Mada of CamerounJOHN1 Mkpān yə̄ Rì la nàn mkparū bə̄ mə̀mē mbɛ̄ yo, Nē wān là nə̄ mə̄nē tsə Rì nzɛ̂nmē sə̀ shāmān, Nē gu wān là nə̄ mə̄nē tsə Rì mē sə̀ sē bə̄ Rì, də̀ Nē gu mē sē Rì. 2 Ə kūci, gu sə̀ sē gìgyə̀r bə̄ Rì. 3 Rì nan kī mē kūkwār gìgyə̀r bə̄ gu, nkinē la shāmān yə̀ Rì nan yə̀ la sē bə nan yə̄ gìgyə̀r yo. 4 Sē Gu wān shishɛ̄n sē ə ngwɔ̀n gu, də̀ shishɛ̄n yə sē glo yə̄ là tsar mə̄nē rɛn yə̄ Rì. 5 Sē glo yə yə̄ là lan tsar mə̄nē bān sē būbū ə mgbəmgbrè mē, də̀ bān sē būbū bə la ywar glo yə tswē lan tsar mə̄nē yo. 6 Və̄lɔn gyə̄r, wān re Yɔhanan, wān Rì te gu ndu nyə̀ bə̄ mə̄nē, 7 de nə̄ gu nyə̄ dan mə̄nē rɛn yə̄ tù glo yə. Sē glo yə yə̄ lə lan tsar mə̄nē nkɔ̀n Rì, nə̄ mə̄nē kūkwār man gwɔ ndu yə̄ Rì te gu də̀ man kpə̄ te njìnjì. 8 La sē Yɔhanan wān Rì te gu ndu wān sē glo yə yə̄ lə lan tsar mə̄nē yo. Rì te gu ndu de nə̄ gu nyə̄ dan mə̄nē rɛn ətù glo yə̄ lə lan tsar bə nkɔ̀n Rì. 9 Yə̀mē sē glo yə̄ sē njìnjì yə̄ nyə ə mgbəmgbrè mē, də̀ là lan tsar mə̄nē nkɔ̀n Rì. 10 Gu sə̀ sē ənywī mgbəmgbrè mē, Rì sə̀ nàn mgbəmgbrè mē gìgyə̀r bə̄ gu, də̀ mgbəmgbrè mē ka mwɔnshi də̀ la tsə gu yo. 11 Gu nyə̀ mə̀mē gu, də̀ mə̄nē bān mə̀mē mə̀gu la kpə̄ gu te njìnjì yo. 12 Mə̄nē bān kpə gu te njìnjì, gu nə̄ bə nggɔn nggɔn yə̄ bə lə sē nywɛn Rì, 13 Mə̄nē bə mē sē bān bə ngrin bə nzɔ̆, ngrin yə̄ ywā, ngrin yə̄ la sē yə̄ mə̀gì yo, də̀ Rì nə̄ bə shishɛ̄n. Bə sē bān bə ngrin bə ə nkɔ̄n yə̄ mə̄nē là ngrin kē ə nan kpə̀ bə̄ tekə yə̀ nēnjì yo. 14 Nē gu mē kan tè nēnjì də̀ nyə sɔ̀n gìgyə̀r bə̄ tə̄, də̀ tsar tə̄ sē yə̀ Rì bə̄ nkɔ̄n yə̄ Rì gu là nyɛn tə̄. Tə̄ ngrɛn nggɔn nggɔn yə̄ mə̄gu yə̄ gu me wān sē Vɛ̄n Rì. ( 15 Yɔhanan, wān dan mə̄nē rɛn ətù gu, sə̀ dan de, “Wān mē sē gu wān nggə̄ dan de, ‘Gu wān lə nyə̄ mwɔn nggə̄ anrɛ̀n gu shāmān kūci nggə̄.’ “) 16 Sē anrɛ̀n gu sē wān là nyɛn tə̄ nggānme, yə yə̄ gu là nan tə̄ zəze. 17 Rì nə̄ tə̄ Bān mə̀gu ə ngwɔ̀n Musa də̀ yə sē ə ngwɔ̀n Yɛso Krisəti, yə̄ gu nan tə̄ zəze də̀ nə̄ tə̄ rɛn yə̄ sē njìnjì. 18 Nənè la ngrɛ̄n Rì gbàngyə̀r yo, sē Zə̄ywə̄ wān sē mgbrɛ̄n gyə̄r me wān sē bə̄ gu, wān ngrɛn gu də̀ nyə dan tə̄ rɛn yə̄ tù gu. 19 Yə̀mē sē rɛn yə̄ Yɔhanan dan bān tɔ̀ kī nə̄ Rì bə̄ mə̄nē bān sē bān gbɔ̀n kə̀ Ləywi bān ru ə Wurisheliman. Sē tu bān Yahuda bān te bə ndu de nə̄ bə ywe kə rì gu nē wān gu sē. 20 Yɔhanan la kà rɛn yə̄ gu lə dan bə njìnjì yo, gu rù kpār də̀ dan bə de, “La sē nggə̄ wān sē Krisəti yo.” 21 Bə kan ri gu de, “Nzɛ̂nmē, wə̄ sē nggwɔ, wə̄ sē Ləya?” Yɔhanan kàn sà bə mān de, “An àn, nggə̄ la sē Ləya yo.” Bə kan ri gu nzɔ̆ de, “Wə̄ sē wān dɔ̀n rɛn Rì sū mə̄nē wān bə car de gu lə nyə̄?” Gu de, “An àn.” 22 Tswēyəmē, bə kan dan gu de, “dan tə̄ nē wān wə̄ sē, yə sē kpaki nə̄ tə̄ ywe kə dan mə̄nē bān te tə̄ ndu rɛn nkinē ətù wə̄. Sē rɛn nggyɛ̆ yə̄ wə̄ lə dan tə̄ ətù nkəywē?” 23 Yɔhanan kàn sà bə mān bə̄ rɛn yə̄ wān dɔ̀n rɛn Rì sū mə̄nē car gyɔ̄ de, “Kwār yə̄ nənè là dɔn rɛn su mə̄nē ə mgbə̀jī de nə̄ mə̄nē kyūn nkəywə̀ zwē jī nyə̄ yə̀ Rì wān sē nggɔn.” 24 Mə̄nē bə bān mə̄nē bān Faresi te bə ndu kan ri gu de, 25 ”Yə də̄ sē ənə̀mē, sē rɛn nggyɛ̆ yə̄ wə̄ là swē mə̄nē bə̀tesə̄màn màn wə̄ də̀gbà sē gu wān sē Krisəti yo, kē Ləya, kē wān dɔ̀n rɛn Rì sū mə̄nē wān bə car de gu lə nyə̄ yo?” 26 Yɔhanan kàn sà bə mān de, “Nggə̄ là swe mə̄nē bə̀tesə̄màn, də̀ nē gyə̄r mē krè ə də̀ntswe gyə̄ wān gyə̄ la tsə̄ nē wān gu sē yo. 27 Sē gu wān lə nyə̄ ə gɔ̄n nggə̄, də̀ nggə̄ la ma wān nggə̄ lə su zəkpə mə̄gu yo, anrɛ̀n nggɔn nggɔn yə̄ mə̄gu mwɔn yə̄ mə̄nggə̀.” 28 Kī mē sē te kūkwār ə gbù Bətani yə̀ sē ə nggà nzān yə̀ nē yə̀ re de Wurdu tswē yə̄ Yɔhanan sə̀ swē mə̄nē bə̀tesə̄màn. 29 Ə mbrɛ̄ yə̄ ywā, Yɔhanan ngrɛ̄n Yɛso tswē sə̀ bàn nzŭ mə̀gu, də̀ sə̀ zwē gu ywē, gu kàn dàn mə̄nē de, “Gyə̄ kyɛn gu mē nyə̄, gu wān sē Və̆nkrù wān Rì wān là ban məme yə̄ mgbəmgbrè mē kūkwār. 30 Wān mē sē gu wān nggə̄ dan de, ‘Ə gɔ̄n nggə̄, nē lə nyə̄ wān mwɔn nggə̄ anrɛ̀n gu sē wān shāmān kūcici nggə̄.’ 31 Nggə̄ tukpə̀ nggə̄ la sə̄ tsə nənè wān gu sē yo. Sē rɛn ywə̄ yə̄ nggə̄ nyə də̀ là swe mə̄nē bə̀tesə̄màn nə̄ mə̄nē bān Sərela man tsə gu.” 32 Yɔhanan kàn dàn nə̀nàn de, “Nggə̄ ngrɛn Gbrīn yə̄ Rì ji ə shū nyə kə̄de və̆nggù də̀ nyə sa ətù gu. 33 Nggə̄ la tsə nē wān gu sē yo, sē Rì wān te nggə̄ ndu de nə̄ nggə̄ nyə swē mə̄nē bə̀tesə̄màn mē, wān dan nggə̄ de, ‘Nənè wān wə̄ də̀ ngrɛ̄n Gbrīn yə̄ Rì də̄ ji nyə sɔ̀n gìgyə̀r bə̄ gu, sē gu wān lə swē mə̄nē bə̀tesə̄màn bə̄ Gbrīn Ntsər.’ 34 Nggə̄ ngrɛn kī mē kūkwār də̀ kre ə gɔ̄n gu de gu sē Vɛ̄n Rì.” 35 Ə mbrɛ̄ yə̄ tăr, Yɔhanan krè bə̄ mə̄nē nə̄mān ywā bān sə̄ zwē gu mān, 36 də̀ ngrɛ̄n Yɛso tswē gə̄gə̄ ywē, tswēyəmē gu kàn dàn bə de, “Gyə̄ kyɛn gu mē nyə̄, gu wān sē Və̆nkrù wān Rì.” 37 Mə̄nē ywā bān sə̄ zwē Yɔhanan bə gwɔ rɛn yəmē də̀ kan sə̄ zwē Yɛso mān. 38 Mkpān yə̄ Yɛso kwɔ̀ beshi kyɛn gɔ̄n də̀ ngrɛn bə tswē zwē gu mān, gu kàn rì bə de, “Sē nə̄nggyɛ̆ gyə̄ là fɔ̀?” Bə kan ri gu de, “Wə̄ là sɔ̀n ə ywə̄, wə̄ wān là tsar mə̄nē kī?” 39 Yɛso kàn dàn bə de, “Gyə̄ nyə̄ tsə tswē yə̄ nggə̄ là sɔn.” Bə kan zwē gu mān də̀ ywe kə tsə tswē yə̄ gu sə̄ sɔ̀n də̀ kan sɔ̄n te ndē bə̄ gu. Mkpān yə̄ bə ywe sə̄ sē mkpān yə̄ nlyɛ̄ yə̄ rìglò. 40 Gyə̄r ənywī mə̄nē ywā bān gwɔ rɛn yə̄ Yɔhanan dan də̀ zwē Yɛso mān re Yanduru zāngyə̆r Siman Bitrusu. 41 Kì yə̀ Yanduru gu nàn kūci, sē gu ywē kə̄ dan Siman Bitrusu de, “Tə̄ ngrɛn gu wān sē Krisəti.” (Bān Heleni là gyɔ gu de Krisəti.) 42 Tswēyəmē, gu gbō Siman Bitrusu nyə̀ bə̄ Yɛso. Yɛso kyɛn Siman də̀ kàn dàn gu de, “Wə̄ sē Siman vɛ̄n Yɔhanan. Nzɛ̂nmē, bə lə gyɔ wə̄ de Bitrusu.” (Bitrusu sē ywan ə nyū bān Heleni.) 43 Ə mbrɛ̄ yə̄ nlyɛ̄, Yɛso tèkə yə̄ gu lə ywē Galili. Gu ngrɛ̄n Filibusu də̀ kàn dàn gu de, “Zwē nggə̄ mān.” 44 Filibusu sē wān ru ə gbù bə Yanduru bə̄ Bitrusu yə̀ re Betsɛda. 45 Gu ywē kə̄ ngrɛ̄n Natalo də̀ kàn dàn gu de, “Tə̄ ngrɛn gu wān Musa car ətù gu ə lə̀tafē yə̀ gu car Bān yə̀ Rì sū mān bə̄ bān dɔ̀n rɛn Rì sū mə̄nē car ətù gu nə̀nàn. Gu sē Yɛso wān Nazəreti vɛ̄n Yusuwu.” 46 Natalo kàn rì gu de, “Nkinē zəzè lə ru ə Nazəreti?” Filibusu kàn dàn gu de, “Nyə kàn beshi mə̄wə̀ ngrɛ̄n gu nkəywē.” 47 Mkpān yə̄ Yɛso ngrɛ̄n Natalo tswē nyə̄ bə̄ gu, Yɛso kàn dàn rɛn ətù gu de, “Gyə̄ kyɛn və̄lɔn wān sē wān Sərela wān njìnjì; və̄lɔn mē lə la gyùr nənè yo.” 48 Tswēyəmē, Natalo kàn rì Yɛso de, “Wə̄ nansɛn də̀ tsə nggə̀?” Yɛso kàn sà gu mān de, “Mkpān yə̄ wə̄ sə sɔ̀n ə tər bwə̀ anrīn Filibusu sə gyɔ wə̄, nggə̄ sə̄ ngrɛn wə̄.” 49 Natalo gwɔ rɛn yəmē də̀ kàn dàn de, “Wān là tsar mə̄nē kī, wə̄ sē Vɛ̄n Rì də̀ sē Cūn nggɔn wān Sərela.” 50 Yɛso kàn dàn gu de, “Anrɛ̀n nggə̄ dan wə̄ de nggə̄ sə̄ ngrɛn wə̄ ə tər bwə̀ yə yə̄ wə̄ kpə tè njìnjì? Wə̄ lə ngrɛ̄n kī nggɔn nggɔn yə̄ mwɔn yəmē.” 51 Yɛso dàn gu nə̀nàn de, “Nggə̄ là dan wə̄ njìnjì de gyə̄ lə ngrɛ̄n mkparū lə bu də̀ mə̀lɛ̀kū yə̀ Rì lə sə̀ ngun ywe də̀ sə̄ ji nyə̀ bə̄ nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì 1 Ə rì yə̀ tăr, bə sə̄ kpān ngə̄ ə Kanan ə mə̀mē yə̀ Galili. Gyə̀ywə̄ Yɛso sə̀ sē mān. 2 Bə sə̄ gyɔ Yɛso bə̄ bān gu cu bə nə̀nàn ə tswē kpān ngə̄ yə. 3 Ə mkpān yə̄ mə̀ yinabi yə̀ mə̄nē sə̄ sə̄ krɛ̀, gyə̀ywə̄ Yɛso nyə̀ bə̄ gu də̀ dàn gu de, “Mə̀ shun yinabi yə̀ bə là sə krɛ.” 4 Yɛso kàn sà gu mān de, “Yā, wə̄ là vūn nggə̄ ngan ə rɛn mē mūn? Mkpān yə̄ mə̄nggə̀ la ma mān mbɛ̄ yo.” 5 Tswēyəmē, gyə̀ywə̄ kàn dàn bān là nan ndu mān de, “Gyə̄ nàn kì yə̀ gu də̀ dan gyə̄ de nə̄ gyə̄ nàn.” 6 Ə tswēywə̄, nkarɛn tānnɛ̀n yə̄ bə nan yə bə̄ mgbantə sə̄ krē mān. Nkarɛn yəmē sē yə̄ bān Yahuda là su mə̀sər yə̀ bə là ngla kpə bə de nə̄ bə man sē ntsər. Nkarɛ̀n gyə̀r me là ban mə̀sər mbu tānnɛ̀n. 7 Yɛso kàn dàn bə de, “Gyə̄ shàn mə̀sər shɛ̄ nkarɛn mē.” Bə kan shān mə̀sər shɛ̄ nkarɛn yə. 8 Tswēyəmē, Yɛso kàn dàn bə de, “Nə̄ gyə̄ tè yə̄ lwè ywē kə̄ nə̄ nē wān sē cūn gān yəmē.” Bə kan nan kə̄de rɛn yə̄ Yɛso dàn bə. 9 Mkpān yə̄ cūn gān yə̄ kpə̄ mə̀sər yə̀ Yɛso kan yə̄ tè mə̀ mē sə̄, gu la tsə̄ tswē yə̄ bə lwe yə̄ ru mān yo. (Mə̄nē bān nan ndu bān shān mə̀sər yəmē tsə tswē yə̄ bə lwe yə̄ ru mān.) Cūn gān yə̄ kàn gyɔ wān bə gbo mbə̄ gri gu mān 10 də̀ kàn dàn gu de, “Mə̄nē kūkwār là lwe mə̀ yə̀ sē zəzè kucici nyə nə̄ mə̄nē, də̀ bə də̄ sə̄ yə̄ ma anrīn, də̀ bə kan sə lwe yə̀ la sē zəzè nggān yo nyə̄, də̀ wə̄ gyɛ̂n kàn rɛn yə̄ mə̄wə̀ sər.” 11 Yə̀mē sē kì yə̀ mə̀ yə̀ kùcī yə̀ Yɛso nàn ə Kanan ə mə̀mē yə̀ Galili. Ə tswēyəmē, mə̄nē bān sə̄ zwē gu mān kan ngrɛ̄n nggɔn nggɔn mə̄gu də̀ kpə̄ te njìnjì bə̄ gu. 12 Mkpān yə̄ kì mē nyə̄ vūngà, Yɛso gìgyə̀r bə̄ gyə̀ywə̄ bə̄ nywɛngyə̀ywə̄ bə̄ bān gu cu bə kan ywe kə sɔ̀n ə Kapana te vē nzɔ̆. 13 Mkpān yə̄ gān yə̀ bān Yahuda yə̀ bə là gyɔ yə̄ de, “Gān yə̀ Rì za mə̄nē mə̄gu sū” sə̀ tè hyuhyur, Yɛso dòglò də̀ ywè ə Wurisheliman. 14 Ə Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì, Yɛso ywē kə ngrɛ̄n mə̄nē bān sə̄ kan ndō bə̄ gbə̄ntan bə̄ ywudə̀ sə̄ rɛ̄ bə̄ bān sə̄ sər kə̄jī. Bə sə̄ nan ndu bə nkan nkān mān. 15 Ə tswēyəmē, Yɛso vu mgbənrīn mə̀r tè mgbəjə̀, də̀ glā bə kūkwār bə̄ ndō bə̄ gbə̄ntan dè Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì. Gu vu kə̄jī yə̄ bān sə̄ sər yə vàr kànkə̀rɛ̄ də̀ tə̀r kī yə̄ bə kan kə̄jī yə sa mān kànkə̀rɛ̄ nə̀nàn. 16 Tswēyəmē, gu kàn dàn bān lwe ywudə̀ nyə sə̄ rɛ̄ de, “Gyə̄ vu kī mē də̀tswē, gyə̄ kàdə kàn kə̄ Tĕ nggə̄ tè do yo.” 17 Mkpān yə̄ kì mē tè, bān gu cu bə kan tekə bə̄ tswē yə̄ bə car ə lə̀tafē yə̀ rɛn Rì de, “Nyɛ̆n yə̀ Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì sē ənywī də̆r gu là tan gu nyər ə də̆r nggānme kə̄de glo.” 18 Tu bān Yahuda kan ri gu de, “Sē kì yə̀ mə̀ yə̀tan yə̀ wə̄ lə nan tsar tə̄, nə̄ tə̄ man tsə de wə̄ sē bə̄ nggɔn nggɔn ətù kì yə̀ wə̄ nan mē?” 19 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nə̄ gyə̄ ngā Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì mē kyɛn kē nggə̄ lə la mɛ̄ yə te vē tàr me yo.” 20 Tu bān Yahuda bə kan dan Yɛso de, “Mə̄nē mɛ kə̄ mē te sɛ sɛ̀-nlyɛ̄ bə̄ sɛ tānnɛ̀n anrīn də̀ sə mɛ̄ yə krɛ, də̀ wə̄ là dan de wə̄ lə mɛ̄ yə te vē tàr me?” 21 Yɛso sə̀ dan rɛn yəmē ətù Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì yə̄ sē mkpɔ̆nkpə̀ mə̀gu. 22 Ə mkpān yə̄ gu kyù də̀ tè vē tàr də̀ tashɛ̀n, bān gu cu bə kan te kə bə̄ rɛn yə̄ gu sə̀ dan bə. Tswēyəmē, bə kpə̄ te njìnjì bə̄ lə̀tafē yə̀ rɛn Rì bə̄ mə̀rɛn yə̀ Yɛso sə̀ dan bə. 23 Ə mkpān yə̄ Yɛso sə̀ sē ə Wurisheliman, mkpān yə̄ gān yə̀ Rì za mə̄nē mə̄gu sū, gān yə̀ mə̄nē bān Yahuda. Ə rì yəmē, mə̄nē nggānme kpə̄ te njìnjì bə̄ gu anrɛ̀n bə ngrɛ̄n kī yə̄ mə̀ nggānme yə̄ gu sə̀ nàn. 24 Yɛso la kpə̄nyɛ̀n bə̄ bə yo, anrɛ̀n gu tsə nkɔ̄n yə̄ mə̄nē mē kūkwār sē. 25 Gu lə la fɔ̀ de nə̄ nənè dan gu rɛn ətù mə̄nē yo, anrɛ̀n gu tsə kī yə̄ sē ə dər yə̄ mə̄nē kūkwār. 1 Və̄lɔn gyə̄r wān Faresi wān re Nikudimu wān sē gyə̄r ənywī bān là lwe mə̄nē bān Yahuda 2 nyə̀ bə̄ Yɛso ə̀ bū də̀ rɛ̀n bə̄ gu də̀ dan gu de, “Wān là tsar mə̄nē kī, tə̄ tsə de wə̄ sē wān là tsar mə̄nē rɛn wān ru bə̄ Rì, də̀ nənè la shāmān wān lə nan kī yə̄ mə̀ kə̄de yə̄ wə̄ là nan mē yo màn Rì də̀gbà sē gìgyə̀r bə̄ gu yo.” 3 Yɛso kàn dàn gu de, “Nggə̄ là dan wə̄ njìnjì de, də̄ ngrin nənè ngrin yə̄ ywā anrīn gu lə sə ngrɛ̄n kī zəze yə̄ Rì là nan.” 4 Nikudimu kàn dàn Yɛso de, “Bə lə nansɛn də̀ ngrin nənè màn gu də̀ cɛ mbɛ̄? Gu lə nyər nywī nɛ̀n gyə̀ywə̄ nə̄ bə man ngrin gu nzɔ̆?” 5 Yɛso kàn sà gu mān de, “Nggə̄ là dan wə̄ njìnjì de, də̄ ngrin nənè ə nkɔ̄n yə̄ mə̀sər bə̄ Gbrīn anrīn gu lə sə ngrɛ̄n kī zəze yə̄ Rì là nan. 6 nēnjì là ngrin nē bə̄ nan kpə̀ kyame də̀ sē Gbrīn Ntsər yə̄ là ngrin nē ə Gbrīn. 7 Nə̄ yə kādə sē kì yə̀ mə̀ bə̄ wə̄ anrɛ̀n nggə̄ dan wə̄ de, ‘Yə sē kpaki nə̄ bə ngrin wə̄ nzɔ̆,’ me yo. 8 Cucu là te ban nggà yə̀ yə là ban, də̀ wə̄ là gwɔ gbm ywə̄ də̀ la tsə̄ tswē yə̄ yə là ru kē tswē yə̄ yə là ywe yo. Yə sē ənə̀mē bə̄ mə̄nē kūkwār bān Gbrīn zəze ngrin bə ngrin yə̄ ywā.” 9 Nikudimu kàn rì Yɛso de, “Kì mē lə nan sɛn də̀ te?” 10 Yɛso kàn sà gu mān de, “Ənywī mə̄nē bān Sərela, wə̄ sē wān tsar mə̄nē wān sē nggɔn də̀ wə̄ la tsə̄ kī mē yo? 11 Nggə̄ là dan wə̄ njìnjì de tə̄ là rɛn ətù kī yə̄ tə̄ tsə, də̀ là kre ə gɔ̄n kī yə̄ tə̄ ngrɛn, də̀ gyə̄ la kpə̄ tè njìnjì yo. 12 Nggə̄ dan wə̄ kī yə̄ là te ə mgbəmgbrè mē də̀ wə̄ la kpə̄ tè njìnjì yo, wə̄ lə nansɛn də̀ kpə̄ te njìnjì màn nggə̄ də̄ dan wə̄ rɛn ətù kī yə̄ là te ə mkparū? 13 Nənè la ngun ywè mkparū gbàngyə̀r yo. Sē nē gyə̄r me wān ru ə mkparū nyə̀, gu wān sē nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì. Gu me wān tsə kī yə̄ sē mān. 14 Kə̄de nkɔ̄n yə̄ Musa zo gwă yə̀ gu nàn yə̄ bə̄ zə̄ də̀ kàn yə̄ kpān ə nggā də̀ zo yə tè ə shū ə mgbə̀jī, yə sē ənə̀mē nə̀nàn bə lə kpān nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì də̀ zo nggə̄ te ə shū. 15 Kì mē lə te ənə̀mē nə̄ nē wān də̀ kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄ man sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ gu lə sɔ̀n be njì. 16 ”Anrɛ̀n Rì là nyɛn mgbəmgbrè nggānme, gu tər zə̄ywə̄ wān sē mgbrɛ̄n gyə̄r me nyə̀ ə mgbəmgbrè mē, də̀tswē wān də̀ kpə̄ tè njìnjì bə̄ gu, lə la kyu yo, gu lə sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ gu lə sɔ̀n be njì. 17 Rì tər zə̄ywə̄ nyə̀ nywī mgbəmgbrè mē, la sē gu de nə̄ gu nyə̄ sùr rɛn ə mgbəmgbrè mē yo, Rì tər gu nyə̀ de nə̄ gu nyə̄ kpə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē cūngwɔn ə məme mə̄bə. 18 Wān də̀ kpə̄ tè njìnjì bə̄ gu, sùr rɛn yə̀ Rì lə la vūn gu yo, də̀ wān də̀gbà kpə̄ tè njìnjì bə̄ gu yo, sùr rɛn yə̀ Rì vun gu mbɛ̄, anrɛ̀n gu la kpə̄ tè njìnjì bə̄ sān yə̄ Vɛ̄n wān sē mgbrɛ̄n gyə̄r me wān sē wān Rì mē yo. 19 Sùr rɛn yə̄ sē ənə̀mē, glo yə̄ là lan su mə̄nē nyə nywī mgbəmgbrè mē, də̀ mə̄nē ka yə də̀ là fɔ de nə̄ bə sē būbū anrɛ̀n kī məme yə̄ bə là nan. 20 Nənè wān là nan məme, là nyɛn glo yə̄ là lan yo, də̀ gu là kpə̄nyɛn nə̄ glo lan tsar gu yo anrɛ̀n məme mə̄gu lə ru ə kpàr bē. 21 Nənè wān là nan zəze, là nyə̄ ə tswē yə̄ là lan nə̄ mə̄nē man ngrɛ̄n de kī yə̄ gu là nan, gu là nan yə ə nkɔ̄n yə̄ Rì.” 22 Ə mkpān yə̄ kì mē nyə̄ vūngà krɛ̀, Yɛso bə̄ bān gu cu bə kan ywe ə mə̀mē Yahudeya. Ə tswēywə̄, bə sɔ̄n tè vē mān də̀ sə̀ swē mə̄nē bə̀tesə̄màn. 23 Yɔhanan nə̀nàn sə̀ swē mə̄nē bə̀tesə̄màn ə Yəno hyuhyur bə̄ Salimu anrɛ̀n ə tswēywə̄, mə̀sər sə̀ sē nggān mān də̀ mə̄nē sə nyə də̀ gu sə̀ swē bə bə̀tesə̄màn. 24 Kī mē te kūkwār anrīn bə sə ywān Yɔhanan te ə jàrō. 25 Mə̄nē nə̄mān ənywī bān sə̄ zwē Yɔhanan sə̄ gāntan bə̄ və̄lɔn gyə̄r wān Yahuda ətù nkɔ̄n yə̄ bə là ngla kpə de nə̄ bə mān sē ntsər. 