JOHN

1

1 Lee kewalaŋ keŋ pɛna Wurubuarɛ ke yɛɛ kpene kamasɛ na, ŋon bɛɛ baake e nyi Wurubuarɛ nombii ŋon nɛ wulaa ↄ kyaa. Na ŋon na Wurubuarɛ kyaa la, te ŋon yɛna Wurubuarɛ. 2 Ŋon na Wurubuarɛ kyaa la leenaŋ kewalaŋ kenaŋ man. 3 Ↄ dↄↄ te Wurubuarɛ tɛɛwↄ yɛɛ kpene kamasɛ, te Wurubuarɛ ta lee ↄ wↄle yɛɛ kolo na kolo ya. 4 Wurubuarɛ nombii kei ne faa na nyeedoŋ, te nyeedoŋ kenaŋ yɛna keŋmaŋee keŋ ne gyuusu balaŋ sia na baa naa Wurubuarɛ gbɛɛ. 5 Keŋmaŋee kenaŋ ne ŋmaŋee ditiŋtɛɛ man, mↄna ditiŋtɛɛ keŋ bɛɛ tale di ke dↄↄ ya. 6 Debaŋ daale liiwↄ na Wurubuarɛ kpila ↄ kpilale ŋolo ŋon bɛɛ baake e nyi Gyↄn. 7 Ŋon kↄŋala ↄ kaa di adansɛɛ lee keŋmaŋee keŋ wose man fa balaŋ, na balaŋ pou kenyiŋ ta ↄ dↄↄ lɛɛ keŋmaŋee keŋ di. 8 Na ŋon Gyↄn gbagba yɛna keŋmaŋee keŋ ya, mↄna ↄ kↄŋae kaa di adansɛɛ lee keŋmaŋee keŋ wose man. 9 Ŋon bɛɛ baake e keŋmaŋee gbagba keŋ nɛ waa kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ, na ↄ kaa ŋmaŋee fa walaŋ kamasɛ. 10 Keŋmaŋee kenaŋ kaa kyaawↄ tɛɛle kei dↄↄ. Ↄ dↄↄ te Wurubuarɛ tɛɛwↄ yɛɛ kpene kamasɛ tɛɛle kei dↄↄ, mↄna tɛɛle kei dↄↄ balaŋ ta gyeŋ e ya. 11 Ↄ kↄŋawↄ ŋon gbagba ↄ balaŋ gyaŋ, mↄna ↄ balaŋ te lɛɛ e ya. 12 Mↄna balaŋ baŋ pou bↄↄ lɛɛ e te bↄↄ lɛɛ di nɛ, ↄ faa wↄ gbɛɛ te ba bese Wurubuarɛ bia. 13 Ba te yɛɛ Wurubuarɛ bia ŋgba mena keŋ alo na baale na lola bia ba kegyae man nɛ ya. Mↄna Wurubuarɛ gbagba kegyaebii man te ↄ lese wↄ nyi baa yɛɛ ↄ bia. 14 Ŋon bɛɛ baake e nyi Wurubuarɛ nombii nɛ, kaa bese deniwalaŋ te ↄ kaa kyaawↄ de man weeya akalansɛɛ ŋaale. De naa ↄ gyoorobiiri keŋ nawolo nyi ŋon waageŋ yɛna ↄ kya Wurubuarɛ bu dokoloŋ ŋon nɛ. Ↄ man te Wurubuarɛ bɛrɛɛ na anokoare keŋ doo. 15 Gyↄn dii adansɛɛ lee ↄ wose man. Ↄ fae yeesa yako nyi, "Walaŋ kei wose man nombia yaa me wulaa yako ŋon nyiaa, 'Walaŋ ŋon ↄ dↄŋ me wↄle ↄ ne kↄŋ nɛ ↄ kela maŋ, nawolo nyi ↄ wulaa ↄ kyaa pɛte ba lola maŋ.' " 16 Lee ↄ bɛrɛɛ keŋ be wulu ↄ man nɛ dↄↄ, te ↄ ne hiraa daa agbaatee agbaatee. 17 Mosesi dↄↄ te Wurubuarɛ tɛɛwↄ mo mmaraase ŋan fa daa, mↄna Yesu Kristo dↄↄ te ↄ tɛɛwↄ wola daa ↄ bɛrɛɛ na wa anokoare keŋ. 18 Ŋolo na ŋolo te naa ta Wurubuarɛ na ↄ sia ya, mↄna Wurubuarɛ bu dokoloŋ kooŋ ŋon loŋ bɛɛ lam ŋon na ↄ kya nsana ya nɛ, kaa lesena Wurubuarɛ dinↄↄ wola daa. 19 Gyudatena kegyiise baŋ be kyaa Gyerusalɛm donↄↄ man nɛ, kpila Wurubuarɛ saese na Lewitena baale nyi be kaa bↄↄse Gyↄn nyiaa, "Nyaŋ yɛna amↄte?" Gyↄn ta beo wↄ ya. 20 Mↄna ↄ torowↄ yako wↄ nyiaa, "Na maŋ yɛna nyeelɛɛre ŋon Wurubuarɛ be yako see nyi waa kↄŋ nɛ ya." 21 Keŋte be bↄↄse e nyiaa, "Kenaŋ na nyaŋ yɛna amↄte? Nyaŋ yɛna Elaegya?" Keŋte ↄ tiranↄↄ fa wↄ nyi, "Koa, na maŋ yɛna Elaegya ya." Ba besewↄ bↄↄse e nyiaa, "Nyaŋ yɛna Wurubuarɛ dekpeŋkpeŋgyↄↄre ŋon dɛɛ daa nɛ?" Keŋte Gyↄn tiranↄↄ fa wↄ nyi "Koa, na maŋ ya." 22 Keŋte be bↄↄse e nyi "Te kenaŋ na nyaŋ yɛna amↄte? Yako daa nombii dokoloŋ na dee nyiŋ gyu ke yako baŋ bↄↄ kpila daa nɛ. Sena te n ne yako lee nyaŋ gbagba n wose man?" 23 Botↄↄ te Gyↄn moo nↄↄwoya ŋan Wurubuarɛ dekpeŋkpeŋgyↄↄre Yesaya be yako see nɛ tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Maŋ yɛna woya ŋan ne fae yeesa depampaa dinaa keŋ man nɛ nyiaa, Ɛ tenee de Gbeŋgyoo Wurubuarɛ gbɛɛ see e na ↄ kaa ta ke dↄↄ." 24 Balaŋ baŋ bↄↄ kpili gyu Gyↄn gyaŋ nɛ, man baale yɛɛ Farasiitenawↄ, 25 keŋte be bↄↄse Gyↄn nyiaa, "Akpaa na nyaŋ yɛna nyeelɛɛre ŋon Wurubuarɛ be yako see nyi waa kↄŋ nɛ ya, yaa Elaegya yaa Wurubuarɛ dekpeŋkpeŋgyↄↄre ŋon ya na, woŋ dↄↄ te n ne sↄ balaŋ Wurubuarɛ loŋ?" 26 Botↄↄ te Gyↄn tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Maŋ dↄↄ loŋ yakaa te me dana mɛɛ sↄ balaŋ Wurubuarɛ loŋ, mↄna ŋolo kyaa ɛ man keŋ ɛ ba gyeŋ e ya. 27 Ŋon yɛna walaŋ ŋon ↄ dↄŋ me wↄle ↄ ne kↄŋ, keŋ ma te kaboe gba nyi maa buŋ booli ↄ nkyokota ŋmeeseŋ koraŋ gba ya." 28 Nombia kɛŋa pou kↄŋae Gyↄↄdan boo diŋgyiŋ donↄↄ keŋ bɛɛ baake ke Bɛtani nɛ man, botↄↄ keŋ Gyↄn ne sↄ balaŋ Wurubuarɛ loŋ nɛ. 29 Tɛɛ kena nɛ, Gyↄn naa Yesu ne kↄŋ ↄ gyaŋ te ↄ yakowↄ lee Yesu wose man nyiaa, "Ɛ kɛɛ Wurubuarɛ nambu ŋon. Ŋon na lesena balaŋ lee be dukum man. 30 Kei yɛna walaŋ ŋon mↄↄ wulaa yako ŋon ↄ wose man nombia nyiaa, 'Walaŋ ŋon ↄ dↄŋ me wↄle ↄ ne kↄŋ nɛ ↄ kela maŋ. Nawolo nyi ↄ wulaa ↄ kyaa pɛte ba lola maŋ.' 31 Nafↄ na maŋ gbagba ba gyeŋ e ya, mↄna ŋon dↄↄ te Wurubuarɛ kpila maŋ nyi me kaa sↄ balaŋ Wurubuarɛ loŋ, na maa lese e debↄↄ wola Iseraetena na baa nyiŋ gyeŋ e." 32 Keŋte Gyↄn dii adansɛɛ nyiaa, "Me naa Wurubuarɛ feliŋ ŋon moo duwuluŋ dinↄↄ tisi lee adido kaa kyaa ↄ dↄↄ. 33 Nafↄ maŋ gbagba ba gyeŋ e ya, mↄna Wurubuarɛ ŋon ↄ be kpila maŋ nyi me kaa mo loŋ sↄ balaŋ Wurubuarɛ loŋ nɛ yako na maŋ nyiaa, 'Walaŋ ŋon n naa Wurubuarɛ feliŋ ŋon de tisi kaa kyaa ↄ dↄↄ nɛ, ŋon ne gyaela waa mo Wurubuarɛ feliŋ ŋon sↄ balaŋ Wurubuarɛ loŋ.' 34 Ma te naa te mee di adansɛɛ nyiaa, ŋon yɛna Wurubuarɛ bu ŋon." 35 Tɛɛ kena nɛ, Gyↄn na ↄ kaseela bala besewↄ gyu boo keŋ nↄↄman. 36 Keŋte Gyↄn naa Yesu ne lam. Ↄ kena e nɛ te ↄ yakowↄ nyiaa, "Ɛ kɛɛ Wurubuarɛ nambu ŋon!" 37 Gyↄn kaseela bala baŋ kenyii Gyↄn nↄↄwoya kɛŋa nɛ, be tinaa Gyↄn yela gyu ke sila Yesu. 38 Yesu gɛɛsewↄ kɛɛ na te ↄ naa wↄ keŋte ↄ bↄↄse wↄ nyiaa, "Woŋ yaa ɛ ne gyae?" Botↄↄ te baŋ mↄ bↄↄse e nyiaa, "De Gbeŋgyoo, aleŋ te n kyaa?" 39 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Ɛ kↄŋ na ɛ kaa kɛɛ." Mena dↄↄ be gyuuwↄ kena botↄↄ keŋ ↄ kyaa. Debaŋ kenaŋ na te gyↄ balinↄↄ debaŋ anaara te be kyaawↄ ↄ gyaŋ wee kenaŋ pou. 40 Balaŋ bala baŋ bↄↄ nyii Gyↄn nↄↄwoya te bↄↄ sila Yesu nɛ, be man ŋolo yɛna Simↄn Pita ↄ naabu Anderiase. 41 Kpene keŋ Anderiase be taŋgbɛɛ yɛɛ yɛna nyi, ↄ gyuuwↄ ke kɛo ↄ kegyia Simↄn te ↄ yako e nyiaa, "Da te naa Mesaya ŋon, nyeelɛɛre ŋon Wurubuarɛ be yako see nyi waa kↄŋ nɛ." 42 Keŋte Anderiase moo Simↄn kↄŋ Yesu gyaŋ. Yesu kena Simↄn nɛ ↄ kɛɛ e yididi te ↄ yako e nyiaa, "Me gyeŋ nyi nyaŋ yɛna Gyↄn bu Simↄn ŋon. Baa baake neŋ nyi Kefase yaa Pita." Ka asɛɛ yɛna nyi boe. 43 Tɛɛ kena nɛ, Yesu yɛɛ wa agyueŋ nyi waa gyu Galelia tɛɛle man. Keŋte ↄ naa Filipo te ↄ yako e nyiaa, "Kaa sila maŋ." 44 Filipo lee donↄↄ keŋ bɛɛ baake ke Bɛtesaida nɛ man. Donↄↄ kenaŋ man mↄ te Anderiase na Pita mↄ leewↄ. 45 Filipo mↄ naa Natanɛle te ↄ yako e nyiaa, "Da te naa walaŋ ŋon Mosesi be ŋmarase ↄ wose man nombia do mmaraa tↄne keŋ man, te Wurubuarɛ akpeŋkpeŋgyↄↄra baŋ mↄ be ŋmarase ↄ wose man nombia nɛ. Bɛɛ baake e nyi Yesu. Ŋon yɛna Yesu, Gyosɛfo bu ŋon ↄ ba lee Nasarɛte nɛ." 46 Keŋte Natanɛle bↄↄse e nyiaa, "Nasarɛte ya? Kolo kpaakpaa daale gyae ke tale lee botↄↄ?" Keŋte Filipo yako e nyiaa, "Nyaŋ kↄŋ na n kaa kɛɛ." 47 Yesu kena Natanɛle ne kↄŋ ↄ gyaŋ nɛ ↄ kolosiwↄ lee ↄ wose man nyiaa, "Ɛ kɛɛ, Iserae baale gbagba yaa kei keŋ dekara be doo ↄ man ya." 48 Botↄↄ te Natanɛle bↄↄse e nyiaa, "Sena te n yɛɛwↄ gyeŋ maŋ?" Keŋte Yesu tiranↄↄ fa e nyi, "Me wulaa naa neŋ fiigi daŋ keŋ tɛɛ pɛte Filipo baake neŋ." 49 Keŋte Natanɛle torowↄ yako nyiaa, "De Gbeŋgyoo, nyaŋ yɛna Wurubuarɛ bu ŋon! Nyaŋ yɛna Iseraetena gyoo ŋon!" 50 Keŋte Yesu yako e nyiaa, "Keŋ mↄ yako neŋ nyi me naa neŋ fiigi daŋ keŋ tɛɛ dↄↄ te n ne lɛɛ maŋ di? N kena nombia dinaana ŋan kela kɛŋa." 51 Keŋte Yesu besewↄ yako wↄ nyiaa, "Mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, ɛ kena ŋgba adido ta toro na Wurubuarɛ kpilala baŋ na gyem tisi maŋ Deniwalaŋ Bu ŋon dↄↄ."

2

1 Ka weeya atoorote keŋ nɛ, ba kpeo alo ŋolo Kaanan donↄↄ keŋ ke kyaa Galelia tɛɛle man nɛ man. Na Yesu ↄ naa mↄ kyaa botↄↄ. 2 Be baake Yesu na ↄ kaseela mↄ kↄŋ alowↄle keŋ tɛɛ botↄↄ. 3 Balaŋ baŋ soloŋ ke taŋ nɛ, Yesu ↄ naa yako e nyi "Balaŋ baŋ soloŋ te taŋ." 4 Botↄↄ te Yesu tiranↄↄ fa e nyiaa, "Nna kei te yɛɛ daa na neŋ de nombia ya. Debaŋ keŋ Wurubuarɛ ba see maŋ nɛ te lii ta ya." 5 Keŋte Yesu ↄ naa yako dekpaŋalaŋ keŋ tewulɛɛ baŋ nyiaa, "Kpene kamasɛ keŋ ↄ yako ŋon nyi yaa yɛɛ na, ɛ yɛɛ ke." 6 Debaŋ kenaŋ na, osuŋse dinaana looro ŋaale baŋɛɛ botↄↄ. Gyudatena ↄsom man na, osuŋse kɛŋa man te bee kyekii loŋ do mo faafo ba wose. Dokoloŋ gyae ke lɛɛ loŋ ŋgba garawaase anoŋ yaa looro nɛ. 7 Botↄↄ te Yesu yako tewulɛɛ baŋ nyiaa, "Ɛ kyekii loŋ do osuŋse ŋan man wulu." Keŋte tewulɛɛ baŋ kyekii loŋ wulu ŋa belebelebele. 8 Keŋte ↄ yako wↄ nyiaa, "Nɛnɛɛ ɛ kyee loŋ keŋ ŋaale gyina kegyia ŋon ↄ seŋɛɛ alowↄle keŋ siaman nɛ." Te be kyeewↄ gyina e. 9 Kegyia ŋon daa loŋ keŋ ba bese soloŋ nɛ kɛɛ. Ↄ naawↄ nyi soloŋ keŋ dei, mↄna ↄ ba gyeŋ ke dalee ya, mↄna tewulɛɛ baŋ bↄↄ kyee loŋ keŋ kↄna e nɛ baŋ gyeŋ botↄↄ keŋ kↄↄ lee. Keŋte kegyia ŋon baake alowↄle baale ŋon lee yenaŋ, 10 te ↄ yako e nyiaa, "Balaŋ degyaŋee na, bɛɛ taŋgbɛɛ bo mo soloŋ kpaakpaate fa wↄ, te akpaa be dɛɛse na te bɛɛ mo soloŋ keŋ kↄↄ dei ya nɛ kↄŋ. Mↄna nyaŋ moo soloŋ kpaakpaate keŋ bo weese kaa lii debaŋ kei pɛte n lese ke debↄↄ." 11 Kei yɛna gyakoloŋ nombia gyaŋgbate keŋ Yesu be yɛɛ Kaanan donↄↄ keŋ ke kyaa Galelia tɛɛle dↄↄ nɛ man. Ↄ moo ke lese ↄ gyoorobiiri wola, te ↄ kaseela baŋ mↄ lɛɛ e di. 12 Kei wↄle nɛ, ŋon na ↄ naa na ↄ naabia na ↄ kaseela baŋ gyuu donↄↄ keŋ bɛɛ baake ke Kapanum nɛ man ke di weeya akalansɛɛ ŋaale botↄↄ. 13 Debaŋ keŋ Gyudatena nyeekelɛɛwee keŋ na benaa nɛ, Yesu gyuu Gyerusalɛm donↄↄ man. 14 Yesu ke gyu ka gyoo Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ dekpaŋalaŋ man nɛ, ↄ naawↄ nyi baale ne yↄↄ nunkyuese na namense na awuluŋna, na balaŋ baale mↄ kyakɛɛ bɛɛ yɛlɛɛ kↄba. 15 Mena dↄↄ ↄ moo ŋmeeseŋ ŋmɛ yɛɛ dambila te ↄ moowↄ gegi balaŋ baŋ na be nunkyuese na be namense pou lee dekpaŋalaŋ keŋ man. Ↄ yaasee be kↄbasebia ŋan te ↄ besena be tebuluse ŋan pou buŋii. 16 Keŋte ↄ yako balaŋ baŋ bɛɛ yↄↄ awuluŋna nɛ nyiaa, "Ɛ mo wↄ lee kɛbo! Ɛ na mo me kya dɛɛ besena ɛ kebu dedii ya!" 17 Nombia kɛŋa yela ↄ kaseela baŋ tↄↄse Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see ŋan ne yako nyi, "O Wurubuarɛ, n deni dinaa keŋ man nombia ne hia maŋ nideli, te ŋe te di ma nyee mↄ." 18 Botↄↄ te Gyudatena kegyiise kaa bↄↄse e nyiaa, "Woŋ gyakoloŋ nombia te nyaŋ ke tale yɛɛ na kawola daa nyi Wurubuarɛ faa na neŋ doŋ nyi nya yɛɛ mena abↄↄ kɛŋa?" 19 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Ɛ yɛlɛɛ Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa kei, weeya atoorote na maa ma ke bela." 20 Botↄↄ te Gyudatena kegyiise baŋ yako Yesu nyiaa, "Ba moo kulutooneŋ sↄŋola na looro bo ma Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa kei, te nyaŋ n ke tale mo weeya atooro ma ke?" 21 Mↄna Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ Yesu ne kolosi ka wose man nombia nɛ, yɛna ŋon gbagba ↄ wose. 22 Mena dↄↄ debaŋ keŋ Yesu be fom lee yeŋ man nɛ, ↄ kaseela baŋ tↄↄsewↄ nyi ↄ yako mena nombia kɛŋa. Te be lɛɛ Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see, na Yesu nombia ŋan ↄ be yako nɛ di nideli. 23 Yesu ke kyaa Gyerusalɛm Gyudatena nyeekelɛɛweeya kedi ŋan man nɛ, balaŋ burum naa gyakoloŋ nombia ŋan ↄ be yɛɛ nɛ te be lɛɛ e di. 24 Mↄna Yesu ta mo ↄ wose lↄ be dↄↄ ya, nawolo nyi ↄ gyeŋ walaŋ kamasɛ dinↄↄ. 25 Te yɛɛ keŋ nyi ŋolo keyako deniwalaŋ nombii fa e ya, nawolo nyi ↄ gyeŋ walaŋ kamasɛ nyeeman nombia.

3

1 Mena debaŋ kenaŋ man nɛ, na Gyudatena kegyia ŋolo kyaawↄ keŋ ↄ yele yɛna Nikodemose. Ↄ kpuɛ Farasiitena dikpii keŋ man. 2 Wee daale nelim nɛ ↄ korowↄ gyu Yesu gyaŋ te ↄ yako e nyiaa, "Kegyia, da gyeŋ nyi n yɛɛ wolale e ŋon Wurubuarɛ be kpila neŋ. Nawolo nyi ŋolo be kyaa keŋ waa tale yɛɛ gyakoloŋ nombia na nombia dinaana ŋan n ne yɛɛ nɛ, keŋ nyi Wurubuarɛ be kpuɛ na e ya." 3 Botↄↄ te Yesu yako e nyiaa, "Mɛɛ yako neŋ anokoare n ke nyii nyiaa, akpaa be ta bese lola walaŋ ya nɛ, ↄ be gyae waa naa Wurubuarɛ gyoori keŋ ya." 4 Keŋte Nikodemose bↄↄse Yesu nyiaa, "Walaŋ ŋon ↄ ba bee na, sena te baa bese tale lola e? Waa bese tale gyoo ↄ naa tↄↄman na baa lola e bela?" 5 Botↄↄ te Yesu tiranↄↄ fa e nyiaa, "Mɛɛ yako neŋ anokoare n ke nyii nyiaa, akpaa ba te sↄ neŋ Wurubuarɛ loŋ na Wurubuarɛ ka mo ↄ feliŋ do n man ya na, n be gyae n ke tale gyoo Wurubuarɛ gyoori keŋ man ya. 6 Deniwalaŋ na lola ↄ dinↄↄ bo, te Wurubuarɛ feliŋ ŋon mↄ na lola walaŋ bo ŋgba Wurubuarɛ dinↄↄ nɛ. 7 Na yela keyɛɛ neŋ gyakoloŋ nyi me kpa, kaboena nyi ba bese lola neŋ bela ya. 8 Feliŋ ne gyↄↄ bo gyu botↄↄ keŋ kɛɛ gyae. N ne nyii mena keŋ kɛɛ gyↄↄ mↄna n ba gyeŋ ke dalee yaa ke dee gyue ya. Mena mↄ te doo fa walaŋ kamasɛ ŋon Wurubuarɛ feliŋ ba lola e nɛ." 9 Keŋte Nikodemose bↄↄse Yesu nyiaa, "Sena te kɛŋa gyae ke tale kↄŋ mena?" 10 Botↄↄ te Yesu bↄↄse e nyiaa, "Ŋgba n yɛɛ Gyudatena wolale kegyia e. N bee nyii mena nombia kɛŋa man yee? 11 Mɛɛ yako neŋ anokoare n ke nyii nyiaa, nombia ŋan da gyeŋ nɛ te dɛɛ yako te ŋan dɛɛ naa mↄ nɛ te dee di ŋa wose man adansɛɛ, mↄna ɛ bɛɛ lɛɛ nombia ŋan dɛɛ yako ŋon nɛ di ya. 12 Mɛɛ yako ŋon tɛɛle kei dↄↄ nombia te ɛ bɛɛ lɛɛ ŋa di ya na, sena te me yako ŋon Wurubuarɛ man nombia na ɛ kelɛɛ ŋa di? 13 Ŋolo na ŋolo te gyuu ta Wurubuarɛ man ya, Gyisɛ maŋ Deniwalaŋ Bu ŋon mↄↄ lee botↄↄ kↄŋ nɛ maageŋ. 14 Ɛ gyeŋ nyi gyaŋgba keŋ na Wurubuarɛ yela Mosesi yɛɛ dom te ↄ moowↄ mataa na daŋ adido depampaa dinaa keŋ man. Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ be gyina ↄ sia kɛɛ mena dom kei na ↄ nyiŋa nyeedoŋ. Mena ke te baa gyↄ maŋ Deniwalaŋ Bu ŋon mↄ mataa na ↄpaŋdaŋ adido. 15 Na walaŋ kamasɛ ŋon ↄ lɛɛ maŋ di na, waa nyiŋ nyeedoŋ kekpaa keŋ. 16 Lee mena keŋ Wurubuarɛ ne gyae balaŋ dↄↄ te ↄ moo ↄ bu dokoloŋ kooŋ ŋon fa, nyi walaŋ kamasɛ ŋon ↄ lɛɛ e di na ↄ be gyae waa yeŋ leki ya, mↄna waa nyiŋ nyeedoŋ kekpaa." 17 Nawolo nyi Wurubuarɛ te kpila ↄ bu tɛɛle kei dↄↄ nyi ↄ kaa bu balaŋ fↄↄ ya, mↄna ↄ kpila e bo na balaŋ ke ta ↄ dↄↄ nyiŋ nyeedoŋ. 18 Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ lɛɛ e di na bↄↄ gyae baa bu e fↄↄ ya, te ŋon ↄ te lɛɛ e di ya na be wulaa bu e fↄↄ, nawolo nyi ↄ te lɛɛ Wurubuarɛ bu dokoloŋ kooŋ ŋon di ya. 19 Nombia ŋan bↄↄ mo bu tɛɛle kei dↄↄ balaŋ fↄↄ yɛna nyi, keŋmaŋee te kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ, mↄna balaŋ ne gyae ditiŋtɛɛ bo kela keŋmaŋee keŋ. Nawolo nyi be nombia ŋan bɛɛ yɛɛ nɛ yɛɛ dukum ke. 20 Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ ne yɛɛ dukum na, ↄ ne kↄla keŋmaŋee keŋ te ↄ bɛɛ benaa ke ya. Nawolo nyi ↄ bɛɛ gyae nyi ↄ nombiakumɛɛ ŋan ka lee debↄↄ ya. 21 Mↄna walaŋ kamasɛ ŋon ↄ ne yɛɛ nombia kpaakpaa nɛ, ↄ na benaa keŋmaŋee keŋ. Nawolo nyi keŋmaŋee keŋ gyae ka lese ↄ nombia ŋan ↄ ne yɛɛ nɛ wola nyi ↄ ne yɛɛ Wurubuarɛ kegyaebii. 22 Kɛŋa wↄle nɛ Yesu na ↄ kaseela baŋ gyuu Gyudia tɛɛle man. Yesu kyaawↄ botↄↄ weeya akalansɛɛ ŋaale te ↄ sↄↄ balaŋ Wurubuarɛ loŋ. 23 Debaŋ kenaŋ na Gyↄn mↄ ne sↄ balaŋ Wurubuarɛ loŋ donↄↄ keŋ bɛɛ baake ke nyi Aenↄn keŋ ka benaa na Salim donↄↄ nɛ man. Nawolo nyi na loŋ boe botↄↄ, te balaŋ mↄ na gyem tisi ↄ dↄↄ nyi waa sↄ wↄ Wurubuarɛ loŋ. 24 Debaŋ kenaŋ na ba te kyaŋa ta Gyↄn tↄ deni ya. 25 Gyuda baale ŋolo na Gyↄn kaseela baŋ man baale lɛɛ aŋmaareŋ lee mena keŋ bɛɛ mo loŋ faafo ba wose lee ba amanberɛ gbɛɛ nɛ wose man. 26 Botↄↄ te Gyↄn kaseela baŋ kↄŋawↄ Gyↄn gyaŋ kaa yako e nyiaa, "De Gbeŋgyoo, n ne tↄↄse balee ŋon nafↄ ↄ kpuɛ na daa Gyↄↄdan boo keŋ diŋgyiŋ, te n be di ↄ wose man adansɛɛ nideli nɛ? Kɛɛ, ↄ ne sↄ balaŋ Wurubuarɛ loŋ, te balaŋ pou ne gyu ↄ gyaŋ." 27 Keŋte Gyↄn tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Nyi Wurubuarɛ te fa walaŋ gbɛɛ nyi waa yɛɛ kolo ya nɛ, ↄtenate be gyae waa tale yɛɛ ya. 28 Ɛmɛɛ gbagba ɛ ke tale di maŋ adansɛɛ nyi me yakowↄ nyiaa, Na maŋ yɛna Nyeelɛɛre ŋon Wurubuarɛ be yako see nyi waa kↄŋ nɛ ya, mↄna Wurubuarɛ kpila maŋ bo nyi maa kyaŋ gbɛɛ ta ↄ siaman kↄŋ." 29 Keŋte Gyↄn gyↄↄ dudu yako wↄ nyiaa, "Walaŋ ŋon ↄ dana alowↄle na, ŋon yɛna alowↄle ŋon baale. Mↄna alowↄle baale ŋon ↄ gyoona dↄↄ bɛɛ sem bo yenaŋ tei, te akpaa be nyii alowↄle baale ŋon woya na ne yɛɛ wↄ gyoŋ nideli. Mena mↄ yaa yɛɛ maŋ gyoŋ nideli debokeiman ŋgba mↄↄ nyii Yesu nkaŋ nɛ. 30 Kaboena nyi Yesu yele dɛɛ lee kela maŋ. 31 Walaŋ ŋon ↄ ba lee adido kↄŋ nɛ ↄ kela walaŋ kamasɛ, te walaŋ ŋon ↄ ba lee tɛɛle kei dↄↄ nɛ ↄ yɛɛ tɛɛle kei dↄↄ walaŋ e te ↄ ne kolosi tɛɛle kei dↄↄ nombia bo. Walaŋ ŋon ↄ ba lee adido nɛ, ↄ kela kpene kamasɛ. 32 Nombia ŋan ↄ be naa na ŋan ↄ be nyii nɛ wose man adansɛɛ te ↄ ne dii, mↄna ŋolo te lɛɛ wa adansɛɛ keŋ di ya. 33 Te walaŋ ŋon ↄ be lɛɛ wa adansɛɛ keŋ di na, na ↄtenate te sɛɛ baa nyi Wurubuarɛ nombia ŋan yɛɛ ampaŋ. 34 Walaŋ ŋon Wurubuarɛ be kpila e na ↄ ne kolosi Wurubuarɛ nombia bo, nawolo nyi Wurubuarɛ ta mo ↄ feliŋ ŋon do walaŋ ŋonaŋ man nideli. 35 Kya ŋon ne gyae ↄ bu ŋon nombia, te ↄ moo kpene kamasɛ do e ↄ nyiŋmaa man. 36 Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ lɛɛ ↄ bu ŋon di na waa nyiŋ nyeedoŋ kekpaa, te walaŋ kamasɛ ŋon ↄ bɛɛ ↄ bu ŋon na ↄ be gyae waa nyiŋ nyeedoŋ kei ya, mↄna Wurubuarɛ waa gyeŋ baŋ do e kekpaakekpaa."

