩɩsɩ lee, ʋ fa bɩ sɩ wuwo yaa wɩɩ buloŋ." 34 Ɛɛ rɛ ba basɩ tɩya baal hʋ a baa, "Ba paalɩ kɩ lʋla ɩ dɩ ɩ yaa wɩbɔŋyaal lɛ, ka ɩ mɛ yaŋ kɩ kyɛ dɩ ɩ daga ma koo?" Ɛɛ rɛ ba kile ʋ ta ʋ lɩɩ Wɩɩkyʋwaldɩya hʋ tɩyaŋ. 35 Yesu aa nɩya dɩ ba kile baal hʋ ta Wɩɩkyʋwaldɩya hʋ tɩyaŋ, ʋ mʋ kyɛ na ʋ a pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ laa Nihuwobiŋ Biye hʋ wɩya di rɛ?" 36 Ɛɛ rɛ baal hʋ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Aŋnɛ rɛ gɛɛ? Daga ŋ tɩɩna, ŋ nɩhɩyawʋ, dɩ ŋ laa ʋ wɩya di." 37 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Ɩ foŋ na ʋ rɛ. Ʋ rɛ yaa nal hʋ aa basɩ wɩya ɩ lee nyɛ." 38 Ɛɛ rɛ baal hʋ tuu gbinni Yesu sɩya tɩyaŋ, a kyʋwalɩ ʋ aŋ baa, "Ŋ Tɩɩna, ŋ laa ɩ di rɛ." 39 Nyɛ rɛ Yesu baa, "Ŋ ko dʋnɩya rɛ dɩ dʋnɩya nala na ba wɩbɔmɔ, ka dɩ ŋ leŋ nala hʋ aa nyʋlɩma sɩyasɩ suri, ka nala hʋ mɛ aa baa dɩ ba sɩya suro dɩ ba mɛ nyʋlɩmɩ." 40 Farasiima badɔmɔŋ mɛ fa aa sɩŋ doŋ, aŋ nɩɩ Yesu aa basɩ gɛɛ, ba pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ bɩɩna anɩɩ á mɛ nyʋlɩma rɛ koo?" 41 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Dɩ mamaa rɛ fa nyʋlɩma, ma fa bɩ sɩ kaŋ wɩkyogii buloŋ. Amɛ ma foŋ aa baa dɩ ma aa naa nyɛ, a gyɩŋ wɩtɩɩ hʋ, ɛɛ rɛ tɩŋ ma ha we ma kyogisi tɩyaŋ."

10

1 Ɛɛ rɛ Yesu maga namaga a baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, nal hʋ buloŋ aa bɩ tɩŋ dimbeenyʋwa hʋ a gyʋʋ pedɩya hʋ, aŋ wile tɩŋ gyekariya gyʋʋ, ʋ tɩɩna yaa gaal lɛ, a kɩ fasɩ nala kɩna mɛ. 2 Amɛ nal hʋ aa tɩŋ pedɩya hʋ dimbeenyʋwa gyʋʋ, ʋ tɩɩna rɛ yaa piyese hʋ tɩɩna. 3 Pedɩya didenni hʋ aa suri pedɩya hʋ dimbeenyʋwa rɛ a tɩya ʋ. Piyese hʋ mɛ gyɩŋ ʋ taal. Piyesi hʋ tɩɩna aa yɩrɩ ba kɩdɩgɩ buloŋ feŋ nɛ, a laa ba sɩya a kaŋ ba lɩɩ. 4 Dɩ ʋ rɛ ko kaŋ ba buloŋ lɩɩ teŋ, ʋ aa laa ba sɩya rɛ, ka piyese hʋ kɩ tɩŋa ʋ hal, beewɩya ba gyɩŋ ʋ taal lɛ. 5 Ba bɩ sɩ laa nyʋwa tɩŋ nɩdʋma hal, see dɩ ba mɩɩgɩ fá tɩɩna hal tɩyaŋ, beewɩya ba bɩ gyɩŋ ʋ taal." 6 Yesu gyɩ maga namaga no tɩya ba rɛ, amɛ ba gyɩ bɩ gyɩŋ wɩɩ hʋ ʋ aa basɩ tɩya ba memii. 7 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ba a baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, mɩyaŋ nɛ yaa pedɩya hʋ dimbeenyʋwa. 8 Nala hʋ buloŋ aa laa sɩya ko ŋ tɩyaŋ a nyɩya wɩya baa dɩ Wɩɩsɩ rɛ tɩŋ ba, ba buloŋ yaa gaala rɛ, a kɩ fasɩ nala kɩna mɛ, piyese hʋ mɛ bee tɩŋ ba nyʋwa. 9 Mɩyaŋ nɛ yaa dimbeenyʋwa hʋ. Nal hʋ buloŋ aa tɩŋa ŋ tɩyaŋ a kɩ gyʋʋ, ŋ sɩ pɔ ʋ weliŋ. Ʋ sɩ lɩɩ aŋ mɩɩgɩ ko kɩ gyʋʋ abee laaŋfɩya, a na kɩdiweliye mɛ kɩ di. 10 Gaal hʋ kɛ ko dɩ ʋ gaa rɛ, a kpʋ, aŋ kyogi kyogisi, amɛ ŋ kɛ ko rɛ dɩ nala hʋ aa tɩŋa ŋ nyʋwa kaŋ mɩɩbol aa kaŋ tɔnɔ." 11 Yesu bɩl baa, "Mɩyaŋ nɛ yaa pedaalwelii hʋ. Pedaalwelii aa kpa ʋ mɩɩbol lenni sʋʋ rɛ ʋ piyese wɩya. 12 Amɛ nal hʋ ba aa kpaa ʋ kɩ daa piyese hʋ a kɩ laa tuno, ʋ tɩɩna daa tɩŋ piyese hʋ. Ɛɛwɩya dɩ ʋ rɛ ko na gboo dɩ ʋ aa ko, ʋ aa vɩya piyese hʋ ta rɛ aŋ fá. Gboo hʋ aa ko kaŋ kɩdɩgɩ rɛ aŋ ŋmaa kɩkaalɩya hʋ buloŋ pɩsa. 13 Ʋ aa fá rɛ, beewɩya ʋ tuno wɩya rɛ ʋ kɩ daa piyese hʋ. Ʋ sɩya tuwo piyese hʋ tɩyaŋ. 14 Mɩyaŋ nɛ yaa pedaalwelii hʋ. Ŋ gyɩma ŋ piyese rɛ, ŋ piyese mɛ gyɩma ŋ. 15 Anɩɩ ɛɛ hʋ ŋ Kuwo aa gyɩma ŋ, ɛɛ rɛ ŋ mɛ gyɩma ʋ. Ŋ yaa siri rɛ dɩ ŋ kpa ŋ mɩɩbol lenni sʋʋ ŋ piyese wɩya. 16 Ŋ kaŋ piyese badɔmɔŋ mɛ rɛ, aŋka ba tuwo pedɩya no tɩyaŋ. Ʋ maga dɩ ŋ kasɩ ba mɛ ko pɛ piyese no tɩyaŋ nɛ, dɩ ba buloŋ yaa nɩdɩgɩ piyese a gyɩŋ ŋ taal, ka dɩ ba pedaal mɛ yaa nɩdɩgɩ. 17 Ŋ kuwo kyo ŋ wɩya rɛ, beewɩya ŋ yaa siri rɛ dɩ ŋ sʋba ŋ tɩɩ kyɛrɩ tɩyaŋ. Ka dɩ ŋ ha bɩl sii sʋʋ tɩyaŋ mɛ. 18 Nal buloŋ bɩ sɩ wuwo kpʋ ŋ dɩ ŋ bɩ tɩya ʋ tɩɩna ŋmanɩɩ. Ŋ tɩɩ kyɛrɩ tɩyaŋ nɛ ŋ sɩ kpa ŋ mɩɩbol tɩya sʋʋ. Ŋ kaŋ dee rɛ ŋ aa sɩ kpa ŋ mɩɩbol tɩya sʋʋ, a bɩl kaŋ dee mɛ ŋ aa sɩ laa ʋ sʋʋ lee. Ŋ kuwo aa baa ŋ yaa wɩɩ rɛ gɛɛ." 19 Yesu aa basɩ wɩya no, Gyuuma hʋ kuu ɛɛ wɩya a porigi dɔmɔŋ. 20 Ba gyeniŋ buloŋ baa, "Bee rɛ tɩŋ ma gyegili kɩ nɩɩ baal no wɩbasɩɩ? Gyɩŋbɔŋ nɛ kana ʋ! Ʋ aa yaarɩ rɛ!" 21 Ba badɔmɔŋ mɛ baa, "Nal hʋ gyɩŋbɔŋ aa kana bɩ sɩ wuwo kɩ basɩ wɩya no. Gyɩŋbɔŋ wuwo kɩ suri nyʋlʋŋ sɩya rɛ?" 22 Ɛɛ rɛ Gyuuma kyɛbal hʋ tɩyaŋ ba aa kɩ liisi saŋa hʋ ba gyɩ aa kpaa ba Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ we Wɩɩsɩ nosi tɩyaŋ bɩl ko pele. Kyɛbal no gyɩ aa ko puwo saŋa rɛ Gyerusalɛm tɩyaŋ. 23 Saŋa no tɩyaŋ dɩ Yesu gyɩ we Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ gyambarɩŋ hʋ ba aa yɩrɩ Solomɔn Gyambarɩŋ tɩyaŋ nɛ a kɩ vala. 24 Ɛɛ rɛ nala ko gol-ʋ, a pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Mɔɔgɛɛ rɛ ɩ kɩ kyɛ dɩ á gyegili maga ka dɩ ɩ na daga nal hʋ ɩ aa yaa tɩya ma? Dɩ ɩ rɛ yaa Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya, basɩ polli tɩya ma dɩ á gyɩma." 25 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ŋ laa sɩya basɩ tɩya ma rɛ, ka ma bɩ laa di. Tʋma hʋ ŋ aa tʋŋ ŋ Kuwo dee tɩyaŋ, ba aa rɛ aa di ŋ daŋsɩya. 26 Amɛ ma bɩ yaa ŋ piyese, ɛɛ rɛ tɩŋ ma bɩ laa ŋ wɩya di. 27 Ŋ piyese gyɩma ŋ taal lɛ, ŋ mɛ gyɩŋ ba, ba kɩ tɩŋa ŋ hal. 28 Ŋ aa tɩya ba mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii rɛ, ba bɩ sɩ maakyiye sʋba. Nal buloŋ mɛ bɩ sɩ wuwo kaŋ ba laa ŋ nosi tɩyaŋ maakyiye kɩdɩgɩ buloŋ. 29 Ŋ Kuwo aa kpaa ba tɩya ŋ, ʋ rɛ tee kɩŋ buloŋ. Nal buloŋ mɛ yaŋ bɩ sɩ wuwo kaŋ ba laa ʋ nosi tɩyaŋ. 30 Ŋ bee ŋ Kuwo buloŋ yaa kɩdɩgɩ rɛ." 31 Yesu aa basɩ gɛɛ, Gyuuma hʋ bɩl paa bʋwa dɩ ba yaga ʋ. 32 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ŋ Kuwo tɩya ŋ dee rɛ ŋ yaa wɩweliye yʋga ma sɩɩ tɩyaŋ. Ba kɩbee wɩya rɛ tɩŋ ma kɩ kyɛ dɩ ma yaga ŋ nyɛ?" 33 Gyuuma hʋ mɛ mɩɩgɩ baa, "Á bee kyɛ dɩ á yaga ɩ akuu ɩ aa yaa wɩweliye no kɩdɩgɩ buloŋ wɩya, amɛ ɩ yaa nihuwobiŋ nɛ aŋ kpa ɩ tɩɩ anɩɩ ɩ rɛ yaa Wɩɩsɩ, ɛɛ rɛ tɩŋ." 34 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ma tɩɩ mɩrɩsɩ tɩyaŋ ba basa rɛ anɩɩ Wɩɩsɩ baa, 'Ma yaa wɩɩbiisi rɛ."' 35 Á gyɩma anɩɩ wɩya hʋ ba aa sabɩ biŋ Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ yaa wɩtɩɩ rɛ, aa bɩ sɩ maakyiye dɩsɩ. Wɩɩsɩ kaŋ haŋ nala hʋ kɩ yɩrɩ wɩɩbiisi rɛ. Dɩ Wɩɩsɩ tɩɩ sɩ yɩrɩ nala no ʋ aa kpaa ʋ duwoso tɩya wɩɩbiisi, 36 bee rɛ yaŋ sɩ tɩŋ dɩ Wɩɩsɩ lɩɩ ŋ, a tɩma ŋ ŋ ko tuu dʋnɩya, dɩ ma baa ŋ kpaa ŋ tɩɩ kɩ magɩsɩ Wɩɩsɩ rɛ akuu ŋ aa baa dɩ ŋ yaa Wɩɩsɩ Biye wɩya? 37 Dɩ mɩyaŋ nɛ ko bee yaa wɩya hʋ ŋ Kuwo aa kyɛ dɩ ŋ yaa, ɛɛ kɛ ma ta laa ŋ wɩya di. 38 Amɛ dɩ mɩyaŋ nɛ aa yaa wɩya hʋ ŋ Kuwo aa baa ŋ kɩ yaa, abee ma aa bɩ laa ŋ di nyɛ buloŋ mɛ, ka ʋ maga dɩ ma laa wɩya no di rɛ a kɔnɩ wuwo gyɩma anɩɩ ŋ bee ŋ kuwo buloŋ yaa kɩdɩgɩ rɛ. 39 Ʋ aa basɩ gɛɛ, ba bɩl kɩ kyɛ dɩ ba kana ʋ, ɛɛ rɛ ʋ lʋwɔlɩ lɩɩ doŋ. 40 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl mɩɩgɩ mʋ kyol Gyɔɔdaŋ fuwo hʋ, a mʋ we lee hʋ tɩyaŋ Gyɔɔŋ fa aa fo nala wɩɩkyʋwalnɩɩ hʋ. 41 Nyɛ rɛ nɩgyamaa kɩ ko ʋ lee. Ba basɩ tɩya dɔmɔŋ a baa, "Gyɔɔŋ fa bɩ yaa wɩmagɩl buloŋ, amɛ wɩya hʋ buloŋ ʋ fa aa basa a mʋ kɩ tile baal no tɩyaŋ kɔnɩ yaa wɩtɩɩ rɛ." 42 Ɛɛ rɛ nɩgyamaa hʋ gyɩ aa we doŋ laa Yesu wɩya di.