26 Tswēyəmē, bə nyə bə̄ Yɔhanan də̀ nyə rì gu de, “Wān là tsar mə̄nē kī, və̄lɔn gyə̄r wān sə̀ sē bə̄ wə̄ ə nggà yə̀ nzān yə̀ nē yə̀ Wurdu wān wə̄ là dan rɛn ətù gu mē krè ə sə̄kànmūn də̀ là swē bə bə̀tesə̄màn, də̀ mə̄nē nggānme là sə ywe bə̄ gu de nə̄ gu swē bə bə̀tesə̄màn.” 27 Yɔhanan kàn sà bə mān de, “Nənè lə la kpə̄ nkinē yə̀ Rì la kan nə̄ gu yo. 28 Gyə̄ nə̀nàn tsə de nggə̄ dan de nggə̄ la sē gu wān sē Krisəti yo, sē Rì me wān te nggə̄ ndu kūcici nē gu mē 29 Nē wān bə də̄ gbō mbə̄ ca gu mān, sē gu wān sē tāki mbə̄, kpān ywə̄ wān là krè də̀ là gwɔ gu là te zə̀zè nggānme màn gu də̀ gwɔ kwār yə̄ tāki mbə̄ gu mē. Yə sē ənə̀mē, zə̀zè mə̀nggə̄ shɛ ə mkpān yəmē. 30 Yə sē kpaki nə̄ nggɔn nggɔn yə̄ mə̄gu lə nyə̄ mwɔ̄n yə̄ mə̄nggə̀, də̀ gu lə sə̀ ban cin bə̄ ndu yə̄ mə̄gu mâ mkpān yə̄ nggɔn nggɔn mə̄nggə̀ lə nyə̄ krɛ. 31 ”Gu wān ru ə mkparū nyə̀ mwɔ̄n mə̄nē kūkwār, də̀ gu wān sē ə mgbəmgbrè mē là rɛn ətù kī yə̄ là te ə mgbəmgbrè mē kyame anrɛ̀n gu sē wān ru ə mgbəmgbrè mē. Gu wān ru ə mkparū nyə̀ mwɔn mə̄nē kūkwār. 32 Gu là dan rɛn ətù kī yə̄ gu ngrɛn də̀ gwɔ də̀ mə̄nē la kpə̄ yə te njìnjì yo. 33 Də̀ nənè wān də̀ kpə rɛn mə̄gu tè njìnjì, kpənyɛ̀n de kì yə̀ Rì dan sē njìnjì. 34 Gu wān Rì te ndu, là dan rɛn yə̄ Rì. Sē gu wān Rì nə̄ gu Gbrīn zəze mə̄gu kūkwār. 35 Rì là nyɛn zə̄ywə̄ yə yə̄ gu kan kī kūkwār ngàn gu ə ngwɔ̀n. 36 Wān də̀ kpə̄ tè njìnjì bə̄ Vɛ̄n Rì, lə sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ gu lə sɔ̀n be njì, də̀ wān la kpə̄ tè njìnjì yo, la sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ sɔ̀n be njì yo, anrɛ̀n Rì lə kà gu njì.” 1 Bān Faresi gwɔ de mə̄nē kənànme kan beshi te Yɛso də̀ là ywe de nə̄ gu swē bə bə̀tesə̄màn də̀ mwɔ̄n bān là ywe bə̄ Yɔhanan. ( 2 Yə la sə̄ sē Yɛso wān sə̀ swē mə̄nē bə̀tesə̄màn yo. Yə sə̄ sē bān gu cu bə kya bān sə̄ swē mə̄nē bə̀tesə̄màn.) 3 Ə mkpān yə̄ Yɛso gwɔ nə̀nàn de yə̀mē sē kì yə̀ là te, gu kà mə̀mē yə̀ Yahudeya dɔ̀n də̀ mə̀rtu ywè Galili. 4 Gu glə̀ kū Samariya anrīn də̀ sə ywè Galili. 5 Mkpān yə̄ gu ywē kə̄ sū Sekar, gbù gyə̀r yə̀ sē hyuhyur bə̄ lan yə̄ Yakubu kan nə̄ zə̄ywə̄ wān re Yusuwu ə mə̀mē yə̀ Samariya, 6 Jūjū mə̀sər gyə̄r yə̄ bə là gyɔ yə de, “Jūjū mə̀sər yə̄ Yakubu” sə̄ sē mān. Anrɛ̀n dē sə̄ te Yɛso ə tswē zər, gu tè sɔ̀n mān. Mkpān yəmē rì sə̀ gàn tu. 7 Tswēyəmē, mbə̄ gyə̄r wān Samariya nyə̀ tswē shàn mə̀sər ə jūjū mə̀sər yə də̀ Yɛso kàn dàn mbə̄ gu de, “Mbə̄, te mə̀sər nə̄ nggə̄ kpə̄ sə̄.” 8 Ə mkpān ywə̄, bān gu cu bə sə̄ ywe nywī gbù tswē bə kə̄ rɛ̀ kīrē. 9 Mbə̄ gu kàn rì Yɛso de, “Sē sɛ̆n, wə̄ və̄lɔn wān Yahuda là ri nggə̄ mbə̄ wān Samariya mə̀sər?” (Gu dàn ənə̀mē anrɛ̀n mə̄nē bān Yahuda là nan kī gìgyə̀r bə̄ bān Samariya yo.) 10 Yɛso kàn sà gu mān de, “Màn sē de wə̄ tsə kì zəzè yə̀ Rì lwe nyə̀, də̀ tsə nənè wān là dan wə̄ de, ‘Te mə̀sər nə̄ nggə̀ kpə̄ sə̄,’ wə̄ màn rì gu də̀ gu màn nə̄ wə̄ mə̀sər yə̀ lə nə̄ wə̄ shishɛ̄n.” 11 Mbə̄ gu kàn rì Yɛso de, “Və̄lɔn, wə̄ la sē bə̄ nkinē yə̀ wə̄ lə shàn mə̀sər yo, də̀ jūjū mə̀sər yə rɛ nggānme, wə̄ lə kpə̄ mə̀sər yə̀ sē bə̄ shishɛ̄n mē ə ywə̄? 12 Wə̄ mwɔn tĕ tə̄ Yakubu wān ka jūjū mə̀sər yəmē dɔ̀n tə̀? Gu sə̄ mə̀sər yəmē bə̄ nywɛnywə̄ kūkwār də̀ shàn yə̄ nə̄ kī yə̄ gu là wɔ̀ nə̀nàn.” 13 Yɛso kàn sà gu mān de, “Nənè wān də̀ sə̄ mə̀sər mē, rɛ lə te gu nzɔ̆. 14 Də̀ nənè wān də̀ sə̄ mə̀sər yə̀ nggə̄ lə kan nə̄ gu, rɛ lə la te gu nzɔ̆ yo. Mə̀sər yə̀ nggə̄ lə kan nə̄ gu lə sē ənywī gu də̀ lə sə̀ ru ənywī gu kə̄de tu mblə̄ də̀ yə lə nə̄ gu shishɛ̄n yə̄ gu lə sɔ̀n be njì.” 15 Tswēyəmē, mbə̄ gu kàn dàn Yɛso de, “Və̄lɔn, nə̄ nggə̄ mə̀sər yə̄, nə̄ rɛ man kādə te nggə̄ nzɔ̆ yo də̀ nggə̄ man kàdə nyə sə̄kànmē de nggə̄ lə nyə̄ shàn mə̀sər ə jūjū mə̀sər mē nzɔ̆ yo.” 16 Yɛso kàn dàn gu de, “Ywe kə̄ gyɔ lɔnywē nə̄ gyə̄ mān nyə̀ gìgyə̀r.” 17 Mbə̄ gu kàn dàn Yɛso de, “Nggə̄ la te lə̄lɔn yo.” Yɛso kàn dàn gu de, “Wə̄ dan ma mān tsō de wə̄ la tè lə̄lɔn yo. 18 Njìnjì ywə̄ sē de, və̄lɔn wān wə̄ sē bə̄ gu nzɛ̂nmē la sē lɔnywē yo, wə̄ te lə̄lɔn tun. Rɛn yə̄ wə̄ dan sē njìnjì.” 19 Mkpān yə̄ Yɛso dàn rɛn yəmē krɛ̀, mbə̄ gu kàn dàn gu de, “Nggə̄ là ngrɛn kə̄de wə̄ sē wān dɔ̀n rɛn Rì sū mə̄nē. 20 Təte tə̄ bān Samariya là bɛ Rì ətù gbù mē, də̀ gyə̄ mə̄nē bān Yahuda là dan de sē ə Wurisheliman kyame yə̄ mə̄nē lə bɛ̀ Rì mān.” 21 Yɛso kàn dàn gu de, “Mbə̄, kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄, mkpān là nyə yə̄ gyə̄ lə la bɛ̀ Rì ətù gbù mē kē ə Wurisheliman nzɔ̆ yo. 22 Gyə̄ là zwē Rì də̀ la tsə gu yo, də̀ tə̄ kya gyɛ̂n tsə gu də̀ là zwe gu mān, anrɛ̀n nkɔ̄n yə̄ Rì là kpə̄ mə̄nē cūngwɔn ru bə̄ mə̄nē bān Yahuda. 23 Mkpān là nyə yə̄ Gbrīn lə nə̄ mə̄nē bān là bɛ Rì bɛ̄ gu ə nkɔ̄n yə̄ sē njìnjì. Nə̄ gyə̄ tsə de mkpān yəmē nyə mbɛ̄, anrɛ̀n sē mə̄nē kə̄de bə mē bān Rì là fɔ̀ de nə̄ bə bɛ̄ gu. 24 Rì sē Gbrīn, bān là bɛ gu, yə sē kpaki nə̄ bə bɛ̄ gu bə̄ Gbrīn mə̄gu ə dər bə də̀ man nan gu bɛ̄ njìnjì.” 25 Mbə̄ gu kàn dàn Yɛso de, “Nggə̄ tsə de wān lə kpə̄ mə̄nē cūngwɔn (wān bə là gyɔ gu de Krisəti) lə nyə̄, gu də̀ nyə̀, gu lə dan tə̄ ətù kī yəmē kūkwār.” 26 Tswēyəmē, Yɛso kàn dàn gu de, “Nggə̄ wān là rɛn bə̄ wə̄ mē, nggə̄ sē gu.” 27 Mkpān yə̄ Yɛso sə̀ rɛ̀n bə̄ mbə̄ gu, mə̄nē bān gu cu bə bān ywē tswē rɛ̀ kīrē mē mərtu nyə ə tswēywə̄. Bə nyə ngrɛ̄n Yɛso tswē rɛn bə̄ mbə̄ gu də̀ sə̄ mə̄ nggānme, də̀ nənè gyə̄r ənywī bə la rì mbə̄ gu mē kē Yɛso rɛn nkinē yo. 28 Tswēyəmē, mbə̄ gu kà mbŭ yə̀ gu lwè nyə̀ ə tswē shàn mə̀sər mē dɔ̀n mān də̀ kulwe ywè nywī gbù ywē kə̄ dan mə̄nē de, 29 ”Gyə̄ nyə̄ kyɛn və̄lɔn gyə̄r wān dan nggə̄ kī yə̄ nggə̄ nan mē kūkwār. Wān mē lə sē gu wān sē Krisəti mūn njwɛ̄n?” 30 Mə̄nē bə kan dɔ̄ru ənywī gbù də̀ sə̄ kulwe ban nzŭ tswē Yɛso sə̀ krè mān. 31 Mkpān yə̄ kì mē sə̀ tè, bān gu cu bə kan sə̄ bər gu de, “Wān là tsar mə̄nē kī, ywē kə̄ rè kīrē.” 32 Yɛso kà dàn bə de, “Nggə̄ sē bə̄ kīrē yə̄ nggə̄ lə rē yə̄ gyə̄ la tsə̄ yə yo.” 33 Bān gu cu bə kan sə̄ ri nkəywə̀ de, “Nənè lwe kīrē cà gu mān?” 34 Yɛso kàn dàn bə de, “Kīrē yə̄ mə̄nggə̀ sē yə̄ nggə̄ lə nan ndu yə̄ gu wān te nggə̄ ndu də̀ mān nan yə krɛ. 35 Nggə̄ de gyə̄ là dan de yə kədè hwə̆ nlyɛ̄ mənān yə̄ bə lə fā kī məkē? Nggə̄ là dan gyə̄ de nə̄ gyə̄ nàn mə̀lān gyə̄ kyɛn bə̄ beshi gyə̄, gyə̄ lə ngrɛ̄n de kīrē gbre ma yə̄ bə lə fā nzɛ̂nmē nàn. 36 Də̀ nzɛ̂nmē, wān là fā, là kpə̄ ryă ngwɔn ndu mə̄gu, də̀ gu là kyūn yə zwè shishɛ̄n yə̄ nē lə sɔ̀n be bə̄ yə njì, də̀ wān sɔn yə bə̄ wān là fā yə, bə lə te zə̀zè gìgyə̀r. 37 Kə̄de rɛn yə̄ bə là dan sē njìnjì de, ‘Nē gyə̄r nan ndu yə̄ sɔn be kī də̀ nē gyə̄r nkan nyə nàn ndu yə̄ fā yə.’ 38 Nggə̄ te gyə̄ ndu de nə̄ gyə̄ ywē kə̄ fā kī yə̄ la sē gyə̄ bān nan ndu mān yo. Mə̄nē nə̄mān nan ndu mān də̀ gyə̄ ywe sə̀ fā kī yə̄ bə dɔ.” 39 Mə̄nē bān Samariya nggānme bān gbù yə̄ kpə̄ te njìnjì anrɛ̀n rɛn yə̄ mbə̄ gu dan bə de, “Gu dan nggə̄ kī yə̄ nggə̄ nan mē kūkwār.” 40 Mkpān yə̄ mə̄nē bān Samariya bə nyə bə̄ gu, bə dan gu de nə̄ gu sɔ̀n bə̄ bə də̀ gu kpənyɛ̀n də̀ tè vē ywā bə̄ bə. 41 Mə̄nē nggānme nzɔ̆ kpə̄ te njìnjì anrɛ̀n rɛn yə̄ gu là dan. 42 Tswēyəmē, bə nyə sə̄ dan mbə̄ gu de, “La sē tə̄ kpə te njìnjì anrɛ̀n rɛn yə̄ wə̄ dan tə̄ kyame yo. Tə̄ kpə te njìnjì anrɛ̀n tə̄ nə̀nàn gwɔ gu, də̀ tə̄ tsə de sē gu wān lə kpə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē cūngwɔn.” 43 Mkpān yə̄ Yɛso tè vē ywā mān, gu dòglò də̀ ywè ə Galili. ( 44 Yɛso sə̀ dan kə gyə̄r de wān dɔ̀n rɛn Rì sū mə̄nē, ə gbù mə̀gu, bə la ngrɛn gu bə̄ nggɔn nggɔn mān yo.) 45 Yə sē ənə̀mē, ə mkpān yə̄ gu ywè Galili, mə̄nē bān Galili kpə̄ gu bə̄ ngwɔn ywā anrɛ̀n bə ngrɛ̄n kī yə̄ mə̀ yə̄ gu sə̀ nàn ə Wurisheliman ə mkpān yə̄ bə sə̄ nan gān mān. Bə nə̀nàn sə̄ sē ə tswē gān yə̄. 46 Tswēyəmē, Yɛso dòglò glə̀ kū Kanan ə mə̀mē yə̀ Galili nzɔ̆, tswē yə̄ gu kàn mə̀sər tè mə̀ shŭn yinabi kə gyə̄r. Ə Kapana, vɛ̄n gyə̄r wān tèywə̄ sē nggɔn ə kə̀ cūn sə̀ lə̄. 47 Ə mkpān yə̄ nggɔn gu gwɔ de Yɛso ru ə mə̀mē yə̀ Yahudeya nyə̀ Galili, gu ywē kə̄ bər Yɛso de nə̄ gu nàn zə̄ywə̄ tè zəze anrɛ̀n zə̄ywə̄ sə̀ tər kyū. 48 Yɛso kàn dàn gu de, “Gyə̄ də̀ là ngrɛ̄n kī yə̄ mə̀ yə̄ sē nggɔn nggɔn anrīn gyə̄ là kpə̄ te njìnjì bə̄ nggə̄.” 49 Nggɔn gu kàn dàn Yɛso de, “Nggɔn, nyə gūgwɔ̄ kədè rɛn yə̄ vɛ̄n nggə̄ lə kyū.” 50 Yɛso kàn dàn gu de, “Ywē, nkəywē kə̄ zə̄ywē lə te zəze, gu lə la kyu yo.” Və̄lɔn gu kpə̄ tè njìnjì bə̄ rɛn yə̄ Yɛso dàn gu də̀ ywē kə̄. 51 Mkpān yə̄ gu sə̀ ywè kə̄, mə̄nē bān là nan ndu ə kə̀ gu nyə ma gu ə nkɔ̀n də̀ dan gu de, “Zə̄ywē te zəze də̀ shāmān shishɛ̄n.” 52 Gu kàn rì bə mkpān yə̄ vɛ̄n gu mē te zəze. Bə kan dan gu de, “Lələ yə kā gu dɔn nānrɛ̄n ə mkpān yə̄ gyə̄r yə̄ rìrì.” 53 Tswēyəmē, və̄lɔn gu kàn tsə̄ de mkpān yə nyə gìgyə̀r me bə̄ mkpān yə̄ Yɛso dàn gu de, “Zə̄ywē lə te zəze.” Və̄lɔn gu bə̄ bān kə̀ gu kūkwār kan kpə̄ Yɛso te njìnjì. 54 Yə̀mē sē kì yə̀ mə̀ yə̀ kə ywā yə̀ Yɛso nan ə Galili ə mkpān yə̄ gu rù ə mə̀mē yə̀ Yahudeya nyə̀ mān. 1 Mkpān yə̄ kì mē nyə̄ vūngà, mə̄nē bān Yahuda sə̄ nan gān mə̀bə ə Wurisheliman də̀ Yɛso ywè mān. 2 Mkpəryùn mə̀sər gyə̄r sə̄ sē hyuhyur bə̄ nkɔ̀n yə̀ bə là nyər ywe nywī gbù Wurisheliman. Sān yə̄ nkɔ̀n yəmē re de, Nkɔ̀n yə̀ Gbə̄ntan, də̀ bə là gyɔ tswē mə̀sər yəmē de Betsɛda. Bə te bə̄bə̀r tun gɔ̄n və̆mkpəryùn mə̀sər yəmē. 3 Yə sē ə tswēywə̄ yə̄ mə̄nē nggānme bān la sə̄ sē zəze yo, bān ku wɔ̄, bə̄ bān ku nzu, bə̄ bān lələ ngwur bə sū sə̄ sɔ̄n mān. ( 4 Bə là sə sɔn ji mkpān yə̄ mə̀lɛkā yə̀ Rì lə nyə̄ cū mə̀sər yə̄ də̀ wān də̀ kūcici nyər yə̄, də̀ lələ yə̄ nē gu mūn māgba sē sɛ̆n, gu lə te zəze.) 5 Və̄lɔn gyə̄r wān lələ vun gu te sɛ sɛ̀-tàr bə̄ tāndà sə̀ sē mān. 6 Mkpān yə̄ Yɛso nyə̄ ngrɛ̄n və̄lɔn gu, gu tsə̄ de və̄lɔn gu te ndē ə tswē kùr mān. Yɛso kàn rì gu de, “Wə̄ là fɔ̀ wə̄ te zəze?” 7 Wān lələ gu kàn dàn Yɛso de, “Nggɔn, nggə̄ la te nənè wān lə ban nggə̄ gyɔ̄ ə mə̀sər mē ə mkpān yə̄ bə də̄ là nyə sə cū yə̄ yo, də̀ mkpān nggə̄ də̄ là ywe tswē kə̄ nyər mān, mə̄nē nə̄mān là nyə nyər mān kūcici nggə̄.” 8 Tswēyəmē, Yɛso kàn dàn gu de, “Doglò, ban kìkùr mə̀wə̄ də̀ man zər.” 9 Mān tsūtswēywə̄, və̄lɔn gu kàn tè zəze də̀ dōglò zər. Mbrɛ̄ yə̄ kì mē tè sə̀ sē mbrɛ̄ yə̄ sɔ̀n sù mə̄nē bān Yahuda. 10 Tu mə̄nē bān Yahuda ngrɛ̄n və̄lɔn gu tswē zər də̀ kan dan gu de, “Nrìnrīnmē sē mbrɛ̄ yə̄ sɔ̀n sù, Bān mə̀tə̄ la kpənyɛ̀n nə̄ wə̄ lwè kìkùr mə̀wə̄ yo.” 11 Və̄lɔn gu kàn sà bə mān de, “Və̄lɔn wān nə̄ nggə̄ te zəze dan nggə̄ de, ‘Ban kìkùr mə̀wə̄ də̀ man zər.’ “ 12 Bə kan ri gu de, “Sē və̄lɔn tan wān dan wə̄ de, ‘Ban kìkùr mə̀wə̄ də̀ man zər?’ “ 13 Və̄lɔn gu la tsə̄ nənè wān nàn gu tè zəze nzɔ̆ yo, anrɛ̀n mə̄nē sə̄ sē nggānme də̀ Yɛso sə̀ kwɔ̀ bàn nggà nə̄mān nkan ənywī gbə̀jùn mə̄nē bān sə̄ krē mān. 14 Ndē te tsɛ̂ me, Yɛso kàn ngrɛ̄n və̄lɔn gu ə Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì də̀ kàn dàn gu de, “Kyɛn, nzɛ̂nmē wə̄ te zəze, kàdə nàn məme nzɔ̆ yo, wə̄ də̀ nàn məme, nkinē məmè lə vūn wə̄ mwɔ̄n ənə̀mē.” 15 Mkpān yə̄ Yɛso dàn gu rɛn yəmē krɛ̀, gu kàn ywē kə̄ dan tu bān Yahuda de sē Yɛso wān nan gu te zəze. 16 Anrɛ̀n Yɛso sə̀ nàn kì yəmē bə̄ kī nə̄mān ə mbrɛ̄ yə̄ sɔ̀n sù, tu bān Yahuda kan sə̄ gbīn rɛn bə̄ Yɛso. 17 Yɛso kàn dàn bə de, “Tĕ nggə̄ là sə̀ nan ndu zwē mbrɛ̄ mē kūkwār də̀ nggə̄ là sə̄ nan yə nə̀nàn.” 18 Anrɛ̀n Yɛso dàn de Rì sē Tèywə̄, nggɔn nggɔn bān Yahuda dōglo sə̄ fɔ̄ nkɔ̄n yə̄ bə lə ngun gu. La sē anrɛ̀n gu za bān yə̀ mbrɛ̄ yə̄ sɔ̀n sù kyame yo; bə la kpə̄nyɛn anrɛ̀n gu kan nkəywə̄ tè gìgyə̀r bə̄ Rì yo. 19 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nggə̄ là dan gyə̄ njìnjì de Vɛ̄n lə la nan nkinē ə ngrɛ̄n mə̀gu mē yo, gu lə nan kì yə̀ Tĕ gu là nan. Kì yə̀ Tĕ gu də̀ là nan, sē yə̄ yə̀ gu lə nan nə̀nàn. 20 Tĕ là nyɛn zə̄ywə̄ yə yə̄ gu tsar gu kī yə̄ gu là nan kūkwār. Gu lə tsar gu kī yə̄ mwɔn yəmē də̀ gu lə nan yə də̀ gyə̄ lə sə̀ mə̀ ətù ywə̄. 21 Kə̄de nkɔ̄n yə̄ Tĕ là zo mə̄nē bān tsu də̀ là nə̄ bə shishɛ̄n, ə nkɔ̄n yəmē, zə̄ywə̄ lə nə̄ mə̄nē bān də̆r gu ban shishɛ̄n nə̀nàn. 22 Kì yə̀ shāmān nzɔ̆ sē de, Tĕ nggə̄ là sùr mə̄nē bān là nan məme rɛn yo, gu kan sùr rɛn yə̀ tù bə tè nggə̄ zə̄ywə̄ ə ngwɔ̀n. 23 Gu nan ənə̀mē nə̄ mə̄nē man nə̄ zə̄ywə̄ nggɔn nggɔn kə̄de yə̄ bə là nə gu. Nē wān də̀ là nə̄ zə̄ywə̄ nggɔn nggɔn yo, yə sē Tĕ gu wān te gu ndu wān nē gu mē là nə̄ gu nggɔn nggɔn yo. 24 Nggə̄ là dan gyə̄ njìnjì de nē wān də̀ gwɔ rɛn mə̄nggə̀, də̀ kpə̄ yə tè njìnjì bə̄ gu wān te nggə̄ ndu, lə sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ gu lə sɔ̀n be də̀ sùr rɛn lə la shāmān ətù gu yo, anrɛ̀n gu ka nkɔ̀n yə̀ kyū dɔ̀n də̀ nyə ə nkɔ̀n yə̀ là nə̄ mə̄nē shishɛ̄n. 25 Nggə̄ là dan gyə̄ njìnjì de mkpān là nyə, də̀ yə nyə mbɛ̄ yə̄ bān sē kɔ̆n ywə̄ ə rɛn yə̄ Rì lə gwɔ kwār rɛn yə̄ Vɛ̄n Rì də̀ bān də̄ gwɔ yə, bə lə sē bə̄ shishɛ̄n. 26 Kə̄de nkɔ̄n yə̄ Tĕ nggə̄ sē tswē yə̄ shishɛ̄n là ru mān, yə sē ənə̀mē nə̀nàn gu kan nggə̄ zə̄ywə̄ tè wān lə nə̄ mə̄nē shishɛ̄n. 27 Gu nə̄ nggə̄ nggɔn nggɔn nə̀nàn yə̄ nggə̄ lə sùr mə̄nē rɛn anrɛ̀n nggə̄ sē Vɛ̄n Nēnjì. 28 Nə̄ gyə̄ kàdə sə̀ mə̀ bə̄ mə̀rɛn mē yo. Mkpān là nyə yə̄ mə̄nē bān kur ə mə̀brɛ̄ kūkwār lə gwɔ kwār yə̄ mə̄nggə̀. 29 Bə lə gwɔ yə də̀ dōglo. Bān nan zəze lə dōglo də̀ sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ bə lə sɔ̀n be. Bān nan məme lə dōglo də̀ bə lə sùr bə rɛn.” 30 Yɛso kūci tswē rɛn də̀ dàn nə̀nàn de, “Nkinē la shāmān yə̀ nggə̄ lə nan yə ə ngrɛ̄n mə̀nggə̄ me yo. Sùr rɛn mə̀nggə̄ sē rɛn yə̄ Rì là dan nggə̄. Yə sē ənə̀mē, sùr rɛn mə̀nggə̄ sē zwē tsotso anrɛ̀n yə̄ sē ə nkɔ̄n yə̄ Rì wān te nggə̄ ndu, yə la sē ə nkɔ̄n yə̄ də̆r nggə̄ ban kyame yo. 31 Nggə̄ də̄ dan rɛn ətù nkəmùn, mə̄nē lə la kpə̄nyɛn bə̄ yə yo. 32 Nənè gyə̄r shāmān wān là dan rɛn ətù nggə̄ də̀ nggə̄ tsə de rɛn yə̄ gu là dan ətù nggə̄ sē njìnjì. 33 Gyə̄ tər mə̄nē bān gyə̄ là te bə ndu ywē bə̄ Yɔhanan də̀ rɛn yə̄ gu dan bə ətù nggə̄ sē njìnjì. 