4

1 Farasiitena baŋ nyiiwↄ nyi Yesu ne nyiŋ balaŋ burum sↄ wↄ Wurubuarɛ loŋ kela Gyↄn Wurubuarɛ loŋsↄↄre. 2 Mↄna Yesu gbagba dↄↄ ↄ te sↄ ŋolo na ŋolo Wurubuarɛ loŋ ya, ↄ kaseela baŋ sↄↄ na wↄ. 3 Yesu ke nyii mena keŋ balaŋ ne kolosi ↄ wose man nombia nɛ, ↄ korowↄ lee Gyudia tɛɛle man bese gyu Galelia tɛɛle man. 4 Na kaboena nyi waa mo na Samaria tɛɛle man. 5 Mena dↄↄ ↄ moowↄ botↄↄ kelii Samariatena donↄↄ keŋ bɛɛ baake ke nyi Sikya nɛ man. Sikya donↄↄ kei benaa na tɛɛle keŋ Gyekↄpo ba mo fa ↄ bu Gyosɛfo nɛ. 6 Na Gyekↄpo ditiribuŋ doo botↄↄ. Yesu kelii botↄↄ nɛ, na ↄ te kaa mena dↄↄ ↄ tisiwↄ kyaa ditiribuŋ keŋ gyaŋ. Debaŋ kenaŋ na weese ta seŋ dɛɛ. 7 Ↄ ke kyaa botↄↄ nɛ Samaria alo ŋolo kↄŋawↄ botↄↄ ↄ kaa kyee loŋ, keŋte Yesu sola e nyi "Fa maŋ loŋ maa nyↄↄ." 8 Debaŋ kenaŋ na, ↄ kaseela baŋ te lam donↄↄ keŋ man be kaa lɛɛ weenɛɛ. 9 Botↄↄ te Samaria alo ŋon yako Yesu nyiaa, "N yɛɛ Gyuda baale e te maŋ mↄ yɛɛ Samaria alo e. Woŋ dↄↄ te n na sola maŋ loŋ?" Keŋ dↄↄ ↄ be bↄↄse mena yɛna nyi, Gyudatena na Samariatena bɛɛ gyoo ya. 10 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa e nyiaa, "Akpaa nyeŋ gyeŋ Wurubuarɛ kolo anefaŋ na walaŋ ŋon ↄ na sola neŋ loŋ kei nɛ, nafↄ nyaŋ ka sola e na waa fa neŋ loŋ keŋ kɛɛ fa nyeedoŋ nɛ." 11 Botↄↄ te alo ŋon yako e nyiaa, "Kegyia, ditiribuŋ keŋ dana siiliŋ te n be dana kpene keŋ n ka mo kyee loŋ keŋ ya. Aleŋ te nyaŋ kenyiŋ mena nyeedoŋ loŋ kei. 12 Yaa nyaŋ kela na de naana Gyekↄpo ŋon ↄ be wula ditiribuŋ kei fa daa nɛ? Ŋon gbagba na ↄ bia na ↄ wonembia pou nyↄↄ loŋ lee ditiribuŋ kei man." 13 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa alo ŋon nyiaa, "Walaŋ kamasɛ ŋon waa nyↄↄ loŋ kei nɛ, loŋboaneŋ gyae ka ko e bela. 14 Mↄna walaŋ kamasɛ ŋon waa nyↄↄ loŋ keŋ maa fa e nɛ, loŋboaneŋ be gyae ka ko e bela ya. Loŋ keŋ maa fa e nɛ gyae ke doo ↄ man ŋgba ditiribuŋ nɛ, na ka ke fa e nyeedoŋ loŋ na waa nyiŋ nyeedoŋ kekpaakekpaa." 15 Botↄↄ te alo ŋon yako e nyiaa, "Kegyia, akpaa mena na fa maŋ mena loŋ kei na loŋboaneŋ ba tekaa ko maŋ bela ya, na maa tina ditiribuŋ kei man kekↄŋ yela." 16 Keŋte Yesu yako e nyiaa, "Gyu ke baake n baale na ɛ ke kↄŋ." 17 Te alo ŋon yako e nyiaa, "Mↄↄ dana baale ya." Keŋte Yesu yako e nyiaa, "N te yako anokoare nyi n be dana baale ya. 18 N taŋ ke yala baala banoŋ, te ŋon gyaŋ n kyaa debokeiman nɛ ↄ te yɛɛ n baale e ya. Mena dↄↄ nombia ŋan n be yako maŋ nɛ yɛɛ ampaŋ." 19 Botↄↄ te alo ŋon yako e nyiaa, "Kegyia ma te naa nyi n yɛɛ Wurubuarɛ dekpeŋkpeŋgyↄↄre e ampaŋ. 20 De naanaↄ som Wurubuarɛ bo bula kei dↄↄ, mↄna ɛmɛɛ Gyudatena kpa Gyerusalɛm donↄↄ man te kaboena nyi dɛɛ som Wurubuarɛ." 21 Keŋte Yesu yako e nyiaa, "Alo lɛɛ maŋ di, debaŋ daale gyae kekↄŋ keŋ bↄↄ gyae baa tekaa som Wurubuarɛ bula kei dↄↄ yaa Gyerusalɛm donↄↄ man ya. 22 Ɛmɛɛ Samariatena na som Wurubuarɛ ŋon ɛ ba gyeŋ e ya, te daa Gyudatena dↄↄ dɛɛ som Wurubuarɛ ŋon da gyeŋ e, nawolo nyi nyeekelɛɛ gyae ke ta bo Gyudatena dↄↄ kↄŋ. 23 Debaŋ daale ne kↄŋ te ke taŋ kekↄŋ, keŋ nyi baŋ bɛɛ som Wurubuarɛ anokoare man nɛ, baa mo Wurubuarɛ Feliŋ na anokoare bo som Wurubuarɛ nawolo nyi mena somra kɛwↄ dinↄↄ te Wurubuarɛ ne gyae. 24 Wurubuarɛ yɛɛ feliŋ e, mena dↄↄ baŋ baa som e nɛ kaboena nyi baa mo ↄ feliŋ na anokoare som e." 25 Botↄↄ te Samaria alo ŋon yako e nyiaa, "Ma gyeŋ nyi Nyeelɛɛre ŋon bɛɛ baake e nyi Kristo nɛ waa kↄŋ. Ↄ kↄŋ na waa kaa lese kpene kamasɛ man fa daa." 26 Keŋte Yesu torowↄ yako e nyiaa, "Maŋ ŋon mɛɛ kolosi na neŋ nɛ, maŋ yɛna nyeelɛɛre ŋon." 27 Be kee kolosi kenaŋ nɛ, te Yesu kaseela baŋ leewↄ donↄↄ man kↄŋ. Ba kena ŋgba Yesu na alo ŋon seŋɛɛ bee kolosi nɛ, yɛɛ wↄ gyakoloŋ. Mↄna be man ŋolo te tale bↄↄse alo ŋon nyi woŋ te ↄ ne gyae ya, te ba te tale bↄↄse Yesu mↄ nyi weera ↄ ne kolosi na alo ŋon ya. 28 Botↄↄ te alo ŋon tina osuŋ keŋ yela, te ↄ yeuwↄ gyu donↄↄ keŋ man ke yako balaŋ nyiaa, 29 "Ɛ kↄŋ kaa kɛɛ balee ŋolo ŋon ↄ be yako maŋ ma wose man nombia ŋan pou mↄↄ yɛɛ nɛ. Na ŋon yɛna Kristo, nyeelɛɛre ŋon Wurubuarɛ be yako see nyi waa kↄŋ nɛ baa yaa?" 30 Mena dↄↄ balaŋ leewↄ donↄↄ keŋ man kↄŋ Yesu gyaŋ. 31 Debaŋ kenaŋ na te ↄ kaseela baŋ waase e nyiaa, "De Gbeŋgyoo mo kolo tina n nↄↄ" 32 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Me dana weenɛɛ ŋaale maa di keŋ ɛ ba gyeŋ ya." 33 Botↄↄ te ↄ kaseela baŋ bↄↄse dↄŋa nyiaa, "Doona ŋolo saa weenɛɛ baa kↄna e?" 34 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Me weenɛɛ yɛna nyi maa yɛɛ me kya ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ kegyaebii, na maa yɛɛ tom keŋ ↄ ba mo fa maŋ nɛ kelii ↄto. 35 Ɛmɛɛ gbagba ne tale yako nyi 'Te ka gyaalaŋna banaara na weenɛɛ kekɛrɛɛ te lii.' Mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, ɛ gyina ɛ sia na ɛ ke kɛɛ wↄↄse ŋan. Ɛ kena nyi abↄↄ ŋan te yɛɛ na kekɛrɛɛ. 36 Walaŋ ŋon ↄ ne kɛrɛɛ weenɛɛ ŋan nɛ baa tↄ e kom, te ↄ ne yilaa abↄↄ ŋenaŋ bo see fa nyeedoŋ kekpaakekpaa keŋ. Mena dↄↄ walaŋ ŋon ↄ be fare na walaŋ ŋon ↄ be kɛrɛɛ nɛ pou baa bom di gyoŋ. 37 Dudu keŋ bↄↄ gyↄↄ nyi, 'Ŋolo ne duula te ŋolo mↄ ne karala' nɛ yɛɛ ampaŋ. 38 Me kpila ŋon baa nyi ya gyu ke kɛrɛɛ weenɛɛ wↄↄ keŋ ɛ te yɛɛ tom ya nɛ man. Baale yɛɛna tom keŋ, te ɛmɛɛ kↄŋawↄ ɛ ne di ba tom keŋ bↄↄ yɛɛ nɛ tↄnↄↄ." 39 Balaŋ baŋ be kyaa Samaria donↄↄ keŋ man nɛ, be man burum lɛɛ Yesu di nawolo nyi alo ŋon yakowↄ nyiaa, "Ↄ te yako maŋ ma wose man nombia ŋan pou weesɛɛ nɛ." 40 Mena dↄↄ Samariatena baŋ kekↄŋ ↄ gyaŋ nɛ, be waase e nyi waa kyaa be gyaŋ, te Yesu dii weeya ala be gyaŋ. 41 Yesu nombia ŋan ↄ ba wolo nɛ yela balaŋ burum lɛɛ e di. 42 Keŋte be yako alo ŋon nyiaa, "Nɛnɛɛ dↄↄ nɛ na n nↄↄwoya ŋan dↄↄ te de lɛɛ e di ya, mↄna daa gbagba te nyii e te da te naa nyi ŋon yɛna balaŋ pou nyeelɛɛre gbagba ŋon." 43 Yesu kedi weeya ala botↄↄ wↄle nɛ, ↄ leewↄ botↄↄ bese gyu Galelia tɛɛle man. 44 Nawolo nyi Yesu gbagba yakowↄ nyiaa, "Bↄↄ ne lɛɛ Wurubuarɛ dekpeŋkpeŋgyↄↄre kamasɛ do ŋon gbagba ↄ donↄↄ man ya." 45 Yesu kekↄŋ kaa gyoo Galelia nɛ, botↄↄtena lɛɛ e nideli, nawolo nyi be naa nombia ŋan pou ↄ be yɛɛ Gyerusalɛm donↄↄ man debaŋ keŋ bↄↄ gyu be kaa di ba nyeekelɛɛwee keŋ nɛ. 46 Keŋte Yesu besewↄ gyu Kaanan donↄↄ keŋ ke kyaa Galelia tɛɛle man nɛ man. Mena donↄↄ kenaŋ man te ↄ besena loŋ yɛɛ soloŋ nɛ. Debaŋ kenaŋ na tomyɛɛre kegyia ŋolo kyaa botↄↄ keŋ ↄ bu na wee Kapanum donↄↄ man. 47 Tomyɛɛre kegyia ŋon kenyii nyi Yesu ta lee Gyudia kↄŋ Galelia botↄↄ nɛ, ↄ gyuuwↄ ↄ gyaŋ ke waase e nyi ↄ bu na wee ↄ doo Kapanum donↄↄ man ↄ ne gyae waa yeŋ. Mena dↄↄ waa kↄŋ na ↄ kaa kyↄ e kawee fa e. 48 Botↄↄ te Yesu yako e nyiaa, "Na ɛ kena gyakoloŋ nombia na nombia dinaana ya nɛ, nafↄ ɛ man walaŋ kamasɛ be gyae waa lɛɛ maŋ di ya." 49 Keŋte kegyia ŋon yako Yesu nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, waase kↄŋ dee gyu bileŋ na mena ya na me bu ŋon waa yeŋ." 50 Botↄↄ te Yesu yako e nyiaa, "Ta, n bu ŋon waa nyiŋ nyeedoŋ." Balee ŋon lɛɛ Yesu nↄↄwoya ŋan di te ↄ laŋawↄ. 51 Balee ŋon keta ↄ ne gyu ↄ dɛɛ nɛ, ↄ gyaŋee na ↄ tewulɛɛ gbɛɛnaa man te be yako e nyiaa, "N bu ŋon wose te yɛɛ e doŋ." 52 Botↄↄ te balee ŋon bↄↄse ↄ tewulɛɛ baŋ nyiaa, debaŋ woŋti man te me bu ŋon wose yɛɛ e doŋ? Keŋte be tiranↄↄ fa nyiaa, "Dana weeseteŋteŋ kegyↄ ŋgba debaŋ dokoloŋ nɛ, te bu ŋon wose yɛɛ e doŋ." 53 Botↄↄ te ↄ kya ŋon tↄↄsewↄ nyiaa, debaŋ kenaŋ man pɛpɛɛpɛ te Yesu yako e nyiaa, "N bu ŋon wose gyae ke yɛɛ e doŋ." Mena dↄↄ ŋon na ↄ dekpaŋalaŋmantena pou lɛɛ Yesu di. 54 Yesu ka lee Gyudia kↄŋ Galelia tɛɛle man nɛ, kei yɛna gyakoloŋ nombia bolate keŋ ↄ be yɛɛ.

5

1 Kɛŋa wↄle nɛ, Gyudatena ne di bↄ ↄsom wee dinaa daale Gyerusalɛm donↄↄ man, te Yesu mↄ gyuu botↄↄ. 2 Na depaa daale kyaa Gyerusalɛm donↄↄ man keŋ bɛɛ baake ke be dɛɛ dei man nyi Bɛtesaida. Mena depaa kei benaa na denanↄↄ keŋ bɛɛ baake ke nyi "Namense Denanↄↄ" nɛ, te be baŋee kefɛɛse anoŋ kilisi ke. 3 Kaweesetena kpookpoo burum ŋgba siayɛlɛɛsatena na ↄtakasese na baŋ ba yenaase ba yekee nɛ na lee donↄↄ keŋ man kaa doo botↄↄ daa loŋ keŋ kewosi. 4 Nawolo nyi be kyaa be kyaa na, Wurubuarɛ kpilale ne kyaa kaa wosi loŋ kenaŋ te kaweete ŋon ↄ taŋgbɛɛ ka gyoo loŋ keŋ man na, ↄ kawee ne taŋ. 5 Na balee ŋolo ŋon ↄ be tekerii kulutooneŋ sao na kufu gyanaara nɛ doo botↄↄ. 6 Yesu kena balee ŋonaŋ te ↄ ke nyii nyi ↄ ta wee kyare nɛ ↄ bↄↄse e nyiaa, "N ne gyae n kawee ke taŋ?" 7 Botↄↄ te kaweete ŋon tiranↄↄ fa e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, akpaa be wosi loŋ keŋ na, mↄↄ ne nyiŋ ŋon waa gate maŋ ka do ke man ya. Akpaa ma mo maa yɛɛ kakyeŋ koro ka gyoo na ŋolo te taŋgbɛɛ maŋ." 8 Botↄↄ te Yesu yako e nyiaa, "Koro! Gate n dofoŋoŋ na n ke ta." 9 Debokenaŋ man te balee ŋon kawee taŋawↄ te ↄ korowↄ gate ↄ dofoŋoŋ te ↄ tɛɛwↄ laŋ. Mena wee kenaŋ yɛɛ Gyudatena kefɛɛfowee ke. 10 Mena dↄↄ Gyudatena kegyiise yako balee ŋon bↄↄ kyↄ e nɛ nyiaa, "Gyɛŋ yɛɛ da kefɛɛfowee ke, te da mmaraa bɛɛ fa gbɛɛ nyi nya seele n dofoŋoŋ ya." 11 Keŋte balee ŋon tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Walaŋ ŋon ↄ be kyↄ maŋ me kawee nɛ, yako na maŋ nyi maa gate ma dofoŋoŋ na maa ta." 12 Botↄↄ te be bↄↄse e nyiaa, "Walaŋ woŋti yako na neŋ nyi nya gate n dofoŋoŋ na n keta?" 13 Mↄna balee ŋon Yesu be kyↄ e ↄ kawee nɛ, ta gyem nyi Yesu kyↄↄna e ↄ kawee keŋ ya. Nawolo nyi na balaŋ boe botↄↄ te Yesu mↄ ta ŋere gyoo be man. 14 Kenaŋ wↄle nɛ, Yesu kena balee ŋonaŋ Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ man te ↄ yako e nyiaa, "Kɛɛ, nɛnɛɛ n wose te yɛɛ neŋ doŋ, na tekaa yɛɛ dukum bela ya. Na mena ya na kpene keŋ gyae kekↄŋ n dↄↄ nɛ, gyae ka kela kei." 15 Botↄↄ te balee ŋon gyuuwↄ keyako Gyudatena kegyiise baŋ nyiaa, Yesu kyↄↄ na e ↄ kawee keŋ. 16 Mena dↄↄ Gyudatena kegyiise baŋ naase Yesu diyem, nawolo nyi ↄ te kyↄ kawee ba kefɛɛfowee. 17 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Me kya Wurubuarɛ ne yɛɛ tom debaŋ kamasɛ kaa lii na gyɛŋ, mena dↄↄ kaboena nyi maŋ mↄ maa yɛɛ tom mena." 18 Lee mena nombia kɛŋa dↄↄ nɛ Gyudatena kegyiise baŋ yase sia gyae gbɛɛ keŋ baa mo ko Yesu. Nawolo nyi na keŋ ↄ be wↄlɛɛ ba kefɛɛfowee keŋ kaageŋ dↄↄ ya, mↄna ↄ kpa ↄ kya yɛna Wurubuarɛ keŋ nawolo nyi ↄ dokoso yɛna Wurubuarɛ. 19 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, kolo be kyaa keŋ maŋ Wurubuarɛ bu ŋon ne yɛɛ ma wose dↄↄ ya. Kpene keŋ me naa me kya ne yɛɛ na keŋ te mɛɛ yɛɛ. Kpene keŋ kya ŋon ne yɛɛ na, keŋ te maŋ ↄ bu ŋon mↄ ne yɛɛ. 20 Nawolo nyi me kya ne gyae maŋ te ↄ na wola maŋ kpene kamasɛ keŋ ŋon gbagba ne yɛɛ nɛ. Waa wola maŋ abↄↄ dinaana ŋan kela kɛŋa na maa yɛɛ, na ɛ wose ka yeŋ ŋon. 21 Mena keŋ kya ŋon ne gyuusu woya te ↄ ne fa wↄ nyeedoŋ nɛ, mena kee te maŋ ↄ bu ŋon mↄ maa fa balaŋ baŋ maŋ gbagba ne gyae nɛ nyeedoŋ. 22 Kya ŋon gbagba bee di balaŋ nombia ya. Ↄ ta mo balaŋ nombia kedi pou do maŋ ↄ bu ŋon nyiŋmaa man, 23 na balaŋ pou ke nyiŋ lese maŋ ↄ bu ŋon yele ŋgba mena keŋ bɛɛ lese me kya ŋon yele nɛ. Walaŋ ŋon ↄ bɛɛ lese maŋ ↄ bu ŋon yele ya na, ↄ bɛɛ lese me kya ŋon ↄ be kpila maŋ ↄ bu ŋon nɛ yele ya. 24 Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, walaŋ kamasɛ ŋon ↄ nyii me nↄↄwoya te ↄ lɛɛ walaŋ ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ di na, waa nyiŋ nyeedoŋ kekpaa te bↄↄ gyae baa bu e fↄↄ ya. Kei nawolo baa nyi ↄ ta lee yeŋ man kↄŋ nyeedoŋ man. 25 Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, debaŋ daale ne kↄŋ te ke taŋ ke kↄŋ keŋ balaŋ baŋ be yɛɛ ŋgba woya nɛ, nawolo nyi ba te lɛɛ Wurubuarɛ nombia ŋan di dↄↄ ya nɛ, baa nyii maŋ Wurubuarɛ bu ŋon dei. Balaŋ baŋ baa nyii me dei te baa yɛɛ kpene keŋ mↄↄ yako wↄ nɛ na baa nyiŋ nyeedoŋ. 26 Mena keŋ me kya ŋon ne fa balaŋ nyeedoŋ nɛ, mena mↄ te ↄ faa maŋ ↄ bu doŋ nyi maa fa balaŋ nyeedoŋ. 27 Ↄ te fa maŋ ↄ bu ŋon doŋ nyi maa di balaŋ nombia, nawolo nyi maŋ yɛna Deniwalaŋ Bu ŋon. 28 Ɛ na yeli nombia kɛŋa ke yɛɛ ŋon gyakoloŋ ya, nawolo nyi debaŋ daale gyae kekↄŋ keŋ woya pou baa nyii ma woya, 29 na baa lee ba yebↄↄse man kↄŋ. Baŋ bↄↄ yɛɛ nombia kpaakpaa nɛ baa koro na baa nyiŋ nyeedoŋ, te baŋ bↄↄ yɛɛ nombiakumɛɛ nɛ baa koro na baa bu wↄ fↄↄ." 30 "Maŋ gbagba bɛɛ yɛɛ kolo me baam dↄↄ ya. Mena keŋ me kya Wurubuarɛ de yako maŋ nɛ, mena te mee di balaŋ nombia, te me nombia kedi mↄ doo na ke gbɛɛ. Nawolo nyi na maŋ gbagba kegyaebii te mɛɛ yɛɛ ya, mↄna me kya ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ kegyaebii te mɛɛ yɛɛ. 31 Nyi akpaa maŋ gbagba de di ma wose man adansɛɛ na, ɛ be gyae ɛ ke lɛɛ maŋ di ya. 32 Mↄna ŋolo kyaa keŋ ↄ ne di ma wose man adansɛɛ, te ma gyeŋ nyi wa adansɛɛ keŋ ↄ ne dii lee ma wose man nɛ yɛɛ ampaŋ. 33 Ɛ kpila balaŋ gyu Gyↄn gyaŋ, te ↄ dii anokoare keŋ wose man adansɛɛ fa ŋon. 34 Na mɛɛ gyae bo nyi denibalaŋ baa di ma wose man adansɛɛ ya, mↄna ɛ nyeedoŋ kenyiŋ dↄↄ te mɛɛ yako kɛŋa. 35 Gyↄn yɛɛ ŋgba kanea keŋ kɛɛ naa te kɛɛ ŋalakee nɛ, te ɛ gyaewↄ nyi ɛ ke di kanea kenaŋ gyoŋ kyomii. 36 Me dana ŋolo ŋon ↄ ne di ma wose man adansɛɛ, te wa adansɛɛ kenaŋ kela Gyↄn wui keŋ ↄ be dii lee ma wose man nɛ. Nawolo nyi tom keŋ me kya Wurubuarɛ ba mo do maŋ me nyiŋmaa man nyi maa yɛɛ ke kelii ↄto te mɛɛ yɛɛ ke nɛ, ne diina adansɛɛ lee ma wose man nyi me kya ŋonaŋ kpila na maŋ. 37 Me kya ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ, ŋon gbagba mↄ ne di ma wose man adansɛɛ. Ɛ te nyii ta ↄ nↄↄwoya ya, te ɛ te naa ta ↄ dinↄↄ mↄ ya. 38 Ↄ nombia be doo ɛ konↄↄse man ya, nawolo nyi ɛ bɛɛ lɛɛ walaŋ ŋon ↄ be kpili nɛ di ya. 39 Ɛ ne yase ɛ sia kasee Wurubuarɛ nombia ŋan nawolo nyi na ya agyueŋ yɛna nyi ŋe man te ɛ ke nyiŋ nyeedoŋ kekpaa keŋ. Te mena Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see kɛŋa ne di ma wose man adansɛɛ. 40 Mↄna ɛ bɛɛ gyae ɛ ke kↄŋ me gyaŋ na ɛ kaa nyiŋ nyeedoŋ kekpaa keŋ ya. 41 Na ma kegyaebii yɛna nyi balaŋ baa kɛlɛɛ maŋ ya. 42 Mↄna ma gyeŋ ɛ dinↄↄ te ma gyeŋ nyi ɛ bɛɛ gyae Wurubuarɛ lee ɛ konↄↄse man ya. 43 Me kↄŋae me kya ŋon yele man mↄna ɛ te lɛɛ maŋ ya. Mↄna akpaa ŋolo de kↄŋ ŋon gbagba yele man na ɛ ke lɛɛ e. 44 Ɛ ne gyae nyi ɛ ke kɛlɛɛ dↄŋa, mↄna ɛ bɛɛ gyae nyi Wurubuarɛ dokoloŋ ŋon ke kɛlɛɛ ŋon ya. Kenaŋ na sena te ɛ ke tale lɛɛ maŋ di? 45 Ɛ na gyueŋ nyi maŋ ne gyaela me kaa yako ɛ nombiakumɛɛ fa me kya Wurubuarɛ ya. Mosesi ŋon ɛ ba mo ɛ loo gyakaa ↄ dↄↄ nɛ, ŋon ne gyaela waa mo ɛ nombiakumɛɛ gyu me kya siaman. 46 Nyi yeŋ lɛɛ Mosesi di na nafↄ ɛ kelɛɛ maŋ mↄ di, nawolo nyi ma wose man nombia te Mosesi ŋmarasewↄ. 47 Mↄna nyi akpaa ɛ bɛɛ lɛɛ kpene keŋ ↄ be ŋmarase nɛ di ya na, sena te ɛ kelɛɛ kpene keŋ mɛɛ yako nɛ di?"