11

1 - 2 Baal kɩdɩgɩ rɛ gyɩ we doŋ a lɩɩ Bɛɛtani ba kɩ yɩrɩ Laazʋrɔsɩ. Doŋ nɛ Mɛɛrɩ bee ʋ naatoluu Maata mɛ gyɩ lɩɩ. (Mɛɛrɩ no tɩɩ rɛ yaa nal hʋ gyɩ aa kpaa tʋranɩɩ bɩsɩ we á Tɩɩna Yesu naasɩ tɩyaŋ, aŋ kaŋ ʋ nyupʋna tɩɩgɩ gɛɛ). Ɛɛ rɛ ba nɩɩnabiibaal Laazʋrɔsɩ gyɩ sii kɩ wɩɩlɩ. 3 Nyɛ rɛ ʋ naatoliye hʋ tɩma ba mʋ basɩ tɩya Yesu a baa, "Á Tɩɩna, ɩ kyaŋkyoolii hʋ aa wɩɩlɩ rɛ." 4 Yesu aa nɩɩ wɩɩ no, ʋ baa, "Wɩɩla no litenii daa sɩ yaa Laazʋrɔsɩ sʋʋ, amɛ ʋ pɩŋ wɩɩla no rɛ dɩ nala na Wɩɩsɩ gaŋdarɩ, ka dɩ mɩyaŋ Wɩɩsɩ Biye mɛ tɩŋ gɛɛ tɩyaŋ a laa ŋ gaŋdarɩ." 5 Yesu fa kyo Maata abee ʋ naatoluu Mɛɛrɩ abee Laazʋrɔsɩ wɩya rɛ weliŋ. 6 Amɛ abee ʋ aa nɩya dɩ Laazʋrɔsɩ aa wɩɩlɩ buloŋ, ka ʋ ha gyɩ hɔŋ lee hʋ ʋ aa wee tɩyaŋ nɛ kyɛyɛ balɩya. 7 Ɛɛ hal tɩyaŋ nɛ ʋ basɩ tɩya ʋ hatɩnna hʋ a baa, "Ma leŋ dɩ á mɩɩgɩ mʋ Gyudɩya paalʋʋ." 8 Ɛɛ rɛ Yesu hatɩnna hʋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Á nɩhɩyawʋ, dɩyaraŋ biisi no ɩ daa Gyuuma paa bʋwa kɩ kyɛ ba yaga gɛɛ. Bee rɛ yaŋ tɩŋ ɩ bɩl kɩ kyɛ dɩ ɩ mʋ doŋ?" 9 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Sɩgballɩya buloŋ kaŋ ʋ tebine bee ʋ wɩɩhaa rɛ. Ɛɛwɩya, nal hʋ aa vala wɩɩhaa, ʋ bee garɩ kɩna, beewɩya lee buloŋ aa kyaanɩ rɛ. 10 Amɛ nal hʋ aa vala tebine, ʋ aa kɩ garɩ kɩna rɛ, beewɩya pʋlʋŋ tuwo." 11 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ʋ hatɩnna hʋ a baa, "Á kyana Laazʋrɔsɩ pɩŋ doo rɛ, amɛ ŋ sɩ mʋ kyisi ʋ doo hʋ tɩyaŋ." 12 Ɛɛ rɛ ʋ hatɩnna hʋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Dɩ ʋ rɛ pɩŋ doo, ɛɛ daga anɩɩ ʋ sɩ deye." 13 Yesu aa basɩ gɛɛ, ʋ daga anɩɩ Laazʋrɔsɩ sʋba rɛ gɛɛ, amɛ ʋ hatɩnna hʋ kɛ fa bɩɩna anɩɩ doo tɩɩ rɛ ʋ kɔnɩ pɩŋ. 14 Nyɛ rɛ Yesu kaŋ basɩ polli tɩya ba anɩɩ Laazʋrɔsɩ sʋba rɛ. 15 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Ma wɩya, ŋ teŋ fɩyɛla abee Laazʋrɔsɩ aa sʋba dɩ ŋ tuwo doŋ. Ma sɩ tɩŋ gɛɛ tɩyaŋ, a laa ŋ wɩya di. Ma leŋ dɩ á mʋ ʋ lee." 16 Ɛɛ rɛ Tɔmaasɩ, Yesu hatɩnna hʋ kɩdɩgɩ ba aa yɩrɩ daalɩyanɩ, basɩ tɩya ʋ dɔŋtɩŋsɩ hʋ a baa, "Ma leŋ dɩ á buloŋ tɩŋ Yesu hal mʋ, dɩ ʋ rɛ sɩ sʋba mɛ, dɩ á buloŋ sʋba." 17 Ɛɛ rɛ Yesu bee ʋ hatɩnna hʋ kpa mʋ Bɛɛtani. Ba aa mʋʋ pele doŋ, ɛɛ rɛ Yesu nɩɩ anɩɩ Laazʋrɔsɩ kyɛyɛ banaa rɛ gɛɛ ba aa hogo ʋ. 18 Bɛɛtani abee Gyerusalɛm gyɩ bɩ pele meeldaasɩ balɩya. 19 Gyuuma fa yʋga a lɩɩ Gyerusalɛm ko Bɛɛtani dɩ ba lɔllɩ Maata abee Mɛɛrɩ, ba nɩɩnabiibaal hʋ aa sʋba wɩya. 20 Maata aa nɩya anɩɩ Yesu we ŋmanɩɩ tɩyaŋ, ɛɛ rɛ ʋ sii lɩɩ mʋ dɩ ʋ kyeme ʋ, aŋka Mɛɛrɩ kɛ fa we dɩya tɩyaŋ. 21 Ɛɛ rɛ Maata basɩ tɩya Yesu a baa, "Ŋ Tɩɩna, dɩ ɩ rɛ fa we daha, ŋ naabiibaal hʋ fa bɩ sɩ sʋba. 22 Ka abee gɛɛ buloŋ, ŋ gyɩma anɩɩ dɩ ɩ rɛ sʋla Wɩɩsɩ kɩ kyɛ wɩɩ buloŋ, ʋ sɩ yaa tɩya ɩ." 23 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ, "Ɩ naabiibaal hʋ sɩ mɩɩgɩ sii sʋʋ tɩyaŋ a kaŋ mɩɩbol". 24 Ɛɛ rɛ Maata basɩ tɩya ʋ a baa, "Ŋ gyɩma anɩɩ dʋnɩya kyɛtenii, ʋ sɩ sii sʋʋ tɩyaŋ." 25 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Mɩyaŋ nɛ yaa nal hʋ aa kyisi nala sʋʋ tɩyaŋ a tɩya ba mɩɩbol. Nala hʋ buloŋ aa laa ŋ wɩya di, dɩ ba aa rɛ sʋba mɛ, ba sɩ kaŋ mɩɩbol. 26 Nala hʋ mɛ buloŋ aa weye aŋ laa ŋ wɩya di, bɩ sɩ maakyiye sʋba. Ɩ laa wɩɩ no di rɛ koo?" 27 Ɛɛ rɛ Maata baa, "Waa, ŋ Tɩɩna. Ŋ laa di anɩɩ ɩ rɛ yaa Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya, a yaa Wɩɩsɩ Biye mɛ, nal hʋ Wɩɩsɩ aa baa ʋ sɩ ko tuu dʋnɩya no." 28 Maata aa basɩ wɩya no teŋ, ʋ mɩɩgɩ gyʋʋ dɩya a lʋwɔlɩ yɩrɩ ʋ naatoluu Mɛɛrɩ, a miŋsi basɩ tɩya ʋ a baa, "Mɛɛrɩ, á nɩhɩyawʋ hʋ ko rɛ, a pɩyɛsɩ kɩ kyɛ ɩ." 29 Mɛɛrɩ aa nɩɩ gɛɛ, ʋ sii lagɩ lagɩ, a lɩɩ dɩ ʋ kyeme ʋ. 30 Saŋa no tɩyaŋ dɩ Yesu ha bɩ gyʋʋ bee hʋ tɩyaŋ, dɩ ʋ ha gyɩ we lee hʋ Maata aa kyeme ʋ hʋ tɩyaŋ nɛ. 31 Nala hʋ fa aa we dɩya hʋ tɩyaŋ a kɩ fɩyɛlɩ Mɛɛrɩ bembii, aa naa dɩ ʋ sii tarɩsɩ kɩ lɩɩ gɛɛ, ba mɛ sii tɩŋa ʋ hal, beewɩya ba kɛ fa bɩɩna anɩɩ ʋ aa kyɛ dɩ ʋ mʋ wii Laazʋrɔsɩ bil hʋ lee rɛ. 32 Mɛɛrɩ aa mʋʋ pele lee hʋ Yesu fa aa wee a na ʋ, ʋ tuu tele ʋ naasɩ tɩyaŋ aŋ baa, "Ŋ Tɩɩna, dɩ ɩ rɛ fa we daha, ŋ naabiibaal no fa bɩ sɩ sʋba." 33 Yesu aa naa Mɛɛrɩ abee nala hʋ aa tɩŋa ʋ hal aa wii gɛɛ, ʋ tɩya kyogi kɩŋkaŋ. Ʋ nyuu buloŋ nyiiri. 34 Ɛɛ rɛ ʋ pɩyɛsɩ ba a baa, "Lee tɩyaŋ nɛ ma hogo ʋ?" Ba basɩ tɩya ʋ a baa, "Á Tɩɩna, ko na doŋ." 35 Yesu wii. 36 Ɛɛ rɛ nala hʋ basɩ tɩya dɔmɔŋ a baa, "Ma na ʋ aa kyo ʋ gɛɛ." 37 Badɔmɔŋ mɛ pɩyɛsɩ a baa, "Ka ʋ rɛ gyɩ suri nyʋlʋŋ hʋ sɩya gɛɛ, ʋ fa bɩ sɩ wuwo leŋ dɩ Laazʋrɔsɩ ta sʋba?" 38 Ba aa basɩ gɛɛ, Yesu nyuu bɩl nyiiri. Ɛɛ rɛ ba mʋ pele bʋwa hʋ lee. Bʋwa hʋ fa yaa bʋbʋwa rɛ, ka ba kpa bʋyɩ tɔ ʋ nyʋwa. 39 Ɛɛ rɛ Yesu baa dɩ ba kaŋ bʋyɩ hʋ suri bʋwa hʋ nyʋwa tɩyaŋ. Ɛɛ rɛ Maata, Laazʋrɔsɩ nɩɩnatoliye hʋ kɩdɩgɩ basɩ tɩya ʋ a baa, "Ŋ Tɩɩna, ʋ aa sʋba ʋ kyɛyɛ banaa rɛ yaa gyɩnaŋ. Mɔɔnyɛ ʋ aa sʋwalɩ." 40 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Ŋ bɩ basɩ tɩya ɩ anɩɩ dɩ ɩ rɛ laa ŋ wɩya di, ɩ sɩ na Wɩɩsɩ dee aa maga gɛɛ?" 41 Ɛɛ rɛ ba kaŋ bʋyɩ hʋ suri. Yesu wil deŋ wɩɩsɩnyuu aŋ baa, "Ŋ Kuwo, ŋ aa kyʋwalɩ ɩ aŋgyʋwasʋ abee ɩ aa gyegile kɩ nɩɩ ŋ wulo. 42 Ŋ gyɩma anɩɩ ɩ gyegili kɩ nɩɩ ŋ wulo rɛ saŋa buloŋ. Amɛ nala no aa we daha wɩya rɛ tɩŋ ŋ basɩ wɩɩ no, dɩ ba wuwo laa di anɩɩ ɩ rɛ tɩma ŋ." 43 Yesu aa basɩ gɛɛ ko teŋ, ʋ nɔsɩ yɩrɩ a baa, "Laazʋrɔsɩ, ko lɩɩ!" 44 Ʋ aa basɩ gɛɛ baal hʋ aa sʋba hʋ sii ko lɩɩ. Ʋ aa ko lɩɩ dɩ liŋe hʋ ha fa vʋwa ʋ naasɩ abee ʋ nosi buloŋ, ka kɩdɩgɩ mɛ tɔ ʋ sɩya. Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya nala hʋ a baa, "Ma kaŋ kɩna hʋ puri ta ʋ tɩyaŋ dɩ ʋ mʋ." 45 Nala hʋ gyɩ aa ko dɩ ba kyʋwalɩ Mɛɛrɩ, a na wɩɩ hʋ Yesu aa yaa, ba tɩyaŋ nala yʋga gyɩ laa ʋ wɩya di rɛ. 46 Ka ba badɔmɔŋ mɛ mɩɩgɩ mʋ basɩ tɩya Farasiima badɔmɔŋ wɩɩ hʋ Yesu aa yaa. 47 Ɛɛ rɛ Farasiima hʋ abee wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ hʋ abee bee hʋ nɩhɩyasɩ na dɔmɔŋ a baa, "Wɩbee rɛ á sɩ yaa? Ma na wɩmagɩla no buloŋ baal no aa yaa. 48 Dɩ ámaa rɛ leŋ dɩ ʋ yaa wɩya no kɩ mʋ deŋdeŋ, nal nal buloŋ sɩ ko laa ʋ wɩya di. Dɩ gɛɛ rɛ ko yaa, Roma paalʋʋ nala sɩ ko kaŋ á taŋha abee á Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ buloŋ laa." 49 Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ tɩyaŋ kɩdɩgɩ rɛ ba fa kɩ yɩrɩ Kayifasɩ. Haŋ bɩna hʋ tɩyaŋ, ʋ rɛ gyɩ yaa Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyawʋ. Ɛɛ rɛ ʋ baa, "Ma yaa bambugo kɩŋkaŋ! 50 Ma bɩ gyɩma anɩɩ dɩ nɩdɩgɩ rɛ laa paalʋʋ no nala buloŋ nyuu sʋba, ʋ rɛ kpɩya á paalʋʋ no nala buloŋ aa sʋba, koo ma bɩ gyɩŋ gɛɛ tɩyaŋ?" 51 Ʋ aa basɩ gɛɛ, ʋ bɩ kɩɩ nɩɩ ʋ tɩɩ hakɩla tɩyaŋ nɛ ʋ basɩ gɛɛ, amɛ ʋ aa yaa wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyawʋ haŋ bɩna hʋ, ɛɛ rɛ tɩŋ ʋ wuwo basɩ wɩya Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ dee tɩyaŋ, anɩɩ Yesu rɛ sɩ laa paalʋʋ hʋ nala buloŋ nyuu sʋba. 52 Ba paalʋʋ hʋ nala mɛ dʋŋ wɩya daa ʋ sɩ sʋba, amɛ dɩ ʋ wuwo pɛ kasɩ Wɩɩsɩ biisi hʋ aa pɩsa we lee buloŋ tɩyaŋ mɛ, a pɛ dɔmɔŋ. 53 A yaŋ lɩɩ haŋ kyɛɛ hʋ kɩ mʋ, ɛɛ rɛ Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ piili kɩ kyɛ ŋmanɩɩ hʋ ba aa sɩ tɩŋa a kpʋ Yesu. 54 Ɛɛwɩya, Yesu gyɩ bɩl bɩ gɔllɔ kɩ mʋ leye hʋ Gyuuma aa sɩ kɩ na ʋ. Ʋ gyɩ lɩɩ Gyudɩya paalʋʋ tɩyaŋ nɛ, ʋ bee ʋ hatɩnna hʋ mʋ we tɔɔ kɩdɩgɩ ba aa yɩrɩ Efirem aa kpaga pogibal hʋ tɩyaŋ. 55 Saŋa no tɩyaŋ dɩ Gyuuma Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ gyɩ kpaga. Ɛɛ rɛ Gyuuma yʋga lɩɩ ba beye, a mʋ Gyerusalɛm, dɩ ba pɩɩsɩ ba bisiŋ ta, aŋka dɩ kyɛbal hʋ na pele. 56 Ɛɛ rɛ ba deŋ kɩ kyɛ Yesu. Ba aa we Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ tɩyaŋ, ɛɛ rɛ ba kɩ pɩyɛsɩ dɔmɔŋ a baa, "Ma bɩɩna ʋ sɩ ko gbɩyala hʋ koo, ʋ bɩ sɩ ko?" 57 Saŋa hʋ tɩyaŋ, dɩ wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ abee Farasiima hʋ tɩya nyʋwa anɩɩ dɩ nal buloŋ nɛ gyɩŋ lee hʋ Yesu aa wee, dɩ ʋ tɩɩna ko tɩya ba duwoso dɩ ba wuwo kana ʋ.