34 Rɛn yə̄ nggə̄ là fɔ de nə̄ mə̄nē dan ətù nggə̄ la sē yə̄ nēnjì yo. Nggə̄ là dan rɛn ətù rɛn yə̄ Yɔhanan dan ətù nggə̄ nə̄ gyə̄ man jun sùr rɛn yə̀ Rì. 35 Rɛn yə̄ Yɔhanan dan gyə̄ sə̄ sē kə̄de bə̀telà yə̀ là lan tsar gyə̄ də̀ gyə̄ kpənyɛ̀n də̀ nyər bə̄ gu ə mkpān tsɛ̂ me. 36 Kī yə̄ nggə̄ là nan mwɔn rɛn yə̄ Yɔhanan dan ətù nggə̄ anrɛ̀n ndu yə̄ Rì dan de nə̄ nggə̄ nàn də̀ man nàn yə krɛ̀, là tsar de sē Rì wān te nggə̄ ndu. 37 Rì gu wān te nggə̄ ndu tukpə̀ gu dan rɛn ətù nggə̄. Gyə̄ la gwɔ kwār yə̄ mə̄gu gbàngyə̀r yo, də̀ gyə̄ la tsə̄ sē yə̀ gu sē yo. 38 Rɛn mə̄gu nə̀nàn la sē ənywī dər gyə̄ yo, anrɛ̀n gyə̄ la kpə̄ tè njìnjì bə̄ nē wān gu te ndu nyə̀ yo. 39 Gyə̄ là blā lə̀tafē yə̀ rɛn Rì də̀ là kyɛn de sē mān yə̄ gyə̄ lə kpə̄ shishɛ̄n yə̄ gyə̄ lə sɔ̀n be. Lə̀tafē yə̀ rɛn Rì yə̀ gyə̄ là blā mē, yə dan rɛn ətù nggə̄ 40 də̀ gyə̄ là kà rɛn yə̄ gyə̄ lə nyə̄ bə̄ nggə̄ man kpə̄ shishɛ̄n yə̄ sɔ̀n be njìnjì yəmē. 41 Nggə̄ là fɔ de nə̄ mə̄nē bɛ̄ nggə̄ yo. 42 Nggə̄ tsə gyə̄, nggə̄ tsə nə̀nàn de gyə̄ là nyɛn Rì yo. 43 Rì te nggə̄ ndu nyə̀, də̀ gyə̄ la kpənyɛ̀n bə̄ nggə̄ yo. Màn sē nənè gyə̄r nkan wān nyə bə̄ gyə̄ də̀ là dan gyə̄ rɛn ətù nkəywə̄, gyə̄ màn kpənyɛ̀n bə̄ gu də̀ zwē nkɔ̄n yə̄ mə̄gu. 44 Gyə̄ là fɔ̀ nkɔ̄n yə̄ gyə̄ lə nan kī yə̄ lə sē zəze ə nggà bēshi Rì wān sē gyə̄r me yo, də̀ là fɔ̀ nkɔ̄n yə̄ gyə̄ lə sə̀ nan kī yə̄ lə sù gyə̄ dər kyame. Gyə̄ lə nansɛn də̀ kpə̄ te njìnjì? 45 Yə sē ənə̀mē, gyə̄ kàdə kyɛn de nggə̄ lə nə̄ gyə̄ məme ə nggà bēshi Tĕ nggə̄ yo. Sē Musa wān lə tsar gyə̄ məme mə̄gyə̀ anrɛ̀n sē gu wān gyə̄ kan dər gyə̄ sà bə̄ gu. 46 Màn sē de gyə̄ kpə tè njìnjì bə̄ Musa, gyə̄ màn kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄ nə̀nàn anrɛ̀n gu car rɛn ətù nggə̄. 47 Gyə̄ la kpə̄ te njìnjì bə̄ kì yə̀ Musa car yo, gyə̄ lə nansɛn də̀ kpə̄ te njìnjì bə̄ nggə̄?” 1 Mkpān yə̄ kì mē nyə̄ vūngà, Yɛso dòglò də̀ ro ywè ngga yə̄ ywā yə̄ nē yə̀ Galili. (Là gyɔ nē yə nə̀nàn de nē yə̀ Tibiriya.) 2 Mə̄nē nggānme sə̄ zwē gu mān anrɛ̀n bə ngrɛn kī yə̄ mə̀ yə̄ gu là nan ətù mə̄nē bān la sē zəze yo. 3 Tswēyəmē, Yɛso kàn ngun ywè tu gbù gìgyə̀r bə̄ bān gu cu bə də̀ bə ywe kə tè sɔ̄n mān. 4 Ə mkpān yə mē, gān yə̀ mə̄nē bān Yahuda yə̀ Rì Zà bə sū sə̀ tè hyuhyur. 5 Mkpān yə̄ bə sə̄ sɔ̄n mān, Yɛso zo tu gu də̀ ngrɛ̄n mə̄nē nggānme bān là nyə bə̄ gu. Tswēyəmē, gu kàn rì Filibusu de, “Sē ə ywə̄ yə̄ tə̄ lə ywē kə rɛ̀ kīrē yə̄ lə ma mə̄nē mē rē?” 6 Yɛso rì Filibusu rɛn yəmē anrɛ̀n sē gu sə̀ ma Filibusu kyɛn. Gu sə̀ tsə̄ kì yə̀ gu lə nan mə̄nē bə. 7 Filibusu kàn sà gu mān de, “Tə̄ māgba rɛ̄ kīrē yə̄ kə̄jī dinari gigi-ywā, yə lə la ma mə̄nē mē rē yo.” 8 Tswēyəmē, gyə̄r ənywī bān Yɛso cu bə wān re Yanduru zāngyə̆r Siman Bitrusu kàn dàn Yɛso de, 9 ”Fəvɛ̀n gyə̄r ənywī mə̄nē mē lwe fùfùkì yə̀ tan tun bə̄ mgbəryàn ywā. Kī yəmē lə ma mə̄nē bə mē rē?” 10 Yɛso kàn dàn bə de, “Gyə̄ dan bə de nə̄ bə te sɔ̄n.” Gəga sə̄ shāmān nggānme ə tswē ywə̄ də̀ mə̄nē bə kan te sɔ̄n ətù ywə̄. Ənywī gbə̀jùn mə̄nē bə, lə̄lɔn kyame sə̄ sē nà-tun. 11 Yɛso kàn kpə̄ fùfùkì yə̀ tan bə̄ mgbəryàn yəmē də̀ nyər Rì də̀ kàn nə̄ bə de nə̄ bə kpə̄ gə̄ mə̄nē bə. Mə̄nē bə kpə̄ fùfùkì bə̄ mgbəryàn yəmē tan də̀ wū də̀ kā nkyɛn ywə̄ dɔn. 12 Mkpān yə̄ Yɛso tsə̄ de bə tan fùfùkì bə̄ mgbəryàn yə wū də̀ kā nkyɛn ywə̄ dɔn, gu dàn bān gu cu bə de, “Nə̄ gyə̄ kyūn nkyɛn ywə̄ yə̄ bə tan dē nə̄ yə man kàdə te məme fà yo.” 13 Tswēyəmē, bān gu cu bə dōglo kyūn nkyɛn fùfùkì tun bə̄ mgbəryàn ywā yə̄ bə tan dē nkyɛn də̀ yə shɛ̄ san tsɔ. 14 Mkpān yə̄ mə̄nē ngrɛ̄n kì yə̀ mə̀ yə̀ gu nàn mē, bə kan sə̄ dan de, “Njìnjì, wān mē sē wān dɔ̀n rɛn Rì wān bə car de gu lə nyə̄ ə mgbəmgbrè mē.” 15 Yɛso wān sə̀ tsə̄ mbɛ̄ de mə̄nē bə là nyə tswē vūn gu bə̄ mgbrêmgbrē də̀ man kan gu te cūn, gu kàn dɔ̀rù ənywī mə̄nē bə də̀ ngun ywè tu gbù nkəywə̄. 16 Rìglò nyə̄ tè, bān Yɛso cu bə kan dōglo də̀ ywe ə nē. 17 Bə ywe kə̄ nyər gbm̄ yə̄ bə lə ro ngga ywe Kapana. Bū nyə̄ tè bə, də̀ Yɛso la nyə̀ bə̄ bə mbɛ̄ yo. 18 Bə sē ənywī zər, də̀ mə̀sər yə̀ nē yə sə̀ gyàn anrɛ̀n cucu yə̄ tswe nggānme sə̄ te. 19 Mkpān yə̄ bə zər ma kə̄de mɛl tar ywe kə sū kə̄de mɛl nlyɛ̄, bə ngrɛ̄n Yɛso tswē zər ətù mə̀sər də̀ sə̀ nyə̀ bə̄ bə, mpūr kan te bə. 20 Yɛso kàn dàn bə de, “Sē nggə̄, nə̄ gyə̄ kàdə tè mpūr yo.” 21 Tswēyəmē, bə kan kpə̄nyɛn nə̄ Yɛso nyər nywī gbm̄ yə gìgyə̀r bə̄ bə. Mkpān yə̄ Yɛso nyər nywī gbm̄ yəmē, bə kan ngrɛ̄n de bə su tswē yə̄ bə là ywe gūgwɔ̄ me. 22 Ə mbrɛ̄ yə̄ ywā, mə̄nē bān dē ə kətɔ̄n nē ə nggà yə̄ Yɛso sə̀ krè mān bə̄ bān gu cu bə, tsə de gbm̄ yə̄ sə̄ krē mān sə̄ sē gyə̄r me də̀ mkpān yə̄ bān Yɛso cu bə nyər gbm̄ yə də̀ ywe, Yɛso la sə̀ nyər gbm̄ yə gìgyə̀r bə̄ bə yo. 23 Gbm̄gbm̀ nə̄mān yə̀ sə̀ rù ə Tibiriya sə̀ nyə̀ ə nggà yə̀ mə̄nē bə sə̄ krē. Tswē yə̄ bə sə̄ krē mān sē tswē yə̄ Yɛso bàn fùfùkì də̀ nyər Rì də̀ kàn yə nə̄ bə mē. 24 Mkpān yə̄ mə̄nē bə nyə tsə̄ de Yɛso bə̄ bān gu cu bə la sə̄ sē gìgyə̀r bə̄ bə yo, bə nyər gbm̄gbm̀ yə də̀ ywe Kapana tswē fɔ̀ Yɛso. 25 Bə ywe də̀ kə ngrɛ̄n Yɛso ə nggà nə̄mān ə kətɔ̄n nē də̀ kan sə̄ ri gu de, “Wə̄ wān là tsar mə̄nē kī, sē mbɛ̄tan yə̄ wə̄ nyə ə sə̄kànmē?” 26 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nggə̄ lə dan gyə̄ njìnjì de gyə̄ là fɔ̀ nggə̄ anrɛ̀n fùfùkì yə̀ gyə̄ sə̀ tàn wù, la sē de gyə̄ là fɔ̀ nggə̄ anrɛ̀n kī yə̄ mə̀ yə̄ gyə̄ là ngrɛ̄n nggə̄ ə tswē nan yə yo. 27 Nə̄ gyə̄ kàdə nàn ndu anrɛ̀n gyə̄ là fɔ̀ kīrē yə̄ lə te məme kyame yo. Nə̄ gyə̄ nàn ndu yə̄ gyə̄ lə fɔ̀ kīrē yə̄ lə nə̄ gyə̄ shishɛ̄n yə̄ gyə̄ lə sɔ̀n be. Shishɛ̄n yəmē, sē nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì wān lə nə̄ gyə̄ yə. Sē nggə̄ wān Rì tsar ə kpàr bē de gu kpənyɛ̀n bə̄ nggə̄.” 28 Tswēyəmē, bə kan ri Yɛso de, “Sē ndu nggyɛ̆ Rì là fɔ̀ de nə̄ tə̄ nan?” 29 Yɛso kàn sà bə mān de, “Ndu yə̄ Rì là fɔ̀ de nə̄ gyə̄ nàn sē yə̄ gyə̄ lə kpə̄ te njìnjì bə̄ nggə̄ wān gu te ndu.” 30 Bə kan ri gu de, “Sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ mə̀ yə̀ wə̄ lə nan tsar tə̄ nə̄ tə̄ man ngrɛ̄n də̀ man kpə̄ te njìnjì bə̄ wə̀? Sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ wə̄ lə nan? 31 Təte tə̄ bān sə̀sɛ̀ re kīrē gyə̄r yə̄ bə là gyɔ yə de manan, ə mkpān yə̄ bə sə̄ zər ə mgbə̀jī. Kə̄de rɛn yə̄ bə car gyɔ̄ ə lə̀tafē yə̀ rɛn Rì de, ‘Gu nə̄ kīrē ji ə mkparū nyə bə̄ bə də̀ bə vu yə re.’ “ 32 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nggə̄ là dan gyə̄ njìnjì de la sə̀ sē Musa wān nə̄ kīrē yə ji ə mkparū nyə yo. Sē Tĕ nggə̄ wān sə̀ nə̄ bə kīrē yəmūn, sē gu wān là nə̄ gyə̄ kīrē nzɛ̂nmē yə̄ njìnjì yə̄ ji ə mkparū nyə. 33 Kīrē yə̄ Rì yə̄ là ru ə mkparū nyə, sē gu wān ru ə mkparū nyə̀ də̀ là nə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē shishɛ̄n.” 34 Tswēyəmē, bə kan dan Yɛso de, “Nggɔn, nə̄ tə̄ kīrē yəmē ə mkpān mē kūkwār.” 35 Yɛso kàn sà bə mān de, “Sē nggə̄ wān sē kīrē yə̄ sē bə̄ shishɛ̄n. Nē wān də̀ rè kīrē yəmē, gu lə la kū mfə nzɔ̆ yo, də̀ gu də̀ kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄, rɛ lə la te gu nzɔ̆ yo. 36 Nggə̄ là dan gyə̄ de gyə̄ ngrɛn nggə̄ mbɛ̄ də̀ là kà rɛn yə̄ gyə̄ lə kpə̄ te njìnjì bə̄ nggə̄. 37 Mə̄nē kūkwār bān Tĕ nggə̄ kan tè nggə̄ ə ngwɔ̀n lə glə ngwɔn nggə̄ kūkwār, də̀ nənè wān də̀ nyə̀ bə̄ nggə̄, nggə̄ lə la kà gu yo. 38 Nggə̄ ru ə mkparū nyə tswē nan ndu yə̄ wān te nggə̄ ndu dan de nə̄ nggə̄ nan. La sē nggə̄ nyə tswē nan kī yə̄ də̆r nggə̄ ban yo. 39 Gu wān te nggə̄ ndu la dan nggə̄ de, nə̄ nənè gyə̄r ənywī mə̄nē bān gu kan nə̄ nggə̀, kàdə gbàn shishɛ̄n yə̄ mə̄gu yo. Gu dan de nggə̄ lə nə̄ bə shishɛ̄n kūkwār ə mbrɛ̄ yə̄ dòglo mgbəmgbrè mē. 40 Kì yə̀ Tĕ nggə̄ dan sē de, mə̄nē bān də̄ ngrɛ̄n nggə̄ də̀ kpə̄ te njìnjì bə̄ nggə̄, bə lə sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ bə lə sɔ̀n be də̀ bə də̄ tsu, nggə̄ lə nə̄ bə shishɛ̄n nzɔ̆ ə mbrɛ̄ yə̄ dòglo mgbəmgbrè mē.” 41 Anrɛ̀n rɛn yəmē, mə̄nē bān Yahuda nə̄mān kan sə̄ rɛn mgbə̄r anrɛ̀n Yɛso dan de gu sē kīrē yə̄ ru ə mkparū nyə̀. 42 Bə kan sə̄ ri nkəywə̀ nə̀nàn de, “Wān mē la sē vɛ̄n Yusuwu wān re Yɛso wān tə̄ tsə tèywə̄ bə̄ gyə̀ywə̄ mē yo? Yə sē sɛ̆n gu là dan de gu sē wān ru ə mkparū nyə̀?” 43 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nə̄ gyə̄ kàdə rɛ̀n mgbə̄r sū nkəywə̀ yo. 44 Nē wān də̀ nyə̀ bə̄ nggə̄, gu nyə bə̄ nggə̄ anrɛ̀n sē Tĕ nggə̄ wān te nggə̄ ndu wān nə gu nyə̀ bə̄ nggə̄ də̀ nggə̄ lə nə̄ gu shishɛ̄n ə mbrɛ̄ yə̄ dòglo mgbəmgbrè mē. 45 Kə̄de rɛn yə̀ bān dɔ̀n rɛn Rì car gyɔ̄ ə lə̀tafē yə̀ rɛn Rì də̀ dan de, ‘Sē mə̄nē kūkwār bān Rì lə tsar bə rɛn mə̄gu’, də̄ nē wān də̀ gwɔ rɛn yə̄ Rì də̀ kpə̄ yə tè njìnjì, lə kpə̄ te njìnjì bə̄ nggə̄ nə̀nàn. 46 Nənè la ngrɛ̄n Tĕ nggə̄ gbàngyə̀r yo, sē nggə̄ me wān ru bə̄ gu wān ngrɛn gu. 47 Nggə̄ là dan gyə̄ njìnjì de nənè wān də̀ kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄, lə sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ gu lə sɔ̀n be njì. 48 Sē nggə̄ wān sē kīrē yə̄ là nə nē shishɛ̄n. 49 Manan yə̄ təte gyə̄ re yə sə̀sɛ̀, la sə̄ sē kīrē yə̄ lə nə̄ bə shishɛ̄n yo, də̀ bə nyə tsu. 50 Kīrē yə̄ lə nə̄ nē shishɛ̄n sē yə yə̄ ru bə̄ Rì, də̀ nənè wān də̀ rè yə, gu lə la kyu nzɔ̆ yo. 51 Sē nggə̄ wān sē kīrē yə̄ sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ ru bə̄ Rì də̀ nənè wān də̀ rè kīrē yəmē, lə sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ gu lə sɔ̀n be. Kīrē yə̄ nggə̄ lə nə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē yə̄ lə nə̄ bə shishɛ̄n sē mkpɔ̆nkpə̀ mə̀nggə̄.” 52 Mkpān yə̄ Yɛso dàn rɛn yəmē, yə to mə̄nē bān Yahuda də̆r nggānme də̀ bə kan sə̄ ri nkəywə̀ de, “Sē rɛn nggyɛ̆ yə̄ və̄lɔn mē là dan de gu lə nə̄ tə̄ nan kpə̀ gu nə̄ tə̄ kpə̄ tan?” 53 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nggə̄ là dan gyə̄ njìnjì de gyə̄ də̀gbà tàn nan kpə̀ yə̄ mə̄nggə̀ Vɛ̄n Nēnjì də̀ sə̄ mə̀nggə̄ mə̄gu yo, gyə̄ lə la sē bə̄ shishɛ̄n ənywī gyə̄ yo. 54 Nē wān də̀ tàn nan kpə̀ nggə̄ də̀ sə̄ mə̀gì mə̀nggə̄ lə sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ gu lə sɔ̀n be də̀ nggə̄ lə tā gu shɛn ə mbrɛ̄ yə̄ dòglo mgbəmgbrè mē. 55 Nan kpə̀ nggə̄ sē kīrē yə̄ njìnjì də̀ mə̀gì mə̀nggə̄ sē mə̀sər yə̀ sə̄ yə̀ njìnjì. 56 Nənè wān də̀ tàn nan kpə̀ nggə̄ də̀ sə̄ mə̀gì mə̀nggə̄, sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ də̀ nggə̄ nə̀nàn nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ gu. 57 Kə̄de nkɔ̄n yə̄ Tĕ nggə̄ wān sē bə̄ shishɛ̄n te nggə̄ ndu, nggə̄ nə̀nàn nggə̄ sē bə̄ shishɛ̄n anrɛ̀n nggɔn nggɔn mə̄gu sē bə̄ nggə̀. Yə sē ənə̀mē nə̀nàn bə̄ nē wān də̀ tàn nan kpə̀ yə̄ mə̄nggə̀, gu lə sē bə̄ shishɛ̄n anrɛ̀n nggɔn nggɔn mə̄nggə̀ sē bə̄ gu. 58 Yə̀mē sē kīrē yə̄ ru ə mkparū nyə, yə la sē kə̄de manan yə̄ təte gyə̄ re də̀ nyə tsu mē yo. Nē wān də̀ rè kīrē yəmē, gu lə sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ gu lə sɔ̀n be njì.” 59 Mə̀rɛ̄n mē kūkwār sē yə̀ Yɛso dàn yə̄ ə kə̄ yə̄ kyūntu mə̄nē bān Yahuda yə̄ bə là rɛn bə̄ Rì yə̄ sē ə Kapana. 60 Mə̄nē nggānme bān sə̄ zwē gu mān, ə mkpān yə̄ bə̄ gwɔ gu tswē dan rɛn yəmē, dan de, “Rɛn mē te dē yə̄ mə̄nē lə tsə̄ sē ywə̄, nggwɔ lə krè də̀ man gwɔ yə?” 61 Yɛso wān tsə̄ de bān sə̄ zwē gu mān là rɛn mgbə̄r anrɛ̀n rɛn yə̄ gu dan, gu kàn rì bə de, “Rɛn yəmē ca gyə̄ də̆r zu? 62 Gyə̄ lə nansɛn màn gyə̄ də̀ ngrɛ̄n nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì tswē dōglo ywē ə tswē yə̄ nggə̄ ru mān? 63 Sē Gbrīn yə̄ Rì yə̄ là nə̄ nē shishɛ̄n. Yə sē ənə̀mē, nēnjì la sē bə nkɔ̀n yə̀ gu lə nan ənə̀mē yo. Rɛn yə̄ nggə̄ là dan gyə̄ sē yə yə̄ lə nə̄ gyə̄ kpə̄ Gbrīn yə̄ Rì yə̄ là nə nē shishɛ̄n. 64 Ənywī gyə̄, mə̄nē nə̄mān ka me də̀ la kpə̄ te njìnjì yo.” Yɛso sə̀ kūcici tsə̄ mbɛ̄ mə̄nē bān lə la kpə̄ te njìnjì yo, bə̄ nē wān lə kan gu rɛ̀ mə̄nē ə bē. 65 Gu kàn dàn bə nə̀nàn de, “Yə sē ənə̀mē yə yə nggə̄ dan gyə̄ de, nənè lə la nyə̄ bə̄ nggə̄ màn Tĕ nggə̄ də̀gbà kwɔ gu nyə̀ bə̄ nggə̄ yo.” 66 Ətù rɛn yəmē, bān sə̄ zwē gu mān nggānme kan kā rɛn yə̄ bə lə zwē gu mān. 67 Tswēyəmē, Yɛso kàn rì mə̄nē tsɔ bān gu cu mē de, “Gyə̄ nə̀nàn gyə̄ lə ywē?” 68 Gyə̄r ənywī bə wān re Siman Bitrusu kàn dàn Yɛso de, “Nggɔn, nənè la shāmān wān tə̄ lə ywē bə̄ gu yo. Rɛn yə̄ wə̄ là dan tə̄ sē rɛn yə̄ là nə nē shishɛ̄n yə̄ nē lə sɔ̀n be njì, 69 də̀ nzɛ̂nmē, tə̄ kpə te njìnjì de wə̄ sē wān Ntsər wān ru bə̄ Rì.” 70 Yɛso kàn sà bə mān de, “Gyə̄ sē mə̄nē tsɔ bān nggə̄ cu, də̀ gyə̄r ənywī gyə̄ sē Shɛtan.” 71 Yɛso sə̀ dan rɛn yəmē ətù Yahuda vɛ̄n Siman Yisəkaryɔ, wān sə̀ sē gyə̄r ənywī mə̄nē tsɔ bān Yɛso cu wān lə kan gu rɛ̀. 1 Mkpān yə̄ kì mē nyə̄ vūngà kūkwār, Yɛso zər ə mə̀mē yə̀ Galili kyame. Gu kà rɛn yə̄ gu lə ywē ə mə̀mē yə̀ mə̄nē bān Yahuda anrɛ̀n mə̄nē bān Yahuda sə̄ kə gu zwē de bə lə ngun gu. 2 Gān yə̀ mə̄nē bān Yahuda sə̀ tè hyuhyur. Là gyɔ gān yə̄ de, “Gān yə̀ bə nan nywɛ̂n Mə̀kə̀.” (Bə là nan gān mē anrɛ̀n bə là te kə mkpān yə̄ bə ywe kə sū mə̀mē yə̀ Rì kan nə̄ bə.) 3 Nywɛngyə̀ywə̄ Yɛso bān sē shishar gu kan dan gu de, “Doglò də̀ man ywè ə mə̀mē yə̀ mə̄nē bān Yahuda də̀tswē mə̄nē bān là zwe wə̄ mān, mān kə ngrɛ̄n kī yə̄ mə̀ yə̄ wə̄ là nan. 4 Nē wān də̀ là fɔ̀ de nə̄ mə̄nē tsə gu, lə la sə̀ nan kī gĭgĭ yo. Yə sē ənə̀mē yə̄ wə̄ là nan kī yəmē nzɛ̂nmē, kan nkəywē tsàr mə̄nē bān mgbəmgbrè mē ə kpàr bē.” 5 Nywɛngyə̀ywə̄ Yɛso bān mān kpə̄ gu te njìnjì, la kpə̄ gu te njìnjì yo. 6 Yɛso kàn sà bə mān de, “Mkpān yə̄ mə̄nggə̀ la ma mbɛ̄ yo. Də̀ sē gyə̄, gyə̄ lə ywē tswē gān yə̄ ə mkpān mē kūkwār yə̄ gyə̄ ngrɛ̄n ə dər gyə̄. 7 Mə̄nē bān mgbəmgbrè mē lə la kà gyə̄ yo. Bə là te lənggə bə̄ nggə̄ anrɛ̀n nggə̄ là dan bə de kī yə̄ bə là nan sē məme. 8 Nə̄ gyə̄ ywè gān yə̄, nggə̄ lə la ywē yə̄ yo anrɛ̀n mkpān yə̄ mə̄nggə̀ la ma mbɛ̄ yo.” 9 Ə tswēyəmē, gu kàn sɔ̀n ə Galili də̀ la zwē bə mān ywè tswē gān yə̄ yo. 10 Mkpān yə̄ nywɛngyə̀ywə̄ ywe ə tswē gān yə̄ kūkwār, gu kàn dòglò də̀ ywè mān nə̀nàn. Gu la ywè ə kpàr bē me yo. 11 Ə tswē gān yə̄, tu mə̄nē bān Yahuda sə̄ fɔ̄ Yɛso də̀ sə̄ ri nkəywə̀ de, “Və̄lɔn wān là te mə̄nē dē mē sē ə ywə̄?” 12 Mə̄nē nggānme ə tswē gān yə̄ sə̄ rɛn ətù Yɛso gĭgĭ. Bān nə̄mān ənywī bə sə̄ dan de gu sē wān là nan zəze də̀ bān nə̄mān sə̄ dan de gu sē wān là gyùr mə̄nē. 13 Nənè gyə̄r ənywī bə la dan rɛn nkinē ətù Yɛso ə kpàr bē me yo, anrɛ̀n bə sə̄ te mpūr tu mə̄nē bān Yahuda. 14 Mkpān yə̄ bə re gān yə̄ ywe kə gi də̀ntswe, Yɛso nyər ywè nywī Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì də̀ sə̀ tsàr mə̄nē rɛn Rì mān. 15 Də̀ mkpān yə̄ tu mə̄nē bān Yahuda ngrɛ̄n Yɛso tswē tsar mə̄nē rɛn Rì ə Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì, bə mə̄ nggānme də̀ sə̄ ri nkəywə̀ de, “Sē sɛ̆n wān mē la blā yo də̀ nansɛn də̀ tsə kī nggānme ənə̀mē?” 16 Yɛso kàn sà bə mān de, “Kī yə̄ nggə̄ là tsar mə̄nē, la sē yə̄ nggə̄ tsə yə bə̄ tukpə̀ nggə̄ me yo. Kī yəmē sē yə̄ wān te nggə̄ ndu tsar nggə̄ yə. 17 Nē wān də̀ kàn də̆r gu sà de gu lə nan kī yə̄ Rì dan, lə nyə̄ tsə̄ kī yə̄ nggə̄ là tsar gyə̄ mē, kē yə sē yə̄ nggə̄ tsə tukpə̀ nggə̄, kē yə sē kī yə̄ Rì tsar nggə̄ yə. 18 Nē wān də̀ là dan rɛn ətù nkəywə̄, là fɔ̀ de nə̄ mə̄nē bɛ̄ gu. Yə sē ənə̀mē, nē wān là nan ndu də̀tswē gu man ngrɛ̄n de mə̄nē lə bɛ nē wān te gu ndu, la sē wān lə te mò yo, də̀ rɛn mə̄gu sē njìnjì. 