6

1 Weeya akalansɛɛ ŋaale wↄle nɛ, Yesu toŋa Galelia depaa keŋ bɛɛ baake ke bela nyi Tiberiase nɛ gyu ke diŋgyiŋ. 2 Balaŋ burum sila ↄ gbɛɛ gyu botↄↄ, nawolo nyi be naa gyakoloŋ nombia na nombia dinaana ŋan ↄ be yɛɛ lee mena keŋ ↄ be kyↄ balaŋ kaweese nɛ dↄↄ. 3 Keŋte Yesu na ↄ kaseela baŋ gyeŋa bula daale kekyaa botↄↄ. 4 Debaŋ kenaŋ na Gyudatena nyeekelɛɛwee kedi keŋ ta benaa. 5 Yesu gɛɛsewↄ kɛɛ te ↄ naawↄ nyi balaŋ burum ne kↄŋ ↄ gyaŋ keŋte ↄ bↄↄse Filipo nyiaa, "Aleŋ te dee nyiŋ weenɛɛ lɛɛ fa balaŋ burum kɛwↄ dinↄↄ kedi?" 6 Yesu bↄↄse Filipo mena nombia kɛŋa na waa mo kɛɛ wa agyueŋ nawolo nyi ŋon gbagba wulaa ↄ gyeŋ kpene keŋ waa yɛɛ. 7 Botↄↄ te Filipo tiranↄↄ fa e nyiaa, "Pɛ walaŋ kamasɛ kenyiŋ kyomii di koraŋ na, kaboena nyi dɛɛ mo tomyɛɛre kegyia ŋolo gyaalaŋna gyanaara kↄba bo lɛɛ weenɛɛ." 8 Keŋte ↄ kaseela baŋ ŋolo ŋon bɛɛ baake e nyi Anderiase, ŋon ↄ kegyia yɛna Simↄn Pita nɛ yakowↄ nyiaa, 9 "Bu ŋolo kyaa kɛbo keŋ ↄ dana bodobodose anoŋ na kpebia bala. Mↄna woŋ te kɛŋa gyae keyɛɛ balaŋ burum kɛwↄ." 10 Botↄↄ te Yesu yako ↄ kaseela baŋ nyiaa, "Ɛ yela balaŋ baŋ pou ke tisi kyakee." Na ŋalese murumuru ŋaale kyaa botↄↄ, mena dↄↄ balaŋ baŋ pou tisiwↄ kyakee botↄↄ. Baala baŋ be kyaa botↄↄ nɛ baa yɛɛ ŋgba balaŋ kakpoŋse banoŋ nɛ. 11 Keŋte Yesu moo bodobodose ŋan te ↄ fanewↄ fa Wurubuarɛ karaŋ, te ↄ moo ŋa kpɛlɛɛ fa balaŋ baŋ be kyaa botↄↄ nɛ. Mena ke te ↄ moo kpebia ŋan mↄ te ↄ fanewↄ fa Wurubuarɛ karaŋ te ↄ kpɛlɛɛ ŋa fa balaŋ baŋ pou. Balaŋ baŋ diiwↄ baa ba kegyaebii. 12 Balaŋ baŋ pou kedi baa nɛ Yesu yako ↄ kaseela baŋ nyiaa, "Ɛ tↄↄsee weenɛɛ akaŋ ŋan pou, ɛ na yeli ŋa kewↄlɛɛ ya." 13 Weenɛɛ ŋan balaŋ baŋ be dii kaase nɛ, be tↄↄsee ŋa buruburu akaŋ ŋan na be nyiŋa doŋase kufu ala. 14 Balaŋ baŋ kena gyakoloŋ nombia ŋan Yesu be yɛɛ nɛ be yakowↄ nyiaa, "Kei yɛna Wurubuarɛ dekpeŋkpeŋgyↄↄre ŋon ↄ be yako see nyi waa kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ nɛ ampaŋ." 15 Na Yesu taŋ kena nyi balaŋ baŋ ne gyae be kaa kyaŋ e, na baa ŋere e mo e see be gyoo mena dↄↄ ŋon waageŋ wↄŋa ↄ wose lee be man gyu ke kyaa bula keŋ dↄↄ bela. 16 Kelii balinↄↄ nɛ Yesu kaseela baŋ besewↄ gyu depaa keŋ nↄↄman, 17 keŋte ba gyoowↄ degbele daale man te ba moo ba nyee baŋ bee gyu Kapanum donↄↄ man. Debaŋ kenaŋ na tɛɛ te biri mↄna Yesu sɛɛ ↄ te kↄŋa ta be gyaŋ ya. 18 Te feliŋ dinaa daale korowↄ ne gyↄↄ loŋ keŋ dↄↄ keŋ te yɛɛ nsendee ya. 19 Ↄ kaseela baŋ kesaa degbele keŋ gyu siaman keŋ gyae keyɛɛ ŋgba gbɛɛkemaa atooro na yale nɛ, be naa Yesu dↄŋɛɛ loŋ keŋ dↄↄ ↄ ne kↄŋ ba degbele keŋ gyaŋ, keŋte gyakoloŋ gyoo wↄ. 20 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Ɛ na yee ya, maŋ ŋonaŋ." 21 Botↄↄ te be lɛɛ Yesu gyoŋ man do ba degbele keŋ man, debokenaŋ man te be kelii botↄↄ keŋ bee gyu nɛ. 22 Tɛɛ kena nɛ, balaŋ burum baŋ bↄↄ kaa depaa keŋ diŋgyiŋ nɛ naawↄ nyi degbele dokoloŋ doo la botↄↄ. Te ba gyeŋ mↄ nyi Yesu ta gyoo degbele kenaŋ man kpu na ↄ kaseela baŋ ya. Ↄ kaseela baŋ baageŋ gyoola ke man laŋ. 23 Agbelese ŋaale mↄ lee Tiberiase donↄↄ man kↄŋ diŋgyiŋ botↄↄ, benaa na botↄↄ keŋ Yesu ba mo bodobodo fane fa Wurubuarɛ karaŋ te ↄ ba mo fa balaŋ burum baŋ be dii nɛ. 24 Balaŋ burum baŋ kena nyi Yesu na ↄ kaseela baŋ be kyaa botↄↄ ya nɛ, ba gyoowↄ agbelese ŋenaŋ man gyu Kapanum donↄↄ man bɛɛ kɛo e. 25 Balaŋ baŋ ke gyu kena Yesu boo keŋ diŋgyiŋ nɛ be bↄↄse e nyiaa, "De Gbeŋgyoo, debaŋ woŋti yaa n taŋ kaa lii kɛbo?" 26 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, na gyakoloŋ nombia ŋan ɛ be naa mↄↄ yɛɛ nɛ dↄↄ te ɛ silana me gbɛɛ ya, mↄna weenɛɛ ŋan ɛ be nyim di baa ɛ kegyaebii nɛ dↄↄ te ɛ silana me gbɛɛ. 27 Ɛ na naase ɛ wose diyem gyae weenɛɛ ŋan gyae kewↄlɛɛ nɛ ya, mↄna ɛ yɛɛ kakyeŋ gyae weenɛɛ ŋan gyae kefa ŋon nyeedoŋ kekpaa keŋ nɛ. Weenɛɛ kɛŋa te maŋ Deniwalaŋ Bu ŋon maa fa ŋon, nawolo nyi me kya Wurubuarɛ ta mo ↄ doŋ do me man keŋ nawolo nyi ↄ te lɛɛ maŋ do." 28 Keŋte be bↄↄse Yesu nyiaa, "Woŋ te kaboena nyi dɛɛ yɛɛ, na dɛɛ tale yɛɛ kpene keŋ Wurubuarɛ ne gyae nyi dɛɛ yɛɛ nɛ?" 29 Botↄↄ te Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Tom keŋ Wurubuarɛ ne gyae nyi yaa yɛɛ yɛna nyiaa, ɛ lɛɛ walaŋ ŋon ↄ be kpila e nɛ di." 30 Keŋte be bↄↄse Yesu nyiaa, "Woŋ gyakoloŋ nombia te nyaŋ ke yɛɛ wola daa na dɛɛ lɛɛ neŋ di nyi Wurubuarɛ kpila na neŋ? Woŋ te nyaŋ ke yɛɛ? 31 De naanaↄ dii weenɛɛ ŋan bɛɛ baake ŋa nyi maana nɛ depampaa keŋ man, ŋgba mena keŋ Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see ŋan ne yako daa nɛ nyiaa, 'Ↄ faa wↄ weenɛɛ lee adido te be diiwↄ.' " 32 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon nyiaa, na Mosesi faa na ŋon weenɛɛ lee adido ya, mↄna me kya yɛna walaŋ ŋon ↄ ne fa weenɛɛ gbagba ŋan ba lee adido nɛ. 33 Nawolo nyi weenɛɛ ŋan me kya Wurubuarɛ ne faa nɛ yɛna ŋon ↄ ba lee adido kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ, te ↄ ne fa balaŋ nyeedoŋ kekpaa nɛ." 34 Keŋte be yako e nyiaa, "De Gbeŋgyoo, akpaa mena na lee gyɛŋ ne gyu na fa daa weenɛɛ kɛŋa wee kamasɛ." 35 Te Yesu yako wↄ nyiaa, "Maŋ yɛna nyeedoŋ weenɛɛ ŋan. Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ kↄŋ me gyaŋ nɛ, tanam be gyae ka ko e ya. Te walaŋ kamasɛ ŋon ↄ lɛɛ maŋ di na, loŋboaneŋ be gyae ka ko e ya. 36 Ŋgba mena keŋ mↄ taŋ yako ŋon kaalaŋ nɛ, ɛ te naa maŋ mↄna ɛ bɛɛ lɛɛ maŋ di ya. 37 Walaŋ kamasɛ ŋon me kya ba mo e fa maŋ nɛ, waa kↄŋ me gyaŋ. Te walaŋ kamasɛ ŋon ↄ kↄŋ me gyaŋ nɛ, mↄↄ gyae maa gegi e ya. 38 Nawolo nyi me ta lee adido kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ nyi me kaa yɛɛ maŋ gbagba kegyaebii ya, mↄna me kↄŋae me kaa yɛɛ ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ kegyaebii. 39 Ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ kegyaebii yɛna nyiaa, balaŋ baŋ pou ↄ ba mo do maŋ me nyiŋmaa man nɛ, me na yela be man dokoloŋ ka yo ya. Mↄna wee ↄtomante keŋ man nɛ, maa gyuusu wↄ pou lee yeŋ man kↄŋ nyeedoŋ man. 40 Nawolo nyi me kya ŋon kegyaebii yɛna nyi walaŋ kamasɛ ŋon ↄ mo ↄ loo gyakaa me dↄↄ te ↄ lɛɛ maŋ di na, waa nyiŋ nyeedoŋ kekpaa keŋ. Te wee ↄtomante keŋ man nɛ, maa gyuusu mena walaŋ ŋonaŋ lee yeŋ man kↄŋ nyeedoŋ man." 41 Botↄↄ te Gyudatena baŋ fiasɛɛ bɛɛ ŋorokoso lee Yesu wose man nawolo nyi ↄ kpa, ŋon yɛna weenɛɛ ŋan ba lee adido kↄŋ nɛ. 42 Keŋte be yakowↄ nyiaa, "Na kei yɛna Gyosɛfo bu ŋon bɛɛ baake e nyi Yesu nɛ yee? Da gyeŋ ↄ kya na ↄ naa. Woŋ dↄↄ te nɛnɛɛ ↄ ne yako daa nyi ↄ lee adido bo kↄŋ?" 43 Botↄↄ te Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Ɛ na ŋorokoso na dↄŋa ya. 44 Nyi akpaa me kya ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ te wↄŋ ŋolo benaa na maŋ ya nɛ, mena walaŋ ŋonaŋ be gyae waa tale kↄŋ me gyaŋ ya. Te wee ↄtomante keŋ nɛ, maa gyuusu mena walaŋ ŋonaŋ lee yeŋ man na waa nyiŋ nyeedoŋ. 45 Wurubuarɛ akpeŋkpeŋgyↄↄra baŋ man ŋolo ŋmarasewↄ see nyiaa, 'Wurubuarɛ ne gyaela waa wola walaŋ kamasɛ nombia.' Mena dↄↄ walaŋ kamasɛ ŋon ↄ tei me kya Wurubuarɛ nombia te ↄ kasee ŋa nɛ, waa kↄŋ me gyaŋ. 46 Kei bɛɛ wolo nyi ŋolo te naa me kya ŋon ya. Walaŋ ŋon ↄ ba lee Wurubuarɛ gyaŋ kↄŋ nɛ, ŋon waageŋ naa na e. 47 Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon nyiaa, walaŋ ŋon ↄ lɛɛ maŋ di na waa nyiŋ nyeedoŋ kekpaakekpaa. 48 Maŋ yɛna nyeedoŋ weenɛɛ ŋan. 49 Ɛ naanaↄ dii weenɛɛ ŋan bɛɛ baake ŋa nyi maana nɛ depampaa keŋ man, mↄna ba yekeewↄ. 50 Mↄna nyeedoŋ weenɛɛ ŋan ba lee Wurubuarɛ man kↄŋ te mɛɛ yako ŋon ŋa wose man nombia nɛ dↄↄ, walaŋ kamasɛ ŋon ↄ di ke na ↄ be gyae waa yeŋ ya. 51 Maŋ yɛna nyeedoŋ weenɛɛ ŋan ba lee adido kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ nɛ. Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ di mena weenɛɛ kɛŋa na, waa nyiŋ nyeedoŋ kekpaakekpaa. Weenɛɛ ŋan maa mo fa balaŋ na baa nyiŋ nyeedoŋ nɛ yɛna ma wosenaane." 52 Botↄↄ te Gyudatena baŋ gyoo aŋmaareŋ na dↄŋa nyiaa, "Sena te balee kei waa tale mo ↄ wosenaane fa daa na dee di?" 53 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon nyiaa, nyi akpaa ɛ te di maŋ Deniwalaŋ Bu wosenaane na ɛ kenyↄↄ me fatabo ya nɛ, ɛ be gyae ɛ ke nyiŋ nyeedoŋ ya. 54 Walaŋ kamasɛ ŋon waa di ma wosenaane na waa nyↄↄ me fatabo nɛ, waa nyiŋ nyeedoŋ kekpaa keŋ. Wee ↄtomante keŋ man nɛ, maa gyuusu mena walaŋ ŋonaŋ lee yeŋ man. 55 Nawolo nyi ma wosenaane yɛna weenɛɛ anediŋ gbagba, te me fatabo mↄ yɛna kolo anenyↄↄŋ gbagba. 56 Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ di ma wosenaane te ↄ nyↄↄ me fatabo na, daa na e ta bese walaŋ dokoloŋ. 57 Me kya ŋon ↄ ne fa balaŋ nyeedoŋ nɛ kpila na maŋ, te wa adaworoma dↄↄ te me dana nyeedoŋ. Mena ke mↄ te walaŋ kamasɛ ŋon ↄ di ma wosenaane na, maa fa e nyeedoŋ. 58 Maŋ yɛna weenɛɛ ŋan ba lee adido kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ nɛ. Ma te yɛɛ ŋgba weenɛɛ ŋan ɛ naanaↄ be dii te bↄↄ yekee nɛ ya. Walaŋ kamasɛ ŋon wa di mena weenɛɛ kɛŋa nɛ, waa nyiŋ nyeedoŋ kekpaakekpaa." 59 Debaŋ keŋ Yesu na wolo Gyudatena ↄsom deni man Kapanum donↄↄ man nɛ, te ↄ yako mena nombia kɛŋa. 60 Yesu kaseela baŋ kenyii nombia kɛŋa nɛ be yakowↄ nyiaa, "Mena kawola kɛŋa man dana doŋ. Amↄte ne gyaela waa tale lɛɛ ŋa do?" 61 Yesu ka gyeŋ nyi ↄ kaseela baŋ na ŋorokoso lee nombia kɛŋa wose man nɛ ↄ bↄↄse wↄ nyiaa, "Nombia kɛŋa ne takaa ŋon? 62 Kenaŋ na akpaa ɛ naa maŋ Deniwalaŋ Bu ŋon na gyem mee gyu adido, botↄↄ keŋ mↄↄ lee na sena te ɛ ke yɛɛ? 63 Wurubuarɛ feliŋ ne faa na balaŋ nyeedoŋ. Kpene keŋ denibalaŋ na mo baŋ gbagba be doŋ yɛɛ nɛ be taŋ tↄnↄↄ ya. Nombia ŋan mↄↄ yako ŋon nɛ lee Wurubuarɛ feliŋ ŋon man te ŋɛɛ fa nyeedoŋ. 64 Mↄna ɛ man baale bɛɛ lɛɛ di ya." Yesu yako nombia kɛŋa nawolo nyi lee kewalaŋ keŋ na, ↄ wulaa ↄ gyeŋ baŋ bↄↄ gyae baa lɛɛ e di ya, na ŋon waa kaa lese e fa. 65 Keŋte Yesu besewↄ yako wↄ nyiaa, "Kei dↄↄ te me yako ŋon nyiaa, akpaa me kya te fa ŋolo gbɛɛ nyi waa kↄŋ me gyaŋ ya na, ↄ be gyae waa tale kↄŋ ya nɛ." 66 Kei wↄle nɛ, ↄ silala baŋ man balaŋ burum wↄŋa ba wose lee wↄle keŋ be te sila e bela ya. 67 Keŋte Yesu bↄↄse ↄ kaseela kufu bala baŋ mↄ nyiaa, "Ɛmɛɛ mↄ ne gyae ɛ ka bese ɛ wↄle yaa?" 68 Botↄↄ te Simↄn Pita tiranↄↄ nyiaa, "De Gbeŋgyoo, amↄte gyaŋ te dee gyu? Nyaŋ nyaageŋ danaana nombia ŋan ŋɛɛ fa nyeedoŋ kekpaa keŋ. 69 Nɛnɛɛ da te lɛɛ neŋ di, te de ta gyem nyi nyaŋ yɛna walaŋ ŋon Wurubuarɛ be kpili te ayimɛɛ be doo ↄ man ya nɛ." 70 Keŋte Yesu bↄↄse wↄ nyiaa, "Na ɛmɛɛ balaŋ kufu bala te me baakewↄ yee? Mↄna ɛ man ŋolo yɛɛ walaŋkum e." 71 Na Simↄn Isekarↄte bu Gyudase wose man nombia yaa Yesu ne yako nɛ. Nawolo nyi Gyudase yɛɛ ↄ kaseela kufu bala baŋ man ŋolo e, mↄna ŋon ne gyae la ↄ kaa lese Yesu fa yeŋ.

7

1 Nombia kɛŋa wↄle nɛ Yesu tɛɛwↄ kila Galelia donↄↄse man. Ↄ te gyae nyi waa gyu Gyudia tɛɛle man ya, nawolo nyi Gyudatena kegyiise baŋ be kyaa botↄↄ nɛ ne gyae gbɛɛ baa ko e. 2 Debaŋ kenaŋ na Gyudatena kefɛɛse man kekyaa wee dinaa kedi ta benaa. 3 Mena dↄↄ Yesu ↄ naabia yako e nyiaa, "Kaboena nyi nya lee kɛbo na n ke gyu Gyuda tɛɛle man na n kaseela baŋ ke nyiŋ naa gyakoloŋ nombia ŋan n ne yɛɛ nɛ. 4 Nawolo nyi walaŋ ne gyae ↄ yele ka lee na, ↄ bɛɛ yɛɛ kolo weese ya. Mena dↄↄ n keta n ne yɛɛ gyakoloŋ nombia kɛŋa nɛ, kaboena nyi nya lese n wose debↄↄ fa balaŋ pou." 5 Ↄ naabia baŋ kolosi nombia kɛŋa nawolo nyi baŋ gbagba koraŋ te lɛɛ e di ya. 6 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Debaŋ keŋ Wurubuarɛ ba see fa maŋ nɛ te lii ta ya, mↄna ɛmɛɛ dↄↄ debaŋ kamasɛ dei fa ŋon. 7 Tɛɛle kei dↄↄ balaŋ bɛɛ kↄla ŋon ya mↄna maŋ dↄↄ bɛɛ kↄla maŋ, nawolo nyi me gyakaa mɛɛ yako wↄ nyi be nombia ŋan bɛɛ yɛɛ nɛ be dei ya. 8 Ɛmɛɛ ɛ ta gyu kedi wee dinaa keŋ, maŋ be gyae maa gyu ya nawolo nyi ma debaŋ keŋ te lii ta ya." 9 Ↄ ke yako nombia kɛŋa fa wↄ taŋ nɛ, te ŋon dↄↄwↄ Galelia tɛɛle man. 10 Yesu ↄ naabia ke laŋ ba wee dinaa keŋ dedii man nɛ, te ŋon mↄ korowↄ gyu botↄↄ. Mↄna ↄ weese ↄ wose bo. 11 Na Gyudatena kegyiise baŋ dↄŋɛɛ bɛɛ kɛo e na bɛɛ bↄↄse nyiaa "Ↄ kyaa aleŋ?" 12 Keŋte balaŋ baŋ man balaŋ burum gyoo kekolosi na dↄŋa lee Yesu wose man. "Baale kpa ↄ yɛɛ walaŋ kpaakpaa e, te baale mↄ kpa koa, ↄ na beo balaŋ bo na baa yo lee Wurubuarɛ gbɛɛneŋ ŋan man." 13 Mↄna ŋolo te tale kolosi ↄ wose man nombia balaŋ man ya, nawolo nyi be yee Gyudatena kegyiise baŋ. 14 Be kedi ba wee dinaa keŋ kelii nsana nsana nɛ, Yesu gyuu Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ man ↄ na wola balaŋ Wurubuarɛ nombia. 15 Ↄ kawola keŋ doo Gyudatena kegyiise baŋ nↄↄ te be bↄↄsewↄ nyiaa, "Sena te balee kei yɛɛwↄ gyeŋ nombia kɛŋa keŋ nyi ↄ te kasee lee ŋolo gyaŋ ya?" 16 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Kpene keŋ mɛɛ wolo nɛ ta lee maŋ gbagba gyaŋ ya, mↄna ka lee me kya Wurubuarɛ ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ gyaŋ. 17 Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ ne gyae nyi waa di Wurubuarɛ nombia ŋan dↄↄ nɛ, ↄtenate waa gyeŋ nyi kpene keŋ mɛɛ wolo nɛ, lee Wurubuarɛ gyaŋ yaa lee maŋ gbagba gyaŋ. 18 Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ ne kolosi ŋon gbagba ↄ baam dↄↄ nɛ, na ↄ ne gyae yele bo wa fa ↄ wose. Te walaŋ kamasɛ ŋon ↄ ne gyae bo nyi waa lese ŋon ↄ be kpila e nɛ yele na, ↄ nombia doo na ke gbɛɛ keŋ nyi dekara be doo ke man ya. 19 Na Mosesi faa na ŋon mmaraase ŋan yee? Mↄna ɛ man ŋolo bee di ŋe dↄↄ ya. Woŋ dↄↄ te ɛ ne gyae ɛ ka ko maŋ?" 20 Botↄↄ te balaŋ dikpii keŋ tiranↄↄ fa e nyiaa, "Feliŋkumɛɛ doo n man. Amↄte ne gyae la waa ko neŋ?" 21 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Gyakoloŋ nombii dokoloŋ te me yɛɛwↄ ɛ kefɛɛfowee, keŋ na doo na ŋon gyakoloŋ nɛ. 22 Mosesi yako ŋon nyi ya kara ɛ bia baalawose. (Kei ta lee Mosesi gyaŋ ya, mↄna ka lee ɛ naanaↄ gyaŋ), mena dↄↄ ɛ ne kara ɛ bia baalawose ɛ kefɛɛfowee. 23 Nyi akpaa ɛ ne kara ɛ bia baalawose ɛ kefɛɛfo te keŋ bɛɛ wↄlɛɛ ya mmaraa ya na, weera dↄↄ te ɛ na gyeŋ baŋ do maŋ nyi ma te kyↄ walaŋ dibiliŋ kawee kefɛɛfowee? 24 Ɛ na barase bu balaŋ fↄↄ ya, ɛ di nombia na ŋe gbɛɛ." 25 Keŋte Gyerusalɛmtena baale bↄↄsewↄ nyiaa, "Na balee kei te bɛɛ kɛo nyi baa ko nɛ yee? 26 Ɛ kɛɛ ↄ ka seŋ balaŋ man ↄ ne kolosi keŋ ŋolo bɛɛ bↄↄse e daale ya. Yaa nɛnɛɛ dↄↄ kegyiise baŋ te lɛɛ e do nyi ŋon yɛna nyeelɛɛre ŋon? 27 Balee kei dↄↄ de popou gyeŋ botↄↄ keŋ ↄ ba lee. Mↄna akpaa nyi nyeelɛɛre ŋon waa kↄŋ na, ŋolo be gyae waa gyeŋ botↄↄ keŋ waa lee ya." 28 Yesu kɛɛ wola abↄↄ Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ man nɛ, ↄ gyinaa ↄ woya bↄↄse wↄ nyiaa, "Mena dↄↄ ɛ gyeŋ maŋ nideli na botↄↄ keŋ mↄↄ lee? Na maŋ gbagba me baam dↄↄ te me kↄŋawↄ ya. Walaŋ ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ ↄ yɛɛ anokoarete e, mↄna ŋon dↄↄ ɛ ba gyeŋ e ya. 29 Mↄna maŋ dↄↄ ma gyeŋ e nawolo ↄ gyaŋ te ma leewↄ te ŋon kpila na maŋ." 30 Mena dↄↄ be yela baa kyaŋ Yesu, mↄna ŋolo te tale mo ↄ nyiŋmaa tina e ya, nawolo nyi debaŋ keŋ Wurubuarɛ ba see nyi waa yeŋ nɛ te lii ta ya. 31 Mↄna balaŋ burum lɛɛ e di te be bↄↄsewↄ nyiaa, "Akpaa nyeelɛɛre ŋon de kↄŋ na, waa yɛɛ gyakoloŋ nombia kela balee kei aneyɛɛŋ kɛŋa?" 32 Farasiitena ke nyii mena keŋ balaŋ ne kolosi nombia kɛŋa adadawoya man lee Yesu wose man nɛ, baŋ na Wurubuarɛ saese kegyiise kpila kotↄtↄↄtena baŋ bɛɛ deke Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ nɛ nyi baa gyu kekyaŋ e kↄŋ. 33 Keŋte Yesu yakowↄ nyiaa, "Maa kyaa ɛ gyaŋ bo weeya akalansɛɛ ŋaale na maa bese gyu walaŋ ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ gyaŋ. 34 Ɛ ke kɛo maŋ mↄna ɛ be gyae ɛ kena maŋ ya, te botↄↄ keŋ me kyaa mↄ nɛ, ɛ be gyae ɛ ke tale kↄŋ ya." 35 Botↄↄ te Gyudatena kegyiise baŋ bↄↄse dↄŋa nyiaa, "Aleŋ yaa balee kei ne gyae waa yeu gyu te dↄↄ gyae dɛɛ naa e ya? Yaa ↄ ne gyae waa yeu ba gyu Girikitena gyaŋ botↄↄ keŋ de balaŋ be yaasee gyu nɛ ↄ kaa wola wↄ abↄↄ?" 36 Ↄ ke yako nyi, "Ɛ ke kɛo maŋ mↄna ɛ be gyae ɛ kena maŋ ya, Te botↄↄ keŋ me gyu nɛ ɛ be gyae ɛ ke tale gyu ya nɛ, na sena yaa ↄ ne yako baa? Na woŋ nombia yɛna kɛŋa baa?" 37 Gyudatena kefɛɛse man kekyaa weekedi ↄtomante keŋ nɛ, Yesu korowↄ seŋ te ↄ gyinaa ↄ nↄↄ kolosi te ↄ yako wↄ nyiaa, "Akpaa nyaŋ ŋon loŋboaneŋ dana neŋ na kↄŋ me gyaŋ na n kaa nyↄↄ loŋ. 38 'Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ lɛɛ maŋ di na, nyeedoŋ nombia gyae ka lee ↄ man kↄŋ ŋgba mena keŋ loŋ na lee ditiribuŋ man kↄŋ nɛ. Nnɛ te Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see yakowↄ.' " 39 Yesu kekolosi kei nɛ, na Wurubuarɛ feliŋ ŋon waa kaa mo do baŋ baa lɛɛ e di nɛ man nombia yaa ↄ ne kolosi nɛ. Debaŋ kenaŋ na ↄ ta moo ta Wurubuarɛ feliŋ ŋon do ŋolo man ya, nawolo nyi Yesu gyoorobiiri keŋ ta lee ta debↄↄ ya. 40 Balaŋ baŋ ke nyii Yesu nↄↄwoya kɛŋa nɛ be man baale yakowↄ nyiaa, "Ampaŋ, balee kei yɛna Wurubuarɛ dekpeŋkpeŋgyↄↄre ŋon Wurubuarɛ be yako see nyi waa kↄŋ nɛ." 41 Baale mↄ yakowↄ nyiaa, "Balee kei yɛna nyeelɛɛre ŋon Wurubuarɛ be yako see nyi waa kaa kↄŋ nɛ ampaŋ. Mↄna baale mↄ yakowↄ nyiaa, na Galelia tɛɛle man te nyeelɛɛre ŋon waa lee ya." 42 Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see ŋan ne yako nyiaa, "Nyeelɛɛre ŋon waa lee bo Bɛtelɛhɛm donↄↄ man botↄↄ keŋ Gyoo Defidi be kyaa nɛ, te waa lee bo gyoo Defidi loŋtoro man." 43 Lee Yesu dↄↄ, balaŋ baŋ man kpasewↄ. 44 Balaŋ baŋ baale gyaewↄ nyi baa kyaŋ Yesu, mↄna ŋolo te tale mo ↄ nyiŋmaa tina e ya. 45 Wↄle wↄle keŋ nɛ, kotↄtↄↄtena baŋ bɛɛ deke Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ te bↄↄ kpila wↄ nɛ besewↄ kↄŋ Wurubuarɛ saese kegyiise na Farasiitena baŋ gyaŋ. Keŋte kegyiise baŋ bↄↄse wↄ nyiaa, "Weera dↄↄ te ɛ te kyaŋ e kↄŋ ya?" 46 Keŋte be tiranↄↄ fa kegyiise baŋ nyiaa, "Ŋolo na ŋolo te kolosi ta see ŋgba balee kei nɛ ya." 47 Te Farasiitena baŋ bↄↄse wↄ nyiaa, "Doona ↄ taŋ beo ɛmɛɛ mↄ? 48 Ɛ te nyii nyi donↄↄ kegyiise kɛwↄ man ŋolo yaa Farasiitena kɛwↄ man ŋolo te lɛɛ Yesu di? 49 Mↄna mena balaŋ burum kɛwↄ baŋ bↄↄ gyeŋ Mosesi mmaraa keŋ ya nɛ, baŋ doola kefaala tɛɛ." 50 Nikodemose ŋon ↄ be kyaa gyu Yesu gyaŋ nɛ yɛɛ kegyiise baŋ man ŋolo e. Te ↄ bↄↄse wↄ nyiaa, 51 "Da mmaraa ne fa daa gbɛɛ nyi dɛɛ bu ŋolo fↄↄ keŋ de te nyii ta ↄ nↄↄman nombia yee?" 52 Keŋte be tiranↄↄ fa e nyiaa, "Weera nyaŋ mↄ ne kolosi ŋgba n yɛɛ Galelia baale e nɛ? Nyaŋ kɛɛ Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see ŋan man nideli, n kena nyi Wurubuarɛ dekpeŋkpeŋgyↄↄre ŋolo ta lee ta Galelia ya." 53 Keŋte be popou yaaseewↄ dokoloŋ dokoloŋ gyu be dɛɛse.