12

1 Ʋ gyɩ kaa kyɛyɛ badʋ rɛ ka dɩ Gyuuma Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ pele. Ɛɛ rɛ Yesu sii mʋ Bɛɛtani, lee hʋ Laazʋrɔsɩ aa wee, baal hʋ ʋ fa aa kyise sʋʋ tɩyaŋ hʋ. 2 Doŋ tɩyaŋ nɛ ba marɩ kɩdiiliye dɩ ba hʋwɔlɩ ʋ. Laazʋrɔsɩ mɛ gyɩ pɛɛ nala hʋ bee Yesu aa hɔŋ kɩ di kɩna hʋ tɩyaŋ nɛ, ka Maata mɛ gyɩ pɛ kɩ kpaa kɩdiiliye hʋ. 3 Ɛɛ rɛ Mɛɛrɩ kpa tʋranɩɩ kɩdɩgɩ sʋwala aa sʋma weliŋ ka ʋ yalɩɩ mɛ hayɛ, ʋ kpa bɩsɩ mɩsɩ Yesu naasɩ, a kaŋ ʋ nyupʋna tɩɩgɩ. Ɛɛ rɛ tʋranɩɩ hʋ sʋwala sii tɔ dɩya hʋ buloŋ. 4 Dɩ Yesu hatɩnna hʋ kɩdɩgɩ ba aa yɩrɩ Gyudasɩ Isɩkarɔtɩ, nal hʋ fa aa ko kpa Yesu yallɩ hʋ, baa, 5 "Bee rɛ tɩŋ ba bɩ kpaa tʋranɩɩ no yallɩ a kpa molbiye hʋ tɩya nyaaba. Tʋranɩɩ no yalɩɩ fa sɩ maga nal kɩdɩgɩ biŋ piliŋ tuno." 6 Ʋ aa basɩ gɛɛ, ʋ bɩ kɩɩ nɩɩ ʋ aa kyo nyaaba rɛ tɩŋ, amɛ ʋ fa yaa gaal lɛ. Ʋ rɛ fa aa biŋ ba molbiye, aa gaa lɩɩ kɩ yaa ʋ tɩɩ wɩkanɩya. 7 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ma leŋ haaŋ no bee laaŋfɩya, ʋ fa kpaa tʋranɩɩ no biŋ kɩ pɔ kyɛɛ hʋ ba aa sɩ hogo ŋ nɛ. 8 Ma bee nyaaba sɩ we doŋ saŋa buloŋ, amɛ ŋ beel-ma kɛ bɩ sɩ we doŋ kɩ mʋ deŋdeŋ." 9 Nɩgyamaa gyɩ nɩya anɩɩ Yesu we Bɛɛtani tɩyaŋ nɛ. Ɛɛ rɛ ba sii mʋ doŋ. Amɛ Yesu dʋŋ wɩya daa ba gyɩ mʋ doŋ. Ba gyɩ mʋwa ka dɩ ba pɛ na Laazʋrɔsɩ mɛ rɛ, nal hʋ Yesu aa kyise sʋʋ tɩyaŋ. 10 Ɛɛ rɛ Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ vʋʋlɩ anɩɩ see dɩ ba kpʋ Laazʋrɔsɩ mɛ. 11 Beewɩya, Yesu aa kyisi Laazʋrɔsɩ sʋʋ tɩyaŋ wɩya, Gyuuma yʋga vɩya ba nɩhɩyasɩ hʋ nyʋwa rɛ, aŋ laa Yesu wɩya di. 12 Ʋ sɩgballɩya, gyamaa hʋ aa ko Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ nɩya anɩɩ Yesu aa ko Gyerusalɛm nɛ. 13 Ɛɛ rɛ ba buloŋ gyaa wɩɩwɩɩsɩ paaponni, a kaŋ mʋ dɩ ba kyeme ʋ, a kɩ yaa kyagɩŋsɩ yʋga a baa, "Ma dannɩ Wɩɩsɩ. Wɩɩsɩ sɩ kyiyeli nal hʋ aa ko á Tɩɩna Wɩɩsɩ feŋ tɩyaŋ. Wɩɩsɩ sɩ kyiyeli Iziral tɩmma kuwori hʋ. 14 Nyɛ rɛ Yesu na kokubiye a kaŋ gyɩŋ. Ba fa sabɩ gɛɛ rɛ Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ a baa, 15 "Zaayɔŋ nala, ma ta kɩ fáá kambɩŋ. Ma na, ma kuwori rɛ gyɩŋ kokubiye a kɩ ko." 16 Yesu hatɩnna hʋ gyɩ bɩ gyɩŋ wɩya no buloŋ aa yaa, amɛ Wɩɩsɩ aa kyisi Yesu ʋ sii sʋʋ tɩyaŋ a laa feŋ hʋ gɛɛ hal tɩyaŋ nɛ ba liisi anɩɩ wɩya hʋ ba aa saba Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ a mʋ kɩ tile Yesu tɩyaŋ, ba aa rɛ kɔnɩ ko yaa ʋ tɩyaŋ gɛɛ. 17 Nɩgyamaa hʋ gyɩ aa we doŋ a na Yesu dɩ ʋ yɩrɩ Laazʋrɔsɩ a kyisi ʋ sʋʋ tɩyaŋ ʋ lɩɩ bʋwa hʋ tɩyaŋ nɛ gyɩ basɩ wɩɩ no kɩ tɩya nala. 18 Nɩgyamaa hʋ gyɩ aa nɩya anɩɩ Yesu rɛ yaa wɩmagɩl no, ɛɛ rɛ tɩŋ ba buloŋ gyɩ ko lɩɩ dɩ ba kyeme ʋ. 19 Ɛɛ rɛ Farasiima hʋ basɩ tɩya dɔmɔŋ a baa, "Á lʋga á wɩɩ hʋ kɩ lɔlɔ rɛ. Ma deŋ na, dʋnɩya nala buloŋ nɛ aa tɩŋa ʋ hal gɛɛ." 20 Giriisi tɩmma badɔmɔŋ mɛ rɛ fa we nala hʋ gyɩ aa mʋʋ Gyerusalɛm Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ saŋa dɩ ba kyʋwalɩ Wɩɩsɩ hʋ tɩyaŋ. 21 Ɛɛ rɛ nala no sii mʋ Fɩlɩpɩ lee, (Fɩlɩpɩ fa lɩɩ Bɛsaada aa we Galili paalʋʋ tɩyaŋ nɛ) a basɩ tɩya ʋ a baa, "Nɩhɩyawʋ, á aa kyɛ á na Yesu rɛ." 22 Fɩlɩpɩ mɛ sii mʋ basɩ tɩya Aŋduru. Ɛɛ rɛ ba buloŋ balɩya mʋ basɩ tɩya Yesu. 23 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Nyɛ kɛ, saŋa hʋ pele rɛ dɩ Wɩɩsɩ daga mɩyaŋ Nihuwobiŋ Biye gaŋdarɩ. 24 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, dɩ ɩ rɛ bɩ kpaa miŋbii doho, dɩ ʋ sʋba, ʋ aa yaa miŋbidɩgɩ dʋŋ nɛ. Amɛ dɩ ɩ rɛ ko kpa ʋ doho dɩ ʋ sʋba ʋ aa we miŋbigyamaa rɛ. 25 Nal hʋ buloŋ aa kyɩl ʋ tɩɩ wɩya, ʋ tɩɩna bɩ sɩ kaŋ kɩŋ buloŋ. Amɛ nal hʋ mɛ buloŋ aa bɩ kyɩl ʋ dʋŋ wɩya dʋnɩya no tɩyaŋ, ʋ tɩɩna yaa gɛɛ kɩ pɔ ʋ tɩɩ rɛ dɩ ʋ maakyiye na mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. 26 Nal hʋ buloŋ aa kyɛ dɩ ʋ tʋma kɩ tɩya ŋ, see tɩɩna tɩŋa ŋ nyʋwa. Lee hʋ buloŋ ŋ aa wee, ʋ tɩɩna mɛ sɩ we doŋ. Nal hʋ buloŋ aa tʋma kɩ tɩya ŋ, ŋ Kuwo sɩ kpa ʋ tɩɩna yohuŋ." 27 - 28 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Lagɩlagɩ no, ŋ tɩya buloŋ nɛ kyogo. Wɩbee rɛ ŋ sɩ basɩ? Ŋ baa dɩ ŋ Kuwo ta leŋ dɩ tʋwara hʋ ŋ aa gyɩma anɩɩ ŋ sɩ na ko ŋ tɩyaŋ koo? Aayɩ, ŋ bɩ sɩ wuwo basɩ gɛɛ. Beewɩya tʋwara no wɩya rɛ tɩŋ ŋ ko dʋnɩya. Ŋ kuwo, daga ɩ gaŋdarɩ." Ɛɛ rɛ taal lɩɩ wɩɩsɩbee a baa, "Ŋ daga ŋ gaŋdarɩ aa maga gɛɛ rɛ. Ŋ bɩl sɩ daga ŋ gaŋdarɩ." 29 Nɩgyamaa hʋ aa sɩŋ doŋ a nɩɩ taal hʋ, ba badɔmɔŋ baa dɩ duwoŋ nɛ nɔsɔ. Badɔmɔŋ mɛ baa dɩ malɩka rɛ basɩ wɩya tɩya ʋ. 30 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ma wɩya rɛ tɩŋ taal no basɩ gɛɛ, ŋ wɩya daa. 31 Saŋa hʋ Wɩɩsɩ aa sɩ di dʋnɩya nala sarɩya pele rɛ. Saŋa no tɩyaŋ nɛ ʋ sɩ kile Sɩtaanɩ, nal hʋ aa yaa dʋnɩya nala kuwori a ta ʋ kuwori kpasa tɩyaŋ. 32 Amɛ dɩ ba aa rɛ ko kpaasɩ ŋ mal daagarɩɩ hʋ nyuu tɩyaŋ, ŋ sɩ kaŋ nala buloŋ ko ŋ lee." 33 (Ʋ aa basɩ wɩɩ no, sʋʋ hʋ iriŋ ʋ aa sɩ sʋba rɛ ʋ daga gɛɛ.) 34 Ɛɛ rɛ nala hʋ baa, "Ba daga ma á mɩrɩsɩ hʋ tɩyaŋ a baa, 'Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya, ʋ bɩ sɩ sʋba, ʋ sɩ we doŋ deŋdeŋ kɩ mʋ. Ɛɛ rɛ ɩ yaŋ sɩ yaa baa dɩ ba sɩ kaŋ Nihuwobiŋ Biye a kpaasɩ mal daagarɩɩ tɩyaŋ? Aŋnɛ rɛ yaa Nihuwobiŋ Biye no wɩya ɩ aa basɩ?' 35 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba aa baa, "Pʋlʋŋ hʋ bɩ sɩ we ma lee pɩɩsɩ. Pʋlʋŋ hʋ ha aa we doŋ nyɛ, ma kɩ vala pʋlʋŋ hʋ tɩyaŋ, dɩ bilhuu ta pirigi gyʋʋ ma, beewɩya nal hʋ aa vala bilhuu tɩyaŋ, ʋ bɩ gyɩŋ lee hʋ ʋ aa mʋʋ. 36 Nal hʋ aa tɩya pʋlʋŋ hʋ ha aa we ma lee nyɛ, ma laa ʋ wɩya di. Ɛɛ rɛ ma sɩ yaa nala hʋ aa we pʋlʋŋ tɩyaŋ." Yesu aa basɩ wɩya no ko teŋ, ʋ sii lɩɩ a kana ʋ tɩɩ faŋa dɩ ba ta na ʋ. 37 Abee wɩmagɩla hʋ buloŋ ʋ aa yaa ba sɩɩ tɩyaŋ, ka ba ha bɩ laa ʋ wɩya di. 38 Ba aa bɩ laa ʋ wɩya di gɛɛ, ɛɛ leŋ wɩya hʋ Wɩɩsɩ tɩŋdaal Azaaya fa aa basa ko yaa wɩtɩɩ rɛ. Ʋ gyɩ baa, "Tɩɩna, aŋnɛ rɛ laa wɩya hʋ ŋ aa basɩ di, aŋnɛ rɛ Wɩɩsɩ daga ʋ dee hʋ tɩya." 39 Ɛɛ rɛ tɩŋ ba kɔnɩ gyɩ bɩ laa Wɩɩsɩ wɩya di gɛɛ. Beewɩya Azaaya gyɩ bɩl basɩ ba wɩya rɛ abaa, 40 "Wɩɩsɩ tɔɔ ba sɩya rɛ, dɩ ba ta wuwo na kɩŋ buloŋ. a kaŋ ba hakɩllɩ mɛ tɔ, dɩ ba ta wuwo gyɩŋ wɩya memiye. Dɩ gɛɛ fa daa, ba fa sɩ ko Wɩɩsɩ lee dɩ ʋ tɩɩbɩ ba." 41 Azaaya kɛ gyɩ laa sɩya na Yesu gaŋdarɩ aa sɩ kɩɩ gɛɛ rɛ, ɛɛ rɛ tɩŋ ʋ basɩ ʋ wɩya gɛɛ. 42 Abee gɛɛ buloŋ, Gyuuma nɩhɩyasɩ yʋga gyɩ laa Yesu wɩya di rɛ, ka kambɩŋ gyɩ kaŋ ba Farasiima hʋ wɩya. Ɛɛ rɛ tɩŋ ba bɩ wuwo kyaasɩ basɩ anɩɩ ba laa ʋ wɩya di rɛ. Dɩ ba aa rɛ basɩ gɛɛ, ba fa sɩ kile ba ta ba wɩɩkyʋwaldɩya tɩyaŋ. 43 Ba fa kyo dɩ nala kɩ bigisi ba rɛ a te Wɩɩsɩ aa sɩ kɩ bigisi ba. Ɛɛ rɛ tɩŋ ba fa kaŋ ba laadii faŋa. 44 Ɛɛ rɛ Yesu heeli basɩ a baa, "Nal hʋ buloŋ aa laa ŋ wɩya di, nal hʋ aa tɩma ŋ wɩya mɛ rɛ ʋ tɩɩna laa di gɛɛ, ŋ dʋŋ wɩya daa. 45 Nal hʋ buloŋ aa naa ŋ, ʋ tɩɩna naa nal hʋ aa tɩma ŋ mɛ rɛ. 46 Ŋ ko tuu dʋnɩya rɛ dɩ ŋ yaa dʋnɩya nala pʋlʋŋ a kyaanɩ tɩya ba. Ɛɛwɩya, nal hʋ buloŋ aa laa ŋ wɩya di, ʋ tɩɩna bɩl bɩ sɩ we bilhuu tɩyaŋ kɩ mʋ deŋdeŋ. 47 Nal hʋ buloŋ aa nɩɩ ŋ wɩbasɩya aŋ bee tɩŋ ba, ŋ bɩ sɩ di ʋ tɩɩna sarɩya, beewɩya ŋ bɩ ko dɩ ŋ di dʋnɩya nala sarɩya a kpa kyogisi tɩya ba. Amɛ ŋ ko dɩ ŋ laa dʋnɩya nala ta rɛ. 48 Sarɩdiil lɛ we doŋ ʋ aa sɩ di nal hʋ buloŋ aa vɩya ŋ wɩya sarɩya. Dʋnɩya kyɛtenii ŋ wɩbasɩya rɛ ba sɩ kpa di nal buloŋ aa bɩ laa ŋ wɩya di sarɩya a kpa kyogisi tɩya ʋ. 49 Wɩtɩɩ rɛ ŋ kɩ basɩ, beewɩya wɩya hʋ ŋ aa basa, ŋ tɩɩ dee tɩyaŋ daa ŋ basɩ ba. Ŋ Kuwo hʋ aa tɩma ŋ, ʋ rɛ daga ŋ wɩya hʋ ŋ aa sɩ basɩ abee ɛɛ hʋ ŋ aa sɩ basɩ ba. 50 Ŋ gyɩma anɩɩ wɩya hʋ ʋ aa daga ŋ dɩ ŋ basɩ aa tɩya nala mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii rɛ. Ɛɛwɩya, wɩya hʋ buloŋ ŋ aa basɩ, ŋ Kuwo rɛ daga ŋ."

13

1 Ʋ gyɩ ko ka kyɛdɩgɩ rɛ ka dɩ Gyuuma Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ pele. Yesu gyɩ gyɩma anɩɩ saŋa hʋ ʋ aa sɩ lɩɩ dʋnɩya no tɩyaŋ a mʋ ʋ Kuwo lee pele rɛ. Ʋ gyɩ kyo nala hʋ aa tɩŋa ʋ hal lɛ dʋnɩya no tɩyaŋ weliŋ, ʋ ha sɩ kyo ba a kaŋ kɩ mʋ dʋnɩya tenii. 2 Kyɛɛ no dɩdaana, Yesu bee ʋ hatɩnna hʋ hɔŋ kɩ di kɩdiiliye. Saŋa no tɩyaŋ dɩ Sɩtaanɩ kɛ foŋ gyʋʋ Siimɔŋ biibaal Gyudasɩ Isɩkarɔtɩ hakɩla tɩyaŋ nɛ dɩ ʋ kpa Yesu yallɩ. 3 Yesu gyɩ gyɩma anɩɩ ʋ Kuwo kpaa kɩŋ buloŋ dee rɛ tɩya ʋ. Ʋ tɩɩ fa gyɩma anɩɩ Wɩɩsɩ lee rɛ ʋ lɩɩ ko, ɛɛwɩya ʋ fa gyɩma anɩɩ ʋ bɩl aa mɩɩgɩ ʋ mʋ Wɩɩsɩ lee rɛ. 4 Ɛɛ rɛ Yesu sii kɩdiiliye hʋ nyuu, a wuri ʋ gabal biŋ, aŋ kpa bɔridʋba vʋwa ʋ tɩŋa, 5 aŋ yaa nɩɩ we kɩŋ tɩyaŋ, a piili kɩ sɔmɔ ʋ hatɩnna hʋ naasɩ aŋ kaŋ bɔrɩdʋba hʋ ʋ aa kpaa vʋwa ʋ tɩŋa a kɩ bɩllɩ ba naasɩ. 6 Ʋ aa ko pele Siimɔŋ Piita, ɛɛ rɛ Piita pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ŋ Tɩɩna, ɩ aa kyɛ dɩ ɩ sɔmɔ ŋ naasɩ rɛ?" 7 Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Gyɩnaŋ kɛ ɩ bɩ gyɩŋ wɩɩ no ŋ aa yaa memii, amɛ ʋ hal tɩyaŋ ɩ sɩ gyɩma ʋ memii." 8 Piita bɩl basɩ tɩya ʋ a baa, "Ŋ bɩ sɩ laa nyʋwa dɩ ɩ sɔmɔ ŋ naasɩ maakyiye kɩdɩgɩ buloŋ." Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Dɩ mɩyaŋ nɛ bɩ sɔmɔ ɩ naasɩ, ŋ beel-ɩ bɩl bɩ sɩ pɛ wɩɩ buloŋ." 9 Ɛɛ rɛ Piita bɩl baa, "Ŋ Tɩɩna, dɩ ɛɛ kɛ rɛ haa, ta sɔmɔ ŋ naasɩ dʋŋ, sɔmɔ ŋ nyuu abee ŋ nosi buloŋ." 10 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Nal hʋ buloŋ aa foo nɩɩ, ʋ teŋ lee buloŋ aa weliye rɛ, ʋ bɩl bɩ maga dɩ ʋ tɩɩna fo nɩɩ, see dɩ ʋ sɔmɔ ʋ naasɩ dʋŋ. Ma buloŋ yaŋ bɩ kaŋ bisiŋ, amɛ nɩdɩgɩ dʋŋ nɛ kaŋ bisiŋ ma tɩyaŋ." 11 Yesu gyɩ gyɩŋ nal hʋ aa sɩ kpa ʋ yallɩ rɛ. Ɛɛ rɛ tɩŋ ʋ baa dɩ ba buloŋ daa kaŋ bisiŋ, dɩ see nɩdɩgɩ dʋŋ gɛɛ. 12 Yesu aa sɔmɔ ʋ hatɩnna hʋ naasɩ ko teŋ, ʋ bɩl kpa ʋ gabal hʋ laalɩ, a bɩl mʋ hɔŋ ʋ lɩhɔnɩɩ, aŋ pɩyɛsɩ ba a baa, "Ma gyɩŋ wɩɩ no ŋ aa yaa memii rɛ? 13 Ma kana ŋ kɩ yɩrɩ ma dɩdagɩl lɛ abee ma Tɩɩna. Ʋ yaa ŋmanɩɩ rɛ dɩ ma kɩ yɩrɩ ŋ gɛɛ, beewɩya ŋ kɔnɩ maga gɛɛ rɛ. 14 Ŋ aa yaa ma Tɩɩna abee ma dɩdagɩl aŋ sɔmɔ ma naasɩ nyɛ, ʋ maga dɩ ma mɛ kɩ sɔmɔ dɔmɔŋ naasɩ rɛ. 15 Ŋ laa sɩya yaa rɛ dɩ ma na, a mɛ wuwo yaa gɛɛ tɩɩ kɩ tɩya dɔmɔŋ. 16 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, yoŋ buloŋ bɩ tee ʋ tɩɩna. Nal ba aa tɩma mɛ bɩ tee nal hʋ aa tɩma ʋ. 17 Nyɛ kɛ, ma aa gyɩŋ wɩtɩɩ no nyɛ, dɩ mamaa rɛ aa tɩŋa ʋ, Wɩɩsɩ sɩ kyiyeli ma. 18 Ma buloŋ daa ŋ kɩ daga. Ŋ gyɩŋ nala hʋ ŋ aa lɩya rɛ. Amɛ wɩɩ hʋ ba aa saba biŋ Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ maga dɩ ʋ yaa rɛ. Ba basa anɩɩ ŋ bee nal hʋ aa pɛɛ dɔmɔŋ di kɩdiiliye rɛ sɩ mɩɩgɩ bɩrɩmɩ ŋ dɔŋ. 19 Ŋ basɩ wɩɩ no kɩ tɩya ma rɛ ka dɩ ʋ na yaa, dɩ gɛɛ rɛ kɔnɩ ko yaa, ma sɩ gyɩma anɩɩ mɩyaŋ nɛ yaa nal hʋ ŋ aa baa ŋ yaa. 20 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, nal hʋ buloŋ aa kaŋ nal hʋ ŋ aa tɩma weliŋ, mɩyaŋ nɛ ʋ tɩɩna kaŋ weliŋ gɛɛ. Nal hʋ mɛ buloŋ aa kana ŋ weliŋ, nal hʋ aa tɩma ŋ mɛ rɛ ʋ tɩɩna kaŋ weliŋ gɛɛ." 21 Yesu aa basɩ wɩya no ko teŋ, ʋ tɩya buloŋ kyogi kɩŋkaŋ. Ɛɛ rɛ ʋ basɩ polli tɩya ba a baa, "Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, ma kɩdɩgɩ rɛ sɩ kpa ŋ yallɩ." 22 Ɛɛ rɛ ʋ hatɩnna hʋ mɩɩgɩ gal kɩ daasɩ dɔmɔŋ, ka wɩɩ hʋ kperi ba, beewɩya ba gyɩ bɩ gyɩŋ ba nal hʋ ʋ aa dagɩ. 23 Yesu hatɩnna hʋ tɩyaŋ nal hʋ wɩya ʋ fa aa kyo kɩŋkaŋ nɛ fa hɔŋ ʋ logiŋ. 24 Ɛɛ rɛ Siimɔŋ Piita lɔgɩ ʋ anɩɩ ʋ pɩyɛsɩ Yesu na dɩ aŋnɛ rɛ ʋ kɩ daga gɛɛ? 25 Ɛɛ rɛ hatɩnnɩ hʋ fa aa hɔŋ Yesu logiŋ hʋ marɩ fasɩ mʋ kpaga Yesu a pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ŋ Tɩɩna, aŋnɛ rɛ?" 26 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Ŋ aa sɩ kpa paanʋʋ hʋ yuu dɩsɩ a tɩya nal hʋ, ʋ rɛ gɛɛ." Ɛɛ rɛ ʋ kpaa paanʋʋ hʋ a yuu dɩsɩ a kpa tɩya Gyudasɩ, Siimɔŋ Isɩkarɔtɩ biibaal hʋ. 27 Gyudasɩ aa yɩya laa paanʋʋ hʋ teŋ, Sɩtaanɩ ko gyʋʋ ʋ. Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ, "Wɩɩ hʋ ɩ aa kyɛ dɩ ɩ yaa, kɩ yaa lagɩ lagɩ." 28 Nɩkaalɩya hʋ buloŋ fa aa di kɩdiiliye hʋ gyɩ bɩ gyɩŋ wɩɩ hʋ aa tɩŋ ʋ fa basɩ gɛɛ tɩya Gyudasɩ. 29 Gyudasɩ rɛ fa aa biŋ ba molbiye. Ɛɛ wɩya Yesu hatɩnna hʋ badɔmɔŋ kɛ fa bɩɩna anɩɩ Yesu fa aa kyɛ dɩ Gyudasɩ mʋ yɔbɔ kɩna hʋ ba aa sɩ di rɛ gbɩyala hʋ tɩyaŋ, koo ʋ baa ʋ kaŋ kɩŋ nɛ a lɩɩ tɩya nyaaba. 30 Gyudasɩ aa laa paanʋʋ hʋ teŋ, ʋ nyagɩ sii lɩɩ lagɩ lagɩ. Saŋa no tɩyaŋ dɩ lee gyɩ bile rɛ. 31 Gyudasɩ aa lɩya ko teŋ, ɛɛ rɛ Yesu baa, "Nyɛ kɛ, Wɩɩsɩ daga mɩyaŋ Nihuwobiŋ Biye gaŋdarɩ rɛ a tɩya nala. Ʋ sɩ tɩŋa ŋ tɩyaŋ a leŋ dɩ nala na ʋ gaŋdarɩ." 32 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl baa, "Dɩ Wɩɩsɩ rɛ si tɩŋa ŋ tɩyaŋ a daga ʋ gaŋdarɩ aa maga gɛɛ, ɛɛ tɩɩ rɛ Wɩɩsɩ sɩ tɩŋa ʋ tɩɩ mɛ tɩyaŋ a daga mɩyaŋ Nihuwobiŋ Biye gaŋdarɩ aa maga gɛɛ. Ʋ bɩ sɩ pɩɩsɩ ka dɩ ʋ yaa wɩya no buloŋ. 33 Ŋ nikyooliye, ŋ bɩl bɩ sɩ we ma lee pɩɩsɩ. Ma sɩ deŋ kyɛ ŋ. Amɛ, wɩɩ hʋ ŋ aa basɩ tɩya Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ, ʋ tɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma mɛ. Lee hʋ ŋ aa sɩ mʋ, ma bɩ sɩ wuwo mʋ doŋ. 34 Mɩrɩfalɩɩ rɛ ŋ biŋ kɩ tɩya ma. Ʋ rɛ nyɛ: Ma kyo dɔmɔŋ, anɩɩ ŋ aa kyo ma gɛɛ. 35 Dɩ mamaa rɛ kyo dɔmɔŋ, ɛɛ tɩyaŋ nɛ nala buloŋ sɩ tɩŋa a gyɩma anɩɩ ma kɔnɩ yaa ŋ hatɩnna rɛ." 36 Ɛɛ rɛ Siimɔŋ Piita pɩyɛsɩ Yesu a baa, "Ŋ Tɩɩna, lee rɛ ɩ kɩ mʋ?" Ɛɛ rɛ Yesu mɛ basɩ tɩya ʋ a baa, "Lee hʋ ŋ aa mʋʋ lagɩlagɩ no, ɩ bɩ sɩ wuwo tɩŋa ŋ mʋ doŋ, amɛ ŋ mʋyɩ hal tɩyaŋ nɛ ɩ sɩ wuwo kile ŋ lugo." 37 Ɛɛ rɛ Piita bɩl pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ŋ Tɩɩna, bee rɛ tɩŋ ŋ bɩ sɩ wuwo tɩŋa ɩ hal lagɩlagɩ no? Ŋ paalɩ yaa siri rɛ dɩ ŋ kpa ŋ mɩɩbol lenni sʋʋ ɩ wɩya." 38 Ɛɛ rɛ Yesu pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ kɔnɩ yaa siri dɩ ɩ kpa ɩ mɩɩbol lenni sʋʋ ŋ wɩya rɛ? Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ɩ, ka dɩ gyibal na wii gyɩnaŋ, ɩ sɩ tʋwa naaŋsɩɩnyʋwa bʋto anɩɩ ɩ bɩ gyɩma ŋ."