19 La sē Musa wān nə gyə̄ Bān yo? Nənè gyə̄r ənywī gyə̄ la shāmān wān là zwē kì yə̀ Bān yə dan yo. Sē rɛn nggyɛ̆ gyə̄ là fɔ̀ de gyə̄ lə ngun nggə̀?” 20 Mə̄nē bə kan dan Yɛso de, “Gbrīn məme sē ənywī də̆r wə̄. Nggwɔ̆ là fɔ̀ de gu lə ngun wə̄?” 21 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nggə̄ nan kì yə̀ mə̀ gyə̀r me ə rì yə̀ sɔ̀n sù də̀ gyə̄ sə mə̀ ətù ywə̄. 22 Anrɛ̀n sē Musa wān nə gyə̄ Bān yə̀ nyər nrin, gyə̄ là nyər nywɛn gyə̄ nrin ə mbrɛ̀ yə̄ sɔ̀n sù. (Rɛn yəmē la sē yə̄ ru bə̄ Musa yo, sē təte bə bān lwe yə nyə.) 23 Də̀ sē gyə̄ là nyər nywɛn gyə̄ nrin mbrɛ̀ yə̄ sɔ̀n sù nə̀nàn anrɛ̀n yə sē kpaki nə̄ gyə̄ zwē Bān yə̀ Musa, sē rɛn nggyɛ̆ gyə̄ là te gyār bə̄ nggə̄ anrɛ̀n nggə̄ nan və̄lɔn gyə̄r te zəze ə mkpɔ̆nkpə̀ kūkwār ə mbrɛ̀ yə̄ sɔ̀n sù? 24 Nə̄ gyə̄ kàdə sē bān lə sə̀ sùr rɛn ətù kī yə̄ gyə̄ là ngrɛ̄n kyame yo. Nə̄ gyə̄ sē bān lə sə̀ sùr rɛn ə nkɔ̄n yə̄ sē zəze.” 25 Ə tswēyəmē, mə̄nē nə̄mān bān Wurisheliman kan sə̄ ri nkəywə̀ de, “Wān mē la sē və̄lɔn wān bə là fɔ de bə lə ngun gu mē yo? 26 Gu mē krè də̀ là rɛn ə kpàr bē də̀ bə là dan gu rɛn nkinē yo. Mə̄nē bān sē nggɔn nggɔn kpənyɛn bə̄ gu de gu sē gu wān sē Krisəti? 27 Mbrɛ̄ yə̄ nē wān sē Krisəti lə nyə̄, nənè lə la tsə̄ tswē yə̄ gu lə ru mān nyə̄ yo. Də̀ sē wān mē, tə̄ tsə tswē yə̄ gu ru mān.” 28 Yɛso wān sə̀ tsàr mə̄nē rɛn ə bē ə Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì, kàn sà bə mān kpān də̀ dan de, “Gyə̄ là kyɛn munyàn de gyə̄ tsə tswē yə̄ nggə̄ ru, kē la sē ənə̀mē yo? La sē nggə̄ wān cu nkəmùn me də̀ nyə yo, nggə̄ nyə anrɛ̀n gu wān te nggə̄ ndu nyə̀, sē wān sē njìnjì də̀ gyə̀ la tsə̄ gu yo. 29 Nggə̄ tsə gu anrɛ̀n nggə̄ sē wān ru bə̄ gu də̀ sē gu wān te nggə̄ ndu.” 30 Ətù rɛn yəmē, bə kan sə̄ fɔ̄ nkɔ̄n yə̄ bə lə vūn gu. Nənè gyə̄r ənywī bə la kàn ngwɔn gu bàr gu yo anrɛ̀n mkpān yə̄ bə lə vūn gu la sə̄ nyə mbɛ̄ yo. 31 Ənywī mə̄nē bə nə̀nàn, nggānme kpə̄ te njìnjì bə̄ gu də̀ sə̄ dan nkəywə̀ de, “Wān mē də̀gbà sē Krisəti gu yo, ə mkpān yə̄ Krisəti gu də̀ nyə̀ ə rìgyə̀r, gu lə nan kī nggɔn nggɔn yə̄ mwɔn yə̄ və̄lɔn mē nan?” 32 Mkpān yə̄ mə̄nē bān Faresi gwɔ mə̄nē nggānme tswē rɛn ətù Yɛso gĭgĭ, bə bə̄ nggɔn nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì kan te bān sə̄ gbyɛn Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì ndu de nə̄ bə ywe kə vūn Yɛso. 33 Tswēyəmē, Yɛso kàn dàn mə̄nē bān sə̄ krē mān de, “Nggə̄ lə sē gìgyə̀r bə̄ gyə̄ ə mkpān fətsɛ̀ me də̀ kan mərtu ywe bə̄ gu wān te nggə̄ ndu. 34 Mkpān yə̄ nggə̄ də̄ ywe, gyə̄ lə fɔ̀ nggə̄ də̀ lə la ngrɛ̄n nggə̄ yo anrɛ̀n tswē yə̄ nggə̄ là ywē, gyə̄ la ma bān gyə̄ lə ywē mān yo.” 35 Tu mə̄nē bān Yahuda bān sə̄ krē mān kan sə̄ ri nkəywə̀ de, “Sē ywə̄ gyə̄r yə̄ gu là kyɛn de gu lə ywē yə̄ tə̄ lə la ngrɛ̄n gu yo? Gu lə ywē mə̀mē yə̀ bān Heleni tswē yə̄ mə̄nē bān Yahuda sɔn mān, man kūci tswē tsar mə̄nē bān Heleni? 36 Sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ sē tekə mə̀gu màn gu də̀ là dan de, ‘Tə̄ lə fɔ̀ gu də̀ lə la ngrɛ̄n gu yo də̀ tswē yə̄ gu lə ywe, tə̄ la ma bān tə̄ lə ywē mān yo?’ “ 37 Mbrɛ̄ nggɔn yə̄ gān yə̄ lə krɛ kūkwār, Yɛso dòglò də̀ dɔ̀n rɛn kpān ə nggà bēshi mə̄nē də̀ dan bə de, “Nənè wān rɛ là te gu, nə̄ gu nyə̄ sə̄ mə̀sər yə̀ nggə̄ lə kan nə̄ gu. 38 Yə sē ənə̀mē, tswē yə̄ bə car ə lə̀tafē yə̀ rɛn Rì dan de, ‘Nē wān də̀ kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄, mə̀sər yə̀ nggə̄ lə kan nə̄ gu lə sə̀ kūci tswē nə̄ gu shishɛ̄n ənywī də̆r gu,’ lə nyə̄ shɛ̄ mān.” 39 Gu sə̀ dan rɛn yəmē ətù Gbrīn yə̄ Rì yə̄ mə̄nē bān kpə te njìnjì bə̄ gu lə kpə̄ ə rìgyə̀r. Ə mkpān ywə̄, Gbrīn yə la sə̄ nyə bə̄ bə mbɛ̄ yo anrɛ̀n Yɛso la sə̀ kpə̄ nggɔn nggɔn mə̄gu mbɛ̄ yo. 40 Ə mkpān yə̄ mə̄nē bān sə̄ krē mān gwɔ rɛn yəmē, mə̄nē nə̄mān ənywī bə kan dan de, “Njìnjì, wān mē sē wān dɔ̀n rɛn Rì wān bə̄ car de gu lə nyə̄.” 41 Mə̄nē nə̄mān ənywī bə nə̀nàn kan dan de, “Sē gu wān sē Krisəti.” Mə̄nē nə̄mān nə̀nàn kan sə̄ ri de, “Nē wān lə sē Krisəti, gu lə sē wān lə ru ə Galili? 42 La sē ə lə̀tafē yə̀ rɛn Rì yə̄ bə car mān de gu wān lə sē Krisəti lə sē wān lə ru ə gbɔ̀n kə̀ bə Doda də̀ gu lə ru ə Bətəlami gbù yə̀ Doda ru mān yo?” 43 Ətù rɛn yəmē, tekə mə̀bə kàn gə̀ tè ywā, 44 də̀ mə̄nē nə̄mān ənywī bə sə̄ fɔ̄ nkɔ̀n yə̀ bə lə vūn Yɛso də̀ nənè gyə̄r ənywī bə la kàn ngwɔn gu bàr gu yo. 45 Mkpān yə̄ bān gbyɛ̄n, bān bə te bə ndu de nə̄ bə ywe kə vūn Yɛso mərtu ywe bə̄ ngwɔn kukù, nggɔn nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì bə̄ bān Faresi kan ri bə de, “Gyə̄ la lwè gu cà mān yo mūn?” 46 Bān gbyɛ̄n bə kan sa bə mān de, “Tə̄ la ngrɛ̄n nənè wān là rɛn kə̄de və̄lɔn mē gbàngyə̀r yo.” 47 Bān Faresi bə kan ri bə de, “Gyə̄ nə̀nàn nə və̄lɔn gu mē gyur gyə̀? 48 Gyə̄ ngrɛn nənè gyə̄r ənywī mə̄nē bān là lwe mə̄nē kē bān Faresi tswē kpə gu tè njìnjì gbàngyə̀r? 49 Bān là kpə gu te njìnjì sē ənywī mə̄nē bān là shur də̀ la tsə bān yə̀ mə̀tə̄ yo. Yə sē ənə̀mē, bə sē mə̄nē bān Rì far nyū məme gyɔ̄ bə.” 50 Nikudimu wān sē ənywī mə̄nē bān là lwe mə̄nē bān Yahuda wān ywè bə̄ Yɛso kə gyə̄r ə bū mē dòglò də̀ rì bə de, 51 ”Bān yə̀ mə̀tə̄ dan de tə̄ lə la kpə̄ rɛn yə̄ nənè kā me yo màn tə̄ də̄gbā gyɔ gu də̀ ri gu gwɔ ətù kì yə̀ gu nan anrīn yo.” 52 Bə kan ri gu de, “Wə̄ sē wān ru ə Galili nə̀nàn? Wə̄ də̀ ywè kə̄ fɔ̀ kyɛn ə lə̀tafē yə̀ rɛn Rì, wə̄ lə la ngrɛ̄n bə dan de wān dɔ̀n rɛn sū mə̄nē lə ru ə Galili yo.” 53 Tswēyəmē, mə̄nē bə kūkwār kan zān də̀ ywe mə̀kə̀ bə. 1 Də̀ Yɛso kàn ngun ywè tu gbù gyə̀r yə̀ bə là gyɔ yə de gbù Zɛtun. 2 Mbrɛ̀cə̄ būbū, Yɛso nyə̄ tè sɔ̀n ə bē ə Kə̄ Nggɔn Rì tswē yə̄ mə̄nē kūkwār nyə tswē gwɔ gu də̀ kūci tswē tsar bə rɛn. 3 Tswēyəmē, bān sə̄ tsar mə̄nē Bān bə̄ bān Faresi lwe mbə̄ gyə̄r wān bə vūn gu tswē te nggā gri Yɛso mān. Bə kan gu zwē ə nggà bēshi mə̄nē də̀ kan 4 dan Yɛso de, “Wə̄ wān là tsar mə̄nē rɛn, tə̄ vun mbə̄ mē ə mkpān yə̄ gu sə tè nggā. 5 Də̀ ənywī Bān yə̀ Musa kan nə̄ tə̀, gu dan mān de wān də̀ nàn rɛn məme yəmē, nə̄ bə tā gu mgbantə ngun. Nzɛ̂nmē, sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ wə̄ lə dan ətù mbə̄ gu mē?” 6 Bə ri Yɛso rɛn yəmē də̀tswē bə man mā gu kyɛn kē gu lə dan rɛn nə̄mān yə̄ lə la kpə̄nyɛn bə̄ kì yə̀ Bān yə̀ Musa dan bə yo, nə̄ bə man dan de gu dan rɛn nkinē yə̄ sē məme. Mkpān yə̄ bə ri gu rɛn yəmē krɛ, gu tè rā də̀ kàn kə̀mvrè ngwɔ̀n sə̀ car ə mə̀mē. 7 Də̀ mkpān yə̄ gu la sà bə mān mbɛ̄ yo də̀ bə sə̄ kpān tu də̀ sə̄ ri gu me. Yɛso kàn dòglò nə̀ nkəywə̄ də̀ dàn bə de, “Wān də̀ tsə de gu la sē bə̄ rɛn məme ətù gu yo, nə̄ gu kūci man bàn mgbăntə̄ tā mbə̄ gu mē.” 8 Yə̀ gu dàn bə rɛn yəmē krɛ̀, gu kàn tè rā nzɔ̆ də̀ kūci tswē kàn kə̀mvrè ngwɔ̀n car ə mə̀mē. 9 Tu mə̄nē bān Yahuda bə̄ bān Faresi gwɔ Yɛso tswē dan rɛn yəmē də̀ kan sə̄ cu gyər gyər dɔ̄ru kūkwār bə, mkpâywə̄ nyə sū shishar. Bə ywe kūkwār də̀ yə kədè Yɛso bə̄ mbə̄ gu me ə də̀ntswe mə̄nē bān sə̄ krē də̀ sə̄ gwɔ gu. 10 Yɛso kàn dòglò krè də̀ rì mbə̄ gu de, “Mbə̄, mə̄nē bə kan nansɛn? Nənè la nàn wə̄ kì yə̀ bə dan de bə lə nan wə̄ yo?” 11 Mbə̄ gu kàn sà Yɛso mān de, “Nggɔn, nənè la nàn nggə̄ nkinē yo.” Ə tswēyəmē, Yɛso kàn dàn mbə̄ gu de, “Nggə̄ nə̀nàn lə la nan wə̄ kì yə̀ bə dan yo. Ywe, man kàdə nàn məme nzɔ̆ yo.” 12 Kə nə̄mān nzɔ̆, mkpān yə̄ Yɛso sə̀ tsàr mə̄nē bān Faresi, gu kàn dàn bə de, “Sē nggə̄ wān sē glo yə̄ là lan tsar mə̄nē bān mgbəmgbrè mē, də̀ nē wān də̀ zwē nggə̄ mān, gu lə la zər būbū nzɔ̆ yo. Gu lə zər də̀ glo yə lə sə̀ lan tsar gu nkɔ̀n yə̀ sē shishɛ̄n.” 13 Mə̄nē bān Faresi bə kan sa gu mān de, “Rɛn yə̄ wə̄ là dan ətù nkəywē mē la sē rɛn njìnjì yo anrɛ̀n nənè la krè ə gɔ̄n wə̄ yo.” 14 Yɛso kàn sà bə mān də̀ dàn de, “Nggə̄ là dan rɛn ətù nkəmùn anrɛ̀n yə sē njìnjì, də̀ nggə̄ tsə tswē yə̄ nggə̄ ru mān, də̀ tsə tswē yə̄ nggə̄ là ywe. Də̀ sē gyə̄, gyə̄ la tsə̄ tswē yə̄ nggə̄ ru mān yo də̀ la tsə̄ tswē yə̄ nggə̄ là ywe mān yo nə̀nàn. 15 Gyə̄ sē bān là sùr rɛn ə nkɔ̄n yə̄ mkpɔ̆nkpə̀. Nggə̄ la sē wān là sur mə̄nē rɛn yo. 16 Də̀ sē nggə̄ lə sùr rɛn, sùr rɛn mə̀nggə̄ lə sē njìnjì anrɛ̀n tĕ nggə̄ wān te nggə̄ ndu sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄. 17 Ənywī Bān yə̀ mə̀gyə̄, bə car mān de, ‘Mə̄nē ywā də̄ dan rɛn ətù nkinē, rɛn yəmē sē njìnjì.’ 18 Nggə̄ sē gyə̄r me wān là dan rɛn ətù nkəmùn. Wān ywā nggə̄ sē Tĕ nggə̄ wān te nggə̄ ndu.” 19 Tswēyəmē, bə kan ri gu de, “Tèywē gu sē ə ywə̄?” Yɛso kàn sà bə mān de, “Gyə̄ la tsə̄ nē wān gu sē yo, yə sē ənə̀mē, gyə̄ lə la tsə̄ Tĕ nggə̄ yo. Màn sē de gyə̄ tsə̄ nggə̄, gyə̄ màn tsə̄ Tĕ nggə̄ nə̀nàn.” 20 Mə̀rɛn yəmē kūkwār sē yə̀ Yɛso sə̀ dan yə̄ ə mkpān yə̄ gu sə̀ tsàr mə̄nē rɛn ə tswē yə̄ bə kan kpàtè yə̄ bə là kpə kə̄jī ə Kə̄ nggɔn yə̄ Rì zwē mān. Nənè gyə̄r ənywī bə la vūn gu yo anrɛ̀n mkpān yə̄ mə̄gu la sə̄ shɛ̄ mān mbɛ̄ yo. 21 Mkpān gyə̄r nzɔ̆, Yɛso dàn mə̄nē bə de, “Nggə̄ lə ywē tswē yə̄ gyə̄ lə fɔ̀ nggə̄ də̀ lə la ngrɛ̄n nggə̄ yo də̀ gyə̄ lə tsu ənywī məme mə̄gyə̀. Tswē yə̄ nggə̄ là ywē, gyə̄ la ma bān gyə̄ lə ywē mān yo.” 22 Tswēyəmē, tu bān Yahuda kan sə̄ ri nkəywə̀ de, “Sē rɛn nggyɛ̆ gu là dan de tə̄ la ma bān tə̄ lə ywē tswē yə̄ gu lə ywē yo. Sē gu lə ngun nkəywə̄?” 23 Yɛso wān sə̀ kūci tswē rɛn me kàn dàn bə de, “Gyə̄ sē bān ru ə sə̄kànmē də̀ nggə̄ sē wān ru ə mkparū. Gyə̄ sē mə̄nē bān mgbəmgbrè mē də̀ nggə̄ la sē wān mgbəmgbrè mē yo. 24 Yə sē ənə̀mē yə yə̄ nggə̄ dan gyə̄ de gyə̄ lə tsu ənywī məme mə̄gyə̀ màn gyə̄ də̀gbà kpə̄ tè njìnjì bə̄ nənè wān nggə̄ là dan de nggə̄ sē yo. Nggə̄ là dan Njìnjì de gyə̄ lə tsu ənywī məme mə̄gyə̀.” 25 Tswēyəmē, bə kan ri gu de, “Wə̄ sē nggwɔ?” Yɛso kàn sà bə mān də̀ dàn bə de, “Nggə̄ sē gu wān nggə̄ là dan gyə̄ cùcùn mun de nggə̄ sē. 26 Màn sē de nggə̄ lə sùr gyə̄ rɛn, rɛn shāmān nggānme yə̄ nggə̄ mān dan ətù gyə̄. Gu wān te nggə̄ ndu sē wān sē njìnjì də̀ nggə̄ là dan mə̄nē bān mgbəmgbrè mē rɛn yə̄ gu dan de nə̄ nggə̄ dan bə.” 27 Nē bə la sə̄ tsə de Yɛso là rɛn ətù tèywə̄ yo. 28 Yɛso kàn dàn bə de, “Ə mkpān yə̄ gyə̄ lə kan nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì kpān də̀ zo nggə̄ te ə shū, sē ə mkpān ywə̄ yə̄ gyə̄ lə tsə̄ nənè wān nggə̄ sē. Gyə̄ lə tsə̄ nə̀nàn de nggə̄ là nan nkinē ə nkɔ̄n tsə rɛn mə̀nggə̄ yo, gyə̄ lə tsə̄ de sē nggə̄ là nan yə̄ ə nkɔ̄n yə̄ Tĕ nggə̄ tsar nggə̄. 29 Gu wān te nggə̄ ndu sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄. Gu la kà nggə̄ dɔ̀n nggə̄ gyə̄r me yo anrɛ̀n ə mkpān mē kūkwār, nggə̄ là nan kī yə̄ là su gu də̆r.” 30 Mkpān yə̄ gu sə̀ dan rɛn yəmē, mə̄nē nggānme kpə̄ te njìnjì bə̄ gu. 31 Yɛso kàn dàn mə̄nē bān Yahuda bān kpə rɛn mə̄gu te njìnjì de, “Gyə̄ də̀ kūci tswē zwē kī yə̄ nggə̄ là tsar gyə̄ mē, gyə̄ lə sē bān là zwē nggə̄ mān njìnjì. 32 Gyə̄ lə tsə̄ njìnjì ətù Rì də̀ njìnjì yə̀ gyə̄ tsə lə kpə̄ gyə̄ cūngwɔn.” 33 Tswēyəmē, bə kan sa gu mān de, “Tə̄ sē bān gbɔ̀n kə̀ Bərayi də̀ nənè la vu tə̄ tè mə̄gər bān mə̄gu gbàngyə̀r yo. Yə sē sɛ̆n wə̄ là dan de, ‘Bə lə kpə̄ tə̄ cūngwɔn?’ “ 34 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nggə̄ là dan gyə̄ njìnjì de wān də̀ là sə̀ kūci tswē nan məme, kan nkəywə̄ tè gə̆r nē wān là nan məme. 35 Nē wān sē gə̆r ə kə̀ nənè lə la sɔ̀n ə kə̀ nənè gu mē njì yo. Sē zə̄ywə̄ me wān lə sɔ̀n mān njì. 36 Yə sē ənə̀mē, də̀ sē Vɛ̄n Rì wān lə kpə̄ gyə̄ cūngwɔn, cucu lə sū gyə̄ njìnjì. 37 Nggə̄ tsə de gyə̄ sē bān gbɔ̀n kə̀ Bərayi, də̀ gyə̄ là fɔ̀ nkɔ̄n yə̄ gyə̄ lə ngun nggə̄ anrɛ̀n rɛn mə̄nggə̀ là nyər gyə̄ dər yo. 38 Nggə̄ là dan gyə̄ kī yə̄ nggə̄ ngrɛn bə̄ Tĕ nggə̄. Yə də̄ sē gyə̄, gyə̄ sē bān là nan kī yə̄ tĕ gyə̄ dan gyə̄.” 39 Tswēyəmē, bə kan sa gu mān de, “Bərayi sē tĕ tə̄.” Yɛso kàn dàn bə de, “Màn sē de gyə̄ sē nywɛn Bərayi bān njìnjì, gyə̀ màn nàn kī yə̄ Bərayi nan. 40 Kī yə̄ nggə̄ dan gyə̄ sē njìnjì yə̄ nggə̄ gwɔ bə̄ Rì də̀ gyə̄ ka far me də̀ là fɔ̀ nkɔ̄n yə̄ gyə̄ lə ngun nggə̄. Yə̀mē la sē kì yə̀ Bərayi nan yo. 41 Gyə̄ là nan kī yə̄ tĕ gyə̄ nan.” Bə kan sa gu mān de, “Tə̄ la sē nywɛn bān bə te nggà anrīn də̀ sə̄ ngrin tə̄ yo. Sē Rì kyame wān sē tĕ tə̄.” 42 Yɛso kàn sà bə mān de, “Màn sē de sē Rì wān sē tĕ gyə̄, gyə̄ màn nyɛn nggə̄ anrɛ̀n nggə̄ sē wān ru bə̄ Rì. La sē nggə̄ nyə nyə̄ yə̀ tukpə̀ nggə̄ me yo, sē gu wān te nggə̄ ndu. 43 Sē rɛn nggyɛ̆ yə̄ gyə̄ là vūn kī yə̄ nggə̄ là dan gyə̄ lwe yo? Yə sē anrɛ̀n gyə̄ la kàn dər gyə̄ sà yə̄ gyə̄ lə gwɔ nggə̄ yo. 44 Sē Shɛtan wān sē tĕ gyə̄ də̀ gyə̄ sē nywɛnywə̄. Yə sē ənə̀mē, gyə̄ là zwē nkɔ̄n yə̄ mə̄gu. Təntùr mun, gu sē wān là nlywe mə̄nē də̀ la sē wān là dan njìnjì yo anrɛ̀n gu la sē wān sē bə̄ rɛn njìnjì ə də̆r gu yo. Gu də̀ là dan rɛn nkinē yə̄ mò, gu là dan yə kə̄de yə sē njìnjì anrɛ̀n gu sē wān là te mò də̀ sē tĕ yə̀ bān là te mò. 45 Nggə̄ sē wān là dan njìnjì də̀ gyə̄ là kpə̄ rɛn yə̄ nggə̄ là dan gyə̄ te njìnjì yo. 46 Sē nggwɔ ənywī gyə̄ wān lə tsar nggə̄ məme gyə̄r yə̄ nggə̄ nan? Yə də̄ sē nggə̄ là dan rɛn njìnjì, sē rɛn nggyɛ̆ yə̄ gyə̄ la kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄ yo? 47 Nē wān də̀ sē wān Rì, lə gwɔ rɛn yə̄ Rì. Gyə̄ là kà rɛn yə̄ gyə̄ lə kpə̄ rɛn yəmē nan ndu anrɛ̀n gyə̄ la sē mə̄nē bān Rì yo.” 48 Tu mə̄nē bān Yahuda bə kan dan gu de, “Rɛn yə̄ tə̄ dan sē njìnjì de wə̄ sē və̄lɔn wān Samariya də̀ gbrīn məme sē ənywī kpə̀ wə̄.” 49 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nggə̄ la sē bə̄ gbrīn məme ə kpə̀ nggə̄ yo. Nggə̄ là nə̄ Tĕ nggə̄ nggɔn nggɔn də̀ gyə̄ là nə̄ nggə̄ nggɔn nggɔn yo. 50 Nggə̄ là fɔ nggɔn nggɔn yə̄ tu kpə̀ nggə̄ yo. Nē gyə̄r shāmān wān là nə̄ nggə̄ nggɔn nggɔn də̀ sē gu wān sē wān lə sùr mə̄nē rɛn. 51 Nggə̄ là dan gyə̄ rɛn njìnjì de wān də̀ kpə̄ rɛn yə̄ mə̄nggə̀ nàn ndu, gu lə la kyu yo.” 52 Anrɛ̀n rɛn yəmē, tu mə̄nē bān Yahuda bə kan sə̄ dan Yɛso de, “Tə̄ tsə nzɛ̂nmē de wə̄ sē bə̄ gbrīn məme ə kpə̀ wə̄. Bərayi bə̄ bān dɔ̀n rɛn sū mə̄nē tsu də̀ wə̄ nyə sə̄ dan de nē wān də̀ kpə̄ rɛn mə̄wə̀ nàn ndu, gu lə la kyū yo. 53 Wə̄ mwɔn tĕ tə̄ Bərayi wān kyu? Wə̄ mwɔn bān dɔ̀n rɛn Rì sū mə̄nē bān tsu nə̀nàn? Wə̄ là kan nkəywē te de wə̄ sē nggwɔ?” 