8

1 Balaŋ baŋ ke yaasee nɛ, Yesu gyuuwↄ oliifi bula keŋ dↄↄ. 2 Tɛɛ kena nɛ ↄ besewↄ kↄŋ Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ man. Balaŋ baŋ pou be kyaa botↄↄ nɛ kaa wuuwↄ ↄ dↄↄ te ↄ tisiwↄ kyaa ↄ na wola wↄ Wurubuarɛ nombia. 3 Botↄↄ te Gyudatena mmaraa wolala na Farasiitena baŋ moo alo ŋolo ŋon ↄ ba lee ↄ baale wↄle te bↄↄ kyaŋ e nyiŋmaa nyiŋmaa nɛ kↄŋ kaa seŋ Yesu na balaŋ baŋ pou siaman. 4 Keŋte be yako Yesu nyiaa, "De Gbeŋgyoo, da te kyaŋ alo kei ↄ ne gyae baala. 5 Mosesi mmaraa ŋan na wola daa nyi dee fuŋii mena alo kei dinↄↄ boya ko. Te nyaŋ mↄ n kpoo?" 6 Be yako nombia kɛŋa nyi baa mo teese Yesu nↄↄman, na baa nyiŋ mo nombia gyakaa ↄ dↄↄ. Mↄna Yesu gↄŋasewↄ te ↄ moo ↄ nyimbii ŋmarase kolo tɛɛle man. 7 Be kaseŋ bɛɛ daa e nyi waa tiranↄↄ fa wↄ nɛ, ↄ korowↄ seŋ te ↄ yako wↄ nyiaa, "Nyaŋ ŋon n gyeŋ nyi n te yɛɛ ta dukum see ya nɛ taŋgbɛɛ mo boe fuŋ e" 8 Te ↄ besewↄ gↄŋase ŋmarase kolo tɛɛle man. 9 Be ke nyii nombia kɛŋa nɛ, be yaaseewↄ dokoloŋ dokoloŋ tina e yela. Be man kegyiise baŋ taŋgbɛɛ la lee botↄↄ, te kaa Yesu na alo ŋon na balaŋ dikpii keŋ baageŋ. 10 Keŋte Yesu korowↄ seŋ te ↄ bↄↄse alo ŋon nyiaa, "Alo nde wↄ? Ŋolo te tale bu neŋ fↄↄ yee?" 11 Te alo ŋon tiranↄↄ fa e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, ŋolo te bu maŋ fↄↄ ya." Te Yesu yako e nyiaa, "Maŋ mↄ be gyae maa bu neŋ fↄↄ ya. Ta, na tekaa yɛɛ dukum bela ya." 12 Nombia kɛŋa wↄle nɛ Yesu besewↄ kolosi fa balaŋ baŋ nyiaa, "Maŋ yɛna keŋmaŋee fa balaŋ tɛɛle kei dↄↄ. Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ sila maŋ na ↄ sia gyae ke gyuusu na waa naa nyeedoŋ gbɛɛ keŋ. Ↄ be gyae waa ta ditiŋtɛɛ man ya." 13 Keŋte Farasiitena baŋ yako e nyiaa, "Nyaŋ gbagba ne diina n wose man adansɛɛ, mↄna nya adansɛɛ keŋ betaŋ tↄnↄↄ fa daa ya." 14 Botↄↄ te Yesu yako wↄ nyiaa, "Nyi akpaa maŋ gbagba de di ma wose man adansɛɛ koraŋ nɛ, ke doo na ke gbɛɛ. Nawolo nyi ma gyeŋ botↄↄ keŋ mↄↄ lee na botↄↄ keŋ mee gyu. Ɛmɛɛ ba gyeŋ botↄↄ keŋ mↄↄ lee ya, te ɛ ba gyeŋ botↄↄ keŋ mee gyu ya. 15 Ɛmɛɛ ne bu balaŋ fↄↄ bo lee denibalaŋ nombia kedi gbɛɛ man, mↄna maŋ dↄↄ mↄↄ ne bu ŋolo fↄↄ ya. 16 Mↄna nyi akpaa me yako nyi maa bu ŋolo fↄↄ koraŋ nɛ, ke doo na ke gbɛɛ nawolo nyi na maŋ maageŋ ne buu na fↄↄ keŋ ya. Daa na me kya ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ ne buu na fↄↄ kenaŋ. 17 Ba te ŋmarase do ya mmaraa tↄne man nyiaa, akpaa adansɛɛtena bala nↄↄ de yɛɛ dokoloŋ lee nombii man na, na ke yɛɛ ampaŋ. 18 Maŋ gbagba ne di ma wose man adansɛɛ, te me kya ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ mↄ ne di ma wose man adansɛɛ." 19 Keŋte be bↄↄse e nyiaa, "N kya ŋonaŋ kyaa aleŋ?" Te Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Ɛ ba gyeŋ maŋ ya te ɛ ba gyeŋ me kya ŋon mↄ ya. Nyi akpaa yeŋ gyeŋ maŋ nɛ, nafↄ ɛ ka gyeŋ me kya ŋon mↄ." 20 Debaŋ keŋ Yesu na wola nombia kɛŋa Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ man nɛ, na ↄ seŋɛɛ benaa na adakaase ŋan bɛɛ mo abↄↄ do ŋe man fa Wurubuarɛ nɛ. Mↄna ŋolo te tale kyaŋ e ya, nawolo nyi debaŋ keŋ Wurubuarɛ ba see e nɛ te lii ta ya. 21 Keŋte Yesu besewↄ yako wↄ nyiaa, "Mee gyu baa. Ɛ ke kɛo maŋ, mↄna ɛ ka yeŋ ɛ nombiakumɛɛ man. Ɛ be gyae ɛ ke tale gyu botↄↄ keŋ mee gyu nɛ ya." 22 Mena dↄↄ Gyudatena kegyiise baŋ bↄↄse dↄŋa nyiaa, "Na ↄ ne gyae waa ko ↄ wose baa yaa sena te ↄ ne yako nyi, ɛ be gyae ɛ ke tale gyu botↄↄ keŋ mee gyu ya nɛ?" 23 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Ɛmɛɛ lee tɛɛle kei dↄↄ kɛbo, mↄna maŋ dↄↄ ma lee adido. Ɛ yɛɛ tɛɛle kei dↄↄ balaŋwↄ, mↄna maŋ te yɛɛ tɛɛle kei dↄↄ walaŋ e ya. 24 Mena dↄↄ te mɛɛ yako ŋon nyiaa, ɛ ka yeŋ ɛ nombiakumɛɛ man nɛ. Nyi akpaa ɛ bɛɛ ɛ te lɛɛ maŋ di nyi maŋ yɛna ŋon ↄ kyaa pɛte be yɛɛ kpene kamasɛ ya nɛ, ɛ ka yeŋ ɛ nombiakumɛɛ man." 25 Keŋte be bↄↄse Yesu nyiaa, "Nyaŋ yɛna amↄte?" Te Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Maŋ yɛna walaŋ ŋon mↄↄ taŋ wulaa yako ŋon lee kewalaŋ keŋ nɛ. 26 Me dana nombia burum ŋan kaboena nyi maa yako lee ɛ wose man na maa bu ŋon fↄↄ. Mↄna walaŋ ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ ↄ nombia doo na ke gbɛɛ, mena dↄↄ kpene keŋ me nyi lee ↄ gyaŋ na, keŋte mɛɛ yako fa balaŋ tɛɛle kei dↄↄ." 27 Mↄna balaŋ baŋ te nyii nombia ŋan man nyi Yesu ne kolosi baa lee ↄ kya Wurubuarɛ wose man ya. 28 Mena dↄↄ Yesu yako wↄ nyiaa, "Nyi akpaa ɛ gyↄ maŋ Deniwalaŋ Bu ŋon ↄpaŋdaŋ dↄↄ mataa adido nɛ, botↄↄ te ɛ kena nyi maŋ yɛna walaŋ ŋon me kpa me yɛɛ nɛ. Botↄↄ te ɛ kena nyiaa mↄↄ ne yɛɛ kolo me baam dↄↄ ya. Mↄna mɛɛ kolosi kpene keŋ me kya ŋon ne yako maŋ nɛ bo. 29 Te ŋon ↄ be kpila maŋ ne kpuɛ na maŋ. Ↄ te tinaa ta maŋ yela maageŋ ya, nawolo nyi debaŋ kamasɛ na mɛɛ yɛɛ ↄ kegyaebii bo." 30 Keŋte balaŋ burum baŋ bↄↄ nyii nombia ŋan Yesu ne yako nɛ lɛɛ e di. 31 Mena dↄↄ Yesu yako Gyudatena baŋ bↄↄ lɛɛ e di nɛ nyiaa "Akpaa ɛ di kpene keŋ mɛɛ wola ŋon nɛ dↄↄ na, kenaŋ na ɛ yɛɛ me kaseela gbagbawↄ. 32 Kei gyae ke yela ɛ ka gyeŋ anokoare keŋ, te anokoare keŋ gyae ke yela ɛ ke nyiŋ ɛ wose." 33 Keŋte be tiranↄↄ nyiaa, "De yɛɛ Aberaham ↄ naanasewↄ, te de ta bese ta ŋolo gbeŋi ya. Sena yaa n ne yako nyi dɛɛ lee gbeŋiri man na dee nyiŋ da wose?" 34 Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Anokoare yaa mɛɛ yako ŋon nyi nyaŋ ŋon n yɛɛ dukum nɛ, n ta bese gbeŋi fa dukum keŋ. 35 Gbeŋi bɛɛ bese dekpaŋalaŋ duuluŋ walaŋ ya, mↄna dekpaŋalaŋte bu dↄↄ ↄ yɛɛ dekpaŋalaŋ duuluŋ walaŋ e kekpaa. 36 Mena dↄↄ nyi maŋ Wurubuarɛ bu de yela n nyiŋ n wose na, n ke nyiŋ n wose kekpaa. 37 Ma gyeŋ nyi ɛ yɛɛ Aberaham ↄ naanasewↄ mↄna ɛ ne gyae ɛ ka ko maŋ, nawolo nyi me nombia be doo ɛ konↄↄse man ya. 38 Nombia ŋan me kya ba wola maŋ nɛ ŋan te mee kolosi fa ŋon, te ɛmɛɛ dↄↄ ŋan ɛ be nyii lee ɛ kya gyaŋ nɛ ŋan te ɛ ne yɛɛ." 39 Botↄↄ te be tiranↄↄ fa e nyiaa, "Aberaham yɛna de kya." Te Yesu yako wↄ nyiaa, "Akpaa ɛ yɛɛ Aberaham biawↄ nɛ, nafↄ ɛ keyɛɛ abↄↄ ŋan Aberaham be yɛɛ nɛ. 40 Mↄna ɛ te yase sia nyi ɛ ka ko maŋ nawolo nyi ma te yako ŋon anokoare keŋ mↄↄ nyii lee Wurubuarɛ gyaŋ nɛ. Aberaham te yɛɛ mena nombia kɛŋa dinↄↄ ya. 41 Ɛ ne yɛɛ kpene keŋ ɛmɛɛ gbagba ɛ kya ne yɛɛ nɛ bo." Te be lɛɛ ka aŋmaareŋ nyiaa, "Wurubuarɛ waageŋ yɛna de kya, da te yɛɛ diidↄↄre bia ya." 42 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Nyi akpaa ɛ kya yɛna Wurubuarɛ nɛ nafↄ ɛ ke gyae maŋ, nawolo nyi Wurubuarɛ ŋonaŋ gyaŋ te ma leewↄ kↄŋ kɛbo. Na maŋ gbagba me baam dↄↄ te me kↄŋawↄ ya. Wurubuarɛ ŋonaŋ gbagba kpila na maŋ. 43 Weera dↄↄ te ɛ be nyii me nombia ŋan man ya? Nawolo nyi ɛ bɛɛ gyae ɛ ke nyii me nombia ya. 44 Ɛ kya yɛna ↄbↄnsam te ɛ kya ŋonaŋ kegyaebii te ɛ ne gyae ɛ ke yɛɛ. Ↄ yɛɛ awudiini e leenaŋ gyaŋgba gyaŋgba keŋ, te ↄ bɛɛ gyae anokoare ya nawolo nyi anokoare be doo ↄ man ya. Akpaa ↄ ne di dekara nɛ ke yɛɛ ŋon gbagba dinↄↄ ke, nawolo nyi akɛrɛɛ te wulu ↄ man te ŋon yɛna akɛrɛɛ pou nyee. 45 Mↄna maŋ dↄↄ nombia ŋan ŋe doo na ŋe gbɛɛ nɛ te mɛɛ yako ŋon, mena dↄↄ te ɛ bɛɛ lɛɛ maŋ di ya. 46 Ɛ man woŋti ne gyae la waa tale wola nyi nombiikum kei te me yɛɛwↄ? Te akpaa mɛɛ yako ŋon anokoare na, woŋ dↄↄ te ɛ bɛɛ lɛɛ maŋ di ya? 47 Walaŋ ŋon ↄ yɛɛ Wurubuarɛ walaŋ e nɛ, ↄ ne nyii Wurubuarɛ dei. Kpene keŋ dↄↄ te ɛ bee nyii Wurubuarɛ dei yɛna nyi, ɛ te yɛɛ ↄ balaŋwↄ ya." 48 Keŋte Gyudatena kegyiise baŋ bↄↄse Yesu nyiaa, "De yako nyi n yɛɛ Samaria baale e te feliŋkum doo n man na, de karae?" 49 Botↄↄ te Yesu yako wↄ nyiaa, "Feliŋkum be doo me man ya. Mɛɛ lese me kya ŋon yele bo, mↄna ɛmɛɛ bee bu maŋ ya. 50 Mↄↄ ne gyae maa lese maŋ gbagba yele ya, mↄna ŋolo kyaa keŋ waa lese ma yele. Ŋon yɛna nombiadiiri ŋon. 51 Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, walaŋ kamasɛ ŋon ↄ di me nombia dↄↄ nɛ ↄ be gyae waa yeŋ ya." 52 Keŋte Gyudatena kegyiise baŋ yako e nyiaa, "Nɛnɛɛ da te naa gyeŋ nyi feliŋkum doo n man. Aberaham ta yem mena mↄ te Wurubuarɛ akpeŋkpeŋgyↄↄra baŋ mↄ yekeewↄ. Mↄna nyaŋ ne yako nyi walaŋ kamasɛ ŋon ↄ di n nombia dↄↄ na ↄ be gyae waa yeŋ ya. 53 Nyaŋ kela na de naana Aberaham ŋon? Aberaham ta yem mena mↄ te Wurubuarɛ akpeŋkpeŋgyↄↄra baŋ mↄ yekeewↄ. N ne yako baa nyi nyaŋ yɛna amↄte?" 54 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Akpaa ma lese maŋ gbagba yele nɛ, ma yele kalese keŋ yɛɛ yakaa. Me kya ŋon ɛmɛɛ kpa ŋon yɛna ɛ Wurubuarɛ nɛ na lesena ma yele. 55 Ɛmɛɛ ba gyeŋ e ya, mↄna maŋ dↄↄ ma gyeŋ e. Nyi akpaa me yako ŋon nyi mↄↄ gyeŋ e ya nɛ na me ta bese dekarate ŋgba ɛmɛɛ nɛ, mↄna ma gyeŋ e te mee dii ↄ nombia dↄↄ. 56 Yɛɛ ɛ kya Aberaham gyoŋ ŋgba ↄ be naa ma kekↄŋ nɛ. Ↄ naa ke te yɛɛ e gyoŋ." 57 Keŋte Gyudatena kegyiise baŋ bↄↄse Yesu nyiaa, "N te dii ta kulutooneŋ sↄŋola na kufu gba ya, sena te n yɛɛwↄ naa Aberaham?" 58 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa "Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, pɛ baa lola Aberaham nɛ na maŋ kyaa." 59 Botↄↄ te be gate boya baa fuŋii e, mↄna Yesu sarakeewↄ lee Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ man.

9

1 Yesu keta ↄ ne lam nɛ ↄ naa balee ŋolo ŋon ↄ sia be yɛlɛɛ leenaŋ ↄ biatɛɛ nɛ. 2 Botↄↄ te ↄ kaseela baŋ bↄↄse e nyiaa, "De Gbeŋgyoo, amↄte dukum faa la te ba lola e siayɛlɛɛsate? Yɛɛ ŋon gbagba wui yaa ↄ lolala wui?" 3 Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Ↄ sia keyɛlɛɛ te yɛɛ ↄ dukum yaa ↄ lolala wui ya. Ba lola e bo mena na balaŋ kena gyakoloŋ nombia ŋan Wurubuarɛ waa yɛɛ ↄ man. 4 Weese nyiŋa ↄ kyaa nɛ, kaboena nyi dɛɛ yɛɛ ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ tom, Tɛɛ gyae ke yuu keŋ ŋolo be gyae waa tale yɛɛ tom bela ya. 5 Me nyiŋa me kyaa tɛɛle kei dↄↄ nɛ, maŋ yɛna keŋmaŋee fa tɛɛle kei balaŋ." 6 Ↄ keyako nombia kɛŋa taŋ nɛ, Yesu tↄↄ nↄↄloŋ lↄ tɛɛle man te ↄ buu tɛɛle te ↄ moowↄ taa balee ŋon sia ŋan dↄↄ, 7 keŋte ↄ yako e nyiaa, "Gyu kefaafo n sia depaa keŋ bɛɛ baake ke Siloam nɛ man." (Siloam kei asɛɛ yɛna "Kekpila".) Mena dↄↄ balee ŋon gyuuwↄ kefaafo ↄ sia, ↄ ka bese kↄŋ dɛɛ na ↄ sia te gyuusu. 8 Ↄ tebia na balaŋ baŋ ba gyeŋ e nyi nafↄ ↄ kyaa na ↄ na solee abↄↄ nɛ bↄↄsewↄ nyiaa, "Na balee kei ne kyaa la kyaa solee abↄↄ nɛ yee?" 9 Botↄↄ te baale kpa "Ŋon ŋonaŋ" mↄna baale mↄ kpa "Koa, na ŋon ŋonaŋ ya, ↄ lee e bo." Mena dↄↄ balee ŋon gbagba yakowↄ nyiaa, "Maŋ ŋonaŋ." 10 Te be bↄↄse e nyiaa, "Sena yaa n yɛɛwↄ te n sia gyuusuwↄ?" 11 Keŋte ↄ tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Balee ŋon bɛɛ baake e nyi Yesu nɛ, buuna tɛɛle te ↄ moowↄ mataa me sia te ↄ yako maŋ nyi maa gyu Siloam depaa keŋ man kefaafo me sia. Mena dↄↄ me gyuuwↄ, te me kabetaa faafo me sia na te ŋe gyuusuwↄ." 12 Keŋte be bↄↄse e nyiaa, "Ↄ kyaa aleŋ?" Te ↄ tiranↄↄ fa wↄ nyi "Mↄↄ gyeŋ ya." 13 Te ba moo balee ŋon nafↄ ↄ sia be yɛlɛɛ nɛ kↄŋ Farasiitena gyaŋ. 14 Wee kenaŋ keŋ Yesu be buu tɛɛle mo kyↄ siayɛlɛɛsate ŋon nɛ yɛɛ Gyudatena kefɛɛfowee ke. 15 Mena dↄↄ Farasiitena baŋ besewↄ bↄↄse balee ŋon bela mena keŋ be yɛɛ te ↄ sia ŋan be gyuusu. Keŋte ↄ yako wↄ nyi, "Ↄ buu tɛɛle bo taa me sia, te me gyuuwↄ kefaafo te ŋe gyuusuwↄ." 16 Botↄↄ te Farasiitena baŋ baale yakowↄ nyi "Balee ŋon ↄ be yɛɛ nombii kei nɛ ta lee Wurubuarɛ gyaŋ ya, nawolo nyi ↄ bee di da kefɛɛfowee keŋ dↄↄ ya." Mↄna baale mↄ yakowↄ nyiaa, "Sena te walaŋ ŋon ↄ yɛɛ nombiakumɛɛyɛɛre e nɛ, waa tale yɛɛ gyakoloŋ nombia kɛŋa?" Botↄↄ na te be man kpasewↄ. 17 Mena dↄↄ Farasiitena baŋ besewↄ bↄↄse balee ŋon bela nyiaa, "N sia te ↄ gyuusuwↄ. Mena dↄↄ sena te n ne yako lee ↄ wose man?" Keŋte balee ŋon tiranↄↄ nyiaa, "Ↄ yɛɛ Wurubuarɛ dekpeŋkpeŋgyↄↄre e." 18 Kɛŋa pou wↄle nɛ Gyudatena kegyiise baŋ te sɛɛ lɛɛ di nyi ↄ sia yɛlɛɛwↄ te nɛnɛɛ ba te kyↄ e kawee ya, te ba ke baake ↄ kya na ↄ naa kↄŋ, 19 te be bↄↄse wↄ nyiaa, "Ɛ bu yɛna kei? Ɛ ne yako baa nyi ba lola e na ↄ sia te yɛlɛɛ? Sena kↄŋala te nɛnɛɛ dↄↄ ↄ ne naa?" 20 Keŋte ↄ kya na ↄ naa tiranↄↄ nyiaa, "Da gyeŋ nyi de bu ŋonaŋ, te da gyeŋ nyi da lola e na ↄ sia te yɛlɛɛ. 21 Mↄna dↄↄ gyeŋ mena keŋ be kↄŋ te ↄ ne naa nɛ ya, te dↄↄ gyeŋ ŋon ↄ be kyↄ e ya. Ɛ bↄↄse e, ↄ ta bee keŋ waa tale tiranↄↄ fa ↄ wose." 22 Ↄ kya na ↄ naa yako nombia kɛŋa nawolo nyi bee yee Gyudatena kegyiise baŋ. Na Gyudatena baŋ taŋ kaŋ ntam nyi nyaŋ ŋon n ka koro yako nyi Yesu yɛna nyeelɛɛre ŋon na baa gegi neŋ lee bↄ ↄsom deni man. 23 Mena dↄↄ te balee ŋon ↄ kya na ↄ naa yakowↄ nyi, "Ↄ ta bee, ɛ bↄↄse e nɛ." 24 Te ba besewↄ baake balee ŋon nafↄ ↄ sia be yɛlɛɛ nɛ kↄŋ te be yako e nyiaa, "Kaŋ Wurubuarɛ nyi nyaŋ keyako anokoare. Da gyeŋ nyi balee ŋon ↄ be kyↄ neŋ nɛ yɛɛ dukumyɛɛre e." Yako mena na n ka mo lese Wurubuarɛ yele. 25 Keŋte balee ŋon tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Ↄ yɛɛ dukumyɛɛre o, ↄ yɛɛ walaŋ kpaakpaa e o maŋ ba gyeŋ ya. Keŋ maŋ gyeŋ yɛna nyi nafↄ na me sia te yɛlɛɛ te nɛnɛɛ dↄↄ mɛɛ naa." 26 Keŋte ba besewↄ bↄↄse e nyiaa, "Woŋ te ↄ yɛɛ neŋ te n sia gyuusuwↄ?" 27 Te ↄ tiranↄↄ nyiaa, "Me taŋ keyako ŋon, te ɛ bɛɛ gyae ɛ ke tei ya. Woŋ dↄↄ te ɛ ne gyae ɛ kenyii ke bela? Ɛmɛɛ mↄ ne gyae ɛ ka bese ↄ kaseela?" 28 Keŋte ba tee e te be yakowↄ nyiaa, "Nyaŋ yɛna walaŋ ŋonaŋ kaseele, mↄna daa yɛɛ Mosesi wui kaseelawↄ. 29 Da gyeŋ nyi Wurubuarɛ kolosiwↄ fa Mosesi, te balee kei dↄↄ dↄↄ gyeŋ botↄↄ keŋ ↄ ba lee gba ya." 30 Botↄↄ te balee ŋon yako wↄ nyiaa, "Te doo me nↄↄ ŋgba ɛ ba gyeŋ botↄↄ keŋ ↄ ba lee ya, mↄna ŋon gyuusu na me sia. 31 Da gyeŋ nyi Wurubuarɛ bee nyii nombiakumɛɛyɛɛra ya. Ↄ ne nyii balaŋ baŋ bee nyii e te bɛɛ yɛɛ kpene keŋ ↄ ne gyae nɛ bo. 32 Lee tɛɛle kei kewalaŋ nɛ, ŋolo te nyii ta nyi ŋolo te gyuusu walaŋ ŋon bↄↄ lola e na ↄ sia te yɛlɛɛ nɛ sia ya. 33 Akpaa balee kei ta lee Wurubuarɛ gyaŋ ya nɛ, ↄ be gyae waa tale yɛɛ nombii kei ya." 34 Te be tiranↄↄ fa e nyiaa, "Nyaŋ ŋon bↄↄ lola neŋ dukum man te bↄↄ kɛɛle neŋ dukum man na, nyaŋ ne gyae n kawola daa nombia?" Keŋte be gegi e lee te be tↄↄ e nyi ↄ na kↄŋ bↄ ↄsom deni keŋ man bela ya. 35 Yesu kenyii nyi ba te gegi e lee bↄ ↄsom deni keŋ man nɛ, ↄ ke kɛo e te ↄ naa e te bↄↄse e nyiaa, "N ne lɛɛ Deniwalaŋ Bu ŋon di?" 36 Te balee ŋon tiranↄↄ fa e nyi, "Me Gbeŋgyoo, amↄte ŋonaŋ? Yako maŋ na maa lɛɛ e di." 37 Botↄↄ te Yesu yako e nyiaa, "N taŋ kena e. Ŋon yɛna ŋon ↄ ne kolosi fa neŋ debokeiman nɛ." 38 Te balee ŋon yakowↄ nyiaa, "Mɛɛ lɛɛ e di me Gbeŋgyoo." Te ↄ buŋawↄ Yesu siaman som e. 39 Botↄↄ te Yesu yakowↄ nyiaa, "Me kↄŋae tɛɛle kei dↄↄ na balaŋ nombiakumɛɛ ka lee debↄↄ. Na baŋ bↄↄ ne naa ya nɛ kena, na baŋ bɛɛ naa nɛ sia keyɛlɛɛ." 40 Farasiitena baŋ be kyaa ↄ gyaŋ botↄↄ nɛ, baale nyii kpene keŋ ↄ be yako mena dↄↄ be bↄↄse e nyiaa, "Mena dↄↄ n ne yako baa nyi daa mↄ sia te yɛlɛɛ?" 41 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Ɛ sia deŋ te yɛlɛɛ nɛ nafↄ ŋolo be gyae waa bu ŋon fↄↄ ya. Te keŋ ɛ kpa ɛ ne naa dↄↄ te ɛ sɛɛ ɛ doo ɛ dukum keyɛɛ man."

10

1 Keŋte Yesu yakowↄ nyiaa, "Mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, walaŋ ŋon ↄ ta mo denanↄↄ keŋ man gyoo namense debↄↄlↄↄ keŋ man ya, te ↄ gyem mo yenaŋ kale gyoo na ↄ yɛɛ ŋmɛɛlate e, te ↄ na mo doŋ bo lɛo balaŋ. 2 Walaŋ ŋon ↄ na mo denanↄↄ keŋ man gyoo na, ŋon yɛna namensekɛɛlere ŋon. 3 Denanↄↄ dekere ŋon na toro fa e te namense baŋ ne nyii ↄ woya. Ↄ ne baake ŋon gbagba namense baŋ yele na ↄ ta mo wↄ lee. 4 Te ↄ mo wↄ pou lee na ↄ ne tɛɛ be siaman, te namense baŋ ne sila e nawolo nyi ba gyeŋ ↄ woya. 5 Bↄↄ gyae baa sila walaŋ yakaate ya. Baa yeu lee ↄ gyaŋ nawolo nyi bↄↄ gyeŋ ↄ woya ya." 6 Yesu gyↄↄ dudu kei fa wↄ, mↄna be te nyii kpene keŋ ↄ ne yako nɛ asɛɛ ya. 7 Mena dↄↄ Yesu besewↄ yako wↄ nyiaa "Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon nyiaa, maŋ yɛna namense debↄↄlↄↄ keŋ denanↄↄ. 8 Baŋ pou bↄↄ taŋgbɛɛ maŋ kↄŋ kaa beo nyi Wurubuarɛ kpila na wↄ nɛ, be yɛɛ ŋmɛɛlatenawↄ na baŋ bɛɛ mo doŋ lɛo balaŋ abↄↄ nɛ, mↄna namense baŋ te nyii wↄ ya. 9 Maŋ yɛna denanↄↄ keŋ, akpaa ŋolo de tɛɛ me man gyoo na, maa lɛɛ ↄ nyee. Waa gyoo na waa lee na waa nyiŋ weenɛɛ kpaakpaa di. 10 Ŋmɛɛlate dↄↄ ↄ ne kↄŋ bo kaa ŋmɛɛle na ↄ ta koo na ↄ te wↄlɛɛ abↄↄ. Maŋ kↄŋae na ɛ kenyiŋ nyeedoŋ, na ɛ kenyiŋ ke kekpaa. 11 Maŋ yɛna namensekɛɛlere kpaakpaate ŋon. Namensekɛɛlere kpaakpaate ŋon na mo ↄ wose fa yeŋ ↄ namense baŋ dↄↄ. 12 Mↄna paate ŋon bↄↄ moo nyi waa kɛɛ namense baŋ dↄↄ na baa tↄ e kom nɛ, na ŋon yɛna namensekɛɛlere ŋon ↄ tee namense baŋ ya. Mena dↄↄ ↄ naa nyi gbougbouse ne kↄŋ na, ↄ ne yeu tina namense baŋ yela, na gbougbouse baŋ te kyaŋ baale na akaŋ baŋ te yaasee. 13 Ↄ ne yeu nawolo nyi ba mo e bo na bɛɛ tↄ e kom, mena dↄↄ ↄ be famenɛ na namense baŋ ya. 14 Maŋ yɛna namensekɛɛlere kpaakpaate ŋon. Mena keŋ me kya gyeŋ maŋ te maŋ mↄ gyeŋ e nɛ mena ke te ma gyeŋ me namense te baŋ mↄ gyeŋ maŋ, te ma te sɛɛ nyi maa mo ma wose fa yeŋ me namense baŋ dↄↄ. 16 Me dana namense baale baŋ bↄↄ kpuɛ kɛwↄ man ya. Kaboena nyi maa mo baŋ mↄ kaa kpu na kɛwↄ na be popou keyɛɛ walaŋ dokoloŋ namense, debↄↄlↄↄ dokoloŋ man, na be kɛɛlere ke yɛɛ dokoloŋ na baa nyii ma dei. 17 Kpene keŋ dↄↄ me kya ne gyae me nombia yɛna nyi, ma te desina ma wose nyi maa mo ma wose fa yeŋ ma kegyaebii man na maa bese foŋ lee yeŋ man. 18 Ŋolo be gyae waa tale lɛo ma nyeedoŋ lee me gyaŋ ya. Mↄna maŋ gbagba ma kegyaebii man te maa mo ma wose fa yeŋ. Me dana doŋ maa mo ma wose fa yeŋ, te me dana doŋ maa bese nyiŋ nyeedoŋ bela. 'Kei yɛna kpene keŋ me kya ŋon be yako maŋ nyi maa yɛɛ.' " 19 Lee nↄↄwoya kɛŋa dↄↄ Gyudatena baŋ besewↄ kpase ba wose man. 20 Be man balaŋ burum yakowↄ nyiaa, "Ↄ dana feliŋkum mena dↄↄ ↄ nyee ne wↄlɛɛ. Woŋ dↄↄ te ɛ ne nyii e?" 21 Baale mↄ kpa, "Walaŋ ŋon feliŋkum doo ↄ man be gyae waa tale kolosi nnɛ ya! Sena te feliŋkum gyae ke tale gyuusu siayɛlɛɛsate sia?" 22 Keŋte Gyudatena wee dinaa daale kaa liiwↄ. Mena wee kei te bee dii mo tↄↄse debaŋ keŋ bↄↄ mo bↄ ↄsom deni dinaa keŋ do Wurubuarɛ nyiŋmaa man nɛ. Mena debaŋ kenaŋ yɛɛ waare tɛɛ Gyerusalɛm donↄↄ man. 23 Na Yesu dↄŋɛɛ ↄ ne kila poto keŋ bɛɛ baake ke Solomↄn poto Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ dekpaŋalaŋ man nɛ. 24 Keŋte Gyudatena baale kaa yilaawↄ ↄ gyaŋ bↄↄse e nyiaa, "Sena yaa n tinaa daa yela te de bɛɛ gyeŋ da nyee na de nawↄↄ ya nɛ? Yako daa anokoare keŋ. Nyaŋ yɛna nyeelɛɛre ŋon Wurubuarɛ be yako see nyi waa kↄŋ nɛ?" 25 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Me taŋ keyako ŋon mↄna ɛ bɛɛ lɛɛ maŋ di ya. Gyakoloŋ nombia ŋan mↄↄ yɛɛ me kya yele man nɛ, ne diina ma wose man adansɛɛ, 26 mↄna ɛ bɛɛ lɛɛ maŋ di ya, nawolo nyi ɛ te yɛɛ me namensewↄ ya. 27 Me namense ne nyii me dei, te ma gyeŋ wↄ te bee sila maŋ. 28 Mɛɛ fa wↄ nyeedoŋ kekpaa keŋ, te bↄↄ gyae baa yo lee Wurubuarɛ siaman ya. Ŋolo be gyae waa tale lɛo wↄ lee me gyaŋ ya. 29 Me kya ŋon ↄ ba mo wↄ do me nyiŋmaa man nɛ, dana doŋ kela kolo kamasɛ te ŋolo be gyae waa tale lɛo wↄ lee me kya nyiŋmaa man ya. 30 Daa na me kya yɛɛ walaŋ dokoloŋ." 31 Botↄↄ te Gyudatena baŋ gate boya baa fuŋ e bela. 32 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Me kya te yeli ma te yɛɛ nombia kpaakpaa burum ɛ siaman, ŋe man woŋti dↄↄ te ɛ ne gyae ɛ ke fuŋii maŋ boya?" 33 Te Gyudatena baŋ tiranↄↄ fa e nyiaa, "Na abↄↄ nya ayɛɛŋ kɛŋa dↄↄ te dɛɛ gyae dee fuŋii neŋ boya ya, mↄna mena keŋ n ne yako mmusuo nombia dↄↄ. Nawolo nyi n yɛɛ deniwalaŋ e, mↄna n na mo n wose maa na Wurubuarɛ." 34 Botↄↄ te Yesu bↄↄse wↄ nyiaa, "Ba te ŋmarase ɛmɛɛ gbagba mmaraa tↄne keŋ man nyi, Wurubuarɛ kpa, ɛ yɛɛ Wurubuarɛ kemaasasewↄ yee? 35 Da gyeŋ nyi kpene keŋ Wurubuarɛ nombia ŋan ne yako nɛ yɛɛ anokoare kekpaa. Te Wurubuarɛ de baake balaŋ baŋ ↄ ba mo ↄ nombia ŋan fa nɛ nyi be yɛɛ Wurubuarɛ kemaasasewↄ na, 36 weera dↄↄ te ɛ ne yako maŋ ŋon Wurubuarɛ ba lese maŋ te ↄ be kpila maŋ kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ nɛ nyi mɛɛ mo ma wose maa na Wurubuarɛ keŋ mɛɛ yako nyi me yɛɛ Wurubuarɛ bu e dↄↄ? 37 Akpaa me bɛɛ yɛɛ kpene keŋ me kya ŋon kpa ma yɛɛ ya na, ɛ na lɛɛ maŋ di ya, 38 te akpaa mɛɛ yɛɛ ŋa na, nyi ɛ be lɛɛ maŋ di koraŋ ya na ɛ lɛɛ abↄↄ ŋan mɛɛ yɛɛ nɛ di, na ɛ ka gyeŋ na ɛ kenyii asɛɛ nyiaa daa na me kya ŋon yɛɛ dokoloŋ" 39 Mena dↄↄ be gyaewↄ baa kyaŋ e bela, te ↄ sarakeewↄ lee be man. 40 Keŋte Yesu besewↄ toŋ Gyↄↄdan boo keŋ gyu botↄↄ keŋ Gyↄn be kyaa sↄ balaŋ Wurubuarɛ loŋ kaalaŋ nɛ, te ↄ ke kyaawↄ botↄↄ. 41 Balaŋ burum kↄŋawↄ ↄ gyaŋ te be yako dↄŋa nyiaa, "Gyↄn te yɛɛ gyakoloŋ nombia ya, mↄna kpene kamasɛ keŋ ↄ be yako lee balee kei wose man nɛ yɛɛ ampaŋ." 42 Keŋte balaŋ burum baŋ ba seŋɛɛ botↄↄ nɛ lɛɛ Yesu di.