14

1 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Ma ta leŋ dɩ ma tɩsɩ kyogi. Ma laa Wɩɩsɩ di, a laa ŋ mɛ di. 2 Ŋ Kuwo bee tɩyaŋ dɩɩgyamaa rɛ we doŋ. Dɩ gɛɛ fa daa, ŋ fa bɩ sɩ basɩ tɩya ma anɩɩ ŋ sɩ mʋ marɩ lee a biŋ ma. 3 Dɩ mɩyaŋ nɛ mʋwa a marɩ lee hʋ biŋ ma ko teŋ, ŋ sɩ mɩɩgɩ ko a kaŋ ma mʋ ŋ lee dɩ á buloŋ we lɩdɩgɩ. 4 Lee hʋ mɛ ŋ aa sɩ mʋ, ma gyɩŋ ŋmanɩɩ hʋ rɛ." 5 Ɛɛ rɛ Tɔmaasɩ basɩ tɩya ʋ a baa, "Á Tɩɩna, á bɩ gyɩŋ lee hʋ ɩ aa mʋʋ, ɛɛ rɛ á sɩ wuwo yaa gyɩŋ ʋ ŋmanɩɩ?" 6 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Mɩyaŋ nɛ yaa ŋmanɩɩ hʋ, abee Wɩɩsɩ wɩtɩɩ, a kɩ tɩya mɩɩbol mɛ. Nal buloŋ bɩ sɩ wuwo mʋ ŋ Kuwo lee, dɩ ʋ tɩɩna bɩ tɩŋa ŋ tɩyaŋ. 7 Dɩ mamaa rɛ kɔnɩ gyɩma ŋ, ma sɩ gyɩŋ ŋ Kuwo mɛ. A lɩɩ gyɩnaŋ kaŋ kɩ mʋ, ma paalɩ gyɩma ʋ rɛ, a na ʋ mɛ." 8 Ɛɛ rɛ Fɩlɩpɩ basɩ tɩya ʋ a baa, "Ŋ Tɩɩna, daga ma Kuwo hʋ, wɩɩ hʋ á aa kyɛɛ buloŋ nɛ gɛɛ." 9 Ɛɛ rɛ Yesu pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Fɩlɩpɩ, ŋ beel-ma buloŋ sɩ we doŋ a pɩɩsɩ maga nyɛ, ka ɩ ha bɩ gyɩma ŋ? Nal hʋ buloŋ aa naa ŋ, ʋ tɩɩna naa ŋ Kuwo mɛ rɛ. Bee rɛ yaŋ tɩŋ ɩ baa dɩ ŋ daga ma ŋ Kuwo? 10 Ɩ bɩ laa di anɩɩ ŋ bee ŋ Kuwo buloŋ yaa kɩdɩgɩ rɛ koo? Wɩya hʋ buloŋ ŋ aa basɩ tɩya ma, ŋ tɩɩ dee tɩyaŋ daa ŋ basɩ ba. Wɩya hʋ mɛ ŋ aa yaa, ŋ Kuwo tɩɩ rɛ tɩŋa ŋ ŋ kɩ yaa ba gɛɛ. 11 Ma laa di anɩɩ ŋ aa baa ŋ bee ŋ kuwo buloŋ yaa kɩdɩgɩ rɛ. Dɩ mamaa bɩ sɩ laa ŋ di akuu ŋ aa baa ŋ bee ŋ kuwo yaa kɩdɩgɩ wɩya, amɛ ma laa ŋ di akuu wɩya hʋ ŋ aa yaa nyubaanɩŋ. 12 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, nal hʋ buloŋ aa laa ŋ wɩya di, ʋ tɩɩna sɩ wuwo kɩ yaa wɩya hʋ ŋ aa yaa. Ʋ tɩɩna gba sɩ paalɩ wuwo yaa wɩya a te wɩya hʋ ŋ aa yaa, beewɩya ŋ aa mʋʋ ŋ Kuwo lee rɛ. 13 Wɩɩ kɛ buloŋ ma aa sʋla kɩ kyɛ ŋ feŋ tɩyaŋ, ŋ sɩ yaa tɩya ma. Ŋ sɩ yaa gɛɛ dɩ nala tɩŋa ŋ tɩyaŋ a na ŋ Kuwo gaŋdarɩ aa maga gɛɛ. 14 Dɩ mamaa rɛ sʋla kɩ kyɛ wɩɩ buloŋ ŋ feŋ tɩyaŋ, ŋ sɩ yaa tɩya ma." 15 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl baa, "Dɩ mamaa rɛ kyo ŋ, ma sɩ kɩ tɩŋa ŋ nyʋwa. 16 Dɩ mamaa rɛ aa yaa gɛɛ, ŋ sɩ sʋla ŋ Kuwo dɩ ʋ kpa kyɩkyagɩl kɩdɩgɩ mɛ tɩya ma. Ʋ sɩ we ma lee a kaŋ kɩ mʋ deŋdeŋ. 17 Ʋ rɛ yaa Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ aa daga ma Wɩɩsɩ aa kɩɩ gɛɛ. Dʋnɩya nala bɩ sɩ wuwo laa ʋ we ba tɩsɩ tɩyaŋ, beewɩya ba bee na ʋ, ba bɩ gyɩma ʋ mɛ. Amɛ ma kɛ gyɩma ʋ rɛ. Beewɩya ʋ we ma lee rɛ, a we ma tɩsɩ tɩyaŋ a kɩ mʋ deŋdeŋ. 18 Dɩ mɩyaŋ nɛ ko mʋ, ŋ bɩ sɩ vɩya ma ta dɩ ma kɩɩ gɛɛ anɩɩ busuluŋbiisi. Ŋ sɩ mɩɩgɩ ko ma lee. 19 Ʋ kaa mʋhʋ ka dʋnɩya nala bɩl bɩ sɩ na ŋ, amɛ ma kɛ sɩ na ŋ. Ŋ aa sɩ kaŋ mɩɩbol wɩya, ma mɛ sɩ kaŋ mɩɩbol. 20 Kyɛɛ hʋ ŋ aa sɩ sii sʋʋ tɩyaŋ a bɩl kaŋ mɩɩbol, haŋ kyɛɛ hʋ rɛ ma sɩ gyɩma nɩɩ ŋ beel-ma yaa kɩdɩgɩ rɛ anɩɩ ŋ bee ŋ kuwo aa yaa kɩdɩgɩ gɛɛ. 21 Nal hʋ buloŋ aa nɩɩ ŋ nyʋwa, a kɩ tɩŋa ŋ, ʋ tɩɩna rɛ kyo ŋ. Ŋ Kuwo mɛ yaŋ sɩ kyo nal hʋ aa kyo ŋ. Ŋ mɛ sɩ kyo tɩɩna a kaŋ ŋ tɩɩ daga ʋ." 22 Ɛɛ rɛ Gyudasɩ baa "Ŋ Tɩɩna, ɛɛ rɛ ɩ sɩ yaa a kaŋ ɩ tɩɩ daga ma, aŋ bɩ sɩ kaŋ ɩ tɩɩ daga dʋnɩya nala." (Gyudasɩ no daa yaa Isɩkarɔtɩ biibaal hʋ). 23 Nyɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Nal hʋ buloŋ aa kyo ŋ, ʋ sɩ kɩ tɩŋa ŋ nyʋwa. Ŋ Kuwo mɛ sɩ kyo ʋ. Ŋ bee ŋ Kuwo buloŋ sɩ ko we ʋ tɩɩna lee. 24 Nal hʋ buloŋ aa bɩ kyo ŋ, ʋ bee tɩŋa ŋ nyʋwa. Wɩya hʋ buloŋ ŋ aa daga ma bɩ yaa ŋ tɩɩ wɩdagɩya. Amɛ ba lɩɩ ŋ kuwo aa tɩma ŋ lee rɛ. 25 Ŋ ha aa we ma lee rɛ tɩŋ ŋ basɩ wɩya no kɩ tɩya ma nyɛ. 26 Amɛ kyɩkyagɩl hʋ ŋ Kuwo aa sɩ tɩma ŋ feŋ tɩyaŋ, ʋ rɛ yaa ʋ Wiyesi Welii hʋ. Ʋ sɩ kɩ pɛ ma tɩyaŋ a daga ma wɩɩ buloŋ, a leŋ dɩ ma kɩ liisi wɩya hʋ buloŋ ŋ aa basɩ tɩya ma. 27 Fɩyɛlʋʋ we ma lee. Ŋ fɩyɛlʋʋ hʋ ŋ aa kana tɩɩ rɛ ŋ kpaa kɩ tɩya ma. Fɩyɛlʋʋ no ŋ aa kpaa kɩ tɩya ma, ʋ bee dʋnɩya nala fɩyɛlʋʋ bɩ kɩɩ dɔmɔŋ. Ma ta leŋ dɩ ma hakɩllɩ kɩ viisi, a ta leŋ dɩ kambɩŋ mɛ kaŋ ma akuu wɩɩ hʋ aa sɩ puu ma wɩya. 28 Ŋ basɩ tɩya ma rɛ a baa, 'Ŋ aa mʋʋ rɛ ka dɩ ŋ bɩl mɩɩgɩ ko ma lee.' Dɩ mamaa rɛ fa kyo ŋ, ma tenni fa sɩ fɩyɛlɩ, ŋ aa mʋʋ ŋ kuwo lee nyɛ wɩya, beewɩya ʋ rɛ tee ŋ. 29 Ŋ basɩ wɩya no buloŋ kɩ tɩya ma rɛ, ka dɩ ba na yaa. Dɩ ba aa rɛ ko kɩ yaa, ma sɩ laa di anɩɩ wɩya hʋ buloŋ ŋ aa basɩ kɔnɩ yaa wɩtɩɩ rɛ. 30 Ŋ bɩ sɩ wuwo basɩ wɩya ma lee pɩɩsɩ, beewɩya dʋnɩya kuwori hʋ aa ko rɛ. Amɛ ʋ bɩ kaŋ ŋ dee wɩɩ buloŋ tɩyaŋ. 31 Amɛ ŋ aa kyɛ dɩ dʋnɩya nala gyɩma rɛ anɩɩ ŋ kyo ŋ Kuwo rɛ. Ɛɛ rɛ tɩŋ ŋ kɩ yaa wɩya hʋ buloŋ ʋ aa baa dɩ ŋ yaa. Ma sii dɩ á lɩɩ daha tɩyaŋ."

15

1 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Mɩyaŋ nɛ yaa tɩya hʋ tɩɩ. Ŋ Kuwo mɛ rɛ aa deŋ tɩya hʋ. 2 Tɩya hʋ naaŋ buloŋ aa bee nɔnɔ, ʋ aa keri keri ta rɛ, a marɩ marɩ tɩya hʋ we, dɩ ʋ wuwo kɩ nɔnɔ yʋga. 3 Ma tɩsɩ kɛ bɩl bɩ kaŋ bisiŋ buloŋ, akuu wɩya hʋ ŋ aa basɩ tɩya ma nyuniŋ. 4 Ma mal ŋ tɩyaŋ dɩ ŋ mɛ mal ma tɩyaŋ. Tɩya naasɩ dʋŋ bɩ sɩ wuwo nɔnɔ, see dɩ ba mal tɩya hʋ maŋkpaŋ tɩyaŋ. Ma mɛ bɩ sɩ wuwo yaa wɩɩ buloŋ, dɩ ma bɩ mal ŋ tɩyaŋ." 5 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl baa, "Mɩyaŋ nɛ yaa tɩya hʋ, mamaa mɛ rɛ yaa tɩya hʋ naasɩ. Nal hʋ buloŋ aa mal ŋ tɩyaŋ, ŋ mɛ mal tɩɩna tɩyaŋ nɛ. Ɛɛ rɛ sɩ wuwo leŋ dɩ ʋ yaa wɩweliye weliŋ, beewɩya dɩ mamaa rɛ bɩ mal ŋ, ma bɩ sɩ wuwo yaa wɩɩ buloŋ. 6 Dɩ nal lɛ bɩ mal ŋ tɩyaŋ, ba sɩ kpa tɩɩna yuwo ta anɩɩ ba aa keri tɩya naasɩ ta, ba hɩla, ba paa yuwo we diŋ tɩyaŋ ba di gɛɛ. 7 Dɩ ma mal ŋ tɩyaŋ, a leŋ dɩ wɩya hʋ ŋ aa basɩ tɩya ma we ma tɩsɩ tɩyaŋ, wɩɩ hʋ buloŋ ma aa sʋla ŋ kɩ kyɛ, ŋ sɩ yaa tɩya ma. 8 Dɩ mamaa rɛ aa yaa wɩweliye yʋga, ɛɛ rɛ ŋ Kuwo feŋ sɩ yɩrɩ. Ɛɛ mɛ rɛ sɩ daga anɩɩ ma yaa ŋ hatɩnna rɛ. 9 Ŋ kyo ma rɛ anɩɩ ŋ Kuwo aa kyo ŋ gɛɛ. Ɛɛwɩya, ma mal ŋ tɩyaŋ dɩ ŋ kyo ma a kaŋ kɩ mʋ deŋdeŋ. 10 Dɩ mamaa rɛ aa tɩŋa ŋ nyʋwa, ŋ sɩ kyo ma a kaŋ kɩ mʋ deŋdeŋ, anɩɩ ŋ aa tɩŋ ŋ Kuwo nyʋwa, a mal ʋ tɩyaŋ ʋ kyo ŋ gɛɛ. 11 Ŋ basɩ wɩya no tɩya ma rɛ dɩ ma wuwo na teŋfɩyɛlʋʋ hʋ ŋ aa kpaa tɩya ma. Ɛɛ mɛ rɛ ma tenni sɩ marɩ fɩyɛlɩ weliŋ a mʋ teŋ. 12 Wɩɩ hʋ ŋ aa kpaa kɩ tɩya ma rɛ nyɛ: Ma kyo dɔmɔŋ anɩɩ ŋ aa kyo ma gɛɛ. 13 Dɩ nal lɛ yaa siri dɩ ʋ kpa ʋ mɩɩbol yɔbɔ sʋʋ ʋ kyana wɩya, ɛɛ daga anɩɩ ʋ kyo ʋ rɛ a te wɩɩ buloŋ. 14 Dɩ mamaa rɛ aa yaa wɩya hʋ ŋ aa basɩ tɩya ma dɩ ma kɩ yaa, ma sɩ yaa ŋ kyaŋsɩ. 15 Ŋ bɩl bɩ kaŋ ma kɩ yɩrɩ ŋ tʋŋtʋnna, beewɩya tʋŋtʋnnɩ bɩ gyɩŋ wɩɩ hʋ ʋ nɩhɩyawʋ aa yaa. Amɛ ŋ kaŋ ma kɩ yɩrɩ ŋ kyaŋsɩ rɛ, beewɩya wɩya hʋ buloŋ ŋ kuwo aa basɩ tɩya ŋ, ŋ mɛ basɩ ba tɩya ma rɛ. 16 Ma daa lɩɩ ŋ, mɩyaŋ nɛ lɩɩ ma. Ŋ lɩɩ ma rɛ dɩ ma mʋ a marɩ kɩ yaa wɩweliye, wɩweliye hʋ aa bɩ sɩ maakyiye nyʋgɩsɩ. Dɩ mamaa rɛ aa yaa gɛɛ, ŋ Kuwo sɩ tɩya ma kɩŋ buloŋ ma aa sʋla kɩ kyɛ ŋ feŋ tɩyaŋ. 17 Wɩɩ hʋ ŋ aa basɩ tɩya ma dɩ ma kɩ yaa rɛ nyɛ: Ma kyo dɔmɔŋ. 18 Dɩ dʋnɩya nala rɛ haasɩ ma, ma gyɩma anɩɩ ba laa sɩya haasɩ ŋ nɛ. 19 Dɩ mamaa rɛ fa yaa dʋnɩya nala, dʋnɩya nala fa sɩ kyo ma rɛ weliŋ anɩɩ ba aa kyo dɔmɔŋ gɛɛ. Amɛ ma bee dʋnɩya nala bɩ yaa kɩdɩgɩ. Ŋ lɩɩ ma dʋnɩya nala tɩyaŋ nɛ, ɛɛ rɛ tɩŋ ba haasɩ ma. 20 Ŋ laa sɩya basɩ tɩya ma rɛ anɩɩ yoŋ bɩ sɩ wuwo te ʋ tɩɩna. Ma liisi wɩɩ no na. Ba aa dɔgɩsɩ ŋ gɛɛ, gɛɛ tɩɩ rɛ ba sɩ dɔgɩsɩ ma mɛ. Dɩ ba aa rɛ fa laa ŋ nyʋwa, ba fa sɩ laa ma mɛ nyʋwa. 21 Ba sɩ yaa wɩya no buloŋ akuu ma aa tɩŋa ŋ hal wɩya. Ba bɩ gyɩŋ nal hʋ aa tɩma ŋ, ɛɛ rɛ tɩŋ ba kɩ yaa gɛɛ. 22 Dɩ mɩyaŋ nɛ fa bɩ ko basɩ wɩya tɩya ba, ba aa yaa wɩbɔmɔ hʋ buloŋ, ŋ fa bɩ sɩ wuwo baa dɩ ba kyogi wɩɩ buloŋ. Amɛ ŋ foŋ aa ko basɩ wɩya tɩya ba wɩya, ba bɩl bɩ sɩ wuwo baa dɩ ba fa bɩ gyɩma. 23 Nal hʋ aa haasɩ ŋ, tɩɩna haasɩ ŋ Kuwo mɛ rɛ. 24 Wɩya hʋ buloŋ ŋ aa yaa, nal buloŋ bɩ yaa ba. Dɩ mɩyaŋ nɛ fa bɩ yaa ba dɩ ba na, ba fa bɩ sɩ kaŋ wɩkyogii buloŋ. Amɛ ba naa ba buloŋ nɛ aŋ ha haasɩ ŋ bee ŋ Kuwo buloŋ. 25 Ba aa haasɩ ŋ gɛɛ, wɩya hʋ buloŋ ba aa saba Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ kɔnɩ yaa wɩtɩɩ rɛ. Nyɛ rɛ ba sabɩ, 'Ŋ bɩ yaa wɩɩ buloŋ kyogi, ka ba haasɩ ŋ.' 26 Amɛ ŋ sɩ leŋ dɩ Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ lɩɩ ŋ Kuwo lee a ko tuu we ma tɩyaŋ. Ʋ sɩ pɛ ma tɩyaŋ a daga ma wɩtɩɩ hʋ. Ʋ rɛ sɩ marɩ basɩ ŋ wɩya tɩya ma. 27 Ma mɛ sɩ basɩ ŋ wɩya tɩya nala, beewɩya ma we ŋ lee rɛ a lɩɩ saŋa hʋ ŋ aa piile kɩ daga nala buloŋ.