54 Yɛso kàn sà bə mān də̀ dàn bə de, “Nggə̄ də̀ là nə̄ nkəmùn nggɔn nggɔn, nggɔn nggɔn mə̄nggə̀ lə la sē nkinē yo. Sē Tĕ nggə̄ wān là nə̄ nggə̄ nggɔn nggɔn. Gu wān gyə̄ là dan de gu sē tĕ gyə̄. 55 Gyə̄ la tsə̄ gu yo də̀ nggə̄ tsə gu. Nggə̄ də̄ dan de nggə̄ la tsə gu yo, nggə̄ lə sē wān là te mò kə̄de gyə̄. Nggə̄ tsə gu də̀ là zwe rɛn yə̄ mə̄gu mān. 56 Tĕ gyə̄ Bərayi sə̀ tè zə̀zè de gu màn ngrɛ̄n mkpān yə̄ nggə̄ lə nyə̄, də̀ gu nyə̄ ngrɛ̄n yə də̀ nyə̄r nggānme.” 57 Tu mə̄nē bān Yahuda bə kan ri gu de, “Wə̄ la ma sɛ sɛ̀-tun mbɛ̄ yo, wə̄ nansɛn də̀ tsə Bərayi?” 58 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nggə̄ là dan gyə̄ njìnjì de nggə̄ shāmān anrīn bə sə̄ ngrin Bərayi.” 59 Ətù rɛn yəmē, bə tān mgbantə de bə lə tā Yɛso ngun də̀ gu kàn nkəywə̄ nyə̄r də̀ dɔ̀rù dè Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì tswē yə̄ bə sə̄ krē mān. 1 Yɛso sə̀ gə̄gə̄ bàn nkɔ̀n ywē, də̀ kàn ngrɛ̄n və̄lɔn gyə̄r wān bə ngrin gu wɔ̄wɔ̄. 2 Mə̄nē bān gu cu bə kan ri gu de, “Wə̄ wān là tsar mə̄nē kī, sē və̄lɔn mē wān nan məme kē sē təteywə̀ bān nan məme yə̄ bə ngrin gu wɔ̄wɔ̄?” 3 Yɛso kàn sà bə mān de, “La sē rɛn məme yə̄ və̄lɔn mē kē yə̄ təteywə̀ nan yə yə̄ bə ngrin gu wɔ̄wɔ̄ yo. Bə ngrin gu wɔ̄wɔ̄ nə̄ mə̄nē man ngrɛ̄n kì yə̀ Rì lə nan ətù gu. 4 Yə sē kpaki nə̄ tə̄ nan ndu yə̄ gu wān te nggə̄ ndu de nə̄ nggə̄ nyə nàn màn bū la tè mbɛ̄ yo. Bū là nyə̄ te yə̀ nənè lə la nan ndu nkinē nzɔ̆ yo. 5 Yə sē ənə̀mē, yə̀ nggə̄ kasə̄ sē ə mgbəmgbrè mē, nggə̄ sē glo yə̄ là lan su mə̄nē bān mgbəmgbrè mē.” 6 Mkpān yə̄ gu dàn bə rɛn yəmē krɛ̀, gu cu ntɛ̄ gyɔ̄ ə mə̀mē də̀ zàn yə zu bə̄ mə̀mē də̀ vu yə gbà və̄lɔn gu mē ə beshi. 7 Tswēyəmē, Yɛso kàn dàn və̄lɔn gu de, “Ywē kə̄ nglà beshi wə̄ ə mkpəryùn mə̀sər yə̀ Silɔm.” (Mgborɛn yə̄ Silɔm mē là dan de, Tĕ Ndu.) Və̄lɔn gu kàn ywē kə̄ nglà beshi ə tswē yə̄ Yɛso tsar gu də̀ beshi gu kan bu də̀ gu kàn ngrɛ̄n də̀ bàn nkɔ̀n ywē kə̄. 8 Mə̄nē bān kur gi gu bə̄ bān là ngrɛn gu cùcùn tswē bər mə̄nē kī sə̄ ri nkəywə̀ de, “Wān mē la sē və̄lɔn wān là sɔ̀n cùcùn də̀ là bər mə̄nē kī mē yo?” 9 Mə̄nē nə̄mān ənywī bə dan de sē və̄lɔn gu, də̀ mə̄nē nə̄mān dan de, “La sē gu yo, sē nənè wān ru gu kya.” Tswēyəmē, və̄lɔn gu kàn dàn bə de, “Sē nggə̄ wān sē və̄lɔn gu.” 10 Bə kan ri gu de, “Wə̄ nansɛn də̀ là ngrɛ̄n?” 11 Gu kàn sà bə mān de, “Sē və̄lɔn gyə̄r wān re Yɛso wān cu ntɛ̄ zànzu bə̄ mə̀mē də̀ vu yə gbà nggə̄ ə beshi də̀ dan nggə̄ de nə̄ nggə̄ ywe kə nglà beshi ə mkpəryùn mə̀sər yə̄ Silɔm. Tswēyəmē, nggə̄ kan ywe kə nglà beshi mān yə də̀ là ngrɛn nzɛ̂nmē.” 12 Bə kan ri gu de, “Və̄lɔn gu sē ə ywə̄?” Gu kàn dàn bə de, “Nggə̄ la tsə tswē yə̄ gu sē yo.” 13 Tswēyəmē, bə gbō və̄lɔn gu wān sə̀ kū wɔ̄ gu mē gri bān Faresi mān. 14 Mbrɛ̄ yə̄ Yɛso zàn ntɛ̄ zu bə̄ mə̀mē də̀ vu yə gbà və̄lɔn gu ə beshi sə̄ sē ə mbrɛ̀ yə̄ sɔ̀n sù. 15 Mkpān yə̄ bə lwe və̄lɔn gu gri bān Faresi, bə kan ri gu de, “Wə̄ nansɛn də̀ là ngrɛ̄n nzɛ̂nmē?” Gu kàn dàn bə de, “Sē və̄lɔn gyə̄r wān re Yɛso wān cu ntɛ̄ zànzu bə̄ mə̀mē də̀ vu yə gbà nggə̄ ə beshi də̀ dan nggə̄ de nə̄ nggə̄ ywe kə nglà beshi ə mkpəryùn mə̀sər yə̀ Silɔm, yə yə̄ nggə̄ ywe kə nglà beshi mān də̀ là ngrɛn nzɛ̂nmē.” 16 Mə̄nē nə̄mān ənywī bān Faresi bə kan dan və̄lɔn gu de, “Və̄lɔn mē la sē wān ru bə̄ Rì yo, anrɛ̀n gu là zwē bān yə̀ mbrɛ̄ yə̄ sɔ̀n sù Rì yo.” Bān nə̄mān ənywī bān Faresi bə kan dan bə de, “Nə̄ gyə̄ tsə̄ de nənè wān sē wān məme lə la nan kī yə̄ mə̀ ənə̀mē yo.” Tswēyəmē, tekə mə̀bə la nyə̀ sē gyə̀r me yo. 17 Bə la kan ri və̄lɔn gu nzɔ̆ de, “Sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ wə̄ lə dan ətù və̄lɔn gu mē anrɛ̀n sē gu wān bu wə̄ beshi?” Gu kàn sà bə mān de, “Gu sē wān kpə̄ rɛn bə̄ Rì dan mə̄nē.” 18 Tu bān Yahuda bə la kpə̄ te njìnjì de, və̄lɔn gu mē sə̀ sē wān kū wɔ̄ kə gyə̄r anrīn mē yo, də̀ nzɛ̂nmē gu kan tè wān là ngrɛ̄n. Tswēyəmē, bə ywe kə gyɔ təteywə̀ də̀ ri bə gwɔ. 19 Bə ri bə de, “Wān mē sē vɛ̄n gyə̄ wān gyə̄ dan de gyə̄ ngrin gu wɔ̄wɔ̄ mē? Gu nansɛn də̀ là ngrɛ̄n nzɛ̂nmē?” 20 Təteywə̀ bə kan sa bə mān de, “Tə̄ tsə de wān mē sē vɛ̄n tə̄ wān tə̄ ngrin gu wɔ̄wɔ̄, 21 tə̄ la tsə kì yə̀ te nzɛ̂nmē də̀ gu là ngrɛ̄n yo, də̀ tə̄ la tsə nənè wān nan gu tè zəze yo. Kān gyə̄ rì gu gwɔ, gu ma nē tukpə̀ gu wān lə dan gyə̄ kì yə̀ te bə̄ gu.” 22 Bə dan rɛn yəmē anrɛ̀n bə sə̄ te mpūr kì yə̀ tu bān Yahuda lə nan bə. Tu bān Yahuda bə sə̄ kan rɛn zwē mbɛ̄ de, nənè wān də̀ dan de Yɛso sē gu wān sē Krisəti, nənè gu mē lə la nyər bə̄ bə ə kə̄ yə̄ kyūntu mə̄nē bān Yahuda yo. 23 Sē dùdu rɛn yəmē yə təteywə̀ bə kan dan bə de, “Gyə̄ ri gu gwɔ, gu ma nē tukpə̀ gu.” 24 Tswēyəmē, bə kan gyɔ və̄lɔn gu kə yə̄ ywā nzɔ̆ də̀ kan dan gu de nə̄ gu kpān nyū nə̄ bə ə nggà bēshi Rì de gu lə dan bə rɛn njìnjì. “Tə̄ tsə de və̄lɔn wān bə là gyɔ gu de Yɛso mē sē wān là nan məme.” 25 Və̄lɔn gu kàn sà bə mān de, “Nggə̄ la tsə de gu sē wān là nan məme kē gu là nan yə yo, kì yə̀ nggə̄ tsə̄ sē de, nggə̄ sə̄ sē wān sə̄ kū wɔ̄ də̀ nzɛ̂nmē beshi nggə̄ bu, də̀ nggə̄ là ngrɛ̄n tswē.” 26 Bə kan ri gu de, “Sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ gu nan wə̄ də̀ beshi wə̄ kan bu?” 27 Gu kàn sà bə mān de, “Nggə̄ dan gyə̄ lə̀lŏ mbɛ̄ də̀ gyə̄ la kpə̄ tè njìnjì yo, sē rɛn nggyɛ̆ yə̄ gyə̄ là ri nggə̄ nzɔ̆? Gyə̄ lə kan te bān là zwe gu mān nə̀nàn?” 28 Tswēyəmē, bə kan sə̄ gri gu to də̀ kan dan gu de “Wə̄ kya sē wān là zwē və̄lɔn mē mān; tə̄ sē bān là zwē Bān yə̀ Musa. 29 Tə̄ tsə de Rì sə̀ rɛ̀n bə̄ Musa, də̀ sē və̄lɔn mē, tə̄ la tsə tswē yə̄ gu ru mān yo.” 30 Və̄lɔn gu kàn sà bə mān de, “Yə sē kì yə̀ mə̀ nggānme anrɛ̀n gyə̄ là dan de gyə̄ la tsə̄ tswē yə̄ gu ru mān yo. Nggə̄ sə̄ sē wān sə̄ ku wɔ̄, də̀ gu bu nggə̄ beshi də̀ nzɛ̂nmē nggə̄ là ngrɛn. 31 Tə̄ tsə de Rì là gwɔ gì yə̀ bān sē məme yo, gu là shə̄r tɔ̄n nə̄ mə̄nē bān là nə̄ gu nggɔn nggɔn də̀ là nan kī yə̄ gu dan bə de nə̄ bə nan kyame. 32 Sə̀sɛ̀ mun ə mkpān yə̄ Rì nan mgbəmgbrè mē nyə̄ su nzɛ̂nmē, tə̄ la gwɔ gbàngyə̀r de nənè bu nē wān bə ngrin gu wɔ̄wɔ̄ beshi mbɛ̄ yo. 33 Nē wān də̀ nan kī yəmē, sē wān ru bə̄ Rì.” 34 Bə kan sa gu mān de, “Hen, bə ngrin wə̄ ənywī rɛn məme də̀ wə̄ là nyə̄ tswē tsar bə nggwɔ rɛn Rì? Dè tə̄ tswē.” Tswēyəmē, bə kan glā gu dɔ̄ru dē Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì. 35 Mkpān yə̄ Yɛso gwɔ de bə gla və̄lɔn gu dē Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì, gu fɔ̀ gu də̀ ywē kə̄ ngrɛ̄n gu də̀ rì gu de, “Wə̄ kpə tè njìnjì bə̄ nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì?” 36 Və̄lɔn gu kàn sà Yɛso mān de, “dan nggə̄ nənè wān gu sē nə̄ nggə̄ man kpə̄ te njìnjì bə̄ gu.” 37 Yɛso kàn dàn gu de, “Wə̄ ngrɛn gu mbɛ̄, sē gu wān là rɛn bə̄ wə̄ nzɛ̂nmē.” 38 Və̄lɔn gu kàn dàn Yɛso de, “Nggɔn, nggə̄ kpə te njìnjì.” Tswēyəmē, gu bɛ̀ Yɛso. 39 Yɛso kàn dàn gu de, “Sē rɛn yə̄ sùr mə̄nē rɛn yə̄ lwe nggə̄ nyə ə mgbəmgbrè mē, nə̄ mə̄nē bān là ngrɛn yo mān ngrɛ̄n, də̀ bān là ngrɛn man kādə ngrɛ̄n yo.” 40 Bān Faresi nə̄mān bān sə̄ krē ə tswēywə̄ də̀ gwɔ gu tswē dan ənə̀mē kan ri Yɛso de, “Wə̄ là dan de tə̄ nə̀nàn ku wɔ̄?” 41 Yɛso kàn sà bə mān de, “Màn sē de gyə̄ ku wɔ̄, rɛn məme mān la sē ətù gyə̄ yo. Gyə̄ là dan de gyə̄ là ngrɛ̄n, yə yə̄ rɛn məme gyɛ̂n sē ətù gyə̄.” 1 ”Nggə̄ là dan gyə̄ rɛn njìnjì de, nē wān də̀ nyər ywè nywī tswē yə̄ bə là su gbə̄ntan ə nggà nə̄mān nkan, yə də̄gbā sē nyūlə̄nkɔ̀n yə̄ gu nyər glə̀ mān yo, gu sē wān là te gi də̀ sē wān là ngar mə̄nē ngwɔn də̀ kpə̄ bə kī bə̄ mgbrêmgbrē nə̀nàn. 2 Nē wān də̀ là glə nyūlə̄nkɔ̀n, sē gu wān sē wān là wɔ̀ gbə̄ntan yə. 3 Wān là krè ə nkɔ̀n də̀ là gbyɛ̄n bān gĭ là bu wān là wɔ̀ gbə̄ntan yə nkɔ̀n nə̄ gu nyər ywè nywī tswē yə̄ yə sē mān. Gbə̄ntan yə là gwɔ kwār yə̄ mə̄gu tswē gu là gyɔ yə bə̄ mə̀sān ywə̄ də̀ là gbō yə ywē tswē rē. 4 Mkpān yə̄ gu də̀ là gbō yə dɔrū, gu là kūci də̀ gbə̄ntan yə là sə zwē gu ə gɔ̄n anrɛ̀n yə tsə kwār yə̄ mə̄gu. 5 Yə lə la zwē nənè nə̄mān nkan yo. Yə lə kulwe nənè gu mē anrɛ̀n yə tsə kwār mē la sē gìgyə̀r me bə̄ yə̄ wān là wɔ̀ yə yo.” 6 Yɛso la sə̀ dan bə rɛn mē gyɔ̄ bē kpār yo də̀ bə la tsə kì yə̀ gu sə̀ dan bə yo. 7 Yɛso kàn dàn bə nzɔ̆ de, “Nggə̄ là dan gyə̄ rɛn njìnjì de nggə̄ sē kə̄de nyūlə̄nkɔ̀n yə̄ gbə̄ntan là glə də̀ nyər də̀ kan dɔru. 8 Mə̄nē kūkwār bān nyə kūci nggə̄ də̀ te mò de bə là kyun gbə̄ntan yə, bə sē bān gĭ də̀ sē bān là ngar mə̄nē ngwɔn də̀ kpə bə kī bə̄ mgbrêmgbrē, də̀ gbə̄ntan yə la gwɔ bə yo. 9 Nggə̄ sē kə̄de nyūlə̄nkɔ̀n yə̄ gbə̄ntan, nē wān də̀ nyər nyə̀ bə̄ nggə̄, nggə̄ lə kpə̄ gu cūngwɔn. Gu lə nyər nyə də̀ lə kàn dɔ̄ru ywē kə̄ fɔ̀ kī yə̄ də̆r gu ban. 10 Wān gĭ là nyə̄ tswē yə̄ gu te gi kyame, də̀ là nlywe mə̄nē də̀ là kan kī te məme. Nggə̄ sē wān nyə de nə̄ bə mān sē bə̄ shishɛ̄n də̀ man kàdə gbān nkinē ənywī sɔ̀n mə̀bə yo. 11 ”Nggə̄ sē kə̄de wān wɔ̀ gbə̄ntan wān kpənyɛ̀n də̀ kpə kyū dùdu gbə̄ntan yə̄ mə̄gu. 12 Nē wān bə ban gu de nə̄ gu man sə̀ wɔ̀ gbə̄ntan yə də̀ bə là ywan gu, gbə̄ntan yə la sē yə̄ mə̄gu yo. Gu də̀ là ngrɛ̄n nàn hwān yə̀ sē kə̄de tə̄rmvū ə tswē nyə̄, gu là kulwe kà gbə̄ntan yə dɔn də̀ nàn hwān yə̀mē də̀ nyə vūn gbə̄ntan gyə̀r, nkyɛn ywə̄ là kan var. 13 Nē wān là wɔ̀ gbə̄ntan yə là kà yə dɔn anrɛ̀n gu la sē tāki ywə̄ yo. Kə la kur gu de nkinē lə nan gbə̄ntan yə yo. 14 Nggə̄ sē kə̄de wān là wɔ̀ gbə̄ntan wān kpənyɛ̀n də̀ kpə kyū dùdu gbə̄ntan yə̄ mə̄gu. Ə nkɔ̄n yəmē, Tĕ nggə̄ tsə nggə̄ də̀ nggə̄ tsə gu, ə nkɔ̄n yəmē nə̀nàn nggə̄ tsə gbə̄ntan yə̄ sē mə̄nggə̀. Yə tsə de nggə̄ kpənyɛn yə̄ nggə̄ lə kpə̄ kyū dùdu yə nə̄ nkinē man kàdə nàn yə yo. 16 Nggə̄ sē bə̄ gbə̄ntan yə̄ la sē ənywī nkyə̄r gbə̄ntan mē yo. Nggə̄ lə ywē kə kru yə nyə sū ngan bə̄ yəmē nə̀nàn. Yə lə gwɔ kwār nggə̄ də̀ kan te nkyə̄r gyə̄r bə̄ yəmē də̀ wān lə wɔ̀ yə lə sē nē gyə̄r me. 17 ”Tĕ nggə̄ là nyɛn nggə̄ anrɛ̀n nggə̄ kpənyɛn yə̄ nggə̄ lə kpə̄ kyū nə̄ nggə̄ man sē bə̄ shishɛ̄n nzɔ̆. 18 Nənè lə la ngun nggə̄ yo màn nggə̄ də̄gbā nə̄ gu nkɔ̀n nə̄ gu ngun nggə̄ yo. Sē nggə̄ wān kan nkəmùn de nə̄ bə ngun nggə̄. Nggə̄ lə kan nkəmùn nə̄ bə nə̄ bə man ngun nggə̀ də̀ nggə̄ lə kàn tāshɛn nzɔ̆. Yə̀mē sē kì yə̀ Tĕ nggə̄ dan nggə̄ de nə̄ nggə̄ nan.” 19 Ə tswēywə̄, bān Yahuda kan sə̄ gāntan bə̄ nkəywə̀ ətù mə̀rɛ̄n yə̀ Yɛso sə̀ dan. 20 Mə̄nē nə̄mān kənànme ənywī bə sə̄ dan de, “Gbrīn məme sē ə kpə̀ gu də̀ gu là la, gyə̄ là gwɔ gu rɛn nggyɛ̆?” 21 Bān nə̄mān sə̄ dan nə̀nàn de, “Nē wān gbrīn məme sē ə kpə̀ gu lə la rɛn ənə̀mē yo. Gbrīn məme lə la bu mə̄nē bān ku wɔ̄ beshi yo.” 22 Yə sə̄ sē ə mkpān yə̄ bə nan gān yə̀ bə là te kə bə̄ mbrɛ̄ yə̄ bə rɛn bə̄ Rì də̀ bu Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì ə Wurisheliman. Yə sə̄ sē ə mkpān yə̄ mvri, 23 Mkpān yəmē Yɛso sə̀ zər ə Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì ənywī tswē gyə̄r yə̄ bə là gyɔ yə de Nggà yə̄ Solomu. 24 Mə̄nē nə̄mān bān Yahuda ywe kə kàn Yɛso gyɔ̄ ə də̀ntswe də̀ sə̄ ri gu de, “Sē sɛ̆n wə̄ ka tə̄ dɔ̀n də̀ tə̄ kre sə̄ sa beshi? Dan tə̄ gyɔ̄ bē kpār, sē wə̄ gu wān sē Krisəti?” 25 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nggə̄ dan gyə̄ mbɛ̄ də̀ gyə̄ là kà rɛn yə̄ gyə̄ lə kpə̄ te njìnjì. Kī yə̄ mə̀ yə̄ nggə̄ nan yə ənywī sān Tĕ nggə̄, tsar gyə̄ ə bē kpār de nggə̄ sē gu, 26 də̀ gyə̄ lə la kpə̄ te njìnjì yo anrɛ̀n gyə̄ la sē ənywī gbə̄ntan yə̄ mə̄nggə̀ yo. 27 Gbə̄ntan yə̄ mə̄nggə̀ là shər tɔ̄n də̀ gwɔ rɛn yə̄ mə̄nggə̀. Nggə̄ tsə yə də̀ yə tsə nggə̄ nə̀nàn də̀ yə là zwe nggə̄ mān. 28 Nggə̄ nə̄ bān là zwē nggə̄ shishɛ̄n yə̄ bə lə sɔ̀n be də̀ bə lə la tsu yo gbəgbori, də̀ nənè lə la kpə̄ bə dè nggə̄ ngwɔn yo. 29 Tĕ nggə̄ wān kan bə nə̄ nggə̀, gu mwɔn mə̄nē kūkwār də̀ nənè la ma wān gu lə kpə̄ bə dè Tĕ nggə̄ ngwɔn yo. 30 Nggə̄ bə̄ Tĕ nggə̄, tə̄ sē nē gyə̄r me.” 31 Ə tswēyəmē, bān Yahuda nə̄mān vu mgbantə de bə lə tā gu ngun. 32 Yɛso kàn dàn bə de, “Gyə̄ ngrɛn kī yə̄ tɔ̄ nzɛ̄ yə̄ nggə̄ nan kənàn yə̄ Tĕ nggə̄ kan nə̄ nggə̀ de nə̄ nggə̄ nan. Sē yə̀tan ənywī ywə̄ yə̀ là ngar gyə̄ dər yə yə̄ gyə̄ là nyə̄ tswē tā nggə̄ mgbantə ngun?” 33 Bān Yahuda bə kan sa gu mān de, “La sē tə̄ là fɔ de tə̄ lə tā wə̄ mgbantə ətù kī yə̄ tɔ̀ nzɛ̄ yə̄ wə̄ nan yo, sē anrɛ̀n wə̄ là gri Rì to. Wə̄ sē nēnjì me də̀ là kan nkəywē te de wə̄ sē Rì.” 34 Yɛso kàn sà bə mān de, “Bə car ə Bān yə̀ mə̀gyə̄ de, ‘Gyə̄ sē kə̄de kī yə̄ sē kə̄de Rì.’ 35 Tə̄ tsə de kì yə̀ lə̀tafē yə̀ rɛn Rì dan, nənè lə la sər yə̄ yo də̀ tsə nə̀nàn de Rì dan de mə̄nē bān sə̄ gwɔ rɛn yə̄ mə̄gu, sē kə̄de Rì tu kpə̀ gu. 36 Də̀ sē nggə̄, Tĕ nggə̄ cu nggə̄ də̀ te nggə̄ ndu nyə̀ ənywī mgbəmgbrè mē də̀ yə sē sɛ̆n gyə̄ là dan de nggə̄ là gri Rì to; anrɛ̀n nggə̄ dan de ‘Nggə̄ sē Vɛ̄n Rì,’ mūn? 37 Gyə̄ kàdə kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄ yo màn kī yə̄ nggə̄ là nan mē də̄gbā sē yə̄ Tĕ nggə̄ dan de nggə̄ nan yə yo. 38 Də̀ sē nggə̄ là nan yə də̀ gyə̄ la kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄ anrɛ̀n yə yo, nə̄ gyə̄ kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄ anrɛ̀n kī yə̄ mə̀ yə̄ nggə̄ là nan nə̄ gyə̄ man tsə̄ de nggə̄ bə̄ Tĕ nggə̄ tə̄ sē gìgyə̀r me.” 39 Mkpān gyə̄r nzɔ̆, mə̄nē bān Yahuda fɔ̄ nkɔ̄n yə̄ bə lə vūn gu Yɛso də̀ gu kàn də̄ ə nggà bēshi bə. 40 Yɛso kàn mə̀rtu rò ngga nē yə̀ Wurdu də̀ ywè tswē yə̄ Yɔhanan sə̀ swē mə̄nē bə̀tesə̄màn də̀ sɔ̀n mān tè vē nzɔ̂. 41 Mə̄nē kənànme sə̄ nyə bə̄ gu ə tswēywə̄ də̀ sə̄ dan nkəywə̀ de, “Yɔhanan la nàn kī yə̄ mə̀ yo də̀ kī yə̄ gu dan ətù və̄lɔn mē sē njìnjì.” 42 Tswēyəmē, mə̄nē kənànme kpə̄ rɛn yə̄ Yɛso te njìnjì mān. 1 Və̄lɔn gyə̄r wān re Ləyazaro ə gbù gyə̀r yə̀ re Betani la sə̀ sē zəze yo. Betani sē gbù yə̀ bə Marta bə̄ zāngyə̀ywə̄ wān re Məryamu là sɔn. ( 2 Sē Məryamu wān sə̀ kàn mə̀nyɛ̀n yə̀ cumgbə̀ gbà Yɛso ə zə̀ də̀ kàn mfùtù mə̀gu swɛ yə̄.Ləyazaro wān sə̀ lə sē zāngyə̀ywə̄.) 3 Tswēyəmē, mə̄nggə̄ bān sē nywɛngyə̆r Ləyazaro te ndu ywe kə dan Yɛso de, “Nggɔn, njinjì kpānywē la sē zəze yo.” 4 Mkpān yə̄ Yɛso gwɔ ndu yəmē, gu kàn dàn bə de, “Lələ yə̄ Ləyazaro la sē yə̄ gu lə kyū yo. Yə te ənə̀mē nə̄ mə̄nē mān ngrɛ̄n nggɔn nggɔn yə̄ Rì, də̀ yə sē ə nkɔ̄n yəmē yə̄ Vɛ̄n Rì lə kpə̄ nggɔn nggɔn.” 5 Yɛso là nyɛn Marta bə̄ Məryamu bə̄ zāngyə̆r bə Ləyazaro nggānme. 6 Mkpān yə̄ Yɛso gwɔ de Ləyazaro la sē zəze yo, gu tè vē ywā anrīn də̀ sə ywè mān. 7 Mkpān yə̄ kì mē tè, Yɛso kàn dàn bān gu cu bə de, “Nə̄ tə̄ mərtu ywe ə mə̀mē yə̀ Yahudeya.” 