11

1 Balee ŋolo kyaawↄ Bɛtani donↄↄ man keŋ bɛɛ baake e nyi Lasarose. Bɛtani donↄↄ kenaŋ man te Mɛɛre na ↄ kↄↄ Maata leewↄ. 2 Mɛɛre kei yɛna walaŋ ŋon ↄ be toosi nuŋ ofoŋofoŋ woli Yesu nawↄↄ, te ↄ ba mo ↄ nyeenyↄↄse feefo ŋa nɛ. Ↄ ŋmɛɛtee yɛna Lasarose ŋon ↄ na wee nɛ. 3 Mena dↄↄ Mɛɛre na Maata doo Yesu tiila nyiaa, "De Gbeŋgyoo, n gyoo ŋon loŋ bɛɛ lam ɛmɛɛ na e nsana ya nɛ na wee." 4 Yesu kenyii tiila keŋ nɛ ↄ yakowↄ nyiaa, "Kawee kei te yɛɛ kawee keŋ gyae ka ko Lasarose ya. Mↄna ke gyae ke yela balaŋ kena Wurubuarɛ gyoorobiiri na ka ke yela baa lese maŋ Wurubuarɛ bu ŋon mↄ yele." 5 Na Yesu ne gyae Maata na ↄ naabu Mɛɛre na Lasarose nombia. 6 Mↄna ↄ kenyii nyi Lasarose na wee nɛ, ↄ besewↄ di weeya ala botↄↄ keŋ ↄ kyaa nɛ. 7 Kenaŋ wↄle nɛ ↄ yako ↄ kaseela baŋ nyiaa, "Ɛ fa dɛɛ bese gyu Gyudia tɛɛle man bela." 8 Botↄↄ te ↄ kaseela baŋ yako e nyiaa, "De Gbeŋgyoo, weeya akalansɛɛ ŋaale yaa ŋgba Gyudatena be yele baa fuŋii neŋ boya nɛ. Woŋ dↄↄ te n ne gyae n ka bese gyu botↄↄ bela?" 9 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Wee kamasɛ dana ke nelim na ka weese. Akpaa ŋolo dↄŋɛɛ weeseteŋteŋ nɛ, ↄ bɛɛ gyↄ ↄ nae ya nawolo nyi weese kyaa. 10 Mↄna nyi akpaa ↄ dↄŋɛɛ ditiŋtɛɛ man na ↄ ne gyↄ ↄ nae, nawolo nyi keŋmaŋee be kyaa na waa naa ya." 11 Kei wↄle na Yesu besewↄ yako wↄ nyiaa, "De gyoo Lasarose te doo dosoroŋ mↄna maa gyu na me kaa gyuusu e." 12 Botↄↄ te ↄ kaseela baŋ tiranↄↄ nyiaa, "De Gbeŋgyoo, akpaa ↄ doe na ↄ kawee keŋ gyae ke taŋ." 13 Na Lasarose yeŋ nombia yaa Yesu ne yako, mↄna ↄ kaseela baŋ na gyueŋ bo nyi dosoroŋ gbagba yaa Lasarose doowↄ. 14 Botↄↄ te Yesu torowↄ yako wↄ nyiaa, "Lasarose ta yem, 15 mↄna lee ɛmɛɛ dↄↄ dana maŋ gyoŋ nyi mↄↄ kyaa botↄↄ pɛte ↄ yeŋawↄ ya, na ɛ kenyiŋ lɛɛ maŋ di. Ɛ fa dee gyu ↄ gyaŋ." 16 Mena dↄↄ ↄ kaseela baŋ man ŋolo ŋon bɛɛ baake e Tomase yaa Ata nɛ yako ↄ tebia kaseela akaŋ baŋ nyiaa, "Ɛ fa de popou ke sila da wolale ŋon gyu. Nyi yɛɛ yeŋ ke na, de popou ka yeŋ kpu na e." 17 Yesu ke gyu ka gyoo Bɛtani donↄↄ man nɛ, be yako e nyiaa be kewuu Lasarose weeya anaarate kenaŋ. 18 Bɛtani yɛɛ donↄↄ keŋ ka benaa na Gyerusalɛm donↄↄ. Ke lem gyae ke yɛɛ ŋgba gbɛɛkemaase atooro nɛ. 19 Na Gyudatena burum te kↄŋ Maata na Mɛɛre gyaŋ be kaa gyam wↄ lee be ŋmɛɛtee ŋon yeŋ man. 20 Maata ke nyii nyi Yesu ne kↄŋ nɛ, ↄ leewↄ gyu ke gyaŋee na e. Na Mɛɛre dↄↄ ŋon kyaa dekpaŋalaŋ man. 21 Maata ke gyu ke tuŋ Yesu nɛ ↄ yako e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, nyi akpaa nyeŋ kyaa kɛbo na nafↄ me ŋmɛɛtee deŋ ta yem ya! 22 Mↄna ma gyeŋ nyi debokeiman koraŋ nɛ, kpene kamasɛ keŋ n bↄↄse Wurubuarɛ na waa yɛɛ fa neŋ." 23 Keŋte Yesu yako e nyiaa, "N ŋmɛɛtee ŋon waa bese foŋ na waa nyiŋ nyeedoŋ bela." 24 Te Maata yako e nyiaa, "Ayi ma gyeŋ nyi wee ↄtomante keŋ woya pou baa foŋ lee yeŋ man nɛ, ŋon mↄ waa foŋ." 25 Keŋte Yesu yako e bela nyiaa, "Maŋ yɛna walaŋ ↄ ne gyuusu balaŋ lee yeŋ man te be nyiŋ nyeedoŋ. Walaŋ kamasɛ ŋon waa lɛɛ maŋ di na, nyi ↄ yem koraŋ na waa bese nyiŋ nyeedoŋ, 26 te walaŋ kamasɛ ŋon ↄ kyaa te ↄ lɛɛ maŋ di na, ↄ be gyae wa yeŋ leki ya." Keŋte Yesu bↄↄse Maata nyiaa, "N ne lɛɛ nombia kɛŋa di?" 27 Te Maata sɛɛ e nyiaa, "Ayi me Gbeŋgyoo, mɛɛ lɛɛ di nyi nyaŋ yɛna nyeelɛɛre, Wurubuarɛ bu ŋon dɛɛ daa nyi waa kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ nɛ." 28 Maata kekolosi nombia kɛŋa taŋ nɛ, ↄ besewↄ gyu dekpaŋalaŋ man ke baake ↄ naabu Mɛɛre lee yenaŋ te ↄ yako e nyiaa, "De Gbeŋgyoo ŋon te kↄŋ te ↄ kpa nya kↄŋ." 29 Mɛɛre kenyii mena nɛ, ↄ korowↄ bileŋ gyu ke gyaŋee na e. 30 Debaŋ kenaŋ na Yesu ta gyoo ta donↄↄ keŋ man ya. Na ↄ sɛɛ ↄ kyaa botↄↄ keŋ Maata be gyu ke tuŋ e nɛ. 31 Debaŋ kenaŋ mↄ na, Gyudatena te kↄŋ dekpaŋalaŋ keŋ man bee kolosi do Mɛɛre. Ba kena ŋgba Mɛɛre ba koro karatetee dokoloŋ lee ↄ ne gyu nɛ, na baŋ gyeŋ nyi ↄ ne gyu baa ↄ ŋmɛɛtee Lasarose yebↄↄ keŋ tɛɛ ↄ kaa wii. Mena dↄↄ baŋ mↄ korowↄ sila e. 32 Mɛɛre ke gyu kelii botↄↄ keŋ Yesu kyaa nɛ te ↄ tisiwↄ buŋ Yesu nawↄↄ tɛɛ te ↄ yako e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, nyeŋ kyaa kɛbo na nafↄ me ŋmɛɛtee deŋ ta yem ya." 33 Yesu kena mena keŋ Mɛɛre na Gyudatena baŋ be silana e ne wii nɛ, takaa e te dekↄkↄrↄkↄↄ kyaŋa e. 34 Keŋte ↄ bↄↄse wↄ nyiaa, "Aleŋ te ɛ wuu e?" Te be yako e nyiaa, "De Gbeŋgyoo, kↄŋ na n kaa kɛɛ." 35 Keŋte Yesu wiiwↄ. 36 Keŋte Gyudatena baŋ yakowↄ nyiaa, "Ɛ kɛɛ mena keŋ ↄ ne gyae Lasarose nombia." 37 Mↄna balaŋ baale yakowↄ nyiaa, "Na Yesu kei gyuusuna siayɛlɛɛsate ŋon sia yee? Nafↄ ŋgba ŋon talewↄ lɛɛ Lasarose na ↄ ba yem ya?" 38 Dekↄkↄrↄkↄↄ kyaŋa Yesu bela te ↄ gyuu botↄↄ keŋ bↄↄ wuu Lasarose nɛ. Na be wuu e bo boe bↄↄ daale maŋ, te be biliŋi boe dinaa daale tↄ ke nↄↄ. 39 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Ɛ biliŋi boe keŋ lee yebↄↄ keŋ nↄↄman." Te yere ŋon ↄ deesi Maata yako Yesu nyiaa, "De Gbeŋgyoo, debaŋ kei dↄↄ ↄ ne wↄlɛɛ. Nawolo nyi gyɛŋ yɛna weeya anaara yaa ŋgba bↄↄ wuu e nɛ." 40 Te Yesu yako e nyiaa, "Ma te yako neŋ nyi akpaa n lɛɛ maŋ di na nyaŋ kena Wurubuarɛ gyoorobiiri keŋ yee?" 41 Mena dↄↄ be biliŋi boe keŋ lee yebↄↄ keŋ nↄↄman. Botↄↄ te Yesu gyinaa ↄ nyee kɛɛ adido te ↄ fanewↄ fa Wurubuarɛ nyiaa, "Taata, mɛɛ fa neŋ karaŋ ŋgba n ne nyii maŋ nɛ. 42 Maŋ dↄↄ ma gyeŋ nyi n ne nyii maŋ debaŋ kamasɛ, mↄna balaŋ baŋ ba seŋɛɛ kɛbo dↄↄ te mɛɛ yako mena na baa nyiŋ gyeŋ nyi nyaŋ kpila na maŋ." 43 Yesu ke yako mena taŋ nɛ, te ↄ fae yeesa keŋkeŋ baake Lasarose nyiaa, "Lasarose, lee kↄŋ!" 44 Keŋte Lasarose ŋon ↄ ba yem nɛ leewↄ kↄŋ, na kewuu abↄↄ ŋan bↄↄ mo bake ↄ nyiŋmaase na ↄ nawↄↄ, na kanyaŋ keŋ bↄↄ mo bake ↄ sia gbɛɛ nɛ doo mena. Te Yesu yako wↄ nyiaa "Ɛ booli e, na waa ta." 45 Gyudatena burum baŋ bↄↄ kↄŋ Mɛɛre gyaŋ te bↄↄ naa kpene keŋ Yesu be yɛɛ nɛ lɛɛ e di. 46 Mↄna be man baale besewↄ gyu Farasiitena baŋ gyaŋ gyu ke yako wↄ kpene keŋ Yesu be yɛɛ nɛ. 47 Keŋte Wurubuarɛ saese kegyiise na Farasiitena baake donↄↄ kegyiise gyaŋee. Te be bↄↄse dↄŋa nyiaa "Sena yaa dɛɛ yɛɛ? Nawolo nyi balee kei ne yɛɛ gyakoloŋ nombia burum. 48 Akpaa de tina e yela te ↄ gyakaa ↄ ne yɛɛ mena tom kei na, balaŋ baŋ pou baa lɛɛ e di na ke yela Romantena kaa yɛlɛɛ de Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ na baa lɛo de tɛɛle pou." 49 Te balaŋ baŋ man ŋolo ŋon bɛɛ baake e nyi Kaifase ŋon ↄ be yɛɛ saese kegyia kulutoo kenaŋ man nɛ yakowↄ nyiaa, "Ɛmɛɛ dↄↄ ɛ ba gyeŋ daale ya. 50 Ɛ ba gyeŋ nyi dei nyi walaŋ dokoloŋ waa yeŋ fa balaŋ baŋ pou kela keŋ nyi tɛɛle pou balaŋ kewↄlɛɛ yee?" 51 Te yɛɛ Kaifase gbagba agyueŋ yaa ↄ moowↄ yako nombia kɛŋa ya, mↄna keŋ ↄ be yɛɛ Wurubuarɛ sae kegyia kulutoo kenaŋ man dↄↄ te Wurubuarɛ yela ↄ yako mena nombia ŋenaŋ see nyi, kaboena nyi Yesu waa yeŋ fa Gyudatena pou. 52 Te yɛɛ nyi Gyudatena baageŋ te Yesu waa yeŋ fa ya, mↄna waa yeŋ bo fa Wurubuarɛ bia baŋ pou bↄↄ yaasee nɛ na waa nyiŋ mo wↄ kaa yilaa. 53 Leenaŋ wee kenaŋ keŋ kegyiise baŋ be gyaŋee nɛ, te be fiasɛɛ bɛɛ gyae gbɛɛ keŋ baa mo ko Yesu. 54 Lee mena dↄↄ na Yesu bɛɛ tekaa lese ↄ wose debↄↄ Gyudia tɛɛle man bela ya. Mↄna ↄ leewↄ botↄↄ gyu donↄↄ keŋ bɛɛ baake ke nyi Eferam te ka benaa na depampaa dinaa daale nɛ. Botↄↄ te ŋon na ↄ kaseela baŋ gyuuwↄ ke kyaa. 55 Na Gyudatena nyeekelɛɛwee kedi keŋ ta benaa, mena dↄↄ balaŋ burum lee donↄↄse ŋan man gyu Gyerusalɛm be kaa gyoraa ba wose pɛna nyeekelɛɛwee kedi keŋ kelii. 56 Debaŋ kenaŋ man pou na bɛɛ kɛo Yesu. Be ka seŋ Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ man nɛ be bↄↄse dↄŋa nyiaa, "Sena yɛna ya gyueŋ? Doona ↄ be gyae waa kↄŋ nyeekelɛɛwee kedi kei man ya?" 57 Na Wurubuarɛ saese kegyiise na Farasiitena baŋ te yako wↄ nyiaa, walaŋ kamasɛ ŋon ↄ gyeŋ Yesu dekyae na ↄ kaa yako wↄ na be kaa kyaŋ e.

12

1 Keka weeya looro na Gyudatena kedi ba nyeekelɛɛwee dinaa keŋ nɛ, Yesu gyuu Bɛtani donↄↄ man. Mena donↄↄ kenaŋ man te Lasarose ŋon Yesu be gyuusu e lee yeŋ man nɛ leewↄ. 2 Be lↄↄ yele saa weenɛɛ fa Yesu. Maata mↄ kpuɛ baŋ bɛɛ kpɛlɛɛ weenɛɛ ŋan nɛ man. Na Lasarose mↄ kpuɛ na baŋ be kyaa bee dii nɛ. 3 Keŋte Mɛɛre moo nuŋ ofoŋofoŋte keŋ ke dana koyadoŋ nɛ porontia tↄↄ, te ↄ kaa toosi ke woli Yesu nawↄↄ te ↄ moo ↄ nyeenyↄↄse feefo ↄ nawↄↄ ŋan. Te nuŋ keŋ ofoŋ lɛɛ dekpaŋalaŋ keŋ pou. Daŋ keŋ bɛɛ baake ke nyi Naade nɛ te ba moowↄ yɛɛ nuŋ kenaŋ 4 Te Yesu kaseela baŋ man ŋolo ŋon bɛɛ baake e nyi Gyudase Isekarↄte, ŋon waa kaa lese Yesu fa na baa ko nɛ yakowↄ nyiaa, 5 "Woŋ dↄↄ te ba te yↄↄ mena nuŋ ofoŋofoŋ kei na baa mo ke kↄba keŋ fa ayematena ya." Nyi beŋ yↄↄ ke na nafↄ baa nyiŋ tomyɛɛre kulutoo dokoloŋ kↄba lee ke man. 6 Gyudase keyako nombia kɛŋa nɛ, na ayematena wose man yaa ↄ na gyueŋ ya, mↄna ↄ yɛɛ ŋmɛɛlate e. Ŋon na see na be kↄba, te ↄ ne kyaa mo ŋaale desina ↄ wose. 7 Keŋte Yesu yako e nyiaa, "Ɛ tina alo ŋon yela! Ↄ yɛɛ kei baa mo daa me kewuu. 8 Ayematena dↄↄ be kyaa ɛ gyaŋ debaŋ kamasɛ, mↄna maŋ dↄↄ mↄↄ gyae maa kyaa ɛ gyaŋ kekpaa ya." 9 Gyudatena burum kenyii nyi Yesu kyaa Bɛtani donↄↄ man nɛ, be gyuuwↄ botↄↄ. Na Yesu waageŋ dↄↄ te be gyuuwↄ botↄↄ ya, mↄna bɛɛ gyae baa naa Lasarose ŋon Yesu be gyuusu e lee yeŋ man nɛ mↄ. 10 Mena dↄↄ saese kegyiise baŋ mↄ gyae gbɛɛ baa ko Lasarose mↄ, 11 nawolo nyi Yesu ke gyuusu e lee yeŋ man dↄↄ Gyudatena burum te bɛɛ wↄ te ba ke lɛɛ Yesu di. 12 Tɛɛ kena nɛ, balaŋ burum baŋ bↄↄ kↄŋ nyeekelɛɛwee kedi keŋ man nyiiwↄ nyi Yesu dↄŋ gbɛɛ ↄ ne kↄŋ Gyerusalɛm donↄↄ man. 13 Mena dↄↄ be gyae bakɛɛna faareŋse gyu be kaa gyaŋee na e na bɛɛ fae yeesa nyiaa, "Lɛɛ daa. De Gbeŋgyoo Wurubuarɛ waa hiraa walaŋ ŋon ↄ ne kↄŋ ↄ yele man nɛ, na waa hiraa Iseraetena gyoo ŋon mↄ." 14 Yesu gyae afurum te ↄ kyaawↄ ↄ dↄↄ, ŋgba mena keŋ Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see be yako nɛ. Nombia ŋenaŋ yɛna nyiaa, 15 "Ɛmɛɛ Gyerusalɛmtena, ɛ na yela ɛ wↄe ke lↄ ŋon ya. Ɛ kɛɛ, ɛ gyoo ne kↄŋ, ↄ kyaa afurum bu dↄↄ ↄ ne kↄŋ." 16 Kewalaŋ keŋ nɛ, ↄ kaseela baŋ te nyii nombia kɛŋa man ya. Mↄna kenaŋ wↄle Wurubuarɛ ka lese Yesu gyoorobiiri wola nɛ te be tↄↄsewↄ nyiaa, nombia ŋan Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see be yako lee ↄ wose man nɛ kↄŋala mena nɛ. 17 Keŋte balaŋ burum baŋ be kpuɛ na Yesu, debaŋ keŋ ↄ be baake Lasarose lee yebↄↄ man te ↄ be gyuusu e lee yeŋ man nɛ, yaasee nombia kɛŋa. 18 Keŋ dↄↄ te balaŋ burum leewↄ donↄↄ man kↄŋ kaa gyaŋee na e nɛ, nawolo nyi be nyiiwↄ nyi ↄ yɛɛ mena gyakoloŋ nombii kei. 19 Botↄↄ te Farasiitena baŋ yako dↄŋa nyiaa, "Ŋgba ɛ ne naa nyi da te tale yɛɛ kolo ya na? Ɛ kɛɛ! Balaŋ pou silana e." 20 Na Girikitena baale mↄ kpuɛ na balaŋ baŋ bↄↄ gyu Gyerusalɛm be kaa som Wurubuarɛ Gyudatena nyeekelɛɛwee kedi keŋ man nɛ. 21 Be gyuuwↄ Filipo ŋon ↄ ba lee Bɛtesaida keŋ ke kyaa Galelia tɛɛle man nɛ gyaŋ ke yako e nyiaa, "Kegyia, dɛɛ gyae dɛɛ naa Yesu." 22 Keŋte Filipo mↄ gyuuwↄ ke yako Anderiase. Te be balaŋ bala gyuuwↄ keyako Yesu. 23 Botↄↄ te Yesu tira nombia kɛŋa nↄↄ fa wↄ nyiaa, "Debaŋ keŋ te lii nyi baa lese maŋ Deniwalaŋ Bu ŋon gyoorobiiri keŋ wola. 24 Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, nyi akpaa be ta mo wambelebii do bↄↄ man na ke ka yeŋ ya nɛ, na ke sɛɛ ke yɛɛ bii dokoloŋ. Mↄna nyi akpaa ba mo ke do bↄↄ man te ke da yem te ke de tuu na te kɛɛ see bia burum. 25 Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ ne gyae ŋon gbagba nyeedoŋ kela Wurubuarɛ nɛ, waa yeŋ leki. Mↄna walaŋ kamasɛ ŋon lee Wurubuarɛ nombia dↄↄ ↄ be famenɛ na ŋon gbagba nyeedoŋ ya nɛ, Wurubuarɛ waa fa e nyeedoŋ kekpaa." 26 Keŋte Yesu besewↄ yako nyiaa, "Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ ne gyae nyi waa som maŋ nɛ, kaboena nyi waa sila maŋ. Na botↄↄ keŋ me kyaa na, ŋon mↄ ke nyiŋ kpu na maŋ. Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ na som maŋ na, me kya mↄ waa lese ↄ yele." 27 Te Yesu besewↄ yako nyiaa, "Nɛnɛɛ dekↄkↄrↄkↄↄ te kyaŋ maŋ nideli, te sena yaa maa yako? 'Maa yako nyi me kya, lese maŋ lee mena kaale dinaa kei man?' Mↄna mena kaale kei dↄↄ te me kↄŋawↄ tɛɛle kei dↄↄ." 28 Keŋte Yesu fanewↄ nyiaa, "Me kya, lese n gyoorobiiri wola." Te be nyii woya ŋaale kolosiwↄ lee adido nyiaa, "Me te wulaa lese me gyoorobiiri wola, te maa bese lese ke wola." 29 Balaŋ burum baŋ ba seŋɛɛ botↄↄ te bↄↄ nyii woya ŋan nɛ, be man baale yakowↄ nyiaa, "Ↄga faela" te baale mↄ yakowↄ nyi, "Wurubuarɛ kpilale ŋolo kolosi la na e lee adido." 30 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Ɛmɛɛ dↄↄ te mena nↄↄwoya kɛŋa kↄŋawↄ, na maŋ dↄↄ ya. 31 Nɛnɛɛ yɛna debaŋ keŋ Wurubuarɛ waa di balaŋ nombia tɛɛle kei dↄↄ. Nɛnɛɛ te Wurubuarɛ waa gegi ↄbↄnsam ŋon ↄ ne di gyoori tɛɛle kei dↄↄ nɛ lee ↄ gbeli keŋ dↄↄ. 32 Mↄna maŋ dↄↄ nyi akpaa be gyina maŋ adido lee tɛɛle kei dↄↄ nɛ, maa wↄŋ walaŋ kamasɛ benaa ma wose." 33 Ↄ kekolosi kei na wola yeŋ keŋ waa kaa yeŋ nɛ baa. 34 Botↄↄ te balaŋ burum baŋ tiranↄↄ fa e nyiaa, "De kalawↄ lee da mmaraa tↄne man nyiaa, Nyeelɛɛre ŋon waa kyaa keŋ ↄ be gyae waa yeŋ ya. Te sena yaa n ne yako nyi kaboena nyi baa gyina Deniwalaŋ Bu ŋon adido? Amↄte yɛna Deniwalaŋ Bu kei?" 35 Te Yesu tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Keŋmaŋee keŋ nyiŋa ke kyaa ɛ gyaŋ nɛ ɛ ta ke man na ditiŋtɛɛ be nyiŋ futaa ŋon ya. Nawolo nyi walaŋ ŋon ↄ dↄŋɛɛ ditiŋtɛɛ man nɛ, ↄ ba gyeŋ botↄↄ keŋ ↄ ne gyu ya. 36 Walaŋ ŋon ↄ ne fa keŋmaŋee nyiŋa ↄ kyaa ɛ gyaŋ nɛ, ɛ lɛɛ e di na ɛ kenyiŋ bese balaŋ baŋ be doo keŋmaŋee man." Yesu kekolosi nombia kɛŋa taŋ nɛ, ↄ wↄŋa ↄ wose kekyaa yenaŋ daale keŋ bↄↄ ne naa e ya. 37 Yesu yɛɛ gyakoloŋ nombia burum be siaman, mↄna kɛŋa pou wↄle na be bɛe ba te lɛɛ e di ya. 38 Kei yela nombia ŋan Wurubuarɛ dekpeŋkpeŋgyↄↄre Yesaya be yako nɛ kↄŋawↄ ampaŋ. Yesaya yakowↄ nyiaa, "De Gbeŋgyoo, amↄte lɛɛ na nombia ŋan dↄↄ yako nɛ di? Amↄte te de Gbeŋgyoo lese ↄ wↄↄle wola?" 39 Lee mena dↄↄ bↄↄ ne tale baa lɛɛ Wurubuarɛ nombia di ya ŋgba mena keŋ Yesaya be yako nɛ. 40 Ↄ besewↄ yako nyiaa, "Wurubuarɛ te yɛlɛɛ be sia na bↄↄ nyiŋ naa ya, te ↄ tↄↄ ba agyueŋse na bↄↄ tale nyii kolo man ya. Na mena ya na nafↄ baa kyɛɛkee lee be gbɛɛneŋ kumɛɛ man na baa kↄŋ me gyaŋ na maa kyↄ wↄ." 41 Yesaya te kolosi nombia kɛŋa yakaa ya, mↄna ↄ wulaa naa Yesu gyoorobiiri keŋ dinↄↄ keŋ dↄↄ te ↄ kolosiwↄ lee ↄ wose man. 42 Nombia kɛŋa wↄle nɛ Gyudatena kegyiise burum lɛɛ Yesu di, mↄna Farasiitena baŋ dↄↄ ba te tale lese ba kelɛɛdi keŋ debↄↄ ya, nawolo nyi be yeewↄ nyi Farasiitena baŋ baa tↄↄ wↄ gbɛɛ nyi be na kↄŋ bↄ ↄsom deni man bela ya. 43 Be ta lese ba kelɛɛdi keŋ debↄↄ ya nawolo nyi bɛɛ gyae bo nyi balaŋ ka lese ba yele kela Wurubuarɛ ka lese ba yele. 44 Keŋte Yesu gyinaa ↄ nↄↄ kolosi nyiaa, "Nyaŋ ŋon n lɛɛ maŋ di nɛ, na maageŋ te n lɛɛwↄ di ya mↄna ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ mↄ yaa n lɛɛwↄ di. 45 Nyaŋ walaŋ ŋon n naa maŋ na, n te naa walaŋ ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ. 46 Me kↄŋae tɛɛle kei dↄↄ ŋgba keŋmaŋee nɛ na maa ŋmaŋee fa balaŋ. Nyaŋ ŋon n lɛɛ maŋ di na n be gyae n ke dↄↄ ditiŋtɛɛ man ya. 47 Walaŋ ŋon ↄ nyii me nombia te ↄ te lɛɛ ŋa do ya na, mↄↄ gyae maa di ↄ nombia ya. Nawolo nyi ma te kↄŋ me kaa di balaŋ nombia tɛɛle kei dↄↄ na maa bu wↄ fↄↄ ya, mↄna me kↄŋae me kaa lɛɛ ba nyee. 48 Nyaŋ ŋon n bɛɛ maŋ te n te lɛɛ me nombia ya na, nombiadiiri ŋolo kyaa keŋ waa di n nombia. Nↄↄwoya ŋan mↄↄ kolosi nɛ, ŋan te baa mo di n nombia wee ↄtomante keŋ man na baa bu neŋ fↄↄ. 49 Nawolo nyi ma te kolosi maŋ gbagba me doŋ man ya, mↄna me kya ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ, ŋon yako na maŋ kpene keŋ maa yako na mena keŋ maa yako ke. 50 Te maŋ gyeŋ mↄ nyi kpene keŋ ↄ be yako daa nyi dɛɛ yɛɛ nɛ, keŋ ne faa na nyeedoŋ kekpaa keŋ. Mena dↄↄ kpene keŋ mɛɛ yako nɛ, yɛɛ keŋ me kya be yako maŋ nyi maa yako."