16

1 Ŋ basɩ wɩya no buloŋ tɩya ma rɛ dɩ ma ta ko mɩɩgɩ hal ma laadii tɩyaŋ. 2 Ba sɩ kile ma ta Gyuuma wɩɩkyʋwaldɩɩsɩ tɩyaŋ. Saŋa kɩdɩgɩ sɩ pele, dɩ nal lɛ ko kpʋ ma kɩdɩgɩ buloŋ, ʋ tɩɩna aa bɩɩnɩ anɩɩ Wɩɩsɩ ŋmanɩɩ rɛ ʋ kɩ tɩŋa gɛɛ. 3 Ba sɩ yaa ma wɩya no buloŋ, beewɩya ba bɩ gyɩma ŋ Kuwo, a bɩ gyɩma ŋ mɛ. 4 Ŋ laa sɩya basɩ wɩya no buloŋ nɛ a tɩya ma, dɩ saŋa hʋ rɛ ko pele dɩ wɩya no kɩ yaa, ma sɩ liisi anɩɩ ŋ gyɩ basɩ ba tɩya ma rɛ. Ŋ gyɩ aa we ma lee rɛ tɩŋ ŋ bɩ basɩ wɩya no tɩya ma piili hʋ tɩyaŋ buloŋ ma aa ko yaa ŋ hatɩnna. 5 Amɛ nyɛ kɛ, ŋ aa mʋ nal hʋ aa tɩma ŋ lee rɛ, aŋka ma kɩdɩgɩ buloŋ ha bɩ pɩyɛsɩ ŋ anɩɩ lee rɛ ŋ kɩ mʋ? 6 Ŋ aa basɩ wɩya no tɩya ma nyɛ, lagɩlagɩ no ma tɩsɩ kyogo rɛ kɩŋkaŋ. 7 Amɛ wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma. Akuu ma wɩya, ŋ aa mʋwa rɛ kpɩya. Beewɩya dɩ mɩyaŋ nɛ bɩ mʋwa, kyɩkyagɩl hʋ bɩ sɩ ko ma lee. Amɛ dɩ ŋ ko mʋ ŋ sɩ ta ʋ dɩ ʋ ko ma lee. 8 Dɩ ʋ rɛ yaŋ ko ko, ʋ sɩ leŋ dɩ dʋnɩya nala gyɩma anɩɩ ba nyɩya rɛ ba aa baa ba gyɩŋ wɩɩ hʋ aa yaa wɩbɔŋ, a gyɩŋ wɩɩ hʋ aa kpaa ŋmanɩɩ mɛ, abee ba aa baa ba gyɩŋ Wɩɩsɩ sarɩya kyɛdiilii hʋ mɛ wɩya rɛ. 9 Ba bɩ gyɩŋ wɩɩ hʋ aa yaa wɩbɔŋ, beewɩya ba bɩ laa ŋ wɩya di. 10 Ba bɩ gyɩŋ wɩɩ hʋ aa kpaa ŋmanɩɩ mɛ beewɩya ŋ mɩɩgɩ kɩ mʋ ŋ Kuwo lee rɛ, ma bɩl bɩ sɩ maakyiye na ŋ. 11 Ba bɩ gyɩŋ Wɩɩsɩ sarɩya hʋ kyɛdiilii mɛ wɩya beewɩya Wɩɩsɩ foŋ di dʋnɩya kuwori (Sɩtaanɩ) sarɩya rɛ ʋ tele. 12 Ŋ ha kaŋ wɩya yʋga rɛ ŋ aa sɩ basɩ tɩya ma, amɛ ma bɩ kaŋ bembii ma aa sɩ nɩɩ ba buloŋ. 13 Amɛ dɩ Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ aa daga ma gɛɛ hʋ Wɩɩsɩ aa kɩya rɛ ko ko, ʋ sɩ leŋ dɩ ma gyɩŋ wɩtɩɩ hʋ buloŋ aa we Wɩɩsɩ lee. Ʋ bɩ sɩ kɩ basɩ wɩya ʋ tɩɩ dee tɩyaŋ, amɛ wɩya hʋ buloŋ ʋ aa sɩ nɩɩ, ba aa rɛ ʋ sɩ basɩ. Ʋ mɛ sɩ daga ma wɩya hʋ buloŋ aa sɩ maakyiye yaa. 14 Wɩya hʋ buloŋ ŋ aa kana dɩ ŋ basɩ tɩya ma, ʋ sɩ kaŋ ko basɩ tɩya ma dɩ gɛɛ wuwo leŋ dɩ nala na ŋ gaŋdarɩ. 15 Kɩŋ hʋ buloŋ ŋ Kuwo a kana yaa ŋ kɩŋ nɛ. Ɛɛ rɛ tɩŋ ŋ basɩ tɩya ma anɩɩ wɩya hʋ buloŋ ŋ aa kana dɩ ŋ basɩ, ŋ sɩ kpa tɩya Wiyesi Welii hʋ dɩ ʋ ko basɩ tɩya ma gɛɛ." 16 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ba a baa, "Mʋhʋ sʋwaa, ma bɩl bɩ sɩ na ŋ, amɛ ʋ kyɛyɛ baŋmana hal, ma bɩl sɩ na ŋ." 17 Ɛɛ rɛ ʋ hatɩnna hʋ badɔmɔŋ kɩ pɩyɛsɩ dɔmɔŋ a baa, "Wɩɩ no memii rɛ yaa bee? Ʋ basɩ tɩya ma anɩɩ mʋhʋ sʋwaa á bɩ sɩ na ʋ amɛ dɩ ʋ kyɛyɛ baŋmana hal dɩ á bɩl sɩ na ʋ. Ʋ bɩl baa ʋ aa sɩ mʋ ʋ kuwo lee rɛ tɩŋ á bɩl bɩ sɩ na ʋ gɛɛ. 18 Ʋ aa baa kyɛyɛ baŋmana no, ʋ memii rɛ yaa bee? Á bɩ gyɩŋ wɩɩ no ʋ aa basɩ memii." 19 Yesu gyɩma anɩɩ ba aa kyɛ dɩ ba pɩyɛsɩ ʋ gyɩŋ wɩɩ no memii rɛ. Ɛɛ rɛ ʋ basɩ tɩya ba a baa, "Ŋ aa baa dɩ mʋhʋ sʋwaa ma bɩ sɩ na ŋ, ka dɩ kyɛyɛ baŋmana hal dɩ ma bɩl na ŋ hʋ wɩya rɛ ma kɩ pɩyɛsɩ dɔmɔŋ nyɛ koo? 20 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, ma sɩ wii gʋwagɩ sɩnɩɩl, amɛ dʋnɩya nala tenni kɛ sɩ fɩyɛlɩ. Ma tɩsɩ sɩ kyogi, amɛ ma tɩkyogi hʋ sɩ mɩɩgɩ bɩrɩmɩ teŋfɩyɛlʋʋ. 21 Dɩ haaŋ halʋllɩ-luwol lɛ ko kɩ wɩɩ, ʋ tɩya aa kyogi rɛ, beewɩya ʋ gyɩma tʋwara puu ʋ rɛ. Amɛ dɩ ʋ rɛ ko lʋl biye hʋ teŋ, ʋ aa yeŋŋi ʋ tʋwara hʋ buloŋ nɛ, a kuu ʋ aa lʋla biifalɩɩ wɩya. 22 Ɛɛ rɛ ʋ yaŋ kɩɩ ma tɩyaŋ mɛ. Nyɛ kɛ, ma tɩsɩ kyogo rɛ, amɛ ŋ bɩl sɩ na ma, a leŋ dɩ ma tenni fɩyɛlɩ fɩyɛlɩɩ hʋ iriŋ nal buloŋ aa bɩ sɩ wuwo leŋ dɩ ʋ lɩɩ ma kɩdɩgɩ buloŋ tɩyaŋ. 23 Dɩ kyɛɛ hʋ rɛ ko pele, ma bɩ sɩ pɩyɛsɩ ŋ kɩ kyɛ wɩɩ buloŋ. Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ma, ŋ Kuwo sɩ tɩya ma kɩŋ hʋ buloŋ ma aa sʋla ʋ kɩ kyɛ ŋ feŋ tɩyaŋ. 24 Abee gyɩnaŋ, ma ha bɩ sʋla ʋ a kyɛ kɩŋ buloŋ ŋ feŋ tɩyaŋ. Ɛɛwɩya, ma yaŋ sʋla ʋ, ʋ sɩ kpa kɩŋ hʋ ma aa sʋla ʋ kɩ kyɛ tɩya ma dɩ ma tenni fɩyɛlɩ a mʋ teŋ. 25 Wɩya no buloŋ ŋ aa basɩ tɩya ma, namagɩsɩ rɛ ŋ kɩ maga. Amɛ saŋa kɩdɩgɩ sɩ pele, ŋ bɩl bɩ sɩ maga namagɩsɩ, ŋ sɩ basɩ ŋ kuwo wɩya polli tɩya ma. 26 Dɩ haŋ kyɛɛ hʋ rɛ ko pele, ma sɩ sʋla ʋ kɩ kyɛ kɩna ŋ feŋ tɩyaŋ. Ŋ bɩ baa mɩyaŋ nɛ sɩ sʋla ʋ tɩya ma, 27 beewɩya ŋ Kuwo tɩɩ mɛ kyo ma rɛ. Ma kyo ŋ nɛ, a laa ŋ wɩya di anɩɩ ŋ lɩɩ ʋ lee rɛ. Ɛɛ rɛ tɩŋ ʋ mɛ kyo ma gɛɛ. 28 Ŋ lɩɩ ŋ Kuwo lee rɛ a ko tuu dʋnɩya. Nyɛ kɛ, ŋ yaŋ sɩ lɩɩ dʋnɩya no tɩyaŋ a mɩɩgɩ mʋ ŋ Kuwo lee." 29 Ɛɛ rɛ ʋ hatɩnna hʋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Nyɛ kɛ, ɩ kyaasɩ basɩ wɩya kɩ polli rɛ. Ɩ bɩl bee maga namagɩsɩ. 30 Nyɛ kɛ, á gyɩma anɩɩ ɩ gyɩŋ wɩɩ buloŋ aa we nihuwobiŋ hakɩla tɩyaŋ nɛ, ɛɛwɩya ɩ bɩl bɩ maga dɩ ɩ pɩyɛsɩ nal wɩɩ buloŋ. Nyɛ leŋ á gyɩma anɩɩ ɩ lɩɩ Wɩɩsɩ lee rɛ." 31 Ɛɛ rɛ Yesu pɩyɛsɩ ba a baa, "Nyɛ kɛ ma yaŋ laa ŋ wɩya di rɛ koo? 32 Saŋa kɩdɩgɩ sɩ pele, ʋ gba pele mɛ rɛ, dɩ ma buloŋ fá pɩsa mʋ ma dɩɩsɩ, aŋ ka ŋ dʋŋ. Amɛ ŋ bɩ sɩ yaa ŋ dʋŋ beewɩya ŋ Kuwo we ŋ lee rɛ saŋa buloŋ. 33 Ŋ basɩ wɩya no kɩ tɩya ma rɛ, dɩ ŋ beel-ma yaa kɩdɩgɩ dɩ ma wuwo tɩŋ ŋ tɩyaŋ a na fɩyɛlʋʋ. Dʋnɩya no tɩyaŋ ma sɩ na tʋwara. Amɛ ma kaŋ ma tɩɩ, beewɩya ŋ yuwo di dʋnɩya rɛ."