8 Bān gu cu bə kan dan gu de, “Wān là tsar mə̄nē rɛn, ndē la te mbɛ̄ yo yə̄ mə̄nē bān Yahuda ta wə̄ mgbantə də̀ wə̄ là dan de wə̄ lə ywē mān nzɔ̆ me?” 9 Yɛso kàn sà bə mān de, “Nggə̄ de rì là lan mbrɛ̀cə̄ mâ rìglò məkē? Nē wān là zər rìrì lə la bu zə yo anrɛ̀n glo yə̄ là lan tsar mgbəmgbrè mē là lan tsar gu. 10 Də̀ sē ə bū, gu lə bu zə anrɛ̀n glo yə là lan là tsar nē gu mē yo.” 11 Yɛso kàn dàn bə nə̀nàn de, “Kpān tə̄ Ləyazaro kakùr nə̀nə̄ də̀ nggə̄ là ywē tswē kə̄ shɛn gu.” 12 Bān gu cu bə kan dan Yɛso de, “Nggɔn tə̄, də̀ sē gu kur nə̀nə̄, gu lə shɛn zəze me.” 13 Kì yə̀ Yɛso sə̀ dan bə sē nkan bə̄ tēkə mə̀bə. Gu sə̀ dan bə ətù kyū yə̄ Ləyazaro də̀ bə sə̄ kyɛn de sē nə̀nə̄ yə̀ mkpɔ̆nkpə̀ yə̀ Yɛso là rɛn ətù ywə̄. 14 Tswēyəmē, Yɛso kàn dàn bə ru ə bē kpār de, “Ləyazaro kyu, 15 də̀ yə sē nggə̄ kì yə̀ te də̆r kə̄kla anrɛ̀n nggə̄ la shāmān ə tswēywə̄ yo. Kì mē te ənə̀mē nə̄ gyə̄ man kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄. Nə̄ gyə̄ nyə̀ tə̄ ywe mān.” 16 Tswēyəmē, Toma wān sē ənywī bān Yɛso cu bə wān bə là gyɔ gu de “Wān Nggaswɛ” kàn dàn nkyɛn mə̄nē bān Yɛso cu bə de, “Nə̄ tə̄ zwē gu mān, man kpə̄ kyū yə gìgyə̀r bə̄ gu.” 17 Mkpān yə̄ Yɛso ywē kə̄ sū Betani, gu ngrɛ̄n de vē te vē nlyɛ̄ yə̀ bə ryun Ləyazaro. 18 Nkɔ̀n yə̀ bə là doglo Betani ywē kə sù Wurisheliman sē mɛl gyə̄r bə̄ nkyɛn. 19 Mə̄nē bān Yahuda nggānme nyə tswē zɛ̀ Marta bə̄ Məryamu kyū yə̄ zāngyə̆r bə Ləyazaro. 20 Mkpān yə̄ Marta gwɔ de Yɛso là nyə̄, gu dòglò ywē kə̄ ma bə̄ gu ə nkɔ̀n də̀ kā Məryamu dɔ̀n ə kə̀. 21 Marta ywē kə̄ su bə̄ Yɛso də̀ kàn dàn gu de, “Nggɔn, màn sē de wə̄ shāmān ə sə̄kànmē, zāngyə̆r nggə̄ màn là kyù yo. 22 Də̀ nggə̄ tsə de yə̄ màgba sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ wə̄ lə ri Rì mē, gu lə kan yə̄ nə̄ wə̀.” 23 Yɛso kàn dàn gu de, “Zāngyə̆r wə̄ lə tāshɛn nzɔ̆.” 24 Marta kàn dàn Yɛso de, “Nggə̄ tsə de gu lə tāshɛn ə mbrɛ̄ yə̄ dòglo mgbəmgbrè mē.” 25 Yɛso kàn sà gu mān de, “Sē nggə̄ gu wān là ta mə̄nē bān là tsu shɛn də̀ sē bə̄ shishɛ̄n. Wān də̀ kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄, màgba sē gu kyu kyū yə̄ mkpɔ̆nkpə̀, gu lə sē bə̄ shishɛ̄n. 26 Də̀ wān də̀ shāmān shishɛ̄n də̀ kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄, gu lə la kyu yo. Wə̄ kpə tè njìnjì bə̄ rɛn yə̄ nggə̄ dan wə̄ mē?” 27 Marta kàn sà gu mān de, “Ɛn, Nggɔn, nggə̄ kpə te njìnjì de wə̄ sē gu wān sē Krisəti, wə̄ sē Vɛ̄n Rì wān gu dan de gu lə nyə̄ ə mgbəmgbrè mē.” 28 Mkpān yə̄ Marta dan rɛn yəmē krɛ̀, gu mə̀rtu ywē kə̄ gyɔ Məryamu tè lə̀gə̀r də̀ dàn gu de, “Wān là tsar mə̄nē rɛn mē sē ə sə̄kànmē də̀ là gyɔ wə̄.” 29 Mkpān yə̄ Məryamu gwɔ ənə̀mē, gu dòglò gūgwɔ̄ də̀ ywè tswē kə̄ ma Yɛso ə nkɔ̀n. 30 Yɛso la sə̀ nyə̀ kə̄ sū ənywī gbù yəmē mbɛ̄ yo, də̀ kàsə̄ sə̄ krè ə tswē yə̄ Marta nyə̄ ma bə̄ gu ə nkɔ̀n. 31 Mkpān yə̄ mə̄nē bān Yahuda bān nyə tswē zɛ̀ bə kyū ngrɛ̄n Məryamu tswē dōglo dɔ̄ru, bə dōglo zwē gu mān anrɛ̀n bə sə̄ kyɛn de sē gu là ywē tswē kə̄ gì ə tswē brɛ yə̄ Ləyazaro. 32 Mkpān yə̄ Məryamu ywē kə sū tswē yə̄ Yɛso krè də̀ ngrɛ̄n gu, gu kàn gyɛkū ə zə̀ Yɛso də̀ dàn gu de, “Nggɔn, màn sē de wə̄ shāmān ə sə̄kànmē, zāngyə̆r nggə̄ màn la kyù yo.” 33 Yɛso ngrɛ̄n Məryamu tswē gì bə̄ mə̄nē bān Yahuda bān nyə tswē zɛ̀ gu kyū nə̀nàn sə̄ gī, gu kàn kàn vrè sū anrɛ̀n rɛn sə̄ shɛ̄ gu ə də̆r nggānme. 34 Yɛso kàn rì bə de, “Gyə̄ kan gu ryūn ə ywə̄?” Bə kan sa gu mān de, “Nggɔn, nyə tə̄ ywe nə̄ wə̄ kə̄ ngrɛ̄n tswēywə̄.” 35 Tswēywə̄, Yɛso kàn gì. 36 Mkpān yə̄ mə̄nē bān Yahuda bān sə̄ sē gìgyə̀r bə̄ bə ngrɛ̄n mə̀shi tswē ji ə beshi Yɛso, bə kan dan de, “Kyɛn sē yə̀ gu là nyɛn Ləyazaro man.” 37 Mə̄nē nə̄mān ənywī bə kan sə̄ dan de, “La sē gu wān nə̄ və̄lɔn wān ku wɔ̄ te zəze mē yo? Rɛn nggyɛ̆ gu la kpə̄ Ləyazaro cūngwɔn ətù kyū yo?” 38 Bə ywe kə̄ sū tswēywə̄ də̀ Yɛso cī tè hyuhyur bə̄ brɛ yə də̀ kàn vrè sū nzɔ̆. Brɛ yə sə̄ sē ə ywăr mgbăntə̄ də̀ bə ban mgbăntə̄ gyə̀r ywān nyū ywə̄. 39 Yɛso kàn dàn mə̄nē bān nə̄mān de, “Gyə̄ bu mgbăntə̄ mē də̀tswē.” Marta zāngyə̆r Ləyazaro gu kàn dàn Yɛso de, “Nggɔn, kɔn gu lə la te yə̄ bə lə sà mvre bə̄ yə nzɔ̆ yo, anrɛ̀n yə sē vē nlyɛ̄ nrìnrīnmē yə̄ tə̄ ban gu ryūn.” 40 Yɛso kàn sà gu mān de, “Nggə̄ la dan wə̄ de, wə̄ də̀ kpə̄ tè njìnjì, wə̄ lə la ngrɛ̄n nggɔn nggɔn yə̄ Rì yo?” 41 Tswēyəmē, bə kan bu mgbăntə̄ dē nyū brɛ yə də̀ Yɛso kàn zo beshi kyɛn shū də̀ kàn dàn de, “Tĕ nggə̄, nggə̄ nyər wə̄ nggānme anrɛ̀n wə̄ là gwɔ nggə̄. 42 Nggə̄ tsə de wə̄ là gwɔ nggə̄ cùcùn mun mbɛ̄ ə mkpān yə̄ nggə̄ də̄ là bər wə̄ nkinē, nggə̄ dan ənə̀mē nə̄ yə man lā mə̄nē bān kre mē nə̄ bə mān kpə̄ te njìnjì de sē wə̄ gu wān te nggə̄ ndu.” 43 Mkpān yə̄ Yɛso dàn rɛn yəmē krɛ̀, gu kàn dɔ̀n Ləyazaro gyɔ de, “Ləyazaro, dɔrù.” 44 Tswēyəmē, Ləyazaro kàn dɔ̀rù nyə̀ bē bə̄ nkulwe yə̄ bə kan nyɛn gu ə kpə̀ bə̄ yə̄ bə kan kpān gu ə beshi. Yɛso kàn dàn bə de, “Gyə̄ su nkulwe yəmē də̀ gu kpə man nə̄ gu ywè.” 45 Mə̄nē nggānme bān Yahuda bān nyə tswē zɛ̀ Məryamu bān ngrɛ̄n kì yə̀ Yɛso nan kpə̄ te njìnjì bə̄ gu. 46 Ənywī mə̄nē bān sə̄ sē mān, bān nə̄mān ywe kə dan mə̄nē bān Faresi kì yə̀ Yɛso nàn. 47 Tswēyəmē, bān Faresi bə̄ nggɔn nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì gyɔ nkəywə̀ də̀ kyūn te gìgyə̀r də̀ ri nkəywə̀ de, “Sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ tə̄ lə nān? Nə̄ tə̄ kyɛn kī yə̄ mə̀ yə̄ və̄lɔn mē là nan man! 48 Tə̄ də̄ kā gu dɔn nə̄ gu kūci ənə̀mē, mə̄nē nggānme lə kpə̄ te njìnjì bə̄ gu də̀ mə̄nē bān Roman lə nyə̄ ngā tə̄ Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì də̀ kpə̄ tə̄ mə̀mē mə̄tə̀.” 49 Gyə̄r ənywī bə wān re Kayafa wān sə̀ sē Tu nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì ə sɛ yə kàn dàn bə de, “Gyə̄ ku kpə̀r? 50 Gyə̄ la tsə̄ de yə tɔ̄ mwɔn nə̄ nənè gyə̄r kpə̄ kyū yə̄ mə̄nē kūkwār kyù, mwɔn nə̄ mə̄nē bān mə̀mē kūkwār tsu yo?” 51 Anrɛ̀n gu sə̀ sē Tu nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì ə sɛ yəmē, gu sə̀ rɛ̀n də̀ la tsə̄ kì yə̀ gu sə̀ dan yo anrɛ̀n sē Rì wān kàn rɛn yə gyɔ̄ gu ə də̆r, yə gu dan de Yɛso lə kpə̄ kyū ətù mə̄nē bān Yahuda. 52 La sē ətù mə̄nē bān Yahuda kyame yo. Gu lə kyū nə̄ mə̄nē bān kpə Rì te njìnjì də̀ sē ə tswē nkan nkān ənywī mgbəmgbrè mē man kyūn nkəywə̀ kə̄de nywɛngyə̆r. 53 Ə mbrɛ̄ yəmē ban nggà beshi, mə̄nē bān Yahuda sə̄ fɔ̄ nkɔ̄n yə̄ bə lə ngun Yɛso. 54 Anrɛ̀n kì yə̀ bān Yahuda sə̄ tekə de bə lə nan Yɛso, gu kulwe rɛn yə̄ gu lə zər ə kpàr bē nə̄ bə man kādə ngrɛ̄n gu yo. Tswēyəmē, gu kàn dòglò tɔ də̀ ywè gbù gyə̀r yə̀ re Fəremu. Ə tswēywə̄, gu kə̄ sɔ̀n mān gìgyə̀r bə̄ mə̄nē bān gu cu. 55 Mbrɛ̄ yə̄ mə̄nē bān Yahuda lə nan gān mə̀bə yə̀ bə là gyɔ yə de, “Gān yə̀ Rì za mə̄nē mə̄gu sū” sə̄ tè hyuhyur, mə̄nē nggānme ru kā mə̀kə̀ bə dɔn də̀ sə̄ ywe ə Wurisheliman tswē yə̄ bə lə ywē kə ngla nkəywə̀ man ngrɛ̄n de bə sē ntsər ə nggà bēshi Rì anrīn mbrɛ̄ yə̄ gān yə̄ sə̄ nyə. 56 Bə sə̄ fɔ̄ Yɛso də̀ mkpān yə̄ bə kyūn te ə Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì, bə kan sə̄ ri nkəywə̀ de, “Tēkə gyə̄ sē sɛn? Gyə̄ là ngrɛ̄n de gu lə nyə̄ gān mē?” 57 É kùcī, nggɔn nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì bə̄ bān Faresi sə̄ kan rɛn zwē mbɛ̄ de nənè wān də̀ ngrɛ̄n Yɛso ə tswē nə̄mān, nə̄ gu man tè kplā də̀ man ywè kə̄ dan bə nə̄ bə man ywe kə vūn gu. 1 Yə̀ yə dè vē tānnɛ̀n mē yə̀ bə lə nan “Gān yə̀ Rì za mə̄nē mə̄gu sū,” Yɛso kàn dòglò də̀ ywè ə Betani gbù yə̀ Ləyazaro wān gu tā gu shɛ̀n. 2 Tswēyəmē, bə nan Yɛso kīrē yə̄ rìglò. Marta sē wān sə̀ nàn ndu yə̄ vu kīrē yə sà bə ə tswē yə̄ bə lə rē yə. Ləyazaro sə̀ sē gìgyə̀r bə̄ mə̄nē bān là re kīrē bə̄ Yɛso. 3 Məryamu kàn bàn mə̀nyɛ̀n yə̀ cumgbə̀ də̀ te do nggānme ənywī gbùkì yə̀ bə nan yə̄ bə̄ tərkì gyə̄r yə̄ bə là gyɔ yə de Nadə̀ də̀ kàn bwà Yɛso ə zə̀ də̀ swɛ yə bə̄ mfùtù mə̀gu. Mgbə̀ mə̀nyɛ̀n yə̄ kàn shɛ̄ kə̄ yə̄ bə sə̄ sɔ̄n mān kūkwār. 4 Gyə̄r ənywī bān sə̄ zwē Yɛso wān re Yahuda Yisəkaryɔ (wān ə nggà bēshi, gu lə kan Yɛso rɛ̀) kàn dàn de, 5 ”Rɛn nggyɛ̆ bə mān la kan mə̀nyɛ̀n yə̄ rɛ̄ kə̄jī nggān də̀ man kpə̄ kə̄jī ywə̄ gə̄ bān jə̀ yo?” 6 La sē Yahuda dàn rɛn yəmē anrɛ̀n gu là te mə̀tù bān jə̀ yo, gu dàn rɛn yəmē anrɛ̀n gu sē wān gĭ. Sē gu wān kə̄jī sə̄ kre ə ngwɔ̀n gu də̀ gu sə̀ cu yə sə̀ ngun gĭgĭ zwē mkpān mkpān. 7 Yɛso kàn sà gu mān de, “Kà gu dɔ̀n nə̄ gu nàn kì yə̀ gu kyun zwè jì mbrɛ̄ yə̄ nggə̄ lə kyū. 8 Mə̄nē bān jə̀ lə sə̀ sē bə̄ gyə̄ zwē mbrɛ̄ mē kūkwār də̀ nggə̄ lə la sə̀ sē bə̄ gyə̄ zwē mbrɛ̄ mbrɛ̄ nə̀nàn yo.” 9 Mkpān yəmē, mə̄nē bān Yahuda nggānme bān gwɔ de Yɛso sə̀ sē ə Betani də̀ doglo ywe mān. Mə̄nē bə mē la sē ywe mān anrɛ̀n rɛn yə̄ Yɛso kyame yo, bə ywe nə̀nàn de bə man ngrɛ̄n Ləyazaro wān Yɛso tā gu shɛ̀n ətù kyū. 10 Tswēyəmē, nggɔn nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì kan sə̄ fɔ̄ nkɔ̄n yə̄ bə lə ngun Ləyazaro nə̀nàn 11 anrɛ̀n kì yə̀ sə̀ tè bə̄ gu bə̄ anrɛ̀n mə̄nē bān Yahuda nggānme ka nkɔ̄n yə̄ mə̄bə dɔn də̀ kpə te njìnjì bə̄ Yɛso. 12 Mbrɛ̄ yə̄ ywā, mə̄nē bān nyə tswē nan gān mə̀bə yə̀ “Rì za bə su” gwɔ de Yɛso sē ə nkɔ̀n yə̀ gu là ywē Wurisheliman, 13 bə ngā mgbā rē lwe də̀ ywe tswē bə kə̄ ma bə̄ gu ə nkɔ̀n də̀ sə̄ bwər də̀ sə̄ dō sɛn de, “Nə̄ tə̄ bɛ̄ sān yə̄ Rì!” “Nə̄ Rì nə̄ gu zəze, gu wān là nyə ənywī sān yə̄ Rì!” “Nə̄ Rì nə̄ Cūn bān Sərela zəze.” 14 Yɛso kpə̄ və̆jănkī fɔ bə lwe gri gu mān də̀ ngun tè sɔ̀n ətù yə̄ kə̄de rɛn yə̄ bə car gyɔ̄ ə lə̀tafē yə̀ rɛn Rì de, 15 ”Nə̄ gyə̄ kàdə tè mpūr yo, gyə̄ mə̄nē bān Siyonan. Gyə̄ kyɛn, cūn gyə̄ mē là nyə̄ ətù və̆jănkī.” 16 Mkpān yə̄ kì mē nyə̄ sə̀ tè, bān sə̄ zwē gu mān la sə̄ tsə kì yə̀ sə̀ te yo. Bə nyə tsə̄ ə mkpān yə̄ Yɛso tāshɛ̀n bə̄ nggɔn nggɔn. Ə nkɔ̄n yəmē, kī yə̄ bə car ə Lə̀tafē yə̀ Shaya ətù gu nyə shɛ̄ mān. Bə nyə tsə̄ nə̀nàn de kī yə̄ bə car ətù gu, bə nan gu yə kūkwār. 17 Gbə̀jùn mə̄nē bān sə̄ krē bə̄ Yɛso ə mkpān yə̄ gu gyɔ Ləyazaro də̀ tā gu shɛ̀n, ywe sə̄ kūci ə tswē ngàn sū mə̄nē kì yə̀ te mān. 18 Sē rɛn yəmē yə nə̄ mə̄nē nggānme dɔ̄ru də̀ ywe kə ma bə̄ gu ə nkɔ̀n anrɛ̀n bə gwɔ de gu nan kì yə̀ mə̀ yə̀ sē nggɔ̀n. 19 Ə mkpān yə̄ bān Faresi ngrɛ̄n kì mē, bə kyūn nkəywə̀ də̀ sə̄ dan nkəywə̀ de, “Gyə̄ kyɛn, tə̄ la tsə nkinē yə̀ tə̄ là nan mē yo! Nə̄ gyə̄ kyɛn sē yə̀ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē kūkwār doglo də̀ là zwe gu məgyə̀r.” 20 Bān Heleni nə̄mān sə̄ sē ənywī mə̄nē bān ywe ə Wurisheliman tswē bɛ̀ Rì ə mkpān gān yə̄. 21 Mkpān yə̄ bə sə̄ sē ə Wurisheliman, bə zwē Filibusu ywe (Filibusu sē wān ru ə Betsɛda ə mə̀mē yə̀ Galili) də̀ ywe kə rì gu de, “Nggɔn, tə̄ là fɔ de tə̄ man ngrɛ̄n Yɛso.” 22 Tswēyəmē, Filibusu kàn ywē kə̄ dan Yanduru də̀ bə ywə̄ywăywə̀ kan ywe kə dan Yɛso de bə là fɔ gu ə bē. 23 Yɛso kàn sà bə mān de, “Mkpān nyə nzɛ̂nmē yə̄ nggɔn nggɔn yə̄ nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì lə sē ə kpàr bē. 24 Nggə̄ là dan gyə̄ njìnjì de nē wān də̀ te bĕ nkinē bĕ gyə̀r də̀ gu də̀gbà bàn yə̄ sɔ̄n yo, yə̄ lə kùr be gyə̀r me. Gu də̀ bàn yə̄ sɔ̄n, yə sē kpaki nə̄ yə̄ bə̄. Yə̄ də̀ bə̄ anrīn yə̄ lə sə te be kənàn. 25 Wān də̀ là nyɛn shishɛ̄n mə̄gu, gu lə gbàn yə. Də̀ wān də̀ là kà shishɛ̄n mə̄gu ənywī mgbəmgbrè mē, là kyūn yə zwè yə̄ gu lə sɔ̀n be. 26 Wān də̀ là fɔ̀ de gu lə nan nggə̄ ndu, yə sē kpaki nə̄ gu zwē nkɔ̄n yə̄ mə̄nggə̀. Tswē yə̄ nggə̄ də̄ ywe kūkwār, gu lə sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ də̀ Tĕ nggə̄ lə nə̄ gu nggɔn nggɔn. 27 ”Nzɛ̂nmē, də̆r nggə̄ la sē gyə̀r me yo anrɛ̀n kī yə̄ là nyə tswē te bə̄ nggə̄. Nggə̄ lə la dan de nə̄ Rì kàdə nə̄ kī yə̄ là nyə tswē te bə̄ nggə̄ kādə te yo, anrɛ̀n sē rɛn yə yə̄ nggə̄ nyə nə̄ yə man te bə̄ nggə̄. 28 Tĕ nggə̄, tsar mə̄nē nggɔn nggɔn yə̄ sān wə̄ sē bə̄ yə.” Tswēyəmē, kwār yə̄ Rì kan ru ə mkparū nyə də̀ dan de, “Nggə̄ tsar mə̄nē nggɔn nggɔn yə̄ Nggə̄ sē bə̄ yə mbɛ̄ də̀ Nggə̄ lə tsar bə yə nzɔ̆.” 29 Mə̄nē bān sə̄ krē mān kūkwār gwɔ kwār yə də̀ bān nə̄mān dan de, “Sē glō yə̀ là jun,” də̀ bān nə̄mān dan de, “Sē mə̀lɛkā yə̀ Rì yə̀ rɛn bə̄ gu.” 30 Yɛso kàn sà bə mān de, “Rɛn mē la nyə dùdu nggə̄ yo, yə nyə anrɛ̀n yə man la gyə̄ mān. 31 Yə̀mē sē mkpān yə̄ Rì lə sùr mgbəmgbrè mē rɛn. Də̀ sē mkpān yəmē nə̀nàn yə̄ bə lə glā cūn mgbəmgbrè mē wān sē Shɛtan də̄tswē. 32 Ə mkpān yə̄ bə lə zo nggə̄ ə nggā te ə shū, mə̄nē nggānme lə nyə̄ bə̄ nggə̄.” ( 33 Yɛso dàn rɛn yəmē anrɛ̀n gu sə̀ tsə̄ nkɔ̄n yə̄ gu lə nyə̄ kyū.) 34 Gbəjùn mə̄nē bān sə̄ krē mān kan dan gu de, “Ənywī Bān yə̀ mə̀tə̄, tə̄ bla də̀ ngrɛ̄n de, gu wān sē Krisəti lə sɔ̀n bə̄ tə̄ njì. Yə sē sɛ̆n wə̄ là dan de, ‘Yə sē kpaki bə lə kan Nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì kpān ə nggā?’ Sē nggwɔ wān sē Vɛ̄n Nēnjì gu mē?” 35 Tswēyəmē, Yɛso kàn sà bə mān de, “Glo lə lan sū gyə̄ ban mkpān fətsɛ̀ me. Nə̄ gyə̄ zər màn glo yə kasə̄ sē lan sū gyə̄ nə̄ bū man kàdə tè gyə̄ yo, anrɛ̀n nənè wān də̀ là zər būbū, la tsə̄ tswē gyə̄r yə̄ gu là ywē mān yo. 36 Nə̄ gyə̄ kpə̄ tè njìnjì bə̄ nē wān là nə̄ mə̄nē glo màn gu kàsə̄ sē bə̄ gyə̄, nə̄ gyə̄ nə̀nàn man sē bān lə nə̄ mə̄nē glo yə.” Mkpān yə̄ Yɛso dàn rɛn yəmē krɛ̀, gu dòglò ywē kə kàn nyə̄r nə̄ bə man kādə ngrɛ̄n gu yo. 37 Yɛso nàn kī nggɔn nggɔn yə̄ mə̀ ə nggà bēshi bə nggānme də̀ bə kā far me də̀ la kpə̄ te njìnjì bə̄ gu yo. 38 Ə nkɔ̄n yəmē, kī yə̄ Shaya dàn ə lə̀tafē mə̄gu nyə sē njìnjì de, “Rì, nggwɔ kpə tè njìnjì bə̄ rɛn yə̄ tə̄ dan? Sē nggwɔ wān Rì tsar gu nggɔn nggɔn mə̄gu?” 39 Kə̄de rɛn yə̄ Shaya gu car nə̀nàn de bə la kpə̄ te njìnjì yo anrɛ̀n, 40 ”Gu ywan bə beshi nə̄ bə man kàdə ngrɛ̄n yo, də̀ kan bə dər tè yə̄ bə lə la kpə̄ rɛn yə nan ndu yo. Yə sē ənə̀mē, beshi bə lə la ngrɛ̄n yo də̀ dər bə lə la tsə̄ kī yə̄ là te yo. Də̀ bə lə la mərtu nyə bə̄ gu nə̄ gu man kpə̄ bə cūngwɔn ə kī yə̄ là te bə dē yo.” 41 Shaya dan rɛn yəmē anrɛ̀n gu sə̀ ngrɛ̄n nggɔn nggɔn yə̄ Yɛso də̀ sə̀ dàn rɛn ətù gu. 42 Mə̄nē nə̄mān ənywī bān nggɔn nggɔn bān Yahuda nggānme kpə̄ te njìnjì bə̄ Yɛso də̀ la ru ə kpàr bē yo, anrɛ̀n bə sə̄ te mpūr mə̄nē bān Faresi. Bə də̄ dan gyɔ̄ ə bē de bə kpə te njìnjì bə̄ Yɛso, bān Faresi lə la kpə̄nyɛn nə̄ bə nan kī gìgyə̀r bə̄ bə ə kə̄ yə̄ kyūntu mə̄nē bān Yahuda yo. 43 Ə nkɔ̄n yəmē, bə là fɔ nə̄ mə̄nē bɛ̀ bə mwɔn yə̄ Rì lə bɛ̀ bə. 44 Yɛso kàn dɔ̀n rɛn bə̄ kwār nggɔn de, “Wān də̀ kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄, la kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄ kyame yo, gu kpə tè njìnjì bə̄ gu wān te nggə̄ ndu nə̀nàn. 45 Wān də̀ ngrɛn nggə̄, yə sē gu ngrɛn nē gu wān te nggə̄ ndu. 46 Nggə̄ nyə ə mgbəmgbrè mē, də̀ sē glo yə̄ là lan nə̄ mə̄nē bān də̄ kpə̄ te njìnjì bə̄ nggə̄ man kādə sē būbū nzɔ̆ yo. 47 Nē wān də̀ gwɔ rɛn yə̄ mə̄nggə̀ də̀gbà kpə̄ yə nàn ndu yo, nggə̄ lə la sùr gu rɛn yo. Nggə̄ la nyə ə mgbəmgbrè mē dùdu yə̄ nggə̄ lə sùr mə̄nē rɛn yo, nggə̄ nyə tswē kpə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē cūngwɔn kya. 48 Nē wān də̀ kà nggə̄ də̀ kà rɛn yə̄ gu lə kpə̄ rɛn yə̄ mə̄nggə̀ te njìnjì, sē bə̄ nē wān lə sùr gu rɛn. Rɛn yə̄ mə̄nggə̀ yə̄ nggə̄ dan, sē yə yə̄ lə sùr mə̄nē rɛn ə mbrɛ̄ yə̄ krɛ mgbəmgbrè mē. 49 Anrɛ̀n rɛn yə̄ nggə̄ là dan mē la sē tēkə mə̀nggə̄ kyame yo, sē Tĕ nggə̄ wān te nggə̄ ndu wān dan nggə̄ kī yə̄ sē kpaki yə̄ nggə̄ lə rɛn ətù ywə̄. 