13

1 Pɛ tɛɛ kena na Gyudatena kedi ba nyeekelɛɛwee keŋ nɛ, na Yesu wulaa gyeŋ nyi ↄ debaŋ te lii keŋ waa lee tɛɛle kei dↄↄ gyu ↄ kya gyaŋ. Mↄna mena keŋ ↄ ne gyae ↄ balaŋ baŋ be kyaa tɛɛle kei dↄↄ nɛ, mena te waa gyae be nombia kelii ↄto. 2 Yesu na ↄ kaseela baŋ ke kyaa baa di be balinↄↄ weenɛɛ nɛ, na ↄbↄnsam taŋ ka mo nombiakumɛɛ do Simↄn bu Gyudase Isekarↄte nyeeman nyi waa lese Yesu fa na baa ko. 3 Yesu mↄ gyeŋ nyi ↄ kya ta mo kpene kamasɛ do ↄ nyiŋmaa man, te ↄ gyeŋ mↄ nyi ↄ lee Wurubuarɛ gyaŋ bo kↄŋ te ↄ gyaŋ te waa bese gyu. 4 Mena dↄↄ Yesu korowↄ lee weenɛɛ ŋan tɛɛ te ↄ kpee ↄ kegba wurikyim keŋ ↄ doona nɛ, te ↄ moo bↄroboa kpaŋ ↄ teŋa man. 5 Keŋte ↄ toosi loŋ do tasa man te ↄ fiasɛɛ ↄ ne faafo ↄ kaseela baŋ nawↄↄ, te ↄ moo bↄroboa keŋ kpaŋɛɛ ↄ teŋa man nɛ feefo wↄ. 6 Ↄ kelii Simↄn Pita gyaŋ nɛ Pita bↄↄse e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, nyaŋ ne gyaela n kefaafo me nawↄↄ?" 7 Te Yesu tiranↄↄ fa e nyiaa, "Kpene keŋ mɛɛ yɛɛ nɛ n be gyae n ke nyii ke man debokeiman ya, mↄna nyaŋ kaa nyii ke man wↄle wↄle." 8 Keŋte Pita yako e nyiaa, "Koa, mↄↄ sɛɛ na n ke faafo me nawↄↄ korakora ya." Botↄↄ te Yesu tiranↄↄ fa e nyiaa, "Akpaa ma te faafo n nawↄↄ ya na, daa na neŋ be doo daale man ya." 9 Te Simↄn Pita yako e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, akpaa mena na na faafo me nawↄↄ kaageŋ ya, mↄna faafo me nyiŋmaase na ma nyee mↄ." 10 Te Yesu yako e nyiaa, "Walaŋ ŋon ↄ be sↄↄ nɛ ↄ wose pou ta lee. Ↄ be kaboena nyi waa sↄ bela ya. Kaboena bo nyi waa faafo ↄ nawↄↄ kaageŋ. Ɛ popou wose ta lee, mↄna walaŋ dokoloŋ wose danaana ayimɛɛ." 11 Nawolo nyi na Yesu gyeŋ walaŋ ŋon waa lese e fa, mena dↄↄ te ↄ yakowↄ nyi "Walaŋ dokoloŋ wose danaana ayimɛɛ." 12 Yesu kefaafo be nawↄↄ taŋ nɛ, ↄ moo ↄ kegba wurikyim keŋ do bela te ↄ gyuuwↄ kekyaa ↄ dekyae man. Te ↄ bↄↄse wↄ nyiaa, "Ɛ ne nyii kpene keŋ mↄↄ yɛɛ fa ŋon nɛ man? 13 Ɛ ne baake maŋ nyi ɛ wolale na ɛ Gbeŋgyoo. Dei ŋgba ɛ ne baake maŋ mena nɛ, nawolo nyi ŋe kaboena maŋ. 14 Te akpaa maŋ ɛ Gbeŋgyoo na ɛ wolale te faafo ɛ nawↄↄ nɛ, mena te kaboena nyi ɛmɛɛ mↄ yaa faafo dↄŋa nawↄↄ. 15 Me yɛɛ kei baa wola ŋon na ɛmɛɛ mↄ kenyiŋ yɛɛ fa dↄŋa ŋgba mena keŋ maŋ be yɛɛ nɛ. 16 Anokoare yaa mɛɛ yako ŋon nyiaa, gbeŋi bɛɛ kela ↄ gbeŋgyoo ya, te kpilale mↄ bɛɛ kela walaŋ ŋon ↄ be kpila e nɛ ya. 17 Nɛnɛɛ keŋ ɛ ba gyeŋ nombia kɛŋa nɛ, akpaa ɛ di ŋe dↄↄ na gyoŋ gyae ke doo ɛ man. 18 Na ɛ popou yaa me dana ya, nawolo nyi ma gyeŋ balaŋ baŋ mↄↄ lese. Mↄna kaboena nyi Wurubuarɛ nombia ŋan bↄↄ ŋmarase see nɛ dɛɛ kↄŋ mena. Be ŋmarasewↄ see nyiaa, walaŋ ŋon daa na e na do nyiŋmaa di nɛ, ta koro seŋ me dↄↄ. 19 Mena dↄↄ me wulaa mɛɛ yako ŋon nombii kei baa pɛna ka ke kↄŋ, na ka de kↄŋ na ɛ ke lɛɛ di nyiaa, maŋ yɛna ŋon ↄ kyaa pɛte be yɛɛ kpene kamasɛ. 20 Anokoare yaa mɛɛ yako ŋon nyiaa, walaŋ ŋon ↄ lɛɛ walaŋ kamasɛ ŋon maa kpila nɛ na maŋ yaa ↄ lɛɛwↄ, te walaŋ ŋon ↄ lɛɛ maŋ na ↄ te lɛɛ walaŋ ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ." 21 Yesu keyako nombia kɛŋa taŋ nɛ, nombia takaa e ↄ konↄↄ man nideli te ↄ kolosiwↄ balaŋ man keŋ ↄ ta mo kolo weese ya nyi, "Ɛ man ŋolo waa lese maŋ fa na baa ko." 22 Botↄↄ te ↄ kaseela baŋ wose yeŋawↄ te be kɛɛ dↄŋa dokoloŋ dokoloŋ, nawolo nyi be ta gyeŋ ŋon ↄ dana ya. 23 Ↄ kaseela baŋ man ŋolo ŋon Yesu ne gyae nideli nɛ kyaa la benaa e, 24 mena dↄↄ Simↄn Pita fatee e te ↄ yakowↄ nyi, "Bↄↄse e walaŋ ŋon ↄ dana." 25 Mena dↄↄ kaseele ŋon tuuwↄ benaa na Yesu te ↄ bↄↄse e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, amↄte yaa n dana?" 26 Te Yesu tiranↄↄ nyiaa, "Walaŋ ŋon maa kara bodobodo mo nyoko tasa kei man fa e nɛ, na ŋon yaa me dana." Keŋte ↄ kara bodobodo keŋ te ↄ moowↄ nyoko tasa keŋ man te ↄ moowↄ fa Simↄn bu Gyudase Isekarↄte ŋon. 27 Gyudase kedi bodobodo keŋ pɛ te ↄbↄnsam gyoo ↄ man. Te Yesu yako e nyi, "Kpene keŋ n ne gyae n keyɛɛ nɛ, yɛɛ ke bileŋ." 28 Mↄna baŋ be kyaa weenɛɛ ŋan tɛɛ nɛ, be ta gyeŋ kpene keŋ dↄↄ te Yesu be yako e mena ya. 29 Na Gyudase ne kɛɛ na be kↄba dↄↄ, mena dↄↄ kaseela baŋ baale gyueŋwↄ nyi Yesu yako e baa nyi waa gyu ke lɛɛ weenɛɛ ŋan baa mo gyu kedi ba nyeekelɛɛwee kedi keŋ man nɛ, yaa waa lese kↄba fa ayematena. 30 Mena dↄↄ Gyudase ka betaa lɛɛ bodobodo keŋ di pɛ, te ↄ leewↄ bileŋ. Na tɛɛ te yuu. 31 Gyudase kalee laŋ nɛ Yesu yakowↄ nyiaa, "Nɛnɛɛ te Wurubuarɛ waa lese maŋ Deniwalaŋ Bu ŋon gyoorobiiri debↄↄ. Waa ta me dↄↄ yela balaŋ kena ↄ gyoorobiiri keŋ." 32 Keŋte Yesu besewↄ yako nyi, "Akpaa Wurubuarɛ waa ta me dↄↄ lese ↄ gyoorobiiri wola na, mena mↄ te waa ta ŋon gbagba dↄↄ lese me gyoorobiiri wola. Be gyae ke kyare pɛte waa yɛɛ nombii kei ya. 33 Me bia mↄↄ gyae maa kyaa ɛ gyaŋ kyare ya. Ɛ ke kɛo maŋ, mↄna ŋgba mena keŋ mↄↄ yako Gyudatena baŋ nɛ, mena yaa mɛɛ yako ŋon debokeiman nyiaa 'Botↄↄ keŋ mee gyu nɛ ɛ be gyae ɛ ke tale kↄŋ botↄↄ ya.' 34 Mɛɛ fa ŋon mmaraa wↄle nyiaa, ɛ gyae dↄŋa. Ŋgba mena keŋ maŋ be gyae ŋon nɛ, ɛmɛɛ mↄ ɛ gyae dↄŋa mena. 35 Akpaa ɛ ne gyae dↄŋa na, walaŋ kamasɛ waa naa nyi ɛ yɛɛ me kaseelawↄ." 36 Botↄↄ te Simↄn Pita bↄↄse e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, aleŋ yaa n ne gyuu?" Te Yesu tiranↄↄ fa e nyiaa, "Botↄↄ keŋ mee gyu nɛ, n be gyae n ke tale sila maŋ debokeiman ya, mↄna nyaŋ kaa sila maŋ wↄle wↄle." 37 Te Pita bↄↄse e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, weera dↄↄ te mↄↄ tale sila neŋ debaŋ kei ya? Ma te sɛɛ nyi maa yeŋ fa neŋ." 38 Te Yesu tiranↄↄ nyiaa, "N ne lɛɛdi nyi nyaŋ ke tale yeŋ fa maŋ? Ampaŋ yaa mɛɛ yako neŋ nyi pɛ kegyim kelↄ woya nɛ, nyaŋ ke bɛɛ betabotooro nyi n ba gyeŋ maŋ korakora ya."

14

1 Keŋte Yesu yako ↄ kaseela baŋ nyiaa, "Ɛ na yeli ɛ wↄe ke lↄ ŋon ya. Ɛ lɛɛ Wurubuarɛ di na ɛ ke lɛɛ maŋ mↄ di. 2 Denɛɛ burum doo me kya ŋon dekpaŋalaŋ man. Akpaa te yɛɛ mena ya na nafↄ mↄↄ yako nyi mee gyu me kaa desina akyaese see ŋon ya. 3 Akpaa me gyu ke desina botↄↄ taŋ na maa bese kↄŋ kaa mo ŋon gyu me gyaŋ, na botↄↄ keŋ me kyaa na ɛmɛɛ mↄ ke kyaa botↄↄ. 4 Botↄↄ keŋ mee gyu nɛ ɛ gyeŋ ke gbɛɛ." 5 Botↄↄ te Tomase bↄↄse e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, dↄↄ gyeŋ botↄↄ keŋ ne gyu ya, sena te dɛɛ yɛɛ na dɛɛ gyeŋ ke gbɛɛ?" 6 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa e nyiaa, "Maŋ yɛna gbɛɛ keŋ na anokoare keŋ na nyeedoŋ keŋ. Ŋolo be kyaa nyi waa tale gyu me kya ŋon gyaŋ keŋ ↄ te tɛɛ me dↄↄ ya. 7 Nyi akpaa yeŋ gyeŋ maŋ na nafↄ ɛ ka gyeŋ me kya ŋon mↄ. Lee gyɛŋ ne gyu nɛ, ɛ ta gyeŋ e te ɛ ne naa e mↄ." 8 Keŋte Filipo mↄ yakowↄ nyiaa, "De Gbeŋgyoo, wola daa n kya ŋon. Akpaa n wola daa n kya ŋon na, keŋ kaageŋ koraŋ dei fa daa." 9 Te Yesu mↄ bↄↄse e nyiaa, "Filipo, mena dↄↄ leenaŋ ma ke kyaa ɛ gyaŋ kei nɛ, na ɛ ba gyeŋ maŋ yee? Walaŋ ŋon ↄ naa maŋ na, ↄ te naa me kya ŋon mↄ. Sena yaa n ke tale yako maŋ nyi, 'Maa wola ŋon me kya ŋon bela?' 10 Filipo n bɛɛ lɛɛ di nyi daa na me kya ŋon yɛɛ dokoloŋ yee? Na maŋ gbagba me baam dↄↄ te mee kolosi nombia kɛŋa ya. Mↄna me kya ŋon ↄ doo me man nɛ, ŋon ne tɛɛ la me dↄↄ yɛɛ ↄ tom. 11 Me yako nyi daa na me kya ŋon yɛɛ dokoloŋ na, ɛ lɛɛ maŋ di. Akpaa nyi ɛ be lɛɛ maŋ di koraŋ ya nɛ, ɛ kɛɛ gyakoloŋ nombia ŋan mɛɛ yɛɛ nɛ na ɛ ke lɛɛ maŋ di. 12 Mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, walaŋ kamasɛ ŋon waa lɛɛ maŋ di nɛ, waa yɛɛ abↄↄ ŋan mɛɛ yɛɛ nɛ, te waa yɛɛ gyakoloŋ nombia kela ŋan mɛɛ yɛɛ nɛ. Nawolo nyi mee gyu me kya ŋon gyaŋ. 13 Te kpene kamasɛ keŋ ɛ ke bↄↄse lee ma yele man na, me kya waa yɛɛ fa ŋon na maŋ ↄ bu ŋon ke yela baa lese ↄ yele. 14 Akpaa ɛ bↄↄse kpene kamasɛ ma yele man na, maa yɛɛ fa ŋon." 15 "Akpaa ɛ ne gyae maŋ na, nafↄ ɛ ke di maŋ mmaraase ŋan dↄↄ. 16 Te maa waase me kya ŋon na waa fa ŋon walaŋ ŋon waa yako do ŋon, na ↄ kaa kyaa me nawↄↄ man kekpaakekpaa. Ŋon yɛna ↄ feliŋ ŋon waa lese Wurubuarɛ dinↄↄ wola nɛ. 17 Balaŋ baŋ be loo gyakaa tɛɛle kei abↄↄ dↄↄ nɛ, bↄↄ gyae baa tale lɛɛ Wurubuarɛ feliŋ ŋon ya. Nawolo nyi bↄↄ ne naa e ya te bↄↄ gyeŋ e mↄ ya. Mↄna ɛmɛɛ dↄↄ ɛ gyeŋ e, nawolo nyi ↄ kyaa na ŋon te ↄ doo ɛ man. 18 Debaŋ keŋ me lam nɛ, mↄↄ gyae maa tina ŋon yela ŋgba yoyolobiise nɛ ya, mↄna maa bese kↄŋ ɛ gyaŋ. 19 Teka kyomii balaŋ be gyae baa tekaa naa maŋ bela ya, mↄna ɛmɛɛ dↄↄ ɛ kena maŋ. Keŋ me dana nyeedoŋ dↄↄ ɛmɛɛ mↄ ɛ ke nyiŋ nyeedoŋ. 20 Debaŋ kenaŋ de lii na ɛ kena nyi daa na me kya ŋon kyaa la, te ɛmɛɛ mↄ ɛ kyaa na maŋ te maŋ mↄ me kyaa na ŋon. 21 Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ lɛɛ maŋ mmaraase ŋan do te ↄ di ŋe dↄↄ na, ŋon ne gyae na me nombia ta me kya ŋon mↄ waa gyae ŋon ↄ ne gyae me nombia nɛ nombia. Maŋ mↄ maa gyae ↄ nombia na maa lese ma wose wola e." 22 Botↄↄ te Gyudase (na Gyudase Isekarↄte ŋon ↄ ba lese Yesu fa nɛ ya) bↄↄse e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, sena te gyae ke tale kↄŋ nyi nyaŋ ka lese n wose wola daa daageŋ, te n be gyae n ka lese wola balaŋ pou ya?" 23 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa e nyiaa, "Akpaa ŋolo ne gyae maŋ na, waa lɛɛ me nombia ŋan mɛɛ wolo nɛ do, na daa na me kya ke gyae ↄ nombia na de kaa kyaa ↄ gyaŋ. 24 Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ bɛɛ gyae me nombia ya na, ↄ bee di me nombia ŋan mɛɛ wolo nɛ dↄↄ ya. Nombia ŋan mɛɛ yako ŋon nɛ ta lee me gyaŋ ya mↄna ŋa lee me kya ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ gyaŋ. 25 Debaŋ keŋ me sɛɛ me kyaa ɛ gyaŋ nɛ yaa mɛɛ yako ŋon nombia kɛŋa. 26 Walaŋ ŋon waa yako do ŋon nɛ, ŋon yɛna feliŋ ŋon me kya waa kpila ma yele man nɛ. Waa kaa wola ŋon abↄↄ pou, na waa tↄↄse ŋon abↄↄ ŋan pou mↄↄ yako ŋon nɛ. 27 Ma wosefɛɛreŋ dɛɛ kyaa na ŋon, mɛɛ fa ŋon wosefɛɛreŋ. Na wosefɛɛreŋ keŋ balaŋ ne nyim tɛɛle kei dↄↄ nɛ yaa mɛɛ fa ŋon ya, mↄna ma wosefɛɛreŋ gbagba yaa mɛɛ fa ŋon. Ɛ na yele ɛ wↄe ke lↄ ŋon ya, te ɛ na yele gyakoloŋ mↄ ke kyaŋ ŋon ya. 28 Me yako ŋon nyi, mee gyu mↄna maa bese kↄŋ ɛ gyaŋ. Akpaa nyi yeŋ ne gyae me nombia na nafↄ gyae ke yɛɛ ŋon gyoŋ nyi mee gyu me kya ŋon gyaŋ, nawolo nyi ↄ kela maŋ. 29 Me wulaa mɛɛ yako nombia kɛŋa pou pɛna ŋa ke kↄŋ, na akpaa nyi ŋa de kↄŋ na, ɛ ke nyiŋ lɛɛ maŋ di. 30 Mↄↄ gyae maa tekaa kolosi na ŋon burum bela ya, nawolo nyi ↄbↄnsam ŋon ↄ ne di doŋ tɛɛle kei dↄↄ nɛ ne kↄŋ. Ↄ be taŋ doŋ me dↄↄ berɛ ya, 31 mↄna mɛɛ gyae balaŋ pou ka gyeŋ nyi mɛɛ gyae me kya ŋon nombia, te kpene kamasɛ keŋ ↄ yako maŋ nyi maa yɛɛ na keŋ te mɛɛ yɛɛ. Ɛ koro dɛɛ lee kɛbo."

15

1 Keŋte Yesu besewↄ yako ↄ kaseela baŋ nyiaa, "Maŋ yɛna daŋ keŋ gbagba, te me kya yɛna wↄↄfarale ŋon. 2 Tombii kamasɛ keŋ doo me man te ke bɛɛ see bia ya nɛ waa kara ke leki. Mↄna tombii kamasɛ keŋ doo me man te kɛɛ se bia na, waa kpaase ke na ke kenyiŋ se bia burum. 3 Lee nombia ma ayakoŋ ŋon kɛŋa dↄↄ nɛ, ŋe taŋ ke yela ɛ wose ta lee keŋ ayimɛɛ be doo ɛ man ya. 4 Ɛ doo me maŋ, na maŋ mↄ ke doo ɛ man. Tombii kamasɛ be kyaa nyi ke gyae ke tale se bia ka wose dↄↄ, keŋ kↄↄ towaa na ke daŋ ya. Mena mↄ yaa ɛmɛɛ mↄ be gyae ɛ ke tale yɛɛ kolo ɛ wose dↄↄ keŋ nyi ɛ be doo me man ya. 5 Maŋ yɛna daŋ keŋ te ɛmɛɛ yɛna ke tombia ŋan. Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ doo me man, te maŋ mↄ doo ↄ man nɛ, waa se bia burum. Nawolo nyi ɛ be gyae ɛ ke tale yɛɛ kolo ɛ wose dↄↄ keŋ mↄↄ kpuɛ na ŋon ya. 6 Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ be doo me man ya nɛ, ↄ yɛɛ ŋgba tombii keŋ bↄↄ kare leki te kↄↄ wolo nɛ. Baa yilaa mena tombia ŋenaŋ bo na baa mo ŋa do boalaŋ man na ŋa ke kpa. 7 Nyi akpaa ɛ sɛɛ doo me man te me nombia ŋan mↄ de doo ɛ man nɛ, kpene kamasɛ keŋ ɛ ke bↄↄse na maa yɛɛ fa ŋon. 8 Akpaa ɛ se bia burum nɛ, ke gyae ke yela baa lese me kya ŋon yele. Kei gyae ke yela balaŋ ka gyeŋ nyi ɛ yɛɛ me kaseelawↄ. 9 Ŋgba mena keŋ me kya ŋon ne gyae me nombia nɛ, mena ke yaa maŋ mↄ ne gyae ɛ nombia. Mena dↄↄ ɛ yela maa gyae ŋon kelii ↄto. 10 Nyi akpaa ɛ di ma mmaraase ŋan dↄↄ nɛ, maa gyae ɛ nombia kelii ↄto ŋgba mena keŋ mↄↄ di me kya ŋon mmaraase dↄↄ te ↄ ne gyae me nombia nɛ. 11 Mɛɛ yako mena nombia kɛŋa baa na ke yela ma gyoŋ keŋ ke doo ɛ man, na ɛ ke nyiŋ di gyoŋ nideli. 12 Mmaraa keŋ mɛɛ fa ŋon yɛna nyiaa, ɛ gyae dↄŋa ŋgba mena keŋ mↄↄ gyae ŋon nɛ. 13 Walaŋ kegyae daale be kyaa keŋ ka kela kegyae keŋ ŋolo waa gyae ↄ gyoona na waa yeŋ fa wↄ nɛ ya. 14 Nyi akpaa ɛ yɛɛ kpene keŋ mↄↄ yako ŋon nyi yaa yɛɛ nɛ, mena na ɛ yɛɛ me gyoona gbagbawↄ. 15 Mↄↄ tekaa baake ŋon me tewulɛɛ bela ya, nawolo nyi tobaale ba gyeŋ ↄ gbeŋgyoo nyeeman nombia ya. Mↄna mɛɛ baake ŋon me gyoona, nawolo nyi ma te yako ŋon kpene kamasɛ keŋ me kya be yako maŋ. 16 Na ɛmɛɛ lese na maŋ ya, mↄna maŋ lese na ŋon. Ma lese ŋon bo nyi yaa yɛɛ nombia kpaakpaa ŋan ŋe dana tↄnↄↄ debaŋ kamasɛ. Ɛ yɛɛ mena na me kya waa fa ŋon kpene kamasɛ keŋ ɛ ka sola e lee ma yele man. 17 Mmaraa keŋ mɛɛ fa ŋon yɛna nyi, 'Ɛ gyae dↄŋa.' " 18 Akpaa tɛɛle kei dↄↄ balaŋ ne kↄla ŋon nɛ, ɛ tↄↄse nyi mena te be taŋgbɛɛwↄ kↄla maŋ. 19 Nyi yeŋ yɛɛ ŋgba balaŋ baŋ be kyaa tɛɛle kei dↄↄ nɛ, nafↄ baa gyae ŋon ŋgba baŋ gbagba be balaŋ nɛ. Mↄna kpene keŋ dↄↄ te bɛɛ kↄla ŋon yɛna nyi me ta lese ŋon lee be man, te ɛ ba tekaa kpuɛ na wↄ ya. 20 Ɛ tↄↄse nↄↄwoya ŋan mↄↄ yako ŋon nɛ nyi, "Tobaale kamasɛ ba kela ↄ gbeŋgyoo ya. Nyi be naase maŋ diyem nɛ, mena ke te baa naase ɛmɛɛ mↄ diyem. Nyi akpaa be lɛɛ me kawola keŋ di na, mena mↄ te baa lɛɛ ɛmɛɛ mↄ wui di. 21 Mↄna lee maŋ dↄↄ baa mo mena nombia kɛŋa pou yɛɛ ŋon, nawolo nyi bↄↄ gyeŋ walaŋ ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ ya. 22 Akpaa meŋ te kↄŋ kaa kolosi fa wↄ ya nɛ, nafↄ bↄↄ gyae baa di fↄↄ be dukum keyɛɛ man ya. Mↄna nɛnɛɛ nyi be yɛɛ dukum na, bↄↄ gyae baa tale yako nyi be ta gyem bo te be yɛɛwↄ ya. 23 Nyaŋ ŋon n ne kↄla maŋ na, n ne kↄla me kya ŋon mↄ. 24 Akpaa meŋ te yɛɛ tomse ŋan ŋolo te yɛɛ ta see be man ya nɛ, nafↄ beŋ te di fↄↄ be dukum keyɛɛ man ya. Mↄna nɛnɛɛ ba te naa gyakoloŋ nombia kɛŋa pou mↄna bɛɛ kↄla daa na me kya ŋon. 25 Kei yela kpene keŋ bↄↄ ŋmarase see ba mmaraa tↄne man nɛ kↄŋawↄ mena. Be ŋmarasewↄ nyiaa, 'Be kↄla maŋ bo yakaa.' 26 Mↄna maa yela Wurubuarɛ feliŋ ŋon ka lee me kya ŋon gyaŋ kↄŋ na ↄ kaa kyaa na ŋon. Ŋon ne gyae la waa yako do ŋon na waa lese anokoare keŋ doo Wurubuarɛ man nɛ wola ŋon, na waa di adansɛɛ lee ma wose man. 27 Te ɛmɛɛ mↄ ɛ di adansɛɛ lee ma wose man, nawolo nyi lee kewalaŋ keŋ pou na ɛ kyaa me gyaŋ."