17

1 Yesu aa basɩ wɩya no ko teŋ, ʋ wil deŋ wɩɩsɩnyuu aŋ baa, "Ŋ Kuwo, saŋa hʋ pele rɛ. Leŋ dɩ dʋnɩya nala na mɩyaŋ ɩ biye hʋ gaŋdarɩ dɩ ŋ mɛ leŋ dɩ ba na ɩ gaŋdarɩ. 2 Ɩ rɛ kpaa dʋnɩya nala wɩɩ buloŋ dee a we ŋ nosi tɩyaŋ, dɩ ŋ kpa mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii a tɩya nala hʋ ɩ aa leŋ ba yaa ŋ hatɩnna. 3 Nala hʋ aa gyɩma anɩɩ ɩ dʋŋ nɛ kɔnɩ yaa Wɩɩsɩ, aŋ pɛ gyɩŋ mɩyaŋ Yesu Krisita, laataal hʋ mɛ ɩ aa tɩma, ba aa rɛ kaŋ mɩɩbol hʋ aa bɩ kaŋ tenii. 4 Ŋ daga ɩ gaŋdarɩ rɛ dʋnɩya tɩyaŋ daha, beewɩya tʋma hʋ ɩ aa kpaa tɩya ŋ, ŋ tʋŋ ba buloŋ teŋ nɛ. 5 Ŋ kuwo tɩya ŋ gaŋdarɩ ɩ sɩya tɩyaŋ lagɩlagɩ no. Gaŋdarɩ hʋ ŋ fa aa kana ɩ lee ka ɩ na marɩ dʋnɩya hʋ. 6 Nala hʋ ɩ aa lɩɩ tɩya ŋ dʋnɩya nala tɩyaŋ, ŋ leŋ ba gyɩma ɩ rɛ. Ba fa yaa ɩ nala rɛ, ka ɩ kpa ba tɩya ŋ. Ba laa ɩ wɩya di rɛ. 7 Ɛɛwɩya, lagɩlagɩ no, ba gyɩma anɩɩ kɩna hʋ buloŋ ŋ aa kana lɩɩ ɩ lee rɛ. 8 Duwoso hʋ ɩ aa kpaa tɩya ŋ, ŋ basɩ tɩya ba rɛ. Ba laa di rɛ a gyɩma anɩɩ wɩtɩɩ rɛ, ŋ kɔnɩ lɩɩ ɩ lee rɛ. Ba laa di mɛ rɛ anɩɩ ɩ rɛ tɩma ŋ. 9 Nala hʋ ɩ aa lɩɩ tɩya ŋ dʋŋ wɩya rɛ ŋ kɩ sʋla ɩ, beewɩya ba aa rɛ yaa ɩ nala. Dʋnɩya nala buloŋ wɩya daa ŋ kɩ sʋla ɩ: 10 Ɩ nala yaa ŋ nala rɛ, ŋ nala mɛ yaa ɩ nala. Ba tɩyaŋ nɛ ɩ tɩŋa a daga ŋ gaŋdarɩ. 11 Lagɩlagɩ no, ŋ aa ko ɩ lee rɛ, ŋ bɩl bɩ sɩ we dʋnɩya no tɩyaŋ, amɛ ba kɛ sɩ we dʋnɩya no tɩyaŋ. Ŋ Kuwo, ɩ rɛ maga dɩ á kyʋwalɩ ɩ abee gyɩrɩma. Kɩ deŋ nala hʋ ɩ aa lɩɩ tɩya ŋ nyuu weliŋ abee ɩ dee hʋ ɩ aa kpaa tɩya ŋ a leŋ dɩ ba yaa kɩdɩgɩ, anɩɩ ŋ beel-ɩ aa yaa kɩdɩgɩ gɛɛ. 12 Ŋ fa aa we ba lee, ŋ deŋ ba nyuu rɛ weliŋ abee dee hʋ ɩ aa kpaa tɩya ŋ. Ŋ fa sɩŋ pɔ ba rɛ a deŋ ba nyuu weliŋ. Ba kɩdɩgɩ buloŋ bɩ nyʋgɩsa ɩ ŋmanɩɩ tɩyaŋ, see nal hʋ aa maga dɩ ʋ nyʋgɩsɩ dʋŋ, dɩ gɛɛ leŋ wɩya hʋ ba fa aa saba ɩ teŋ tɩyaŋ kɔnɩ ko yaa wɩtɩɩ. 13 Lagɩlagɩ no, ŋ aa ko ɩ lee rɛ. Amɛ ŋ ha aa we dʋnɩya no tɩyaŋ nyɛ, ŋ basɩ wɩya no kɩ tɩya ba rɛ dɩ teŋfɩyɛlʋʋ hʋ buloŋ ŋ aa kana mɛ we ba tɩyaŋ. 14 Ŋ basɩ ɩ nyʋwa wɩya tɩya ba rɛ. Amɛ dʋnɩya nala ha haasɩ ba rɛ beewɩya ba bee dʋnɩya nala bɩ yaa kɩdɩgɩ anɩɩ ŋ bee dʋnɩya nala mɛ aa bɩ yaa kɩdɩgɩ gɛɛ. 15 Ŋ bɩ baa dɩ ɩ lɩɩ ba dʋnɩya no tɩyaŋ, amɛ ŋ aa sʋla ɩ rɛ dɩ ɩ pɔ ba a lɩɩ ba Sɩtaanɩ nosi tɩyaŋ. 16 Ŋ bee dʋnɩya no nala bɩ yaa kɩdɩgɩ. Ɛɛ tɩɩ rɛ ba mɛ bee dʋnɩya no nala bɩ yaa kɩdɩgɩ. 17 Tɩŋa ɩ wɩtɩɩ hʋ tɩyaŋ, a lɩɩ ba dɩ ba yaa ɩ tɩɩ nala, ɩ wɩbii hʋ rɛ yaa wɩtɩɩ. Tɩŋa ɩ wɩbii hʋ aa yaa wɩtɩɩ tɩyaŋ a lɩɩ ba dɩ ba yaa ɩ tɩɩ nala. 18 Ɛɛ hʋ ɩ aa yaŋ tɩma ŋ, ŋ ko dʋnɩya no, ɛɛ tɩɩ rɛ ŋ mɛ tɩŋ ba dʋnɩya no tɩyaŋ. 19 Ba wɩya, ŋ kpaa ŋ tɩɩ tɩya ɩ rɛ a kɩ tɩŋa ɩ nyʋwa, dɩ gɛɛ wuwo leŋ dɩ ba mɛ kpa ba tɩɩ tɩya ɩ a kɩ tɩŋa ɩ nyʋwa abee wɩtɩɩ. 20 Ŋ bɩ sʋla ɩ kɩ tɩya ba dʋŋ, amɛ ŋ sʋla ɩ kɩ tɩya nala hʋ buloŋ aa sɩ laa ŋ wɩya hʋ ba aa sɩ basɩ di mɛ rɛ. 21 Ŋ bɩl aa sʋla ɩ rɛ dɩ ɩ leŋ ba buloŋ ko yaa kɩdɩgɩ. Ŋ kuwo, leŋ dɩ á beel-ba buloŋ yaa kɩdɩgɩ anɩɩ ŋ beel-ɩ aa yaa kɩdɩgɩ gɛɛ. Leŋ dɩ ba yaa kɩdɩgɩ dɩ dʋnɩya nala laa di anɩɩ ɩ rɛ kɔnɩ tɩma ŋ. 22 Gaŋdarɩ hʋ ɩ aa kpaa tɩya ŋ, ʋ tɩɩ rɛ ŋ mɛ kpa tɩya ba. Ŋ yaa gɛɛ rɛ dɩ ba buloŋ yaa kɩdɩgɩ anɩɩ ŋ beel-ɩ buloŋ aa yaa kɩdɩgɩ gɛɛ. 23 Ŋ we ba lee rɛ, ɩ mɛ we ŋ lee. Leŋ dɩ ba kɔnɩ yaa kɩdɩgɩ, dɩ gɛɛ leŋ dɩ dʋnɩya nala gyɩma anɩɩ ɩ rɛ kɔnɩ tɩma ŋ. Leŋ dɩ ba gyɩma anɩɩ ɛɛ hʋ ɩ aa kyo ŋ, ɛɛ tɩɩ rɛ ɩ kyo ba mɛ. 24 Ŋ Kuwo, nala hʋ ɩ aa kpaa tɩya ŋ, ŋ aa kyɛ dɩ ba mɛ we lee hʋ tɩyaŋ ŋ aa sɩ we rɛ, dɩ ba wuwo na ŋ gaŋdarɩ hʋ ɩ aa kpaa tɩya ŋ. Ɩ kpaa gaŋdarɩ no tɩya ŋ nɛ beewɩya ɩ kyo ŋ nɛ aŋ na marɩ dʋnɩya no. 25 Ŋ kuwo, tɩpʋlʋŋ tɩɩna, dʋnɩya nala bɩ gyɩma ɩ, amɛ ŋ kɛ gyɩma ɩ rɛ. Nala no mɛ gyɩma rɛ anɩɩ ɩ rɛ tɩma ŋ. 26 Ŋ leŋ ba gyɩma ɩ rɛ. Ŋ ha sɩ leŋ dɩ ba marɩ gyɩma ɩ dɩ gɛɛ leŋ ba kyo ba dɔŋtɩŋsɩ anɩɩ ɛɛ hʋ ɩ aa kyo ŋ, ka dɩ ŋ mɛ we ba lee."

18

1 Yesu aa kyʋwalɩ Wɩɩsɩ hʋ ko teŋ, ʋ bee ʋ hatɩnna hʋ sii kyol fuwonaaŋ kɩdɩgɩ ba aa yɩrɩ Kidirɔŋ, a mʋ gyʋʋ baga kɩdɩgɩ tɩyaŋ ba aa pɔɔ olivi tɩɩsɩ. 2 Gyudasɩ, nal hʋ aa ko kpa Yesu yallɩ hʋ gyɩ gyɩŋ baga no lee rɛ, beewɩya ba bee Yesu gyɩ aa kɩ mʋ doŋ nɛ saŋa buloŋ. 3 Ɛɛ rɛ Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ abee Farasiima hʋ sii lɩɩ Roma laalyuwolo badɔmɔŋ abee Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ pʋpɔɔlɔ badɔmɔŋ, dɩ Gyudasɩ kaŋ ba mʋ dɩ ba kaŋ Yesu. Ba gyɩ nyʋgɩlɩ ba bakɩna rɛ, aŋ kolo fɩŋtɩŋsɩ abee kapɩla. 4 Yesu gyɩ gyɩŋ wɩɩ hʋ buloŋ ba aa sɩ yaa ʋ rɛ. Ɛɛ rɛ ʋ lɩɩ kyeŋ ba a pɩyɛsɩ ba a baa, "Aŋnɛ rɛ ma kɩ kyɛ?" 5 Ɛɛ rɛ ba baa, "Yesu aa lɩɩ Nazarɛti rɛ á kɩ kyɛ." Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Mɩyaŋ nɛ nyɛ." Gyudasɩ, gyambatɩɩna hʋ mɛ fa pɛɛ ba tɩyaŋ nɛ a sɩŋ doŋ. 6 Yesu aa basɩ baa mɩyaŋ nɛ nyɛ, ba mɩɩgɩ mʋ hal, a lɩɩ tele. 7 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl pɩyɛsɩ ba a baa, "Aŋnɛ rɛ ma kɩ kyɛ?" Ba baa, "Yesu aa lɩɩ Nazarɛti." 8 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ŋ foŋ basɩ tɩya ma rɛ anɩɩ mɩyaŋ nɛ nyɛ. Dɩ mɩyaŋ kɛ rɛ ma kɩ kyɛ, ma leŋ dɩ ŋ hatɩnna no kɛ kɩ mʋ." 9 Ʋ basɩ gɛɛ rɛ dɩ wɩɩ hʋ ʋ fa aa laa sɩya basɩ kɔnɩ ko yaa wɩtɩɩ. Ʋ fa baa "Ŋ kuwo, nala hʋ buloŋ ɩ aa lɩɩ tɩya ŋ, ba kɩdɩgɩ buloŋ bɩ nyʋgɩsa." 10 Dɩ Siimɔŋ Piita fa kol takoobii doŋ. Ɛɛ rɛ ʋ tʋʋrɩ, a ŋmaŋ Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyawʋ kɩdɩgɩ yoŋ ba aa yɩrɩ Malku noduu dɩgɩŋ a kyɔl. 11 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya Piita a baa, "Kpa ɩ takoobii hʋ tʋʋ ʋ tʋʋl tɩyaŋ. Ɩ bɩɩna anɩɩ ŋ bee kyɛ dɩ ŋ na tʋwara hʋ ŋ kuwo aa kpaa bine ŋ nɛ koo?" 12 Ɛɛ rɛ Roma laalyuwolo hʋ abee ba nɩhɩyawʋ abee Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ pʋpɔɔlɔ kaŋ Yesu, a vʋwa ʋ, 13 a laa sɩya kana ʋ mʋ Anaasɩ lee. Anaasɩ fa yaa Kayifasɩ hɩɩla rɛ. Haŋ bɩna hʋ, Kayifasɩ rɛ fa yaa Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ buloŋ nɩhɩyawʋ. 14 Kayifasɩ no rɛ gyɩ basɩ tɩya Gyuuma nɩhɩyasɩ anɩɩ dɩ nɩdɩgɩ rɛ laa paalʋʋ no nala buloŋ nyuu sʋba, ʋ rɛ sɩ kpɩya ba paalʋʋ hʋ nala buloŋ aa sɩ sʋba. 15 Siimɔŋ Piita bee Yesu hatɩnna hʋ kɩdɩgɩ gyɩ tɩŋ Yesu hal lɛ. Wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyawʋ hʋ gyɩ gyɩŋ haŋ hatɩnnɩ hʋ rɛ weliŋ. Ɛɛwɩya, ʋ kɛ gyɩ tɩŋ Yesu hal a gyʋʋ gyaŋwuwo hʋ rɛ. 16 Ka Piita kɛ sɩŋ paga hʋ nyʋwa tɩyaŋ. Ɛɛ rɛ Yesu hatɩnnɩ no mɩɩgɩ lɩɩ, a basɩ wɩya tɩya haŋtolibiye hʋ aa pɔɔ paga hʋ nyʋwa, aŋ kaŋ Piita ko gyʋʋ. 17 Ɛɛ rɛ haŋtolibiye hʋ aa sɩŋ pɔ paganyʋwa hʋ pɩyɛsɩ Piita a baa, "Ka ɩ yaa baal no hatɩnna hʋ kɩdɩgɩ rɛ?" Ɛɛ rɛ Piita baa, "Aayɩ, ŋ bɩ yaa ba kɩdɩgɩ." 18 Saŋa no tɩyaŋ waal gyɩ we doŋ nɛ weliŋ. Ɛɛ rɛ dɩya hʋ tʋŋtʋnna abee Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ pʋpɔɔlɔ we diŋ a sɩŋ gol a kɩ wiyeni. Nyɛ rɛ Piita mɛ mʋ sɩŋ ba lee a kɩ wiyeni diŋ hʋ. 19 Ɛɛ rɛ Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyawʋ hʋ pɩyɛsɩ Yesu ʋ hatɩnna hʋ wɩya abee wɩya hʋ ʋ fa aa dagɩ. 20 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Ŋ bɩ lʋwɔlɩ basɩ wɩɩ buloŋ a tɩya nal buloŋ. Ŋ aa sɩŋ lɩgyalɩɩ tɩyaŋ nɛ a basɩ wɩya kɩ tɩya nala. Ŋ aa kɩ daga nala Gyuuma wɩɩkyʋwaldɩɩsɩ tɩyaŋ nɛ abee Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ tɩyaŋ lee hʋ nala aa kɩ laŋŋɩ. 21 Bee rɛ yaŋ tɩŋ ɩ kɩ pɩyɛsɩ ŋ nyɛ? Pɩyɛsɩ nala hʋ aa nɩɩ wɩya hʋ ŋ aa basa, dɩ ba daga ɩ. Beewɩya ba gyɩŋ wɩya hʋ ŋ aa basa rɛ." 22 Yesu aa basɩ gɛɛ, Wɩɩkyʋwaldɩɩbal pʋpɔɔlɔ hʋ kɩdɩgɩ ŋmaa ʋ kyaŋkpaŋ tɩyaŋ aŋ baa, "Aŋnɛ rɛ yaa ɩ, ɩ basɩ wɩya nyɛ kɩ tɩya Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyawʋ hʋ?" 23 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Dɩ mɩyaŋ nɛ basɩ wɩɩ kyogi, ʋ maga dɩ ɩ basɩ dɩ nal buloŋ nɩɩ rɛ. Amɛ dɩ wɩɩ hʋ ŋ aa basa rɛ yaa wɩtɩɩ, bee rɛ tɩŋ ɩ leŋ ba ŋmaa ŋ kyaŋkpaŋ?" 24 Ɛɛ rɛ Anaasɩ ha leŋ Yesu vʋwa gɛɛ, ka ʋ leŋ ba kana ʋ mʋ Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyawʋ Kayifasɩ lee. 25 Piita ha gyɩ sɩŋ gyaŋwuwo hʋ tɩyaŋ nɛ a kɩ wiyeni diŋ hʋ. Ɛɛ rɛ nala hʋ badɔmɔŋ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ka ɩ mɛ yaa baal no hatɩnna hʋ kɩdɩgɩ rɛ." Piita tʋwa a baa, "Aayɩ, ŋ bɩ yaa ba kɩdɩgɩ." 26 Dɩ Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyawʋ hʋ yoŋ kɩdɩgɩ mɛ gyɩ we doŋ. Ʋ gyɩ yaa nal hʋ dɩgɩŋ Piita gyɩ aa ŋmaŋ kyɔl hʋ lʋllɩ rɛ. Ɛɛ rɛ ʋ pɩyɛsɩ Piita a baa, "Na ŋ gyɩ naa ɩ bee Yesu no rɛ olivi tɩɩsɩ baga hʋ tɩyaŋ?" 27 Ɛɛ rɛ Piita bɩl tʋwa a baa dɩ aayɩ. Piita aa basɩ gɛɛ ko teŋ dɩ gyibal wiye. 28 Ʋ kyɩkyʋwala pipi, ba sii kaŋ Yesu lɩɩ Kayifasɩ dɩya tɩyaŋ, a mʋ Pilato dɩya. Pilato rɛ fa laa Roma kuworibal hʋ naasɩ sɩŋ doŋ paalʋʋ tɩyaŋ. Gyuuma hʋ gyɩ bɩ gyʋʋ gyaŋwuwo hʋ. Beewɩya ba gyɩ bee kyɛ dɩ ba ko kyogi ba sɩna, ka dɩ ba wuwo di Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal kɩdiiliye hʋ. 29 Ɛɛ rɛ Pilato ko lɩɩ pɩyɛsɩ ba a baa, "Wɩbee rɛ ma baa baal no yaa kyogi?" 30 Ɛɛ rɛ ba basɩ tɩya ʋ a baa, "Dɩ ʋ rɛ fa bɩ yaa wɩɩ kyogi, á fa bɩ sɩ kana ʋ ko ɩ lee." 31 Ɛɛ rɛ Pilato basɩ tɩya ba a baa, "Ɛɛ kɛ, ma kana ʋ mʋ di ʋ sarɩya ma tɩɩ lesiri tɩyaŋ." Ɛɛ rɛ ba basɩ tɩya ʋ a baa, "Mamaa Roma nala bɩ tɩya ma ŋmanɩɩ dɩ á kpʋ nal buloŋ". 32 Wɩya no buloŋ yaa rɛ dɩ wɩya hʋ buloŋ Yesu aa basa a mʋ tile ɛɛ hʋ ʋ aa sɩ sʋba kɔnɩ koo yaa wɩtɩɩ. 33 Ɛɛ rɛ Pilato mɩɩgɩ gyʋʋ dɩya, aŋ leŋ ba kaŋ Yesu ko ʋ sɩya ʋ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ rɛ yaa Gyuuma kuwori hʋ?" 34 Ɛɛ rɛ Yesu pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ tɩɩ rɛ basɩ wɩɩ no koo nal lɛ basɩ ŋ wɩya tɩya ɩ?" 35 Ɛɛ rɛ Pilato bɩl baa, "Ŋ bɩ yaa Gyuu. Ɩ tɩɩ nala abee ma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ rɛ kana ɩ ko we ŋ nosi tɩyaŋ. Wɩbee rɛ ɩ yaa kyogi?" 36 Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Ŋ koro tuwo dʋnɩya no tɩyaŋ. Dɩ ŋ koro rɛ fa we dʋnɩya no tɩyaŋ, ŋ nala fa sɩ yuwo laa ŋ, dɩ Gyuuma ta wuwo kana ŋ. Amɛ ŋ koro tuwo daha." 37 Ɛɛ rɛ Pilato pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ yaŋ yaa kuwori rɛ koo?" Ɛɛ rɛ Yesu baa, "Ɩ tɩɩ rɛ basa. Wɩdɩgɩ dʋŋ wɩya rɛ ŋ kuu ko, ba lʋla ŋ dʋnɩya no tɩyaŋ. Wɩɩsɩ wɩtɩɩ hʋ rɛ ŋ ko dɩ ŋ basɩ tɩya nala. Nal hʋ buloŋ aa kyɛ wɩtɩɩ no, ʋ tɩɩna aa gyegile nɩɩ ŋ nyʋwa rɛ." 38 Ɛɛ rɛ Pilato pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Wɩtɩɩ rɛ yaa bee?" Ɛɛ rɛ Pilato mɩɩgɩ lɩɩ Gyuuma hʋ lee a basɩ tɩya ba a baa, "Ŋ bɩ naa wɩɩ hʋ baal no aa yaa a maga dɩ ŋ kpa kyogisi tɩya ʋ. 39 Amɛ bɩna kɛ buloŋ, dɩ Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ rɛ ko pele, ŋ aa kuu ma wɩya rɛ aa lɩɩ nala hʋ ba aa kaŋ tɔ dɩya tɩyaŋ nɩdɩgɩ a ta, anɩɩ ma lesiri aa daga gɛɛ. Ma aa kyɛ dɩ ŋ kpa Gyuuma kuwori hʋ rɛ ta koo?" 40 Ɛɛ rɛ ba nɔsɩ a baa, "Aayɩ, baal no kɛ daa! Lɩɩ Barabaasɩ ta tɩya ma. (Barabaasɩ gyɩ yaa nɩbɔŋ nɛ ba kaŋ tɔ dɩyaŋ.)"