50 Kī yə̄ nggə̄ là dan, sē yə̄ Tĕ nggə̄ de nə̄ nggə̄ dan, də̀ nggə̄ tsə de rɛn yə̄ gu là dan mə̄nē de nə̄ bə nan, lə nə̄ bə shishɛ̄n yə̄ bə lə sɔ̀n be.” 1 Yə Sə̄ kədè mbrɛ̄ gyə̄r yə̄ bə lə nan gān mə̀bə yə̀ “Rì za bə sū.” Yɛso sə̀ tsə̄ mbɛ̄ de mkpān nyə yə̄ gu lə kà mgbəmgbrè mē dɔn də̀ ywē bə̄ Tèywə̄. Mə̄nē bān mgbəmgbrè mē, bān sə̄ zwē gu mān, bān kpə̄ te njìnjì bə̄ gu, gu sə̀ nàn ndu yə̄ nyɛn bə nggānme mâ ywē kə̄ sū mbrɛ̄ yə̄ gu kyù. 2 Mkpān yə̄ Yɛso bə̄ bān sə̄ zwē gu mān sə̄ re kīrē yə̄ rìglò, Shɛtan sə̀ kàn rɛn məme gyɔ̄ Yahuda vɛ̄n Siman Yisəkaryɔ ə də̆r mbɛ̄ yə̄ gu lə kan Yɛso rɛ̀ mə̄nē ə bē. 3 Yɛso wān tsə de Tèywə̄ kan kī mē kūkwār tè gu ə ngwɔ̀n, də̀ tsə de gu sē wān ru bə̄ Rì, də̀ lə mərtu ywē bə̄ gu, 4 dòglò krè ə tswē yə̄ bə sə̄ re kīrē də̀ gbò lə̀gā yə̀ bē də̀ kà yə̀ nywī dɔ̀n də̀ bàn nkulwe yə̄ swɛ kpə lə̀ ə tə̀r. 5 Tswēyəmē, gu tè mə̀sər sū ə nggūnggū yə̀ ngla kī, də̀ sə̀ nglà bān sə̄ zwē gu mān zə də̀ kàn nkulwe yə̄ gu kan kpān ə tə̀r mē sə̀ swɛ bə mə̀sər ə zə̀. 6 Mkpān yə̄ Yɛso nyə̄ sū ə bə̀ yə̀ Siman Bitrusu, gu kàn dàn gu de, “Nggɔn, wə̄ lə ngla nggə̄ zə nggə̄ nə̀nàn?” 7 Yɛso kàn sà gu mān de, “Wə̄ la tsə̄ kì yə̀ nggə̄ là nan mē yo, wə̄ lə nyə̄ tsə̄ yə̄ ə nggà bēshi.” 8 Bitrusu kàn dàn Yɛso de, “An àn, wə̄ lə la ngla nggə̄ zə yo.” Yɛso kàn sà gu mān de, “Nggə̄ də̄gbā ngla wə̄ zə yo, wə̄ lə la sē gyə̄r ənywī bān là zwe nggə̄ mān yo.” 9 Tswēyəmē, Bitrusu kàn sà gu mān de, “Nggɔn, kàdə nglà nggə̄ zə kyame yo, ngla nggə̄ ngwɔn ywē kə̄ su tu nə̀nàn.” 10 Yɛso kàn sà gu mān de, “Nē wān də̀ swe mbɛ̄, sē ncwərncwər ə mkpɔ̆nkpə̀ kūkwār də̀ gu lə la fɔ̀ de gu lə swē nzɔ̆ yo, sē zə gu kyame yə̄ gu lə ngla yə. Gyə̄ sē ncwərncwər, nē gyə̄r me ənywī gyə̄ la sē ncwərncwər yo.” ( 11 Yɛso sə̀ tsə̄ nē wān lə kan gu rɛ̀ mə̄nē ə bē mbɛ̄ yə gu dàn bə de, “Nē gyə̄r me ənywī gyə̄ la sē ncwərncwər yo.”) 12 Mkpān yə̄ gu nglà bə zə krɛ̀ kūkwār, gu kàn lə̀gā yə̀ gu gbo mē kpm də̀ mə̀rtu ywē kə̄ tè sɔ̀n ə tswē sɔ̀n gu. Gu ywē kə̄ tè sɔ̀n də̀ kàn rì bə de, “Gyə̄ tsə kì yə̀ nggə̄ nan tsar gyə̄ mē? 13 Gyə̄ là gyɔ nggə̄ de wān là tsar mə̄nē rɛn, də̀ là gyɔ nggə̄ de nggɔn nə̀nàn. Yə sē tsō yə̄ gyə̄ là gyɔ nggə̄ ənə̀mē anrɛ̀n nggə̄ sē ənə̀mē njìnjì. 14 Nggə̄ sē nggɔn də̀ sē wān là tsar mə̄nē kī də̀ là tsar gyə̄ nə̀nàn, də̀ nggə̄ doglo ngla gyə̄ zə̄, nə̄ gyə̄ nàn nkəywə̀ ənə̀mē nə̀nàn. 15 Nggə̄ tsar gyə̄ kì yə̀ gyə̄ lə nan də̀ nan yə̄ tsar gyə̄. Nə̄ gyə̄ man nàn bān nə̄mān nə̀nàn kì yə̀ nggə̄ nan tsar gyə̄ mē. 16 Nggə̄ lə dan gyə̄ rɛn njìnjì de gə̆r la sē bə̄ nggɔn nggɔn mwɔ̄n tāki kə̀ gu yo, də̀ wān bə te gu ndu la mwɔ̄n wān te gu ndu yo. 17 Yə̀ gyə̄ tsə nzɛ̂nmē de kì mē sē njìnjì, gyə̄ lə sē bān te zə̀zè. 18 ”Nggə̄ tsə gyə̄ bān nggə̄ cu de nə̄ gyə̄ sē mə̄nē bān mə̄nggə̀. La sē nggə̄ là rɛn ətù gyə̄ kūkwār yo. Yə sē ənə̀mē, nə̄ rɛn yə̄ lə̀tafē yə̀ rɛn Rì dan man nyə sē njìnjì de, ‘Gu wān re kīrē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ kan tè lənggə nggə̄.’ 19 Nggə̄ là dan gyə̄ kī yə̄ lə nyə̄ te ə nggà bēshi màn yə la te mbɛ̄ yo mē, də̀ yə də̄ nyə tè ə rìgyə̀r, nə̄ gyə̄ man kpə̄ tè njìnjì de, ‘Nggə̄ sē gu wān shāmān sə̀sɛ̀ mun. 20 Nggə̄ là dan gyə̄ njìnjì de nē wān də̀ kpə̄ nē wān nggə̄ te gu ndu bə̄ ngwɔn ywā, sē nggə̄ wān gu kpə nə̀nàn. Də̀ wān də̀ kpə̄ nggə̄ bə̄ ngwɔn ywā, gu kpə gu wān te nggə̄ ndu nə̀nàn.” 21 Mkpān yə̄ Yɛso sə̀ dan mə̀rɛn yəmē, də̆r gu la sə̀ sē gyə̀r yo. Gu kàn dàn bə gyɔ̄ bē kpār de, “Nggə̄ là dan gyə̄ rɛn njìnjì de, nē gyə̄r ənywī gyə̄ lə kan nggə̄ rɛ̀ mə̄nē ə bē.” 22 Bān sə̄ zwē gu mān bə kan sə̄ kyɛn nkəywə̀ də̀ sə̄ mə̄ ətù nē wān Yɛso là rɛn ətù gu ənywī bə mē. 23 Gyə̄r ənywī bə wān sē hyuhyur bə̄ Yɛso mwɔ̄n nkyɛn ywə̄ sə̀ kùr lə̀gə̀r də̀ sə̀ rè kīrē də̀ tu gu sə̄ bār Yɛso ə tsɛ̄. 24 Siman Bitrusu kàn tè gu wān kùr hyuhyur bə̄ Yɛso mē beshi də̀ kàn dàn gu de, “Ri gu nē wān gu là rɛn ətù gu.” 25 Gu wān sē hyuhyur bə̄ Yɛso mwɔ̄n mē kàn cī gĭ kyār bə̄ Yɛso də̀ kàn rì gu de, “Nggɔn, sē nggwɔ?” 26 Yɛso kàn sà gu mān de, “Sē gu wān nggə̄ lə kan fùfùkì mē sɔn ənywī nggūnggū də̀ kan nə̄ gu.” Tswēyəmē, gu kàn fùfùkì yə̄ sɔ̀n ənywī nggūnggū yə̀ rēkī də̀ kàn nə̄ Yahuda vɛ̄n Siman Yisəkaryɔ. 27 Mkpān yə̄ Yahuda kpə̄ fùfùkì yə̄, Shɛtan nyə̄ nyər gu ə də̆r. Yɛso kàn dàn Yahuda de, “Kì yə̀ wə̄ sē bə̄ tēkə de wə̄ lə nan, nan yə̄ tsutswe.” 28 Ənywī bə bān sə̄ re kīrē gìgyə̀r bə̄ Yɛso, nənè la tsə̄ kē sē rɛn nggyɛ̆ yə̄ gu dàn Yahuda ənə̀mē yo. 29 Anrɛ̀n Yahuda sə̀ sē wān là zwè bə kə̄jī, bān nə̄mān ənywī bə sə̄ tekə de kə̀ndà sē Yɛso là dan gu de nə̄ gu ywē kə̄ rɛ̀ kīrē yə̄ bə lə nan gān mə̀bə kē nə̄ gu ywē kə̄ gə̀ bān jə̀ nkinē munyàn. 30 Mkpān yə̄ Yahuda kpə̄ fùfùkì yə̄ tàn, gu kàn tè kplā dɔ̀rù. Yə sə̄ sē ə̀ bū yə̄ kì mē tè. 31 Mkpān yə̄ gu dɔ̀rù, Yɛso kàn dàn bə de, “Nzɛ̂nmē, mə̄nē lə ngrɛ̄n nggɔn nggɔn yə̄ nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì sē bə̄ yə də̀ lə ngrɛ̄n sē yə̀ nggɔn nggɔn yə̄ Rì bə̄ Zə̄ywə̄. 32 Də̀ sē mə̄nē də̄ ngrɛ̄n nggɔn nggɔn yə̄ Rì bə̄ Zə̄ywə̄, Rì bə̄ tukpə̀ gu lə tsar mə̄nē nggɔn nggɔn yə̄ nggə̄ Vɛ̄n Nēnjì sē bə̄ yə də̀ gu lə nan yə mān tsūtswēywə̄. 33 ”Nywɛn nggə̄, nggə̄ lə sē bə̄ gyə̄ ban mkpān fətsɛ̀ me. Gyə̄ lə fɔ̀ nggə̄ də̀ lə la ngrɛ̄n nggə̄ yo kə̄de rɛn yə̄ nggə̄ dan tu bān Yahuda de, ‘Tswē yə̄ nggə̄ lə ywē, gyə̄ lə la ywē mān yo.’ 34 ”Bān suswɛ̀ yə̀ nggə̄ là kan nə̄ gyə̄ sē de, nə̄ gyə̄ kyūn nkəywə̀. Ə nkɔ̄n yə̄ nggə̄ nyɛn gyə̄, yə sē kpaki nə̄ gyə̄ nyɛn nkəywə̀. 35 Gyə̄ də̀ nàn ənə̀mē, mə̄nē lə tsə̄ de gyə̄ sē bān là zwē nggə̄ mān.” 36 Siman Bitrusu kàn rì gu de, “Nggɔn, sē ywə̄ gyə̄r yə̄ wə̄ là ywē?” Yɛso kàn sà gu mān de, “Tswē yə̄ nggə̄ là ywe mē, wə̄ lə la nyə̄ mān mbɛ̄ yo, wə̄ lə zwē nggə̄ mān ə gɔ̄n.” 37 Bitrusu kàn rì gu de, “Nggɔn, sē rɛn nggyɛ̆ yə̄ nggə̄ lə la ywē mān mbɛ̄ yo? Nggə̄ kpənyɛn yə̄ nggə̄ lə kpə̄ kyū ətù wə̀.” 38 Yɛso kàn dàn gu de, “Wə̄ kpənyɛ̀n njìnjì de wə̄ lə kpə̄ kyū yə̄ tù nggə̄? Nggə̄ là dan wə̄ rɛn njìnjì de wə̄ lə tə̄r de wə̄ la tsə̄ nggə̄ yo tè kə tar anrīn gba lə sə tō.” 1 Yɛso kàn dàn bān sə̄ zwē gu mān de, “Gyə̄ kàdə tè də̆r ngàr yo, nə̄ gyə̄ kpə̄ tè njìnjì bə̄ Rì də̀ man kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄ nə̀nàn. 2 Ənywī kə̀ Tĕ nggə̄, tswē sɔ̀n shāmān nggānme. Yə mān gba sē ənə̀mē yo, nggə̄ mān la dan gyə̄ de nggə̄ là ywe kə kyūn tswē zwē jī gyə̄ mān yo. 3 Mkpān yə̄ nggə̄ də̄ ywe kə kyūn tswē gyɔ̄ jī gyə̄ krɛ, nggə̄ lə mərtu nyə vu gyə̄ lwe ywe bə̄ nkəmùn nə̄ gyə̄ man sē ə tswē yə̄ nggə̄ lə sē mān nə̀nàn. 4 Gyə̄ tsə nkɔ̀n yə̀ gyə̄ lə ban də̀ man ywē tswē yə̄ nggə̄ là ywe.” 5 Toma kàn rì gu de, “Nggɔn, tə̄ la tsə tswē yə̄ wə̄ là ywē yo, tə̄ lə nansɛn də̀ tsə nkɔ̀n yə̀ tə̄ lə ban ywē mān?” 6 Yɛso kàn sà gu mān de, “Nggə̄ sē nkɔ̀n, Nggə̄ sē njìnjì, Nggə̄ sē shishɛ̄n, Nggə̄ me wān sē nkɔ̀n yə̀ ywē bə̄ Rì. 7 Nzɛ̂nmē yə̀ gyə̄ tsə nggə̄ gyə̄ lə tsə̄ Tĕ nggə̄ nə̀nàn. Nrìnrīnmē kan ban nggà beshi, gyə̄ tsə gu də̀ ngrɛn gu.” 8 Filibusu kàn dàn gu de, “Nggɔn tə̄, tsar tə̄ Tèywē nə̄ tə̄ man ngrɛ̄n gu bə̄ beshi tə̄. Yə̀mē sē gba kì yə̀ tə̄ là fɔ mē.” 9 Yɛso kàn sà gu mān de, “Nggə̄ sē bə̄ gyə̄ cùcùn mun, də̀ mâ nzɛ̂nmē wə̄ la tsə̄ nggə̄ mbɛ̄ yo Filibusu? Nē wān də̀ ngrɛn nggə̄, gu ngrɛ̄n Tĕ nggə̄. Sē sɛ̆n wə̄ là kan dan de, ‘Tsar tə̄ Tèywē?’ 10 Wə̄ la kpə̄ tè njìnjì de nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ Tĕ nggə̄ də̀ Tĕ nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ yo? Mə̀rɛn yə̀ nggə̄ rɛn bə̄ gyə̄, la sē bə̄ tekə mə̀nggə̄ kyame yo, sē Tĕ nggə̄ wān sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ là nan ndu gu. 11 Kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄ de nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ Tĕ nggə̄ də̀ Tĕ nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄. Yə də̄ gba sē ənə̀mē yo, nə̄ gyə̄ kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄ anrɛ̀n kī yə̄ mə̀ yə̄ nggə̄ là nan. 12 Nggə̄ là dan gyə̄ rɛn njìnjì de, wān də̀ kpə tè njìnjì bə̄ nggə̄, gu lə nan kī yə̄ nggə̄ nan mē. Gu lə nan kī nggɔn nggɔn mwɔ̄n yə̄ nggə̄ nan anrɛ̀n nggə̄ là zwe Tĕ nggə̄ ywe. 13 Də̀gba sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ gyə̄ lə ri yə̄ ə sān yə̄ mə̄nggə̀, nggə̄ lə nan gyə̄ yə̄ nə̄ mə̄nē man ngrɛ̄n nggɔn nggɔn yə̄ Tĕ nggə̄ sē bə̄ yə ə nkɔ̄n kī yə̄ nggə̄ là nan. 14 Nə̄ gyə̄ bər kī kūkwār bə̄ sān yə̄ mə̄nggə̀ də̀ nggə̄ lə nan gyə̄ yə. 15 ”Gyə̄ də̀ sē bān là nyɛn nggə̄, gyə̄ lə nan kī yə̄ nggə̄ dan gyə̄ de nə̄ gyə̄ nàn. 16 Də̀ nggə̄ lə ri Tĕ nggə̄ nə̄ gu man nə̄ gyə̄ nē gyə̄r wān lə là gyə̄ mān. Sē gu wān sē Gbrīn yə̄ njìnjì wān lə nyə̄ sē gìgyə̀r bə̄ gyə̄ njì. 17 Mə̄nē bān mgbəmgbrè mē lə la kpə̄ gu te kə̄de wān lə là bə mān yo anrɛ̀n bə la ngrɛ̄n gu kē tsə gu gbàngyə̀r yo. Gyə̄ tsə gu anrɛ̀n gu sē bə̄ gyə̄ də̀ lə sɔ̀n gìgyə̀r bə̄ gyə̄. 18 ”Nggə̄ lə la kà gyə̄ dɔn kə̄de bān là gbla jə̄ yo, nggə̄ lə mərtu nyə bə̄ gyə̄. 19 Mkpān fətsɛ̀, mə̄nē bān mgbəmgbrè mē lə la ngrɛ̄n nggə̄ nzɔ̆ yo də̀ gyə̄ lə ngrɛ̄n nggə̄. Gyə̄ lə sē bə̄ shishɛ̄n nə̀nàn anrɛ̀n nggə̄ lə shāmān shishɛ̄n nzɔ̆. 20 Də̀ sē mbrɛ̄ ywə̄ də̄ nyə, gyə̄ man tsə̄ de nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ Tĕ nggə̄ də̀ gyə̄ lə sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ kə̄de nkɔ̄n yə̄ nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ gyə̄. 21 ”Wān də̀ nàn kì yə̀ nggə̄ dan gu de nə̄ gu nàn, sē gu wān là nyɛn nggə̄. Sē nē gu mē wān Tĕ nggə̄ lə nyɛn də̀ nggə̄ nə̀nàn lə nyɛn gu də̀ lə kan nkəmùn tsar gu.” 22 Yahuda kàn rì gu de, “Nggɔn, sē sɛ̆n wə̄ lə kan nkəywē tsar tə̄ də̀ lə la kan tsar mə̄nē bān mgbəmgbrè mē kūkwār yo?” (Wān mē la sē Yahuda Yisəkaryɔ yo.) 23 Yɛso kàn sà gu mān de, “Nē wān də̀ là nyɛn nggə̄, gu lə nan kī yə̄ nggə̄ dan gu de nə̄ gu nàn də̀ Tĕ nggə̄ lə nyɛn nē gu mē nə̀nàn də̀ nggə̄ gìgyə̀r bə̄ Tĕ nggə̄, tə̄ lə nyə̄ sē gìgyə̀r bə̄ gu. 24 Nē wān də̀gbà nyɛn nggə̄ yo, lə la nan kī yə̄ nggə̄ dan gu de nə̄ gu nàn yo. Rɛn yə̄ gyə̄ gwɔ nggə̄ tswē rɛn yə la sē yə̄ là ru ə nyū nggə̄ yo, sē yə̄ là ru bə̄ Tĕ nggə̄ gu wān te nggə̄ ndu. 25 ”Nggə̄ dan gyə̄ kī mē màn nggə̄ kasə̄ sē bə̄ gyə̄. 26 Nē wān lə là gyə̄ mān, Tĕ nggə̄ lə te gu ndu nyə̄ bə̄ gyə̀. Sē gu wān sē Gbrīn Ntsər. Gu lə tsar gyə̄ kī kūkwār də̀ lə lwe tekə gyə̄ nyə̄ ətù kī yə̄ nggə̄ dan gyə̄ kūkwār. 27 ”Nggə̄ là ka gyə̄ dɔn nə̄ gyə̄ sɔ̄n susù. Nggə̄ là nə̄ gyə̄ sɔ̀n susù. La sē kə̄de yə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē là nə mə̄nē yo. Gyə̄ kàdə tè də̆r cīnji yo də̀ man kàdə tè mpūr anrɛ̀n kī yə̄ lə nyə̄ te bə̄ gyə̄ yo. 28 Gyə̄ gwɔ nggə̄ tswē dan gyə̄ de, ‘Nggə̄ là ywē də̀ lə mərtu nyə bə̄ gyə̄ nzɔ̆.’ Gyə̄ də̀ sē bān là nyɛn nggə̄, gyə̄ lə te də̆r kə̄kla de nggə̄ là ywe bə̄ Tĕ nggə̄ anrɛ̀n gu mwɔn nggə̄ bə̄ nggɔn nggɔn. 29 Nggə̄ là dan gyə̄ gigyə̀r mē màn yə la te mbɛ̄ yo nə̄ yə də̄ nyə tè, gyə̄ man kpə̄ tè njìnjì bə̄ nggə̄. 30 Nggə̄ lə la rɛn bə̄ gyə̄ te ndē nzɔ̆ yo anrɛ̀n cūn wān mgbəmgbrè mē là nyə̄. Gu la sē bə̄ mgbrêmgbrē yə̄ gu lə nan nggə̄ nkinē yo. 31 Nə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē man tsə kpaki de nggə̄ là nyɛn Tĕ nggə̄. Yə sē ənə̀mē, nggə̄ là nan kī kūkwār yə̄ gu là dan nggə̄ de nə̄ nggə̄ nan.” Yɛso kàn dàn bə de, “Gyə̄ nyə̀ nə̄ tə̄ ka sə̄kànmē dɔn.” 1 Yɛso kàn dàn bə nzɔ̆ de, “Sē nggə̄ wān sē kə̄de nggūnggwūr yinabi yə̀ là shun klə̆ zəzè də̀ Tĕ nggə̄ sē wān là kyūn yə̄. 2 Nggā kì yə̄ də̀ là shun yo, Tĕ nggə̄ là tsɛ̄n yə̄ tāgyɔ̄. Də̀ sē yə̄ də̀ là shun, Tĕ nggə̄ là sar yə nə̄ yə man tɔ də̀ man nan shun kənàn. 3 Gyə̄ kan tè ncwərncwər mbɛ̄ anrɛ̀n rɛn yə̄ nggə̄ dan gyə̄. 4 Nə̄ gyə̄ kūci tswē sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ kə̄de sē yə̀ nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ gyə̄. Nggā kì lə la gàn kan shun nkəywə̄ me yo, yə sē kpaki nə̄ yə sē gìgyə̀r bə̄ tər ywə̄. Ə nkɔ̄n yəmē nə̀nàn, gyə̄ lə la tsə̄ nan nkinē gyə̀r yo màn gyə̄ də̀gbà sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ yo. 5 ”Nggə̄ sē kə̄de tərkì də̀ gyə̄ sē kə̄de mə̀nggà ywə̄. Nē wān də̀ sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ də̀ nggə̄ də̄ sē gìgyə̀r bə̄ gu, gu lə shun də̀ tè klə̆ kənàn. Yə sē kpaki nə̄ gyə̄ nàn kī gìgyə̀r bə̄ nggə̄ anrɛ̀n gyə̄ lə la nan nkinē gyə̀r ə̀ tukpə̀ gyə̄ me yo. 6 Nē wān də̀gbà sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ yo, lə sē kə̄de nggā kì yə̄ bə sar yə tāgyɔ̄ də̀ yə ku. Mkpān yə̄ mə̄nggà kī mē də̄ là ku, bə là kyun yə zwe mgbɔ̀ də̀ cu glo gyɔ yə nə̄ yə man kpə̄wu. 7 Gyə̄ də̀ sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ də̀ vūn rɛn yə̄ mə̄nggə̀ lwè ə dər gyə̄, gyə̄ lə ri Tĕ nggə̄ kī yə̄ dər gyə̄ ban də̀ gu lə nə̄ gyə̄ yə. 8 Gyə̄ də̀ nàn shun kənàn, gyə̄ là tsar de gyə̄ sē bān là zwē nggə̄ mān bān njìnjì. Ə nkɔ̄n yəmē nə̀nàn, gyə̄ là tsar mə̄nē nggɔn nggɔn yə̄ Tĕ nggə̄ sē bə̄ yə. 9 ”Nggə̄ là nyɛn gyə̄ kə̄de Tĕ nggə̄ là nyɛn nggə̄. Yə sē ənə̀mē, nə̄ gyə̄ sə̀ kàn gìgyə̀r bə̄ nggə̄ ə nkɔ̄n yə̄ nggə̄ là nyɛn gyə̄. 10 Gyə̄ də̀ nàn kī yə̄ nggə̄ dan gyə̄ de nə̄ gyə̄ nàn, gyə̄ lə sə̀ tsə̄ nkɔ̄n yə̄ nggə̄ là nyɛn gyə̄. Kə̄de nkɔ̄n yə̄ nggə̄ nan kī yə̄ Tĕ nggə̄ dan nggə̄ de nə̄ nggə̄ nan də̀ là sə tsə nkɔ̄n yə̄ gu là nyɛn nggə̄. 11 ”Nggə̄ dan gyə̄ kī mē kūkwār nə̄ gyə̄ man sē bə̄ də̆r kə̄kla kə̄de yə̀ nggə̄ sē bə̄ yə̄, nə̄ zə̀zè mə̀gyə̄ man sē nggān. 12 Bān yə̀ nggə̄ là nə̄ gyə̄ sē nàn de, nə̄ gyə̄ nyɛn nkəywə̀ kə̄de nkɔ̄n yə̄ nggə̄ là nyɛn gyə̄. 13 Nyɛn gyə̀r la mwɔ̄n yə̀ nē lə kpə̄ kyū dùdu kpə̄kpàn ywə̄ yo. 14 Gyə̄ sē kpə̄kpàn nggə̄ màn gyə̄ də̀ nàn kī yə̄ nggə̄ dan gyə̄ de nə̄ gyə̄ nàn. 15 Nggə̄ lə la gyɔ gyə̄ de mə̄gər nzɔ̆ yo anrɛ̀n nggɔn là tsar gə̆r mə̄gu kī kūkwār yə̄ gu là nan yo. Nggə̄ lə gyɔ gyə̄ de kpə̄kpàn nggə̄ mənān anrɛ̀n kī kūkwār yə̄ nggə̄ gwɔ bə̄ Tĕ nggə̄, nggə̄ ngan yə sū gyə̄. 