16

1 "Mɛɛ yako mena nombia kɛŋa pou baa na ɛ be nyiŋ tina ɛ kelɛɛdi keŋ yela ya. 2 Gyudatena kegyiise baa tↄ ŋon nyi ɛ na kↄŋ bↄ ↄsom denɛɛ man donↄↄ kamasɛ man ya. Debaŋ daale gyae kelii nɛ, akpaa walaŋ da ko ɛ man ŋolo na waa yako nyi Wurubuarɛ ↄsom nombia dↄↄ te ↄ koo ŋon. Na waa yako nyi ↄ yɛɛ deeli baa fa Wurubuarɛ. 3 Baa mo mena nombia kɛŋa yɛɛ ŋon nawolo nyi be ta gyeŋa ta daa na me kya ŋon ya. 4 Mɛɛ wulaa yako ŋon nombia kɛŋa baa na akpaa debaŋ kenaŋ de lii na, ɛ ke tↄↄse nyi me wulaa yako ŋon nombia kɛŋa na ɛ ke nyiŋ do ogo." 5 "Ma te yako ŋon nombia kɛŋa lee kewalaŋ keŋ ya, nawolo nyi na maŋ gbagba kyaa ɛ gyaŋ dↄↄ. Mↄna nɛnɛɛ yaa mɛɛ yako ŋon nawolo nyi mee gyu ŋon ↄ be kpila maŋ nɛ gyaŋ, mↄna ɛ man ŋolo te tale bↄↄse maŋ nyi 'Aleŋ yaa n ne gyu ya.' 6 Te nɛnɛɛ keŋ mↄↄ yako ŋon na, te ɛ gyoo kayeyɛɛ? 7 Mↄna mɛɛ yako ŋon nombii anokoare baa nyiaa, ɛ deeli dↄↄ te mee gyu nɛ. Nawolo nyi akpaa me te gyu ya na, Wurubuarɛ feliŋ ŋon waa yako do ŋon nɛ be gyae waa kↄŋ ɛ gyaŋ ya. Mↄna akpaa me gyu na, maa kpila e na waa kↄŋ ɛ gyaŋ. 8 Tɛɛle kei balaŋ kpa ba gyeŋ kpene keŋ yɛɛ dukum ke, te ba gyeŋ kpene keŋ doo na ke gbɛɛ, te ba gyeŋ Wurubuarɛ nombia kedi keŋ wose man nombia mↄ. Mↄna akpaa ↄ kↄŋ na waa yela baa gyeŋ nyi be nombia be dei ya. 9 Bↄↄ gyeŋ kpene keŋ yɛɛ dukum ke ya, nawolo nyi ba te lɛɛ maŋ di ya. 10 Te bↄↄ gyeŋ kpene keŋ mↄ doo na ke gbɛɛ ya, nawolo nyi mɛɛ bese mee gyu me kya ŋon gyaŋ te ɛ be gyae ɛ ka tekaa naa maŋ bela ya. 11 Bↄↄ gyeŋ Wurubuarɛ nombia kedi keŋ wose man daale ya, nawolo nyi ↄbↄnsam ŋon ↄ ne di tɛɛle kei dↄↄ gyoori nɛ, Wurubuarɛ te wulaa di ↄ nombia bu e fↄↄ. 12 Me dana nombia burum maa yako ŋon, mↄna debokeiman man nɛ ŋe dana yuŋ kela ŋon. 13 Mↄna akpaa Wurubuarɛ feliŋ ŋon ↄ bee di dekara ya nɛ de kↄŋ na, waa lese nombia ŋan ŋe doo na ŋe gbɛɛ pou nɛ wola ŋon. Nawolo nyi na ŋon gbagba ↄ baam dↄↄ te ↄ ne kolosi ya, mↄna nombia ŋan pou ↄ be nyii nɛ yaa ↄ ne kolosi na waa lese nombia ŋan pou gyae ke kↄŋ wee daale nɛ wola ŋon. 14 Wurubuarɛ feliŋ ŋon waa yela balaŋ kena me gyoorobiiri, nawolo nyi waa lese kpene kamasɛ keŋ me dana maa yako ŋon nɛ wola ŋon. 15 Kpene kamasɛ keŋ me kya dana na ke yɛɛ me wui, mena dↄↄ te mɛɛ yako ŋon nyi Wurubuarɛ feliŋ ŋon waa lese kpene kamasɛ keŋ me dana maa yako ŋon nɛ wola ŋon." 16 Keŋte Yesu besewↄ yako nyiaa, "Teka kyomii ɛ be gyae ɛ kena maŋ bela ya, mↄna kenaŋ wↄle nɛ be gyae ke kyare ya, ɛ ka bese naa maŋ." 17 Botↄↄ te ↄ kaseela baŋ baale bↄↄse dↄŋa nyiaa, "Sena yaa balee kei ne yako baa, ↄ kpa 'Teka kyomii ɛ be gyae ɛ kena maŋ bela ya, te kenaŋ wↄle na be gyae ke kyare ya na, ɛ ka bese naa maŋ.' Nawolo nyi mee gyu me kya gyaŋ dↄↄ?" 18 Keŋte ba besewↄ bↄↄse dↄŋa nyiaa, " 'Teka kyomii' kei mↄ na wolo baa sena? Dↄↄ ne nyii nombia kɛŋa man ya." 19 Na Yesu gyeŋ nyi bɛɛ gyae baa bↄↄse e nombia kɛŋa man, mena dↄↄ ↄ bↄↄse wↄ nyiaa, "Keŋ mↄↄ yako ŋon nyi, 'Teka kyomii ɛ be gyae ɛ kena maŋ bela ya, mↄna kenaŋ wↄle na be gyae ke kyare ya ɛ ka bese naa maŋ' nɛ yaa ɛ ne bↄↄse dↄŋa nɛ? 20 Ampaŋ yaa mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, ɛ ke wii na ɛ ka yeyɛɛ mↄna balaŋ baŋ be loo gyakaa tɛɛle kei abↄↄ dↄↄ nɛ baa di gyoŋ. Ɛmɛɛ ɛ ka yeyɛɛ, mↄna ɛ kayeyɛɛ keŋ gyae kaa bese gyoŋ kedi. 21 Akpaa alo na doŋee na ↄ na yeyɛɛ, nawolo nyi ↄ debaŋ te lii. Mↄna akpaa ↄ lola bu ŋon na, ne yɛɛ e gyoŋ nyi ↄ ta lola bu kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ. Mena gyoŋ kei ne yele ↄ ne wolee ↄ kaale keŋ ↄ be naa nɛ. 22 Mena ke mↄ yaa doo fa ŋon. Debaŋ kei na ɛ na yeyɛɛ, mↄna maa bese kↄŋ ɛ gyaŋ na ɛ wose ke fɛɛ ŋon, na ɛ ke di gyoŋ. Te ŋolo be gyae waa tale lese gyoŋ kenaŋ lee ɛ man ya. 23 Mena wee kenaŋ dↄↄ nɛ, ɛ be gyae ɛ ke bↄↄse maŋ daale ya. Mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, kpene kamasɛ keŋ ɛ ka sola me kya ŋon ma yele man na, waa mo fa ŋon. 24 Kaalii na gyeŋ kei nɛ, ɛ ta sola ta kolo ma yele man ya. Ɛ sola na ɛ ke nyiŋ, na ke yɛɛ ŋon gyoŋ nideli. 25 Mɛɛ yako ŋon ɛ ke nyii nyiaa, debaŋ daale gyae kelii na mↄↄ gyae maa tekaa kolosi na ŋon aduya man bela ya. Mↄna maa toro me kya ŋon nombia yako ŋon. 26 Debaŋ kenaŋ de lii nɛ, ɛ ka sola e ma yele man. Mↄna te yɛɛ nyi maa seŋ ɛ nawↄↄ man na maa sola me kya ŋon fa ŋon ya. 27 Nawolo nyi me kya ŋon gbagba ne gyae ŋon, keŋ ɛ ne gyae maŋ te ɛ be lɛɛ di nyi ma lee Wurubuarɛ gyaŋ nɛ dↄↄ. 28 Daa na me kya kyaa la pɛte ma lee ↄ gyaŋ kↄŋ tɛɛle kei dↄↄ, te nɛnɛɛ mɛɛ bese mɛɛ lee tɛɛle kei dↄↄ mee gyu me kya ŋonaŋ gyaŋ." 29 Botↄↄ te ↄ kaseela baŋ yako e nyiaa, "Nɛnɛɛ dↄↄ n bɛɛ kolosi aduya man fa daa bela ya. N ta lese nombia ŋan man wola daa. 30 Nɛnɛɛ da te naa nyi n gyeŋ kpene kamasɛ, te tekaboena nyi ŋolo dɛɛ bↄↄse neŋ nombia daale bela ya. Kei te yeli da te naa nyi n lee Wurubuarɛ gyaŋ." 31 Keŋte Yesu bↄↄse wↄ nyiaa, "Nɛnɛɛ ɛ ne lɛɛ maŋ di? 32 Debaŋ keŋ ne kↄŋ te ke taŋ kekↄŋ, keŋ ɛ popou ɛ ke yaasee. Walaŋ kamasɛ waa gyu ↄ dɛɛ tina maŋ yela na ke ka maageŋ. Mↄna na maageŋ kyaa la ya, nawolo nyi me kya ŋon kpuɛ na maŋ. 33 Mɛɛ yako nombia kɛŋa baa, na ɛ ke ta me dↄↄ nyiŋ wosefɛɛreŋ. Balaŋ baa yela ɛ kena diyem nideli tɛɛle kei dↄↄ, mↄna ɛ nyiŋ konↄↄ na ɛ ka seŋ keŋkeŋ nawolo nyi me te di tɛɛle kei dↄↄ!"

17

1 Yesu ke yako nombia kɛŋa taŋ nɛ, ↄ gyinaa ↄ sia kɛɛ adido te ↄ fanewↄ nyiaa, "Taata, debaŋ keŋ te lii. Lese maŋ n bu ŋon yele na maŋ mↄ ka lese n yele. 2 Nawolo nyi n te fa maŋ doŋ balaŋ pou dↄↄ, nyi maa fa baŋ pou n ba mo do maŋ me nyiŋmaa man nɛ nyeedoŋ kekpaakekpaa. 3 Nyeedoŋ kekpaa kenaŋ yɛna nyiaa, balaŋ pou baa gyeŋ neŋ na baa gyeŋ nyi nyaŋ nyaageŋ yɛna Wurubuarɛ ŋon n ne di anokoare. Na baa bese gyeŋ maŋ Yesu Kristo ŋon n be kpili nɛ. 4 Me ta lese n yele tɛɛle kei dↄↄ, nawolo nyi ma te yɛɛ tom keŋ n ba fa maŋ nɛ kelii kↄ ↄto. 5 Taata, nɛnɛɛ lese me gyoorobiiri keŋ me dana n siaman pɛte n be yɛɛ kpene kamasɛ tɛɛle kei dↄↄ nɛ wola. 6 Me ta lese n dinↄↄ wola balaŋ baŋ n ba lese wↄ lee tɛɛle kei dↄↄ fa maŋ nɛ. Be yɛɛ n balaŋwↄ te n moo wↄ fa maŋ. Be te di n nombia ŋan dↄↄ, 7 te nɛnɛɛ ba te naa nyi kpene kamasɛ keŋ me dana nɛ lee n gyaŋ. 8 Nawolo nyi ma te yako wↄ nombii kamasɛ keŋ n be yako maŋ nɛ, te be lɛɛ ŋa do. Ba te naa nyi ke yɛɛ ampaŋ nyi ma lee n gyaŋ, te ba te lɛɛ di nyi nyaŋ kpila na maŋ. 9 Mɛɛ fane baa fa wↄ. Na tɛɛle kei dↄↄ balaŋ pou yaa mɛɛ fane maa fa ya. Mɛɛ fane maa fa balaŋ baŋ n ba mo wↄ fa maŋ nɛ, nawolo nyi be yɛɛ n wui. 10 Kpene kamasɛ keŋ n dana nɛ yɛɛ me wui, te keŋ maŋ mↄ dana nɛ yɛɛ n wui. Te n te tɛɛ be dↄↄ lese me gyoorobiiri wola. 11 Nɛnɛɛ mɛɛ kↄŋ baa n gyaŋ. Mↄↄ gyae maa tekaa kyaa tɛɛle kei dↄↄ bela ya, mↄna baŋ sɛɛ be kyaa tɛɛle kei dↄↄ. Me kya ŋon ayimɛɛ be doo n man ya, doŋ keŋ n ba mo gyee maŋ nɛ, mo mena doŋ kenaŋ gyee wↄ nideli, na baa yɛɛ nↄↄdokoloŋ ŋgba mena keŋ daa na neŋ yɛɛ dokoloŋ nɛ. 12 Debaŋ keŋ me kyaa be gyaŋ nɛ, me gyee wↄ nideli lee n doŋ keŋ n ba do me man nɛ dↄↄ. Me gyee wↄ nideli keŋ be man ŋolo ta yoo ya. Ŋon kaboena nyi waa yo nɛ waageŋ yoo la, na ke yela Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see ŋan ke nyiŋ kↄŋ mena. 13 Nɛnɛɛ mɛɛ kↄŋ n gyaŋ. Te debaŋ kei keŋ me sɛɛ me kyaa tɛɛle kei dↄↄ nɛ, mɛɛ yako nombia kɛŋa baa na ke yela gyoŋ keŋ doo me maŋ nɛ ke nyiŋ doo be man nideli. 14 Ma te kolosi n nombia fa wↄ mↄna tɛɛle kei dↄↄ balaŋ kↄla wↄ, nawolo nyi baŋ na wↄ ta tekaa yɛɛ dokoloŋ ya, ŋgba mena keŋ daa na tɛɛle kei dↄↄ balaŋ ta tekaa yɛɛ dokoloŋ ya nɛ. 15 Mↄↄ ne fane nyi nya lese wↄ lee tɛɛle kei dↄↄ ya, mↄna mɛɛ fane bo nyi nya gyee wↄ nideli na bↄↄ yale walaŋkum ŋon kↄta man ya. 16 Ŋgba mena keŋ daa na tɛɛle kei balaŋ te yɛɛ dokoloŋ ya nɛ, mena kee yaa baŋ mↄ na tɛɛle kei dↄↄ balaŋ te yɛɛ dokoloŋ ya. 17 Mo nya anokoare nombia ŋan desina wↄ see. Nawolo nyi n nombia ŋan doo na ŋe gbɛɛ. 18 Mena keŋ n be kpila maŋ tɛɛle kei dↄↄ nɛ, mena ke yaa maŋ mↄ ne kpila wↄ tɛɛle kei dↄↄ. 19 Baŋ dↄↄ te ma moo ma wose fa neŋ, na baŋ mↄ ke nyiŋ mo ba wose fa neŋ kekpaakekpaa. 20 Na me kaseela kɛwↄ baageŋ yaa mɛɛ fane fa ya. Mↄna mɛɛ fane mɛɛ fa balaŋ baŋ pou baa nyii me kaseela kɛwↄ nombia te baa lɛɛ maŋ di nɛ. 21 Mɛɛ fane bela nyiaa, be popou baa yɛɛ nↄↄdokoloŋ ŋgba mena keŋ me doo nyaŋ me kya man te nyaŋ mↄ n doo me man nɛ. Mena ke yaa yela baa doo de man na tɛɛle kei balaŋ pou ke nyiŋ lɛɛ di nyi nyaŋ kpila na maŋ. 22 Ma te fa wↄ gyoorobiiri keŋ n ba mo fa maŋ nɛ, na baa yɛɛ nↄↄdokoloŋ ŋgba mena keŋ daa na neŋ yɛɛ dokoloŋ te loŋ bɛɛ lam da nsana ya nɛ. 23 Me doo be man ŋgba mena keŋ nyaŋ mↄ n doo me man nɛ, na baa nyiŋ yɛɛ dokoloŋ keŋ nyi loŋ gba be lam ba nsana ya. Na tɛɛle kei dↄↄ balaŋ ke nyiŋ gyeŋ nyi nyaŋ kpila na maŋ, te n ne gyae be nombia ŋgba mena keŋ n ne gyae me nombia nɛ. 24 Taata! Mɛɛ gyae nyi me kaseela baŋ n ba mo wↄ fa maŋ nɛ, baa kyaa me gyaŋ botↄↄ keŋ me kyaa nɛ, na baa nyiŋ naa me gyoorobiiri keŋ n ba mo fa maŋ nɛ. N moo gyoorobiiri kei fa maŋ nawolo nyi, n wulaa n ne gyae maŋ pɛte n yɛɛ tɛɛle kei. 25 Me kya, nyaŋ yɛna walaŋ ŋon n gbɛɛneŋ tenɛɛ. Balaŋ baŋ be loo gyakaa tɛɛle kei dↄↄ nɛ, be ta gyeŋa ta neŋ ya mↄna maŋ dↄↄ ma gyeŋ neŋ. Te me kaseela baŋ mↄ gyeŋ nyi nyaŋ kpila na maŋ. 26 Me ta lese n dinↄↄ wola wↄ te maa bese lese ke wola wↄ bela, na kegyae keŋ n ne gyae maŋ nɛ ke nyiŋ doo be man na maŋ mↄ ke doo be man."

18

1 Yesu ke fane taŋ nɛ, ŋon na ↄ kaseela baŋ korowↄ gyu ka toŋ boŋobii keŋ bɛɛ baake ke Kidrↄn nɛ, te be ka gyoowↄ oliifi wↄↄbii daale man. 2 Na Gyudase ŋon ↄ ba lese Yesu fa nɛ mↄ gyeŋ botↄↄ, nawolo nyi Yesu na ↄ kaseela baŋ ne kyaa gyu ke gyaŋee botↄↄ. 3 Mena dↄↄ Gyudase moo balaŋ burum baŋ be dana kanease na kefuluse te ba doona yoo abↄↄ nɛ gyu botↄↄ. Mena balaŋ kɛwↄ baale yɛɛ yoonↄↄtenawↄ, te baale mↄ yɛɛ kotↄtↄↄtena baŋ bɛɛ deke Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ nɛ. Gyudatena saese kegyiise na Farasiitena kpila na wↄ. 4 Keŋ Yesu gyeŋ kpene keŋ ne kↄŋ ↄ dↄↄ dↄↄ nɛ, ↄ leewↄ ↄ kaseela baŋ man kↄŋ siaman te ↄ bↄↄse balaŋ baŋ nyiaa, "Amↄte yaa ɛ ne gyae?" 5 Keŋte be tiranↄↄ fa e nyiaa, "Yesu Nasarɛte baale ŋon yaa dɛɛ gyae." Te Yesu yako wↄ nyi, "Maŋ yaa." Debaŋ kenaŋ na Gyudase ŋon waa lese Yesu fa nɛ mↄ kpuɛ balaŋ baŋ man. 6 Yesu ke yako wↄ nyi "Maŋ yaa" nɛ, be tuuwↄ lee wↄle wↄle te ba ke yalawↄ tɛɛle man. 7 Botↄↄ te Yesu besewↄ bↄↄse wↄ nyiaa, "Amↄte yaa ɛ ne gyae?" Te be yakowↄ nyi, "Yesu Nasarɛte baale ŋon yaa dɛɛ gyae." 8 Keŋte Yesu yakowↄ nyiaa "Me wulaa yako ŋon nyi maŋ yaa. Akpaa maŋ te ɛ ne gyae berɛ na, ɛ yela me balaŋ kɛwↄ ke ta." 9 Kei yela nombia ŋan ↄ be wulaa yako nɛ kↄŋawↄ mena. Ↄ yakowↄ nyiaa, "Balaŋ baŋ nyaŋ me kya ba mo fa maŋ nɛ, ma te yeli be man dokoloŋ ka yo ya." 10 Botↄↄ na Simↄn Pita dana yoosila, te ↄ wↄŋa ke lese kara saese kegyia ŋon tobaale ŋolo dunoluŋ deŋele lese ke lↄ. Tobaale ŋonaŋ yele yɛna Maakuse. 11 Botↄↄ te Yesu fae Pita nyiaa, "Besena n sila keŋ do ke bↄↄlee man. N bɛɛ gyae nyi maa naa diyem keŋ me kya be yako nyi me kaa naa nɛ yee?" 12 Keŋte yoonↄↄtena siamante ŋon na ↄ yoonↄↄtena dikpii keŋ, na Gyudatena kotↄtↄↄtena baŋ kyaŋa Yesu te be bake e, 13 te be taŋgbɛɛwↄ mo e gyu Anase gyaŋ. Kaifase ŋon ↄ yɛɛ saese kegyia e kulutoo kenaŋ man nɛ, ↄ neŋgya yɛna Anase ŋonaŋ. 14 Kaifase kei faa na Gyudatena agyueŋ nyi, dei nyi walaŋ dokoloŋ waa yeŋ fa balaŋ baŋ pou. 15 Debaŋ keŋ bↄↄ mo Yesu bee gyu saese kegyia ŋon dɛɛ nɛ, na Simↄn Pita na ↄ dↄↄ kaseela baŋ man ŋolo silana e wↄle wↄle. Keŋ kaseele ↄ dↄↄ ŋon gyeŋ saese kegyia ŋon dↄↄ nɛ, ŋon sila Yesu ka gyoo dekpaŋalaŋ keŋ man. 16 Mↄna Pita ŋon dↄe denanↄↄ man. Botↄↄ te kaseele ŋon saese kegyia ŋon gyeŋ nɛ, besewↄ kↄŋ kaa kolosi na alebu ŋon ↄ na deke denanↄↄ keŋ nɛ nyi waa yela Pita mↄ ka gyoo. Keŋte ↄ moo e gyu dekpaŋalaŋ keŋ man. 17 Keŋte alebu ŋon bↄↄse Pita nyiaa, "Ŋgba nyaŋ mↄ n yɛɛ Yesu kaseela baŋ man ŋolo e?" Te Pita tiranↄↄ nyi, "Koa, ma te yɛɛ be man ŋolo e ya" 18 Debaŋ kenaŋ na waare kyaa, mena dↄↄ kotↄtↄↄtena baŋ na dekpaŋalaŋ keŋ man tomyɛɛra baale doo boalaŋ bee woli. Te Pita mↄ gyuuwↄ ka seŋ be gyaŋ ↄ ne woli boalaŋ keŋ. 19 Be ka mo Yesu gyu saese kegyia ŋon dekpaŋalaŋ man nɛ, ↄ bↄↄse Yesu nombia lee ↄ kaseela na ↄ kawola keŋ wose man. 20 Keŋte Yesu tiranↄↄ nyiaa, "Ma seŋawↄ balaŋ man kolosi. Debaŋ kamasɛ mↄ na mɛɛ wola Wurubuarɛ nombia Gyudatena ↄsom denɛɛ man, na Wurubuarɛ ↄsom deni dinaa keŋ Gyudatena pou ne kyaa gyaŋee ke man nɛ man. Mↄna ma te yako kolo weese ya. 21 Woŋ dↄↄ te n ne bↄↄse maŋ mena nombia kɛŋa? Bↄↄse balaŋ baŋ bↄↄ nyii me kawola keŋ nɛ. Baŋ gyeŋa na kpene keŋ mↄↄ yako nɛ. 22 Yesu kekolosi nombia kɛŋa nɛ te kegyiise baŋ man ŋolo gyↄↄ e ↄ lakaa man te ↄ bↄↄse e nyiaa, 'Mena te kaboena nyi nya tiranↄↄ fa saese kegyia ŋon?' " 23 Keŋte Yesu yako e nyiaa, "Akpaa me yako nombiikum daale na wola maŋ ke. Te akpaa me nombia doo na ke gbɛɛ na weera te ne gyↄ maŋ?" 24 Keŋte Anase yela ba moo Yesu gyu saese kegyia Kaifase gyaŋ, na ↄ sɛɛ ↄ doo ŋmeeseŋ ŋan bↄↄ mo bake e nɛ man. 25 Simↄn Pita ka seŋ botↄↄ ↄ ne woli boalaŋ keŋ nɛ te be bↄↄse e nyiaa, "Ŋgba nyaŋ mↄ n yɛɛ Yesu kaseela baŋ man ŋolo e?" Keŋte Pita tiranↄↄ nyi "Koa, ma te yɛɛ be man ŋolo e ya." 26 Botↄↄ te saese kegyia ŋon tobaale ŋolo ŋon ↄ loŋto yɛna tobaale ŋon Pita be kara ↄ deŋele nɛ bↄↄse Pita nyiaa, "Ŋgba me naa nyaŋ mↄ n kpuɛ na wↄ oliifi wↄↄbii keŋ man?" 27 Keŋte Pita besewↄ bɛɛ nyi koa. Debokenaŋ man te kegyim lↄↄ woya. 28 Tɛɛ kena nebo nebo fuu nɛ, ba moo Yesu lee Kaifase dɛɛ gyu Pilato ŋon ↄ seŋɛɛ Romantena gyoo dinaa nawↄↄ man ↄ ne kɛɛ Gyuda tɛɛle dↄↄ nɛ dɛɛ. Debaŋ kenaŋ na Gyudatena nyeekelɛɛwee kedi keŋ ta benaa. Gyudatena kegyiise baŋ ta gyoo Pilato dekpaŋalaŋ keŋ man ya. Nawolo nyi ba te gyae baa walaa ba wose pɛ baa di ba nyeekelɛɛwee dinaa keŋ ya. 29 Mena dↄↄ kegyia Pilato leewↄ kↄŋ be gyaŋ debↄↄ man kaa bↄↄse wↄ nyiaa, "Woŋ dukum te balee kei yɛɛwↄ te ɛ ne gyae ɛ ke bu e fↄↄ?" 30 Keŋte be tiranↄↄ fa e nyiaa, "Nyi ŋon te yɛɛ bu kum e ya nɛ, nafↄ dↄↄ mo e kↄŋ kɛbo ya." 31 Botↄↄ te Pilato yako wↄ nyiaa, "Ɛ mo e ta na ɛmɛɛ gbagba kaa di ↄ nombia ŋgba mena keŋ ya mmaraa na wola ŋon nɛ." Keŋte Gyudatena kegyiise baŋ tiranↄↄ fa e nyiaa, "Ɛmɛɛ Romantena mmaraa bɛɛ fa daa gbɛɛ nyi dɛɛ ko walaŋ ya." 32 Kei yela Yesu nombia ŋan ↄ be wulaa yako see lee ↄ yeŋ keŋ waa yeŋ wose man nɛ kↄŋawↄ ampaŋ. 33 Keŋte kegyia Pilato besewↄ gyoo ↄ dekpaŋalaŋ man te ↄ baake Yesu bↄↄse e nyiaa, "Nyaŋ yɛna Gyudatena gyoo ŋon?" 34 Te Yesu mↄ besenawↄ bↄↄse e nyiaa, "Nyaŋ gbagba nyeeman nombii yaa n ne bↄↄse maŋ nɛ yaa ŋolo yako na ma wose man nombia fa neŋ?" 35 Botↄↄ te Pilato bↄↄse e nyiaa, "Me yɛɛ Gyuda baale e? Nyaŋ gbagba n balaŋ na ɛ saese kegyiise moona neŋ kↄna maŋ. Woŋ dukum te n yɛɛwↄ?" 36 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa e nyiaa, "Me gyoori ta lee tɛɛle kei dↄↄ ya, nyi ke deŋ lee tɛɛle kei dↄↄ nɛ, nafↄ me tewulɛɛ baa yoo lɛɛ maŋ na bↄↄ nyiŋ mo maŋ ka do Gyudatena nyiŋmaa man ya. Mↄna me gyoori ta lee tɛɛle kei dↄↄ ya." 37 Keŋte Pilato yako e nyiaa, "Kenaŋ na ŋgba n yɛɛ gyoo e baa?" Te Yesu tiranↄↄ nyiaa, "Keŋ yaa n yakowↄ nɛ. Mena nombia kɛŋa dↄↄ te ba lola maŋ, te ŋan mↄ dↄↄ te me kↄŋawↄ tɛɛle kei dↄↄ na me kaa yako anokoare keŋ. Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ ne gyae anokoare keŋ nɛ ↄ ne tei maŋ." 38 Botↄↄ te Pilato bↄↄse e nyiaa, "Woŋ yɛna anokoare kei?" Ↄ ke bↄↄse e nombia kɛŋa taŋ nɛ te ↄ besewↄ lee kↄŋ Gyudatena baŋ gyaŋ kaa yako wↄ nyiaa, "Ma ta naa nombiikum daale lee ↄ wose man ya. 39 Mↄna ke yɛɛ ya mmaraa ke nyi ɛ nyeekelɛɛwee kedi kamasɛ man na, maa tina balaŋ baŋ bↄↄ kyam tↄ deni nɛ man dokoloŋ yela fa ŋon. Mena dↄↄ ɛ ne gyae nyi maa tina Gyudatena gyoo ŋon yela yaa sena?" 40 Keŋte be fae yeesa yako nyiaa, "Koa, na Yesu te dɛɛ gyae nyi nya tina e yela ya. Barabase te dɛɛ gyae nyi nya tina e yela." Barabase kei yɛna walaŋ ŋon ↄ be kyaa koro seŋ tia gyooneŋ te ↄ ba ko walaŋ nɛ.