19

1 Ɛɛ rɛ Pilato leŋ ba kaŋ Yesu a vɩɩrɩ ʋ, 2 ka laalyuwolo hʋ kpa sɔsɩ sʋwa nyupugi aa kɩɩ kuwori nyupugi, a kpa kyige ʋ, aŋ kpa gafɩyaŋdolii kɩdɩgɩ laalɩ ʋ, 3 aŋ aa villi mʋ kɩ kyʋwalɩ ʋ a baa, "Gyuuma kuwori, Wɩɩsɩ sɩ tɩya ɩ mɩɩbodolii!" Aŋ aa ŋmaa ʋ kyaŋkpaŋ tɩyaŋ. 4 Ɛɛ rɛ Pilato bɩl mɩɩgɩ lɩɩ gyamaa hʋ lee a basɩ tɩya ba a baa, "Ma deŋ na, ŋ sɩ kana ʋ ko lɩɩ ma lee dɩ ma gyɩma anɩɩ ŋ kɛ bɩ naa wɩɩ buloŋ baal no aa yaa a maga dɩ ŋ kpa kyogisi tɩya ʋ." 5 Ɛɛ rɛ ba kaŋ Yesu ko lɩɩ dɩ ʋ ha kyige sɔsɩ nyupugi hʋ abee gafɩyaŋdolii hʋ ba aa kpaa laalɩ ʋ. Ɛɛ rɛ Pilato basɩ tɩya ba a baa, "Baal hʋ rɛ nyɛ." 6 Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ abee Wɩɩkyʋwaldɩɩbal hʋ pʋpɔɔlɔ aa naa ʋ, ba kyɩɩrɩ yʋga a baa, "Ma kpaasɩ ʋ mal daagarɩɩ tɩyaŋ." Ɛɛ rɛ Pilato basɩ tɩya ba a baa, "Ma tɩɩ kana ʋ mʋ kpaasɩ mal daagarɩɩ tɩyaŋ. Ŋ kɛ bɩ naa wɩɩ hʋ ʋ aa yaa a maga dɩ ŋ kpa kyogisi tɩya ʋ." 7 Ɛɛ rɛ Gyuuma hʋ bɩl baa, "Ʋ kaŋ ʋ tɩɩ kɩ yɩrɩ Wɩɩsɩ Biye rɛ. Á mɩrɩsɩ daga anɩɩ nal hʋ buloŋ ko yaa gɛɛ, ʋ tɩɩna maga dɩ ba kpʋ ʋ rɛ." 8 Pilato aa nɩɩ ba aa basɩ gɛɛ, kambɩŋ marɩ kana ʋ anɩɩ ʋ aa sɩ kpa kyogisi tɩya Yesu. 9 Ɛɛ rɛ ʋ bɩl mɩɩgɩ gyʋʋ dɩya hʋ a pɩyɛsɩ Yesu a baa, "Lee rɛ ɩ lɩɩ?" Amɛ Yesu bɩ laa wɩɩ buloŋ basɩ. 10 Ɛɛ rɛ Pilato pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ɩ bee tɔgɩmɩ ŋ? Ɩ bɩ gyɩma anɩɩ ŋ kaŋ dee rɛ ŋ aa sɩ wuwo kpa ɩ ta, a bɩl kaŋ dee mɛ ŋ aa sɩ wuwo leŋ dɩ ba kpaasɩ ɩ mal daagarɩɩ tɩyaŋ koo?" 11 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Ɩ fa bɩ sɩ kana ŋ dee dɩ Wɩɩsɩ fa bɩ tɩya ɩ gɛɛ dee. Amɛ nala hʋ aa kana ŋ ko we ɩ nosi tɩyaŋ wɩbɔŋ nɛ yʋga a te wɩbɔŋ buloŋ." 12 Pilato aa nɩɩ gɛɛ, ʋ fa kɩ kyɛ dɩ ʋ kpa Yesu ta. Ɛɛ rɛ Gyuuma hʋ bɩl kyɩɩrɩ yʋga a baa, "Dɩ ɩ rɛ ko kpa ʋ ta, ɩ bɩl bɩ yaa á paalʋʋ kuworibal Siiza kyana. Beewɩya nal hʋ buloŋ aa kaŋ ʋ tɩɩ kɩ yɩrɩ kuwori, ʋ tɩɩna yaa kuworibal hʋ dɔŋ nɛ." 13 Pilato aa nɩɩ gɛɛ, ʋ kaŋ Yesu ko lɩɩ, aŋ mʋ hɔŋ ʋ sarɩdi-kpasa nyuu tɩyaŋ. Bʋwa rɛ ba fa kpa marɩ kuwori kpasa hʋ lɩsɩnɩɩ a kaŋ doŋ kɩ yɩrɩ Gabata Hiiburu taal tɩyaŋ. 14 Saŋa no tɩyaŋ dɩ wɩɩsɩ gyɩ maga nyutʋtʋʋ rɛ. Kyɛɛ no rɛ Gyuuma aa yaa siri, a sii ʋ sɩgballɩya, ba di Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ. Ɛɛ rɛ Pilato basɩ tɩya ba a baa, "Ma kuwori hʋ rɛ nyɛ." 15 Ɛɛ rɛ ba marɩ kyɩɩrɩ yʋga a baa, "Kpʋ ʋ! Kpʋ ʋ! Kpaasɩ ʋ mal daagarɩɩ tɩyaŋ." Ɛɛ rɛ Pilato pɩyɛsɩ ba a baa, "Ma aa kyɛ dɩ ŋ kpaasɩ ma kuwori hʋ daagarɩɩ tɩyaŋ nɛ koo?" Ɛɛ rɛ Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ baa, "Á bɩ kaŋ kuwori buloŋ a pɛ Siiza, á kuworibal hʋ tɩyaŋ." 16 Ɛɛ rɛ Pilato kpa Yesu tɩya ba dɩ ba kaŋ mʋ kpaasɩ mal daagarɩɩ tɩyaŋ. 17 Ɛɛ rɛ laalyuwolo hʋ laa ʋ a kana ʋ kɩ mʋ. Ba kaŋ Yesu ko kɩ lɩɩ dɩ ʋ baasɩ ʋ tɩɩ daagarɩɩ rɛ, ɛɛ rɛ ba mʋ pele lee hʋ ba aa kyɛ dɩ ba kpaasɩ ʋ. Doŋ feŋ nɛ yaa Golgota, Hiiburu taal tɩyaŋ. Golgota memii rɛ yaa nyukuŋkogilo. 18 Doŋ tɩyaŋ nɛ ba kpaasɩ Yesu mal daagarɩɩ hʋ tɩyaŋ. Ba fa kpaasɩ nala balɩya mɛ rɛ daagarɩya balɩya nyuni tɩyaŋ a pɛ Yesu tɩyaŋ. Kɩdɩgɩ we ʋ noduu dɩɩlaŋ, kɩdɩgɩ mɛ we ʋ nogɔbɔ dɩɩlaŋ. 19 Ɛɛ rɛ Pilato leŋ ba sabɩ mal Yesu daagarɩɩ hʋ nyuu tɩyaŋ a baa, "Yesu aa lɩɩ Nazarɛti, Gyuuma kuwori hʋ." 20 Gyuuma gyɩ yʋga a karɩmɩ wɩɩ no beewɩya lee hʋ ba gyɩ aa kpaasɩ Yesu mal daagarɩɩ hʋ tɩyaŋ gyɩ kpaga Gyerusalɛm nɛ. Pilato gyɩ leŋ ba sabɩ wɩɩ no Hiiburu abee Laatɩn abee Giriki taanɩ tɩyaŋ nɛ. 21 Ɛɛ rɛ Gyuuma wɩɩkyʋwal sɩlaala nɩhɩyasɩ basɩ tɩya Pilato anɩɩ ʋ ta saba a baa dɩ Gyuuma kuwori rɛ nyɛ, amɛ dɩ ʋ sabɩ a baa dɩ baal no rɛ baa dɩ ʋ rɛ yaa Gyuuma kuwori. 22 Ɛɛ rɛ Pilato baa, "Wɩɩ hʋ ŋ foŋ aa saba, ŋ bɩl bɩ kaŋ kɩ bɩrɩmɩ." 23 Laalyuwolo hʋ aa kpaasɩ Yesu mal daagarɩɩ hʋ tɩyaŋ ko teŋ, ba paa ʋ gannɩ a kaŋ kpaa leye banaa. Laalyuwol buloŋ di lɩdɩgɩ. Ɛɛ rɛ ka ba kpa ʋ gadolii hʋ mɛ. Gasɩdɩgɩ rɛ ba fa kpa sʋwa ʋ buloŋ. 24 Ɛɛ rɛ laalyuwolo hʋ basɩ tɩya dɔmɔŋ a baa, "Ma ta leŋ dɩ á kaŋ gal hʋ kɩyɛsɩ, ma leŋ dɩ á yuwo gbaŋŋa, a na nal hʋ aa sɩ di ʋ." Ba yaa wɩɩ no dɩ wɩya hʋ ba fa aa saba Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ ko yaa wɩtɩɩ rɛ. Ba fa saba abaa, "Ba paa ŋ gannɩ kpaa dɔmɔŋ nɛ aŋ kuu ŋ gadolii hʋ wɩya a yuwo gbaŋŋa." Ɛɛ tɩɩ rɛ laalyuwolo hʋ mɛ kɔnɩ yaa. 25 Yesu nɩɩna, abee Yesu ʋ naa nɩɩna toluu abee Kulopasi haaŋ Mɛɛrɩ, abee Mɛɛrɩ Magidalina fa sɩŋ kpaga Yesu daagarɩɩ hʋ rɛ. 26 Yesu aa naa ʋ naa abee ʋ hatɩnnɩ hʋ wɩya ʋ fa aa kyo kɩŋkaŋ dɩ ba sɩna, ɛɛ rɛ ʋ basɩ tɩya ʋ naa a baa, "Ŋ naa, ɩ biibaal lɛ nyɛ." 27 Aŋ bɩl basɩ tɩya ʋ hatɩnnɩ hʋ mɛ a baa, "ɩ naa rɛ nyɛ." A lɩɩ haŋ saŋa hʋ tɩyaŋ, ʋ hatɩnnɩ hʋ kaŋ Yesu nɩɩna mʋ ʋ dɩya a kɩ deŋ ʋ. 28 Yesu gyɩ gyɩma anɩɩ nyɛ kɛ ʋ tʋŋ tʋma hʋ ʋ kuwo aa kpaa tɩya ʋ teŋ nɛ. Ɛɛ rɛ ʋ baa "Nɩɩnyʋwasɩ kana ŋ nɛ." Nyɛ leŋ wɩya hʋ ba aa sabɩ biŋ Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ ko yaa wɩtɩɩ rɛ. 29 Dɩ sɩkyaakyaa mɛ gyɩ suu gbaha a sɩŋ doŋ. Ɛɛ rɛ ba kpa gbara a sɩna sɩŋ hʋ tɩyaŋ, a kpa kaakelii lɩɩ gbara hʋ a kaŋ gyɩŋ dige ʋ nyʋʋpine. 30 Yesu aa lamɩsɩ sɩŋ hʋ ko teŋ, ɛɛ rɛ ʋ baa, "Wɩɩ buloŋ tene rɛ!" Aŋ kaŋ ʋ nyuu kyugili a sʋba. 31 Kyɛɛ no dɩ Gyuuma hʋ mɛ aa yaa ba siri, beewɩya ʋ sɩgballɩya rɛ sɩ yaa Dɩɩsɩ-parɩ-banɩɩ Kyɛbal hʋ. Kyɛwiyesii hʋ mɛ kyɛɛ rɛ gɛɛ. Ɛɛ rɛ tɩŋ ba gyɩ bee kyɛ dɩ nala hʋ saga daagarɩya hʋ nyuu haŋ kyɛbal hʋ. Nyɛ rɛ ba mʋ sʋla Pilato dɩ ʋ leŋ dɩ laalyuwolo hʋ mʋ bori ba naasɩ aŋ lallɩ ba tuu daagarɩya hʋ tɩyaŋ. 32 Ɛɛ rɛ laalyuwol hʋ mʋ ŋmaa baala hʋ ba aa kpaasa a pɛ Yesu tɩyaŋ naasɩ bori. 33 Ba aa ko Yesu lee dɩ ʋ sʋba. Ɛɛ wɩya ba gyɩ bɩ bori ʋ naasɩ kɛ. 34 Amɛ laalyuwol hʋ kɩdɩgɩ kpa ʋ tiŋ a kyɔgɔ Yesu logiŋ luri. Ɛɛ rɛ kyal abee nɩɩ gyaa lɩɩ gyaasɩ. 35 Mɩyaŋ nal hʋ aa basɩ wɩya no buloŋ kɛ naa ba rɛ abee ŋ sɩɩ. Wɩya no buloŋ mɛ ŋ aa basɩ kɔnɩ yaa wɩtɩɩ rɛ. Ŋ tɩɩ gyɩma anɩɩ ŋ bee nyɩya wɩya. Daŋsɩya no rɛ ŋ di, dɩ ɛɛ leŋ dɩ ma mɛ wuwo laa di. 36 Wɩya no buloŋ yaa rɛ dɩ wɩya hʋ ba aa saba Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ ko yaa wɩtɩɩ. Ba saba a baa, "Ba bɩ sɩ bori ʋ hogidɩgɩ mɛ." 37 Wɩɩsɩ teŋ logiŋ kɩdɩgɩ tɩyaŋ, ba bɩl basa rɛ anɩɩ nala sɩ deŋ nal hʋ logiŋ ba aa kyɔgɔ. 38 Baal kɩdɩgɩ rɛ gyɩ we doŋ ba kɩ yɩrɩ Gyosɛfʋ, a lɩɩ Arimatiya. Ʋ fa yaa Yesu hatɩnna kɩdɩgɩ rɛ. Amɛ ʋ fa kaŋ ʋ tɩɩ faŋa rɛ Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ wɩya. Yesu aa ko sʋba, ɛɛ rɛ ʋ mʋ sʋla Pilato dɩ ʋ leŋ dɩ ʋ mʋ kpa Yesu. Nyɛ rɛ Pilato tɩya ʋ ŋmanɩɩ ʋ mʋ kpa ʋ. 39 Ɛɛ rɛ Nikodemu nal hʋ gyɩ aa laa sɩya mʋ Yesu lee tebine hʋ mɛ sii tɩŋ Gyosɛfʋ hal ba mʋ. Nikodemu gyɩ kpaa tɩɩnaaluliye badɔmɔŋ ba aa yɩrɩ mɛɛ abee alɔɔsɩ rɛ a marɩ kɩna badɔmɔŋ dɩ ʋ kaŋ mʋ tɩsɩ Yesu teŋbii dɩ ʋ ta pʋw lagɩ. Kɩna no yohuŋ gyɩ maga nihuwobiŋ piliŋ yohuŋ nɛ. 40 Ba balɩya rɛ gyɩ mʋʋ kpa Yesu teŋbii, a kpa kɩna hʋ ʋ aa mara tɩsɩ ʋ aŋ kpa gapʋlʋŋ, a bɔ tɔ ʋ, anɩɩ Gyuuma sʋʋnɩ hogii lesiri aa daga gɛɛ. 41 Dipolo kɩdɩgɩ rɛ fa we lee hʋ tɩyaŋ ba gyɩ aa kpaasɩ Yesu mal daagarɩɩ hʋ tɩyaŋ. Dipolo hʋ tɩyaŋ, bʋbʋwa kɩdɩgɩ rɛ fa we doŋ, ba ha bɩ maakyiye hogo nal buloŋ doŋ. 42 Akuu ʋ sɩgballɩya aa sɩ yaa Gyuuma kyɛwiyesii hʋ kyɛɛ wɩya, ka bʋbʋwa no mɛ gyɩ aa kpaga doŋ wɩya, ba gyɩ kpa Yesu hogo ʋ tɩyaŋ.