19

1 Keŋte Kegyia Pilato yela ba ŋmeree Yesu mpiree. 2 Kei wↄle nɛ, Romantena yoonↄↄtena baŋ moo sↄↄse loo gyooro kotↄtↄↄ te ba moowↄ wuu Yesu. Te ba doo e kegba yayam wurikyim daale ŋgba gyoo nɛ. 3 Na bee gyu bɛɛ kↄŋ kaa ŋmiŋ e kulu e nyiaa, "Gyudatena gyoo! N nyee dɛɛ wolose!" Na bɛɛ felee e ↄ lakaase man. 4 Botↄↄ te kegyia Pilato besewↄ kↄŋ debↄↄ man te ↄ yako Gyudatena baŋ nyiaa, "Ɛ nyii, mɛɛ mo e maa lee kↄna ŋon debↄↄ man kɛbo na ɛ kena nyi ma te naa ↄ dukum keŋ ↄ be yɛɛ ya." 5 Mena dↄↄ te kyare ya te Yesu leewↄ debↄↄ man, na ↄ wuuna gyooro kotↄtↄↄ keŋ te ↄ doona ↄ kegba yayam keŋ mↄ! Keŋte kegyia Pilato yako wↄ nyiaa, ɛ walaŋ ŋon yaa. 6 Saese kegyiise na Wurubuarɛ dɛɛ kotↄtↄↄtena baŋ ke gyↄ ba sibii na Yesu nɛ, ba fae yeesa nedoŋ nyiaa, "Gyↄ e sakaa ↄpaŋdaŋ dↄↄ, gyↄ e sakaa ↄpaŋdaŋ dↄↄ." Botↄↄ te kegyia Pilato yako wↄ nyiaa, "Ma te naa dukum keŋ ↄ be yɛɛ ya. Ɛmɛɛ gbagba ɛ mo e kegyↄ sakaa ↄpaŋdaŋ dↄↄ." 7 Botↄↄ te Gyudatena baŋ tiranↄↄ nyiaa, "Daa dana mmaraa daale te kɛɛ wolo nyi kaboena nyi waa yeŋ, nawolo nyi ↄ ta mo ↄ wose nyi ↄ yɛɛ Wurubuarɛ bu e." 8 Kegyia Pilato ka betaa nyii nombia kɛŋa nɛ, gyakoloŋ gyoo e gbaa. 9 Botↄↄ te ↄ besewↄ gyu dekpaŋalaŋ keŋ man ke bↄↄse Yesu nyiaa, "N lee aleŋ?" Mↄna Yesu diŋi e bo. 10 Mena dↄↄ kegyia Pilato bↄↄse e nyiaa, "N be kolosi yee? N ba gyeŋ nyi me dana doŋ keŋ maa tale tina neŋ yela, yaa maa yela baa gyↄ neŋ sakaa ↄpaŋdaŋ dↄↄ yee?" 11 Botↄↄ te Yesu tiranↄↄ nyiaa, "Me kya faa na neŋ gbɛɛ, mena dↄↄ te n nyiŋa doŋ me dↄↄ. Nafↄ nyaŋ gbagba n baam dↄↄ na, n be dana doŋ me dↄↄ ya. Mena dↄↄ walaŋ ŋon ↄ ba lese maŋ fa nɛ, ŋon wui dukum kela la." 12 Debaŋ keŋ kegyia Pilato be nyii nombia kɛŋa nɛ, ↄ gyae gbɛɛ keŋ waa mo tina Yesu yela, mↄna na Gyudatena baŋ ne fae yeesa yako nyiaa, "Akpaa n tina balee kei yela na, n te yɛɛ Romantena gyoo dinaa Kaesa ↄ dↄↄ e ya. Walaŋ kamasɛ ŋon ↄ see ↄ wose gyoo nɛ, na ↄ na koro baa seŋ tia gyoo dinaa Kaesa." 13 Kegyia Pilato ka betaa nyii nↄↄwoya kɛŋa nɛ, ↄ moo Yesu lee kↄŋ debↄↄ man te ↄ kaa gyeŋawↄ kyaa ↄ gbeli keŋ dↄↄ ↄ ne kyaa di nombia nɛ. Boya te ba moowↄ ma ↄ dekyae kenaŋ, te Gyudatena dei man na bɛɛ baake ke nyi "Gabata." 14 Debaŋ kenaŋ na weese ta seŋ dɛɛ. Wee kenaŋ te Gyudatena ne desina ba wose na ke tɛɛ naa na, baa di ba nyeekelɛɛwee keŋ. Keŋte kegyia Pilato yako Gyudatena baŋ nyiaa, "Ɛ kɛɛ, ɛ gyoo ŋon yaa." 15 Botↄↄ te be fae yeesa nyiaa, "Ɛ mo e lee de siaman, ɛ mo e lee de siaman. Ɛ gyↄ e sakaa ↄpaŋdaŋ dↄↄ." Te kegyia Pilato bↄↄse wↄ nyiaa "Ɛ gyoo yaa te ɛ ne gyae nyi maa ko e?" Keŋte saese kegyiise baŋ tiranↄↄ nyi, "Da be dana gyoo kamasɛ kpu na Kaesa ya." 16 Kɛŋa pou wↄle nɛ, kegyia Pilato moo Yesu do balaŋ baŋ nyiŋmaa man nyi baa gyu ke gyↄ e sakaa ↄpaŋdaŋ dↄↄ. 17 Mena dↄↄ yoonↄↄtena baŋ moo Yesu lee donↄↄ keŋ man na ↄ seelena ↄ ↄpaŋdaŋ keŋ te ba moo e laŋ gyu botↄↄ keŋ bɛɛ baake "Nyeepookoo dɛɛ" nɛ. Gyudatena dei man na bɛɛ baake ke bo nyi "Golgata." 18 Botↄↄ te be gyↄↄ e nyeelabia sakaa ↄpaŋdaŋ dↄↄ. Keŋte be gyↄↄ balaŋ bala baale mↄ sakaa ↄpaŋdaase dↄↄ kpu na e. Ŋolo sakaa ↄ dunoluŋ dↄↄ te ŋolo mↄ sakaa ↄ demena dↄↄ. 19 Keŋte kegyia Pilato yela be ŋmarase nↄↄwoya kɛŋa mataa na ↄpaŋdaŋ keŋ. Nↄↄwoya ŋenaŋ yɛna nyiaa, "YESU NASARƐTE BAALE, GYUDATENA GYOO ŊON." 20 Gyudatena burum kala keŋmarase kei nawolo nyi botↄↄ keŋ bↄↄ gyↄ Yesu ↄpaŋ dↄↄ nɛ betaŋ lem na donↄↄ keŋ ya. Be ŋmarase ke Gyudatena dei man na Romantena dei man na Giriki dei man. 21 Gyudatena saese kegyiise kena keŋmarase keŋ nɛ be yako kegyia Pilato nyiaa, "Nyeŋ te ŋmarase ke nyi Gyudatena gyoo ya. Nyeŋ ŋmarase ke bo nyi, balee kei kpa ŋon yɛna Gyudatena gyoo." 22 Botↄↄ te kegyia Pilato tiranↄↄ nyiaa, "Kpene keŋ mↄↄ ŋmarase nɛ, me taŋ keŋmarase." 23 Debaŋ keŋ yoonↄↄtena baŋ be gyↄ Yesu ↄpaŋdaŋ dↄↄ taŋ nɛ, ba moo ↄ wose man abↄↄ ŋan te be kpala ŋa akpeŋ anaara, na be man kamasɛ ka mo dekpeŋ dokoloŋ. Ba ke kpala taŋ na te kaa ↄ kegba atetate keŋ. Mena kegba kei dↄↄ kanyaŋ dokoloŋ te ba moowↄ loo ke karatetee lee ka nyeeman tisi. Be ta loo ke towaa towaa ŋgba mena keŋ bɛɛ loo kegba yakaa nyiŋan nɛ ya. 24 Keŋte yoonↄↄtena baŋ yako dↄŋa nyiaa, "Ɛ na fa dee tirii kegba kei ya. Ɛ fa dɛɛ lↄ boe na dɛɛ kɛɛ ŋon waa nyiŋ ke." Kei yela Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see ŋan kↄŋawↄ ampaŋ. Be ŋmarasewↄ see nyiaa, "Be kpala ma abↄↄ, te ma kegba atetate dↄↄ be lↄↄ boe bo ke dↄↄ" Keŋ dↄↄ mena mↄ te yoonↄↄtena baŋ yɛɛwↄ. 25 Debaŋ kenaŋ na Yesu ↄ naa na ↄ niinaa na Kilopase wɛɛle Mɛɛre, na Mɛɛre ŋon ↄ ba lee Magedala nɛ seŋɛɛ benaa na Yesu ↄpaŋdaŋ keŋ. 26 Yesu kena ↄ naa na ↄ kaseele ŋon ↄ ne gyae ↄ nombia seŋɛɛ benaa na dↄŋa nɛ, ↄ yako ↄ naa nyiaa, "Nna, n bu ŋonaŋ." 27 Keŋte ↄ kɛɛ ↄ kaseele ŋon mↄ te ↄ yako e nyiaa, "Kɛɛ, n naa ŋonaŋ." Lee debaŋ kenaŋ na, te kaseele ŋon moo Yesu ↄ naa gyu ↄ dɛɛ te ↄ ke kyaawↄ ↄ gyaŋ. 28 Kɛŋa wↄle Yesu kena nyi nɛnɛɛ kpene kamasɛ te taŋ nɛ ↄ yakowↄ nyiaa, "Loŋboaneŋ dana maŋ." Kei yela Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see ŋan kↄŋawↄ mena. 29 Na osuŋ na soloŋ denyaŋesa daale baŋɛɛ botↄↄ. Mena dↄↄ ba moo kolo ŋgba kokyaa keŋ gyae ke tale lɛɛ loŋ nɛ do soloŋ keŋ man, te ba moo ke tooso na daŋ daale te ba moo ke sↄↄ ↄ nↄↄ nyi waa nyↄↄ. 30 Soloŋ keŋ ke tina Yesu nↄↄ nɛ te ↄ yakowↄ nyiaa, "Te taŋ." Botↄↄ te ↄ gↄŋase ↄ nyee te ↄ kara weesi. 31 Wee kenaŋ yɛna wee keŋ Gyudatena na mo desina ba wose fa ba kefɛɛfowee kedi. Mena kefɛɛfowee kei yɛɛ wee dinaa ke. Te ke yɛɛ kpene keŋ bɛɛ kↄle nyi baa tina woo yela ↄpaŋdaŋ dↄↄ na ba kefɛɛfowee keŋ kaa tuŋ e. Lee mena dↄↄ Gyudatena kegyiise baŋ gyuu kegyia Pilato gyaŋ ka sola e nyi, waa fa wↄ gbɛɛ na be kaa tekerii balaŋ baŋ bee fiti na yeŋ nɛ nawↄↄ na baa nyiŋ yeŋ bileŋ, na baa nyiŋ lese wↄ ↄpaŋ daase ŋan dↄↄ. 32 Mena dↄↄ yoonↄↄtena baŋ gyuuwↄ ke tekerii balaŋ bala baŋ bↄↄ gyↄ wↄ sakaa kpu na Yesu nɛ nawↄↄ. 33 Mↄna ba kekↄŋ Yesu gyaŋ te ba kena nyi ↄ taŋ ke wulaa yeŋ nɛ, ba te tekerii ↄ nawↄↄ ya. 34 Keŋte yoonↄↄtena baŋ ŋolo moo wa apia sↄↄ Yesu yenaabia man. Debokenaŋ man te fatabo na loŋ leewↄ. 35 Maŋ walaŋ ŋon mↄↄ naa nombia kɛŋa na me sia nɛ ne diina ka wose man adansɛɛ, te ma adansɛɛ keŋ yɛɛ anokoare. Ma gyeŋ nyi anokoare yaa mɛɛ yako, te mee di adansɛɛ baa na ɛmɛɛ mↄ ke nyiŋ lɛɛ di. 36 Kei yela Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see ŋan kↄŋawↄ ampaŋ. Nombia ŋenaŋ yɛna nyiaa, "Bↄↄ gyae baa tekeri ↄ ŋↄe dokoloŋ pɛ gba ya." 37 Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ daale mↄ yakowↄ nyiaa, "Balaŋ baa kɛɛ walaŋ ŋon bↄↄ sↄↄ e apia nɛ." 38 Kɛŋa pou wↄle nɛ, Gyosɛfo ŋon ↄ ba lee Arimatia donↄↄ man nɛ kaa sola gbɛɛ lee kegyia Pilato gyaŋ na ↄ kaa lese Yesu woo ŋon kewuu. Na Gyosɛfo kei mↄ yɛɛ Yesu kaseele e, mↄna ↄ weese ↄ wose bo nawolo nyi ↄ ne yee Gyudatena kegyiise baŋ. Kegyia Pilato ke fa e gbɛɛ nɛ te ↄ gyuuwↄ ka lese woo ŋon. 39 Nikodemose ŋon ↄ be kyaa kↄŋ Yesu gyaŋ nelim nɛ, mↄ kaa kpuuwↄ na Gyosɛfo ŋon. Nikodemose kei moo pɛperɛ na oliifi na abↄↄ ofoŋ nyiŋan ŋaale tasatↄↄ kↄŋ te ba moowↄ desina woo ŋon. 40 Be balaŋ bala moo akaralɛɛ na abↄↄ ofoŋ nyiŋan mo milii Yesu ŋgba mena keŋ Gyudatena ne desina woo pɛte bee wuu e nɛ. 41 Na wↄↄbii daale kyaa botↄↄ keŋ bↄↄ gyↄ Yesu sakaa ↄpaŋdaŋ dↄↄ nɛ. Yebↄↄ wↄle wↄle daale doo botↄↄ keŋ be te wuu ta walaŋ ke man see ya. 42 Keŋ Gyudatena kefɛɛfowee keŋ na benaa te bee desina ba wose mↄ te yebↄↄ keŋ mↄ benaa na botↄↄ dↄↄ nɛ, ba moo woo ŋon kewuu ke man. Keŋte be biliŋi boe dinaa daale tↄ ke nↄↄ.

20

1 Kosida nebo nebo fuu keŋ tɛɛ te ŋmaŋee ta nideli ya nɛ, Mɛɛre ŋon ↄ ba lee Magedala donↄↄ man nɛ, karatɛɛwↄ gyu botↄↄ keŋ bↄↄ wuu Yesu nɛ. Ↄ ke gyu botↄↄ nɛ, ↄ naawↄ nyi be te biliŋi boe keŋ lee yebↄↄ keŋ nↄↄman. 2 Mena dↄↄ ↄ yeuwↄ kↄŋ Simↄn Pita na kaseele ŋon Yesu ne gyae ↄ nombia nɛ gyaŋ kaa yako wↄ nyiaa, "Be ta lese de Gbeŋgyoo lee yebↄↄ keŋ man, te dↄↄ gyeŋ botↄↄ keŋ bↄↄ moo e ka see ya." 3 Keŋte Pita na kaseele ŋon yeuwↄ gyu yebↄↄ keŋ tɛɛ. 4 Be kee yeu keŋ nɛ, kaseele ŋon Yesu ne gyae ↄ nombia nɛ yeuwↄ gbaa Pita kyaŋ gbɛɛ ka gyoo yebↄↄ keŋ tɛɛ. 5 Ↄ buŋawↄ kɛɛ yebↄↄ keŋ man na, ↄ naa akaralɛɛ keŋ kaageŋ doo la mↄna ↄ ta gyoo ke man ya. 6 Simↄn Pita ka lee wↄle kↄŋ na te ŋon kaa gyoowↄ yebↄↄ keŋ man. Ↄ gyoowↄ na te ↄ naa akaralɛɛ keŋ, 7 na kanyaŋ keŋ bↄↄ mo bake ↄ nyee nɛ. Kanyaŋ keŋ be doo akaralɛɛ keŋ gyaŋ ya, mↄna akaralɛɛ keŋ te bↄↄ ke doo yenaŋ. 8 Wↄle wↄle na te kaseele ↄ dↄↄ ŋon mↄ gyoowↄ kena abↄↄ ŋan, keŋte ŋon mↄ lɛɛwↄ di. 9 Mↄna Wurubuarɛ nombia aŋmaraseŋ see ŋan ne yako nyi "Yesu waa foŋ lee yeŋ man nɛ, be sɛɛ be te nyii ta ŋe man nideli ya." 10 Keŋte kaseela baŋ besewↄ gyu be dɛɛ. 11 Mↄna Mɛɛre ŋon ↄ be sila wↄ gyu nɛ seŋɛɛ yebↄↄ keŋ tɛɛ ↄ ne wii. Ↄ ka seŋ ↄ ne wii nɛ te ↄ buŋawↄ kɛɛ yebↄↄ keŋ man, 12 keŋte ↄ naa Wurubuarɛ kpilala bala na ba doona kegbase wolomɛɛ be kyaa botↄↄ keŋ bↄↄ mo Yesu woo ŋon doosi nɛ. Ŋolo kyaa yebↄↄ keŋ nyee gbɛɛ te ŋolo mↄ kyaa ke nawↄↄ gbɛɛ. 13 Keŋte be bↄↄse e nyiaa, "Alo, weera n ne wii?" Te ↄ tiranↄↄ fa wↄ nyiaa, "Nawolo nyi be ta lese me Gbeŋgyoo lee yebↄↄ keŋ man, te mↄↄ gyeŋ botↄↄ keŋ bↄↄ mo e ka see ya." 14 Ↄ ke yako mena nɛ, ↄ gɛɛsewↄ kɛɛ na te ↄ naa Yesu seŋɛɛ, mↄna ↄ ta gyem nyi Yesu ŋonaŋ ya. 15 Keŋte Yesu bↄↄse e nyiaa, "Alo, weera n ne wii? Amↄte yaa n ne kɛo?" Na Mɛɛre gyeŋ nyi walaŋ ŋon ↄ ne kɛɛ wↄↄbii keŋ dↄↄ nɛ ŋonaŋ, mena dↄↄ ↄ yako e nyiaa, "Tobaale, akpaa nyaŋ moona woo ŋon ka weese na, wola maŋ botↄↄ keŋ n ba mo e ka see na me kaa mo e ta." 16 Keŋte Yesu baake e nyiaa, "Mɛɛre!" Mɛɛre gɛɛsewↄ kɛɛ te ↄ fae yeesa baake e be dɛɛ dei man nyiaa, "Raboni" keŋ nawolo nyi "De Gbeŋgyoo" 17 Keŋte Yesu yako e nyiaa, "Na tina maŋ ya, nawolo nyi me te gyuu ta me kya ŋon gyaŋ ya. Mↄna bese gyu me kaseela baŋ gyaŋ na n kaa yako wↄ nyi 'Mee gyu me kya ŋon ↄ yɛɛ ɛ kya e nɛ, na me Wurubuarɛ ŋon ↄ yɛɛ ɛ Wurubuarɛ e nɛ gyaŋ.' " 18 Mena dↄↄ Mɛɛre Magedala ŋon gyuuwↄ ke yako kaseela baŋ nyiaa "Ma te naa de Gbeŋgyoo Yesu ŋon." Te ↄ besewↄ yako wↄ nombia ŋan Yesu be yako e nyi waa yako wↄ nɛ. 19 Kosida kenaŋ balinↄↄ nɛ, kaseela baŋ gyuuwↄ ke gyaŋee deni man te be tↄↄ disim do ba wose, nawolo nyi bee yee Gyudatena kegyiise baŋ. Debokenaŋ man te Yesu kaa bɛɛwↄ lee ba nsana te ↄ yako wↄ nyiaa, "Wosefɛɛreŋ dɛɛ kyaa na ŋon." 20 Ↄ ke yako wↄ mena nɛ, ↄ moo ↄ nyiŋmaa na ↄ yenaabia gyam keŋ wola wↄ. Keŋte yɛɛ ↄ kaseela baŋ gyoŋ nideli nyi ba te naa be Gbeŋgyoo ŋon bela. 21 Keŋte Yesu besewↄ yako wↄ nyiaa, "Wosefɛɛreŋ dɛɛ kyaa na ŋon, mena keŋ me kya ŋon be kpila maŋ nɛ, mena ke yaa mɛɛ kpila ɛmɛɛ mↄ." 22 Ↄ kekolosi nombia kɛŋa taŋ nɛ, ↄ lee weesɛɛ woli wↄ te ↄ yako wↄ nyiaa, "Ɛ lɛɛ Wurubuarɛ feliŋ ŋon na waa kyaa ɛ man. 23 Akpaa ɛ mo ŋolo nombiakumɛɛ kyɛɛ e na, Wurubuarɛ mↄ waa mo kyɛɛ e. Te akpaa ɛ bɛɛ ɛ ta mo ŋolo nombiakumɛɛ kyɛɛ e ya na, Wurubuarɛ mↄ be gyae waa mo kyɛɛ e ya." 24 Wee kenaŋ keŋ Yesu be kaa lese ↄ wose wola ↄ kaseela kufu bala baŋ nɛ, na be man ŋolo ŋon bɛɛ baake e nyi Tomase yaa Ata nɛ be kpuɛ na ↄ tebia ya. 25 Mena dↄↄ Yesu kaseela akaŋ baŋ yako Tomase nyiaa, "Da te naa de Gbeŋgyoo ŋon." Keŋte Tomase yako wↄ nyiaa, "Akpaa me ta mo me sia naa nyeelabia gyaŋtarɛɛ ŋan, na maa mo me nyimbii do ↄ yenaabia gyam keŋ man ya nɛ, maŋ be gyae maa lɛɛ di korakora ya." 26 Weeya gyanaara wↄle nɛ, na ↄ kaseela baŋ te gyaŋee deni man bela. Wee kenaŋ na Tomase mↄ kpuɛ na wↄ. Ba te tↄ asima ŋan pou, karatetee dokoloŋ te Yesu kaa bɛɛwↄ lee be dↄↄ te ↄ yako wↄ nyiaa, "Wosefɛɛreŋ dɛɛ kyaa na ŋon." 27 Keŋte ↄ yako Tomase nyiaa, "Mo n nyiŋmaa do me nyiŋmaa bↄↄ man na n ke kɛɛ me nyiŋmaase, na n ka mo n nyimbii do ma yenaŋ kɛɛ. Tina aŋmaareŋ kelɛɛ yela na n ke lɛɛ di." 28 Botↄↄ te Tomase tiranↄↄ nyiaa, "Nyaŋ yɛna me Gbeŋgyoo na me Wurubuarɛ." 29 Keŋte Yesu bↄↄse e nyiaa, "Keŋ n be naa maŋ dↄↄ te n lɛɛwↄ di? Balaŋ baŋ ba te naa maŋ ya te bↄↄ lɛɛ di nɛ, baŋ na nyeebam." 30 Yesu besewↄ yɛɛ gyakoloŋ nombia burum ŋan ↄ kaseela baŋ be naa na be sia, mↄna na ŋe popou te be ŋmarasewↄ do tↄne kei man ya. 31 Mↄna be ŋmarase kɛŋa bo na ɛ ke lɛɛ di nyi Yesu yɛna Wurubuarɛ bu na nyeelɛɛre ŋon. Na nyaŋ ŋon n lɛɛ e di na, n ke nyiŋ nyeedoŋ kekpaa keŋ ↄ yele man.

21

1 Kɛŋa pou wↄle nɛ, Yesu besewↄ lese ↄ wose wola ↄ kaseela baale Tiberiase boo nↄↄman. Mena keŋ ↄ ba lese ↄ wose wola wↄ yaa. 2 Ↄ kaseela baŋ bɛɛ baake wↄ Simↄn Pita na Tomase ŋon bɛɛ baake e Ata nɛ na Natanɛle ŋon ↄ ba lee Kaanan donↄↄ keŋ ke kyaa Galelia tɛɛle man nɛ, na Sebedeo bia na ↄ kaseela bala baale gyuuwↄ ke kyaa bom. 3 Keŋte Simↄn Pita yako wↄ nyiaa, "Mee gyu boo man me kaa kyaŋ kpebia." Te baŋ mↄ yako e nyiaa, "Daa mↄ dee sila neŋ gyu." Mena dↄↄ be gyuuwↄ ka gyoo degbele man te be laŋawↄ. Be lↄↄ asawu nelim kenaŋ pou mↄna ba te kyaŋ kolo ya. 4 Tɛɛ kena nebo nebo fuu nɛ, be kɛɛ na ŋolo seŋɛɛ la boo nↄↄman, na n kɛɛ nɛ Yesu ŋonaŋ. Mↄna ↄ kaseela baŋ ta gyeŋ e ya. 5 Keŋte Yesu bↄↄse wↄ nyiaa, "Tewulɛɛ, doona ɛ te kyaŋ kolo ya?" Te be tiranↄↄ nyiaa, "Koa de te nyiŋ kpebii dokoloŋ paŋpaŋ gba ya." 6 Keŋte ↄ yako wↄ nyiaa, "Ɛ fuŋ ya asawu keŋ lↄ degbele keŋ dunoluŋ dↄↄ na ɛ ke kyaŋ kpebia." Mena dↄↄ be fuŋa asawu keŋ lↄ botↄↄ yenaŋ te be kyaŋa kpebia burum keŋ nyi bↄↄ ne tale baa wↄŋee asawu keŋ gba ya. 7 Botↄↄ te Yesu kaseele ŋon ↄ ne gyae ↄ nombia nɛ yako Pita nyiaa, "De Gbeŋgyoo Yesu ŋonaŋ." Simↄn Pita kenyii nyi de Gbeŋgyoo Yesu ŋonaŋ nɛ te ↄ moo ↄ kegba wurikyim milii ↄ wose, nawolo nyi ↄ wulaa kpee ke. Keŋte ↄ toŋawↄ gyoo loŋ keŋ man yɛlɛɛ ↄ ne gyu Yesu gyaŋ. 8 Mↄna kaseela akaŋ baŋ saa degbele keŋ bɛɛ kↄŋ dekeŋkeŋ dↄↄ na bɛɛ wↄŋee asawu keŋ kpebia be wulu ke man nɛ, nawolo nyi na ba dekyae keŋ taŋ lem na dekeŋkeŋ ya. Ke lem gyae ke yɛɛ ŋgba baam tↄↄse sↄŋola na kufu nɛ (50). 9 Be kelii dekeŋkeŋ dↄↄ nɛ be naa boalaŋ na nyewalaŋ, na kpebia gyakaa ke dↄↄ na bodobodo mↄ doo yenaŋ. 10 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Ɛ mo kpebia baŋ ɛ be kyam nɛ baale kↄŋ." 11 Mena dↄↄ Simↄn Pita besewↄ gyu degbele keŋ man, te ↄ ke wↄŋee asawu keŋ kↄŋ dekeŋkeŋ dↄↄ. Na kpebia dinaana baŋ bↄↄ wulu asawu keŋ nɛ, be yaanↄↄle yɛɛ sↄŋonoŋ na sↄŋola na kufu batooro (153). Keŋ na kpebia baŋ booroŋ kei koraŋ nɛ, asawu keŋ te tirii ya. 12 Keŋte Yesu yako wↄ nyiaa, "Ɛ kↄŋ kaa di ɛ nebo weenɛɛ." Mↄna ↄ kaseela baŋ ŋolo te tale gyↄ ↄ konↄↄ bↄↄse e nyi "Nyaŋ yɛna amↄte ya?" Nawolo nyi ba gyeŋ nyi be Gbeŋgyoo Yesu ŋonaŋ. 13 Te Yesu kↄŋawↄ kaa mo bodobodo keŋ fa wↄ, kenaŋ wↄle te ↄ moo kpebia baŋ mↄ fa wↄ. 14 Yesu kefoŋ lee yeŋ man nɛ, kei yɛna betabotoorote keŋ ↄ ba lese ↄ wose wola ↄ kaseela baŋ. 15 Be kedi weenɛɛ ŋan taŋ nɛ te Yesu bↄↄse Simↄn Pita nyiaa, "Gyↄn bu Simↄn, n ne gyae maŋ kela n tebia kɛwↄ kɛɛ gyae maŋ?" Keŋte Pita tiranↄↄ fa e nyiaa, "Ayi, me Gbeŋgyoo, n gyeŋ nyi mɛɛ gyae n nombia." Keŋte Yesu yako e nyiaa, "Kɛɛ me silala baŋ dↄↄ ŋgba mena keŋ namensekɛɛlere ne kɛɛ namense dↄↄ nɛ." 16 Te Yesu besewↄ bↄↄse e bolate nyiaa, "Gyↄn bu Simↄn, n ne gyae me nombia?" Te Pita tiranↄↄ fa e nyiaa, "Ayi me Gbeŋgyoo, nyaŋ gbagba gyeŋ nyi mɛɛ gyae n nombia." Keŋte Yesu yako e nyiaa "Kɛɛ me silala baŋ dↄↄ ŋgba mena keŋ namensekɛɛlere ne kɛɛ ↄ namense dↄↄ nɛ." 17 Keŋte Yesu besewↄ bↄↄse e betabotoorote nyiaa, "Gyↄn bu Simↄn, n ne gyae me nombia nideli?" Nombia ŋenaŋ takaa Pita nideli nawolo nyi ↄ te bↄↄse e betabotooro nyi, "N ne gyae maŋ nideli?" Keŋte Pita yako e nyi, "Me Gbeŋgyoo, nyaŋ gbagba n gyeŋ kpene kamasɛ. N gyeŋ nyi mɛɛ gyae neŋ nideli." Keŋte Yesu yako e nyiaa, "Mena na kɛɛ me silala baŋ dↄↄ ŋgba mena keŋ namensekɛɛlere ne kɛɛ ↄ namense dↄↄ nɛ." 18 Mɛɛ yako neŋ anokoare nyiaa, "Debaŋ keŋ n yɛɛ tobaale e nɛ nyaŋ gbagba ne tale mo n kegba do n wose, na n ka koro gyu botↄↄ keŋ n ne gyae. Mↄna n kaa ŋmɛɛ na ŋolo ne gyae la waa do neŋ kegba na waa kyaŋ neŋ n nyiŋmaa man mo neŋ gyu botↄↄ keŋ n bɛɛ gyae nyi n ke gyu ya." 19 Yesu yako nombia kɛŋa baa na kawola yeŋ keŋ Pita waa yeŋ na ka lese Wurubuarɛ yele. Yesu kekolosi nombia kɛŋa pou taŋ nɛ te ↄ yako Pita nyiaa, "Sila maŋ!" 20 Ba ke ta bee gyu nɛ, Pita gɛɛsewↄ kɛɛ te ↄ naawↄ ŋgba kaseele ŋon Yesu ne gyae ↄ nombia nideli nɛ silana wↄ wↄle wↄle. Mena kaseele kei yɛna ŋon ↄ be kyaa teelina Yesu debaŋ keŋ bee di be balinↄↄ weenɛɛ te ↄ be bↄↄse e nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, amↄte ne gyae la waa lese neŋ fa yeŋ nɛ?" 21 Pita kena kaseele ŋon nɛ ↄ bↄↄse Yesu nyiaa, "Me Gbeŋgyoo, sena te baa yɛɛ balee kei mↄ?" 22 Keŋte Yesu tiranↄↄ fa e nyiaa, "Akpaa mɛɛ gyae nyi waa kyaa kelii debaŋ keŋ maa bese kↄŋ na, n woŋ faa la? Nyaŋ sila maŋ!" 23 Mena dↄↄ nombia kɛŋa yaaseewↄ Yesu kaseela baŋ man nyiaa, kaseele ŋon Yesu ne gyae ↄ nombia nɛ be gyae waa yeŋ ya. Mↄna Yesu te yako nyi ↄ be gyae waa yeŋ ya. Keŋ ↄ be yako yɛna nyi, "Akpaa mɛɛ gyae nyi waa kyaa kelii debaŋ keŋ maa bese kↄŋ na, n woŋ faa la?" 24 Mena kaseele kei diina nombia kɛŋa wose man adansɛɛ te ↄ ŋmarase ŋa see. Te da gyeŋ mↄ nyi wa adansɛɛ keŋ yɛɛ ampaŋ. 25 Yesu yɛɛ abↄↄ burum ŋaale mↄ. Akpaa beŋ ŋmarase ŋa dokoloŋ dokoloŋ nɛ, tɛɛle kei dↄↄ pou bↄↄ gyae baa nyiŋ botↄↄ keŋ baa mo ŋa see ya.