20

1 Alahadi kyɛɛ sɩgballɩnyʋwa pipi, Mɛɛrɩ Magidalina sii foŋ mʋ bʋwa hʋ lee. Ʋ mʋwa dɩ dabʋyɩ hʋ ba aa kpaa tɔ bʋwa hʋ suro. 2 Nyɛ rɛ ʋ mɩɩgɩ fá mʋ Siimɔŋ Piita abee Yesu hatɩnnɩ hʋ Yesu fa aa kyo kɩŋkaŋ hʋ lee, a basɩ tɩya ba a baa, "Ba lɩɩ á Tɩɩna Yesu bʋwa hʋ tɩyaŋ nɛ. Ka á bɩ gyɩŋ lee hʋ ba aa kpaa ʋ biŋ." 3 Ɛɛ rɛ Piita bee Yesu hatɩnnɩ-kyoolii hʋ gyɩ sii fá kɩ mʋ bʋwa hʋ lee. 4 Nyɛ rɛ kɩdɩgɩ hʋ tɩɩna fá kaŋ Piita ta, aŋ laa sɩya fá mʋ pele bʋwa hʋ lee. 5 Amɛ ʋ gyɩ bɩ gyʋʋ bʋwa hʋ tɩyaŋ. Ʋ gyɩ tuu luŋ nɛ a deŋ na dɩ Yesu liŋe hʋ dʋŋ pɩŋ bʋwa hʋ tɩyaŋ. 6 Amɛ Piita kɛ aa tɩŋ hal ko, ʋ bɩl bɩ gyegile aŋ mʋ gyʋʋ bʋwa hʋ a na dɩ Yesu liŋe hʋ dʋŋ pɩna. 7 Ka gal hʋ ba fa aa kpaa vʋwa Yesu nyuu mɛ kulo pɩŋ ʋ dʋŋ. 8 Ɛɛ rɛ nal hʋ aa laa sɩya mʋ bʋwa hʋ lee mɛ mʋ gyʋʋ bʋwa hʋ tɩyaŋ a na wɩɩ hʋ aa yaa, a laa di anɩɩ Yesu kɔnɩ sii sʋʋ tɩyaŋ nɛ. 9 Amɛ ba ha gyɩ bɩ gyɩŋ wɩɩ hʋ ba fa aa saba Wɩɩsɩ teŋ tɩyaŋ memii anɩɩ ʋ maga dɩ Yesu sii sʋʋ tɩyaŋ nɛ. 10 Ɛɛ rɛ Yesu hatɩnna hʋ mɩɩgɩ mʋ bee. 11 Ka Mɛɛrɩ Magidalina ha sɩŋ bʋwa hʋ logiŋ a kɩ wii. Ʋ aa wii gɛɛ rɛ aŋ tuu luŋ dɩ ʋ deŋ bʋwa hʋ tɩyaŋ, 12 dɩ ʋ naa malɩkasɩ balɩya bʋwa hʋ tɩyaŋ dɩ ba laalɩ gapʋllɩ a hɔŋ lee hʋ Yesu fa aa pɩna. Kɩdɩgɩ hɔŋ Yesu nyuu fa aa mʋʋ lee hʋ rɛ, ka kɩdɩgɩ mɛ hɔŋ ʋ naasɩ fa aa mʋʋ lee hʋ. 13 Nyɛ rɛ ba pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Haŋtolibiye, bee rɛ tɩŋ ɩ kɩ wii?" Ɛɛ rɛ ʋ baa, "Ba kpaa ŋ Tɩɩna bʋwa hʋ tɩyaŋ nɛ, ka ŋ bɩ gyɩŋ lee hʋ ba aa kpaa ʋ mʋ biŋ." 14 Ɛɛ rɛ ʋ mɩɩgɩ dɩ ʋ bɩrɩmɩ, dɩ ʋ naa Yesu dɩ ʋ sɩŋ doŋ. Amɛ Mɛɛrɩ fa bɩ gyɩma anɩɩ Yesu rɛ gɛɛ. 15 Ɛɛ rɛ Yesu mɛ pɩyɛsɩ Mɛɛrɩ a baa, "Haŋtolibiye, bee rɛ tɩŋ ɩ kɩ wii? Kɩbee rɛ ɩ kɩ kyɛ?" Mɛɛrɩ fa bɩɩna anɩɩ baal hʋ aa deŋ dipolo hʋ rɛ. Ɛɛ rɛ ʋ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Nɩhɩyawʋ, dɩ ɩ rɛ kpa ʋ, daga ŋ lee hʋ ɩ aa kana ʋ mʋ biŋ, dɩ ŋ mʋ kpa ʋ." 16 Ɛɛ rɛ Yesu yɩrɩ ʋ feŋ a baa, "Mɛɛrɩ". Nyɛ rɛ Mɛɛrɩ mɩɩgɩ galdaasɩ aŋ basɩ Hiiburu taal tɩyaŋ a baa, "Rabboni" (Rabboni memii rɛ yaa dɩdagɩl.) 17 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Ta dige ŋ, beewɩya ŋ ha bɩ mʋʋ ŋ Kuwo lee. Amɛ mʋ basɩ tɩya ŋ hatɩnna hʋ anɩɩ ŋ mɩɩgɩ kɩ gyɩŋ ŋ Kuwo lee rɛ. Ʋ rɛ yaa ŋ beel-ma buloŋ Kuwo a yaa ŋ beel-ma buloŋ Wɩɩsɩ mɛ." 18 Ɛɛ rɛ Mɛɛrɩ Magidalina mʋ Yesu hatɩnna hʋ lee, a basɩ tɩya ba a baa dɩ ʋ naa Tɩɩna Yesu rɛ, a basɩ wɩya hʋ mɛ buloŋ ʋ aa basɩ tɩya ʋ a tɩya ba. 19 Haŋ Alahadi hʋ kyɛɛ dɩdaana, ʋ hatɩnna hʋ gyɩ laŋŋa dɩya tɩyaŋ nɛ aŋ kaŋ dimbee hʋ lara, beewɩya ba gyɩ aa fá Gyuuma nɩhɩyasɩ hʋ rɛ. Ɛɛ rɛ Yesu ko sɩŋ ba tʋtʋʋ aŋ baa, "Fɩyɛlʋʋ we ma lee." 20 Ʋ aa basɩ gɛɛ ko teŋ, ʋ kaŋ ʋ nosi abee ʋ logiŋ daga ba dɩ ba na fʋfʋʋnɩ hʋ. Ʋ hatɩnna hʋ buloŋ tenni gyɩ fɩyɛla rɛ weliŋ ba aa naa Tɩɩna hʋ nyuniŋ. 21 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ba a baa, "Fɩyɛlʋʋ we ma lee." Ŋ Kuwo aa tɩma ŋ gɛɛ, ɛɛ tɩɩ rɛ ŋ mɛ kɩ tɩŋ ma. 22 Ʋ aa basɩ gɛɛ teŋ, ʋ wiyesi we ba tɩyaŋ aŋ baa, "Ma laa Wɩɩsɩ Wiyesi Welii hʋ a leŋ dɩ ʋ we ma tɩsɩ tɩyaŋ. 23 Dɩ mamaa rɛ ko kpa nal wɩbɔmɔ kyɛ ʋ, Wɩɩsɩ mɛ sɩ kpa ʋ tɩɩna wɩbɔmɔ kyɛ ʋ. Dɩ mamaa rɛ ko bɩ kpaa nal wɩbɔmɔ kyɛ ʋ, Wɩɩsɩ mɛ bɩ sɩ kpa ʋ tɩɩna wɩbɔmɔ kyɛ ʋ." 24 Saŋa hʋ tɩyaŋ Yesu aa kaŋ ʋ tɩɩ ko daga ʋ hatɩnna hʋ, dɩ ʋ hatɩnna hʋ kɩdɩgɩ ba aa yɩrɩ Tɔmaasɩ kɛ fa tuwo. Ʋ feŋ kɩdɩgɩ mɛ rɛ fa yaa Daalɩyanɩ. 25 Ɛɛ rɛ ʋ hatɩnnɩ-kaalɩya hʋ basɩ tɩya ʋ a baa, "Á naa á Tɩɩna rɛ." Ɛɛ rɛ Tɔmaasɩ basɩ tɩya ba a baa, "See dɩ ŋ na habibʋʋsɩ hʋ ʋ nosi tɩyaŋ, a kpa ŋ nonii dige doŋ fʋfʋʋnɩ, a kpa ŋ nonii tʋʋ ʋ logiŋ bʋwa hʋ mɛ tɩyaŋ, ka dɩ ŋ na laa ma wɩɩ hʋ di." 26 Ʋ kyɛyɛ kyori hal tɩyaŋ, Yesu hatɩnna hʋ bɩl gyʋʋ dɩya a kaŋ dimbee hʋ lara. Saŋa no tɩyaŋ kɛ dɩ Tɔmaasɩ mɛ we ba tɩyaŋ. Ba ko yaa dɩ ba deŋ dɩ Yesu sɩŋ ba tʋtʋʋ aŋ baa, "Fɩyɛlʋʋ we ma lee." 27 Ɛɛ rɛ ka ʋ basɩ tɩya Tɔmaasɩ a baa, "Kpa ɩ nonii a tʋʋ ŋ noŋ bʋwa hʋ tɩyaŋ aŋ deŋ ŋ nosi na, aŋ kpa ɩ nonii tʋʋ ŋ logiŋ bʋwa hʋ mɛ tɩyaŋ a na. Laa di, ta kɩ yaa sige." 28 Ɛɛ rɛ Tɔmaasɩ baa, "Ɩ rɛ yaa ŋ tɩɩna abee ŋ Wɩɩsɩ." 29 Ɛɛ rɛ Yesu pɩyɛsɩ ʋ baa, "Ɩ aa naa ŋ nɛ tɩŋ ɩ laa di nyɛ koo? Nyusʋŋtɩmma rɛ yaa nala hʋ aa bɩ naa ŋ, aŋ laa ŋ wɩya di." 30 Yesu gyɩ yaa wɩmagɩla yʋga rɛ ʋ hatɩnna hʋ sɩɩ tɩyaŋ. Amɛ wɩya no buloŋ daa ŋ sabɩ we teŋ no tɩyaŋ. 31 Amɛ ŋ sabɩ wɩya no rɛ dɩ ma wuwo laa di anɩɩ Yesu rɛ yaa Krisita hʋ, laataal hʋ Wɩɩsɩ aa lɩya, a yaa Wɩɩsɩ Biye mɛ. Dɩ mamaa rɛ laa ʋ wɩya di, ma sɩ kaŋ mɩɩbol aa bɩ kaŋ tenii.

21

1 Ɛɛ hal tɩyaŋ nɛ Yesu gyɩ bɩl kaŋ ʋ tɩɩ ko daga ʋ hatɩnna badɔmɔŋ fuwo kɩdɩgɩ ba aa yɩrɩ Tibeeriya nyʋwa tɩyaŋ. 2 Siimɔŋ Piita abee Tɔmaasɩ, nal hʋ ba fa aa yɩrɩ Daalɩyanɩ, abee Nataniyɛl fa aa lɩɩ Keena aa we Galili paalʋʋ tɩyaŋ, abee Zebedi biisi hʋ, abee Yesu hatɩnna hʋ balɩya buloŋ nɛ gyɩ laŋŋa ka wɩɩ no yaa. 3 Nyɛ rɛ Yesu gyɩ tɩŋa a kaŋ ʋ tɩɩ ko daga ba: Ba gyɩ sɩŋ fuwo hʋ nyʋwa rɛ. Ɛɛ rɛ Siimɔŋ Piita basɩ tɩya ʋ dɔŋtɩŋsɩ hʋ anɩɩ ʋ aa mʋ dɩ ʋ kasɩ fuwonamɩɩsɩ rɛ. Ɛɛ rɛ ba buloŋ baa dɩ ba sɩ tɩŋa ʋ mʋ. Ɛɛ rɛ ba mʋ kpa nɩɩduworiboro a gyʋʋ nɩɩ hʋ tɩyaŋ, amɛ haŋ tebine hʋ buloŋ ba gyɩ bɩ kaŋ fuwonaŋ-dɩgɩ mɛ. 4 Ʋ sɩgballɩnyʋwa, Yesu ko sɩŋ nɩɩ hʋ nyʋwa, amɛ ʋ hatɩnna hʋ gyɩ bɩ gyɩma anɩɩ ʋ rɛ. 5 Ɛɛ rɛ Yesu pɩyɛsɩ ba a baa, "Ŋ kyaŋsɩ, ma ha bɩ kaŋ fuwonamɩya buloŋ?" Ba baa dɩ aayɩ. 6 Ɛɛ rɛ ʋ basɩ tɩya ba a baa, "Ma yuwo ma gyoŋ hʋ we nɩɩduworiboro hʋ noduu logiŋ dɩɩlaŋ, ma sɩ kasɩ fuwonamɩɩsɩ." Ɛɛ rɛ ba yuwo gyoŋ hʋ a kasɩ fuwonamɩɩsɩ su. Ʋ aa suwo gɛɛ, ba bɩ wuwo dɩ ba gba tarɩ gyoŋ hʋ gyɩŋ. 7 Ɛɛ rɛ Yesu hatɩnnɩ hʋ ʋ fa aa kyo kɩŋkaŋ hʋ basɩ tɩya Piita a baa, "Á Tɩɩna rɛ basɩ wɩya kɩ ma gɛɛ." Saŋa no tɩyaŋ dɩ Piita fa wuri ʋ gal lɛ. Ʋ aa nɩɩ gɛɛ, ʋ kpa ʋ gal hʋ laalɩ, aŋ lɩɩ nɩɩduworiboro hʋ tɩyaŋ, a gyaa tuu nɩɩ hʋ dɩ ʋ duwori mʋ Yesu lee. 8 Doŋ bee nɩɩ hʋ nyʋwa fa bɩ boliye. Ʋ fa pele naaŋsɩɩnyʋwa kɔɔsɩ boto rɛ. Ka Yesu hatɩnna nɩkaalɩya hʋ aa we nɩɩduworiboro hʋ tɩyaŋ tarɩ gyoŋ hʋ abee fuwonamɩɩsɩ hʋ ko lɩɩ nɩɩ hʋ nyʋwa. 9 Ba aa ko lɩɩ nɩɩ hʋ nyʋwa, ba na diŋ dɩ fuwonamɩɩsɩ kyɛbɛ ka ba na paanʋʋ mɛ. 10 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ma lɩɩ fuwonamɩɩsɩ hʋ badɔmɔŋ ma aa kasa lagɩlagɩ no hʋ a kaŋ ko." 11 Ɛɛ rɛ Siimɔŋ Piita mɩɩgɩ mʋ pɛ ba tarɩ gyoŋ hʋ ko gyɩŋ dogimo, dɩ fuwonamɩɩbala suwo. Fuwonamɩɩsɩ hʋ fa yaa kɔɔ abee mɔllɩbalɩya abee fi abee boto rɛ. Abee fuwonamɩɩsɩ hʋ gyɩ aa yʋga gɛɛ buloŋ amɛ gyoŋ hʋ gyɩ bɩ kɩyɛsa. 12 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ba a baa, "Ma ko bɩllɩ nyʋwa." Ʋ aa basɩ gɛɛ, ʋ hatɩnna hʋ kɩdɩgɩ buloŋ gyɩ bɩ wuwo dɩ ʋ pɩyɛsɩ baa "Aŋnɛ rɛ yaa ɩ." Beewɩya ba buloŋ gyɩma anɩɩ Tɩɩna hʋ rɛ. 13 Ɛɛ rɛ Yesu kaŋ paanʋʋ hʋ kpaa tɩya ba, a kpaa fuwonamɩɩsɩ hʋ mɛ tɩya ba. 14 Ʋ aa sii sʋʋ tɩyaŋ, ʋ bʋto rɛ yaŋ nyɛ ʋ aa kaŋ ʋ tɩɩ ko daga ʋ hatɩnna. 15 Ba aa dii kɩna hʋ ko teŋ, ɛɛ rɛ Yesu pɩyɛsɩ Siimɔŋ Piita a baa, "Gyɔɔŋ biibaal Siimɔŋ, ɩ kyo ŋ a te gɛɛ ɩ dɔŋtɩŋsɩ no aa kyo ŋ nɛ?" Ɛɛ rɛ Piita baa, "Waa, ŋ Tɩɩna, ɩ tɩɩ gyɩma anɩɩ ŋ kyo ɩ rɛ." Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Kɩ deŋ ŋ hatɩnna nyuu anɩɩ pedaal aa kɩ deŋ ʋ piyese nyuu gɛɛ." 16 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Gyɔɔŋ biibaal Siimɔŋ, ɩ kɔnɩ kyo ŋ nɛ?" Ɛɛ rɛ Piita bɩl baa, "Waa, ŋ Tɩɩna, ɩ gyɩma anɩɩ ŋ kyo ɩ rɛ." Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ʋ a baa, "Kɩ deŋ ŋ hatɩnna nyuu anɩɩ pedaal aa kɩ deŋ ʋ piyese nyuu gɛɛ." 17 Ɛɛ rɛ Yesu bɩl pɩyɛsɩ Piita bʋto tɩɩna a baa, "Gyɔɔŋ biibaal Siimɔŋ, ɩ kyo ŋ nɛ?" Yesu aa pɩyɛsɩ ʋ bʋto gɛɛ, Piita tɩya buloŋ kyogi, ʋ basɩ tɩya Yesu a baa, "Ŋ Tɩɩna, ɩ gyɩŋ wɩɩ buloŋ nɛ. Ɩ gyɩma anɩɩ ŋ kyo ɩ rɛ." Ɛɛ rɛ Yesu bɩl basɩ tɩya ʋ a baa, "Kɩ deŋ ŋ hatɩnna nyuu anɩɩ pedaal aa kɩ deŋ ʋ piyese nyuu gɛɛ. 18 Wɩtɩɩ rɛ ŋ basɩ kɩ tɩya ɩ, ɩ fa aa yaa bapʋwasɩɩ, ɩ aa sii nyʋgɩlɩ ɩ tɩɩ rɛ, a kɩ mʋ lee hʋ buloŋ ɩ aa kyɛ. Amɛ dɩ ɩ rɛ ko hɩyasɩ, ɩ sɩ kaŋ ɩ nosi gye, aŋka dɩ ba vʋwa ɩ, a kana ɩ mʋ lee hʋ ɩ aa bee kyɛ." 19 Yesu aa basɩ wɩɩ no daga gɛɛ hʋ Piita aa sɩ sʋba rɛ, a leŋ dɩ nala tɩŋ gɛɛ tɩyaŋ a na Wɩɩsɩ gaŋdarɩ aa maga gɛɛ. Ɛɛ rɛ ka Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Kɩ tɩŋa ŋ hal." 20 Ɛɛ rɛ Piita galdaasɩ hal, a na dɩ Yesu hatɩnnɩ hʋ Yesu fa aa kyo kɩŋkaŋ hʋ dɩ ʋ aa tɩŋ ba hal. Ʋ rɛ yaa nal no tɩɩna gyɩ aa hɔŋ kpala Yesu saŋa hʋ ba gyɩ aa di kɩdiiliye hʋ, a gyɩ pɩyɛsɩ ʋ a baa, "Ŋ Tɩɩna, aŋnɛ rɛ sɩ kpa ɩ yallɩ?" 21 Piita aa naa ʋ, ɛɛ rɛ ʋ pɩyɛsɩ Yesu a baa, "Ŋ Tɩɩna, ka baal no mɛ, bee rɛ sɩ yaa ʋ mɛ?" 22 Ɛɛ rɛ Yesu basɩ tɩya ʋ a baa, "Dɩ mɩyaŋ nɛ aa kyɛ dɩ ʋ we doŋ a mʋ pele saŋa hʋ ŋ aa sɩ mɩɩgɩ ko dʋnɩya mɛ, ɩ wɩbee rɛ we doŋ? Ɩ kɛ kɩ tɩŋa ŋ hal." 23 Yesu aa basɩ nyɛ wɩya, ʋ hatɩnna buloŋ gyɩ aa basɩ rɛ anɩɩ ʋ hatɩnnɩ no kɛ bɩ sɩ sʋba. Amɛ Yesu gyɩ bɩ baa dɩ ʋ bɩ sɩ sʋba. Wɩɩ hʋ ʋ gyɩ aa basa rɛ nyɛ: "Dɩ mɩyaŋ nɛ aa kyɛ dɩ baal no we doŋ a mʋ pele saŋa hʋ ŋ aa sɩ mɩɩgɩ ko dʋnɩya mɛ, Piita, ɩ wɩɩ tuwo." 24 Hatɩnnɩ no rɛ yaa nal hʋ aa basɩ wɩya no, a bɩl sabɩ ba biŋ teŋ tɩyaŋ mɛ. Á gyɩma anɩɩ wɩya hʋ buloŋ ʋ aa basa yaa wɩtɩɩ rɛ. 25 Yesu yaa wɩya badɔmɔŋ mɛ rɛ yʋga a pɛ wɩya hʋ ŋ aa saba we teŋ no tɩyaŋ. Dɩ mɩyaŋ nɛ fa sabɩ wɩya hʋ buloŋ kɩŋ kɩŋ a biŋ tenni tɩyaŋ, ŋ bɩ tama tenni hʋ fa sɩ na lee a pɩŋ dʋnɩya no tɩyaŋ.


AMAZING GRACE BIBLE INSTITUTE