16 La sē gyə̄ bān cu nggə̄ yo, sē nggə̄ wān cu gyə̄ də̀ nə̄ gyə̄ ndu de nə̄ gyə̄ nàn, də̀ man sē kə̄de tərkì yə̄ là shun klə̆ zəzè cùcùn. Tĕ nggə̄ lə nə̄ gyə̄ kī kūkwār yə̄ gyə̄ də̀ rì gu ə sān yə̄ mə̄nggə̀. 17 Bān yə̀ nggə̄ là nə̄ gyə̄ sē nàn de, nə̄ gyə̄ nyɛn nkəywə̀. 18 ”Mkpān yə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē də̄ kā gyə̄, nə̄ gyə̄ tsə̄ de sē bə ka nggə̄ kūci anrīn də̀ là ka gyə̄. 19 Gyə̄ màn sē mə̄nē bān mgbəmgbrè mē, bə mān nyɛn gyə̄ kə̄de gyə̄ sē mə̄nē bān mə̄bə. Sē anrɛ̀n nggə̄ cu gyə̄ ru ənywī mgbəmgbrè mē yə bə là ka gyə̄ 20 Gyə̄ tèkə ətù rɛn yə̄ nggə̄ dan gyə̄ de, ‘Gə̆r la mwɔ̄n nggɔn gu yo.’ Mə̄nē nə̄mān nə nggə̄ mgbŭ, də̀ bə lə nə̄ gyə̄ yə̄ nə̀nàn. Mə̄nē nə̄mān nan kī yə̄ nggə̄ dan bə de nə̄ bə nan, bān nə̄mān lə nan kī yə̄ gyə̄ lə dan bə de nə̄ bə nan nə̀nàn. 21 Gyə̄ lə kpə̄ mgbŭ anrɛ̀n gyə̄ sē mə̄nē bān mə̄nggə̀. Bə lə nan gyə̄ ənə̀mē anrɛ̀n bə la tsə gu wān te nggə̄ ndu yo. 22 Màgbà sē de nggə̄ nyə nywī mgbəmgbrè mē də̀ dan mə̄nē bān sē ənywī mgbəmgbrè mē rɛn yə̄ Rì yo, mə̄nē mān la dan de bə nan məme yo. Yə sē ənə̀mē, bə lə dan de, ‘Tə̄ la tsə de kī yə̄ tə̄ nan sē məme yo.’ 23 Nənè wān də̀ là kà nggə̄, gu là kà Tĕ nggə̄ nə̀nàn. 24 Màgbà sē de nggə̄ la nan kī yə̄ mə̀ yə̄ nənè la nan yə̄ kyɛn gbàngyə̀r yo, mə̄nē mān la dan de bə nan məme yo. Yə sē ənə̀mē, bə ngrɛn kī yə̄ nggə̄ nan də̀ là ka nggə̄ bə̄ Tĕ nggə̄ far me. 25 Bə ka nggə̄ nə̄ kī yə̄ bə car sū ənywī Bān mə̀bə man nyə shɛ̄ mān de, ‘Bə la tsə kē sē rɛn nggyɛ̆ yə̄ bə là ka nggə̄ yo.’ 26 ”Mkpān yə̄ gu wān sē Wān là gyə̄ mān lə nyə̄, wān sē Gbrīn yə̄ njìnjì, wān nggə̄ lə nə̄ gu rù bə̄ Tĕ nggə̄ nyə̀ bə̄ gyə̄, gu lə rɛn bə̄ gyə̄ ətù nggə̄ 27 də̀ yə sē kpaki nə̀nàn gyə̄ lə rɛn ətù nggə̄ anrɛ̀n gyə̄ sə̄ sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄ ə mkpān yə̄ nggə̄ sə̄ kūci bə̄ ndu nggə̄ yə̄ tsar mə̄nē kī. 1 ”Nggə̄ dan gyə̄ kī mē kūkwār də̀tswē nkɔ̄n yə̄ gyə̄ kpə tè njìnjì bə̄ yə mē, gyə̄ man kàdə kà yə dɔ̀n yo. 2 Bə lə cu gyə̄ ru ənywī mə̀kə̀ yə̀ kyūntu mə̀bə. Mkpān lə nyə̄ yə̄ nē wān də̀ nlywe gyə̄, gu lə ngrɛ̄n de sē gu là nan Rì ndu. 3 Bə lə nan gyə̄ kī mē anrɛ̀n bə la tsə Tĕ nggə̄ kē tsə nggə̄ yo. 4 Nggə̄ dan gyə̄ kī mē anrɛ̀n yə də̄ nyə tè, gyə̄ man tsə̄ de nggə̄ dan gyə̄ rɛn ətù ywə̄ mbɛ̄. Nggə̄ la sə̄ dan gyə̄ ə̀ kūci yo anrɛ̀n nggə̄ kasə̄ sē gìgyə̀r bə̄ gyə̄. 5 ”Nzɛ̂nmē, nggə̄ là mərtu ywe bə̄ Te nggə̄ wān te nggə̄ ndu, də̀ nənè ənywī gyə̄ la ri nggə̄ de, ‘Sē ywə̄ gyə̄r yə̄ wə̄ là ywē,’ yo. 6 Anrɛ̀n nggə̄ dan gyə̄ kī mē, dər gyə̄ la sē tsō yo. 7 Nggə̄ là dan gyə̄ rɛn njìnjì de yə tɔ̄ mwɔ̄n yə̄ nggə̄ là ywe. Nggə̄ də̄gbā ywe yo, Nē wān lə Là gyə̄ mān lə la nyə̄ bə̄ gyə̄ yo. Mkpān yə̄ nggə̄ də̄ ywe, nggə̄ lə te gu ndu nyə bə̄ gyə̄. 8 Gu lə kpm mgbəmgbrè mē gyɔ̄ ətù rɛn zəze bə̄ rɛn məme bə̄ sùr rɛn. 9 Bə la tsə nkinē gyə̀r ətù nan məme yo anrɛ̀n bə la kpə̄ te njìnjì bə̄ nggə̄ yo. 10 Bə la tsə nkinē gyə̀r ətù nan zəze yo anrɛ̀n nggə̄ là zwe Tĕ nggə̄ ywe tswē yə̄ gyə̄ lə la ngrɛ̄n nggə̄ nzɔ̆ yo. 11 Bə la tsə nkinē gyə̀r ətù nkɔ̄n yə̄ Rì lə sùr mə̄nē rɛn yo anrɛ̀n Rì sur Shɛtan wān sē cūn mgbəmgbrè mē rɛn mbɛ̄. 12 ”Nggə̄ sē bə̄ mə̀rɛn kənànme yə̀ nggə̄ lə dan gyə̄ də̀ yə̄ lə sē gyə̄ nggānme də̀ gyə̄ lə la vūn yə̄ lwe kūkwār yo. 13 Mkpān yə̄ Gbrīn yə̄ sē njìnjì də̄ nyə, yə̄ lə dan gyə̄ nkɔ̄n yə̄ Rì sē, yə lə nə̄ gyə̄ tsə̄ rɛn njìnjì, yə̄ là ru bə̄ Rì. Yə lə la dan gyə̄ rɛn ə ngrɛ̄n yə̀ də̆r yə me yo. Yə lə dan gyə̄ kì yə̀ yə lə gwɔ yə̄ là ru bə̄ Rì də̀ lə dan gyə̄ kī yə̄ lə nyə̄ te ə nggà bēshi. 14 Yə lə tsar gyə̄ nggɔn nggɔn yə̄ nggə̄ sē bə̄ yə anrɛ̀n yə lə kpə̄ rɛn bə̄ nggə̄ anrīn də̀ sə ngàn yə sū gyə̄. 15 Kī kūkwār yə̄ Tĕ nggə̄ sē bə̄ yə sē yə̄ mə̄nggə̀. Yə sē ənə̀mē yə nggə̄ dan gyə̄ de Gbrīn yə̄ lə là gyə̄ mān, lə shə̄r tɔ̄n də̀ gwɔ kī yə̄ nggə̄ lə dan yə də̀ ngān yə sū gyə̄. 16 ”Mkpān fətsɛ̀ gyə̄ lə la ngrɛ̄n nggə̄ yo də̀ mkpān fətsɛ̀ me nzɔ̆ gyə̄ lə kàn ngrɛ̄n nggə̄.” 17 Mə̄nē nə̄mān ənywī bān sə̄ zwē Yɛso kan sə̄ mə̄ də̀ sə̄ ri nkəywə̀ de, “Sē gu là dan tə̄ de sɛ̆n? Gu là dan de, ‘Mkpān fətsɛ̀ tə̄ lə la ngrɛ̄n gu yo də̀ mkpān fətsɛ̀ me nzɔ̆ tə̄ lə kàn ngrɛ̄n gu,’ gu là dan nə̀nàn de, ‘Yə sē anrɛ̀n nggə̄ là zwe Tĕ nggə̄ ywe.’“ 18 Bə sə̄ ri nkəywə̀ de, “Sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ Yɛso là dan màn gu də̀ là dan mə̀rɛn yə̄ mē de, ‘Mkpān fətsɛ̀.’ Tə̄ la tsə kì yə̀ gu là rɛn ətù ywə̄ mē yo.” 19 Yɛso wān tsə̄ de bə lə ri gu ətù kī yəmē, kàn dàn bə de, “Yə̀mē sē kī yə̄ gyə̄ là ri nkəywə̀. Sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ nggə̄ là dan màn nggə̄ də̄ là dan de, ‘Mkpān fətsɛ̀ gyə̄ lə la ngrɛ̄n nggə̄ yo də̀ mkpān lə te fətsɛ̀ gyə̄ lə kàn ngrɛ̄n nggə̄ nzɔ̆’? 20 Nggə̄ là dan gyə̄ rɛn njìnjì de gyə̄ lə gì mə̀shi mgbò də̀ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē lə sə̀ te zə̀zè. Gyə̄ lə te də̆r cīnji, də̀ te də̆r cīnji gyə̄ lə kàn te də̆r kə̄kla. 21 Mkpān yə̄ mbə̄ là te hyuhyur yə̄ gu lə ngrin, də̆r gu la sē gyə̀r me yo anrɛ̀n mkpān yə̄ gu lə kpə̄ mgbŭ nyə. Mkpān yə̄ gu də̀ nyə̄ ngrìn vɛ̄n gu gyɔ̄ ə bē, gu lə la tēkə bə̄ mgbŭ yə̀ gu kpə mē nzɔ̆ yo, anrɛ̀n gu là te zə̀zè de vɛ̄n suswɛ nyə nywī mgbəmgbrè mē. 22 Yə̀mē sē kì yə̀ là te bə̄ gyə̄ nzɛ̂nmē. Gyə̄ là te də̆r cīnji mē, nggə̄ də̄ ngrɛ̄n gyə̄ nzɔ̆ də̆r gyə̄ lə kān te kə̄kla. Màgba sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ nē lə nan gyə̄, də̆r gyə̄ lə sē kə̄kla me. 23 ”Ə mbrɛ̄ ywə̄, gyə̄ lə la ri nggə̄ de nə̄ nggə̄ nə̄ gyə̄ nkinē yo. Nggə̄ là dan gyə̄ rɛn njìnjì de, màgba sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ gyə̄ də̀ rì yə̄ ə sān yə̄ mə̄nggə̀, Tĕ nggə̄ lə nə̄ gyə̄ yə̄. 24 Mâ nzɛ̂nmē, gyə̄ la rì nkinē ə sān yə̄ mə̄nggə̀ mbɛ̄ yo. Nə̄ gyə̄ rì Rì nkinē də̀ gu lə nə̄ gyə̄ yə̄ nə̄ zə̀zè mə̀gyə̄ man shɛ̄ mān. 25 ”Nggə̄ la dan gyə̄ kī mē ru bē kpār yo. Mkpān lə nyə̄ yə̄ nggə̄ lə la rɛn bə̄ gyə̄ ənə̀mē nzɔ̆ yo. Nggə̄ lə rɛn bə̄ gyə̄ ətù Tĕ nggə̄ ə nkɔ̄n yə̄ gyə̄ lə tsə̄ gu. 26 Mkpān yə̄ mbrɛ̄ ywə̄ də̄ nyə, gyə̄ lə bər gu ənywī sān yə̄ mə̄nggə̀. La sē nggə̄ là dan gyə̄ de nggə̄ lə kpə̄ gì mə̀gyə̄ gri gu mān yo, 27 anrɛ̀n Tĕ bə̄ tukpə̀ gu là nyɛn gyə̄. Gu là nyɛn gyə̄ anrɛ̀n gyə̄ là nyɛn nggə̄ də̀ kpə tè njìnjì de nggə̄ sē wān ru bə̄ Rì. 28 Nggə̄ ru bə̄ Tĕ nggə̄ nyə ənywī mgbəmgbrè mē, də̀ nzɛ̂nmē nggə̄ là ka mgbəmgbrè mē dɔn də̀ mərtu ywe bə̄ Tĕ nggə̄.” 29 Bān sə̄ zwē gu mān bə kan dan gu de, “Kyɛn, nzɛ̂nmē wə̄ là dan tə̄ kī mē ru bə̄ kpār nān. 30 Nzɛ̂nmē, tə̄ tsə de wə̄ tsə kī kūkwār də̀ wə̄ là fɔ̀ nə̄ nənè rì wə̄ rɛn nkinē nə̄mān nzɔ̆ yo. Yə sē ənə̀mē, tə̄ kpə te njìnjì de wə̄ sē wān ru bə̄ Rì.” 31 Yɛso kàn sà bə mān de, “Sē nzɛ̂nmē, yə̄ gyə̄ kpə tè njìnjì nàn? 32 Mkpān là nyə, də̀ yə nyə mbɛ̄ yə̄ gyə̄ kūkwār lə kulwe də̀ ywē mə̀kə̀ gyə̄ də̀ nənè lə la krè bə̄ nggə̄ yo. Nggə̄ la sē nkəmùn me yo anrɛ̀n Tĕ nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄. 33 Nggə̄ dan gyə̄ kī mē kūkwār nə̄ gyə̄ man sē bə̄ də̆r susù anrɛ̀n gyə̄ sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄. Mgbəmgbrè mē lə nə̄ gyə̄ mgbŭ. Nə̄ gyə̄ nàn krè mgbāmgbān anrɛ̀n nggə̄ ta kɔ̄n bə̄ mgbəmgbrè mē də̀ re yə.” 1 Ə mkpān yə̄ Yɛso dàn mə̀rɛn yəmē krɛ̀, gu kàn zo beshi kyɛn shū də̀ kàn dàn de, “Tĕ nggə̄, mkpān nyə ma mān nzɛ̂nmē. Tsar mə̄nē nggɔn nggɔn yə̄ zə̄ywē sē bə̄ yə nə̄ gu nə̀nàn man tsàr mə̄nē nggɔn nggɔn yə̄ wə̄ sē bə̄ yə. 2 Wə̄ nə̄ gu nggɔn nggɔn ətù mə̄nē kūkwār də̀tswē mə̄nē bān wə̄ kan nə̄ gu, gu man nə̄ bə shishɛ̄n yə̄ bə lə sɔ̀n be njì. 3 Yə̀mē sē shishɛ̄n yə̄ mə̄nē lə sɔ̀n be njì, nə̄ mə̄nē man tsə wə̄ Rì wān njìnjì də̀ man tsə de Yɛso sē gu wān sē Krisəti, gu wān wə̄ te ndu nyə̀. 4 Nggə̄ tsar mə̄nē nggɔn nggɔn yə̄ wə̄ sē bə̄ yə də̀ nan ndu yə̄ wə̄ dan nggə̄ de nə̄ nggə̄ nan yə, nggə̄ nan yə krɛ. 5 Nzɛ̂nmē, Tĕ nggə̄, nə̄ nggə̄ nggɔn nggɔn bə̄ tukpə̀ wə̄. Nə̄ nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ wə̄ ə nggɔn nggɔn yə̄ nggə̄ sə sē bə̄ yə anrīn wə̄ sə nàn mgbəmgbrè mē. 6 ”Mə̄nē bān wə̄ kan bə nə̄ nggə̀ ənywī mgbəmgbrè mē, nggə̄ nə̄ bə tsə wə̄. Bə sē bān mə̄wə̀ də̀ wə̄ kan bə nə̄ nggə̀ də̀ bə nan kī yə̄ wə̄ dan bə de nə̄ bə nan. 7 Nzɛ̂nmē, bə tsə de kī kūkwār yə̄ wə̄ kan nə̄ nggə̀ sē yə̄ là ru bə̄ wə̄, 8 anrɛ̀n nggə̄ dan bə rɛn yə̄ wə̄ dan nggə̄ de nə̄ nggə̄ dan bə də̀ bə kpə yə te njìnjì. Bə tsə de sē njìnjì yə̄ nggə̄ sē wān ru bə̄ wə̄ də̀ kpə te njìnjì de sē wə̄ wān te nggə̄ ndu. 9 ”La sē nggə̄ là bər wə̄ ətù mə̄nē bān mgbəmgbrè mē kūkwār yo, sē nggə̄ là bər wə̄ ətù mə̄nē bān wə̄ kan bə nə̄ nggə̀ anrɛ̀n bə sē bān mə̄wə̀. 10 Mə̄nē kūkwār bān sē bān mə̄nggə̀, bə sē bān mə̄wə̀, də̀ mə̄nē kūkwār bān sē bān mə̄wə̀, bə sē bān mə̄nggə̀ də̀ sē bə bān là tsar nkɔ̄n yə̄ nggɔn nggɔn yə̄ nggə̄ sē bə̄ yə. 11 Nzɛ̂nmē, nggə̄ là nyə bə̄ wə̄ də̀ ə mkpān fətsɛ̀ nggə̄ lə la sē ənywī mgbəmgbrè mē nzɔ̆ yo, də̀ bə lə sə̀ sɔ̄n ənywī mgbəmgbrè mē. Tĕ nggə̄, wə̄ gu wān sē Ntsər, ywar bə bə̄ nggɔn nggɔn yə̄ mə̄wə̀. Nggɔn nggɔn yə̄ wə̄ kan nə̄ nggə̄ nə̀nàn, nə̄ bə man sē gìgyə̀r bə̄ nkəywə̀ kə̄de sē yə̀ nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ wə̄. 12 Ə mkpān yə̄ nggə̄ sə sē bə̄ bə, nggə̄ kyun bə zwē bə̄ nggɔn nggɔn yə̄ mə̄wə̀ yə̄ wə̄ kan nə̄ nggə̀. Nggə̄ kyun bə də̀ nənè gyə̄r ənywī bə la kàn də̄ yo. Sē nē gyə̄r me wān cu də̀ kan nkəywə̄ tè məme. Yə te ənə̀mē nə̄ kì yə̀ bə car gyɔ̄ ənywī lə̀tafē yə̀ rɛn Rì man nyə̄ shɛ̄ mān 13 Nzɛ̂nmē nggə̄ là nyə bə̄ wə̄, nggə̄ là dan kī mē màn nggə̄ kasə̄ sē ənywī mgbəmgbrè mē nə̄ bə man sē bə̄ zə̀zè ənywī dər bə kə̄de yə̀ nggə̄ sē bə̄ yə̄. 14 Nggə̄ dan bə rɛn yə̄ wə̄ dan nggə̄. Yə sē ənə̀mē, mə̄nē bān mgbəmgbrè mē là ka bə anrɛ̀n bə la sē gìgyə̀r bə̄ bə yo kə̄de nkɔ̄n yə̄ nggə̄ la sē wān mgbəmgbrè mē yo. 15 La sē nggə̄ là gi su wə̄ de nə̄ wə̄ vu bə də̀tswē ənywī mgbəmgbrè mē yo. Nggə̄ là gi su wə̄ de nə̄ wə̄ ywar bə, nə̄ wān məme mūn man kàdə kàn bə tè məme yo. 16 Bə la sē gìgyə̀r bə̄ bān mgbəmgbrè mē yo kə̄de nkɔ̄n yə̄ nggə̄ la sē wān mgbəmgbrè mē yo. 17 Nə̄ bə sē Ntsər ə nkɔ̄n yə̄ zwē rɛn yə̄ mə̄wə̀ anrɛ̀n yə sē yə̄ sē njìnjì. 18 Kə̄de ndu yə̄ wə̄ te nggə̄ nyə̀ ənywī mgbəmgbrè mē, nggə̄ là te bə ndu nə̀nàn. 19 Yə sē dùdu bə, yə̄ nggə̄ kan nkəmùn nə̄ wə̄ nə̄ bə man kan nkəywə̀ nə̄ wə̄ njìnjì nə̀nàn. 20 ”La sē nggə̄ là bər wə̄ ətù bə kyame yo, nggə̄ là bər wə̄ ətù bān lə kpə̄ te njìnjì bə̄ nggə̄ anrɛ̀n rɛn yə̄ bə lə dan mə̄nē ətù nggə̄. 21 Nggə̄ là bər wə̄ de nə̄ bə kūkwār sē gìgyə̀r. Nə̄ bə man sē gìgyə̀r bə̄ tə̄ nə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē man kpə̄ te njìnjì de sē wə̄ Tĕ wān te nggə̄ ndu. 22 Nggə̄ nə̄ bə nggɔn nggɔn kə̄de yə̄ wə̄ kan nə̄ nggə̀ nə̄ bə man sē gìgyə̀r kə̄de sē yə̀ tə̄ sē bə̄ wə̄. 23 Nggə̄ sē gìgyə̀r bə̄ bə də̀ wə̄ sē gìgyə̀r bə̄ nggə̄. Nə̄ bə man sē gìgyə̀r njìnjì nə̀nàn nə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē man tsə de sē wə̄ wān te nggə̄ ndu də̀ bə man tsə de wə̄ là nyɛn bə kə̄de nkɔ̄n yə̄ wə̄ là nyɛn nggə̄. 24 ”Tĕ nggə̄, wə̄ kan bə nə̄ nggə̀ nə̄ bə man sē bān lə zwē nggə̄ mān, də̀ nggə̄ là fɔ de nə̄ bə man sē ə tswē yə̄ nggə̄ lə sē nə̄ bə man ngrɛ̄n nggɔn nggɔn yə̄ nggə̄ sē bə̄ yə. Wə̄ nə nggə̄ yə anrɛ̀n wə̄ nyɛn nggə̄ anrīn də̀ sə̄ nàn mgbəmgbrè mē. 25 Tĕ nggə̄, wə̄ gu wān là nan kī yə̄ sē zəze. Mə̄nē bān mgbəmgbrè mē la tsə wə̄ yo də̀ nggə̄ tsə wə̄ də̀ bə bān kre mē tsə de sē wə̄ wān te nggə̄ ndu. 26 Nggə̄ tsar bə sē yə̀ wə̄ sē də̀ nggə̄ lə sə̀ tsar bə ywe njì nə̄ bə man nyɛn bān nə̄mān ə nkɔ̄n yə̄ wə̄ nyɛn nggə̄ nə̄ nggə̄ man sē gìgyə̀r bə̄ bə.” 1 Mkpān yə̄ Yɛso rɛn bə̄ Rì krɛ̀, gu dòglò gbō mə̄nē bān sə̄ zwē gu mān də̀ ro mblə̄ Kidərɔ̀n də̀ nyər lan yə̄ bə se mə̀tə̆rkī yə̄ rē. 2 Yahuda, wān kan Yɛso rɛ̀ tsə tswēywə̄ anrɛ̀n Yɛso sə̄ gbō mə̄nē bān sə̄ zwē gu mān ywē mān. 3 Yahuda gbō nkyə̄r mə̄nē bān sə̄ gbyɛ̄n Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì, bə̄ bān kpānnɛ̄n bān sē bān nggɔn nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì bə̄ bān Faresi, sə̄ te bə ndu de nə̄ bə ywe kə̄ vūn Yɛso. Bə lwe glo bə̄ kī yə̄ te kɔ̄n. 4 Yɛso, wān tsə kì yə̀ là nyə̄ tswē te bə̄ gu, dòglò zwē bə ywè də̀ ywē kə̄ rì bə de, “Sē nggwɔ wān gyə̄ là fɔ̀?” 5 Bə kan sa gu mān de, “Yɛso wān Nazəreti.” Gu kàn dàn bə de, “Sē nggə̄ gu mē.” Yahuda wān kan Yɛso rɛ̀ sə̀ sē gìgyə̀r bə̄ bə. 6 Mkpān yə̄ Yɛso dàn bə de, “Sē nggə̄ gu mē,” bə kan rɛ gɔ̄n gɔ̄n də̀ kankərɛ̄. 7 Yɛso kàn rì bə nzɔ̆ de, “Sē nggwɔ wān gyə̄ là fɔ̀?” Bə kan dan gu de, “Yɛso wān Nazəreti.” 8 Tswēyəmē, Yɛso kàn dàn bə de, “Nggə̄ dan gyə̄ mbɛ̄ de sē nggə̄ gu mē, də̀ sē nggə̄ wān gyə̄ là fɔ̀, nə̄ gyə̄ nə̄ bān là zwē nggə̄ mān mē ywe ywē bə.” 9 Yɛso dàn rɛn yəmē nə̄ rɛn yə̄ gu dan de, “Nggə̄ la kan nənè gyə̄r də̄ ənywī mə̄nē bān Tĕ nggə̄ kan nə̄ nggə̀ yo”, man nyə shɛ̄ mān. 10 Siman Bitrusu wān sə̀ lwè njīmgbàn, gbò yə cu tɔ̄n yə̄ ngwɔ̀n rē yə̄ və̄lɔn gyə̄r wān là nan ndu ə kə̀ tu bān tɔ̀ kī nə̄ Rì. Sān və̄lɔn gu re Malku. 11 Yɛso kàn dàn Bitrusu de, “Kan njīmgbàn wə̄ gyɔ̄ ə ywar ywə̄. Wə̄ là ngrɛ̄n de nggə̄ lə la kpə̄ mgbŭ yə̀ Tĕ nggə̄ dan de nggə̄ lə kpə̄ yo?” 12 Tswēyəmē, nkyə̄r bān kpānnɛ̄n bə bə̄ wān là lwe bə, bə̄ bān Yahuda bān sə̄ nan ndu gbyɛ̄n nē kan vūn Yɛso də̀ kpān gu ngwɔn. 13 É kùcī, bə lwe gu ca Yana wān sē ywē Kayafa wān sē Tu nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì ə sɛ̀ yəmē. 14 Sə̀ sē Kayafa wān nə̄ mə̄nē bān Yahuda rɛn de yə lə tɔ̀nzɛ̄ nggānme nə̄ nənè gyə̄r kyù dùdu mə̄nē kūkwār. 15 Siman Bitrusu bə̄ gyə̄r ənywī bān sə̄ zwē Yɛso, zwē Yɛso mān. Wān bə ywe gìgyə̀r bə̄ Yɛso mē, Tu nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì tsə gu, də̀ gu nyər gìgyə̀r bə̄ Yɛso ywē kə̄ sū kplabē yə̄ kə̀ Tu nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì, 16 də̀ Bitrusu krè ə bē. Wān bə ywe gìgyə̀r bə̄ Siman Bitrusu, wān Tu nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì tsə gu, mə̀rtu də̀ nyə̄ rɛ̀n bə̄ və̄nggə̄ wān là gbyɛ̄n nkɔ̀n də̀ lwè Bitrusu nyər. 17 Və̄nggə̄ wān là gbyɛ̄n nkɔ̀n gu kàn rì Bitrusu de, “Wə̄ la sē ənywī mə̄nē bān zwē və̄lɔn mē yo?” Bitrusu kàn sà gu mān de, “Nggə̄ la sē ənywī bə yo.” 18 Mvri sə̄ te də̀ bān sə̄ nan ndu ə kə̀ tu bān tɔ̀ kī nə̄ Rì bə̄ bān sə̄ gbyɛn kə̄ sə̄ vre glo. Bitrusu krè bə̄ bə də̀ sə̀ vre glo nə̀nàn. 19 Tu nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì, rì Yɛso rɛn ətù bān sə̄ zwē gu mān bə̄ kī yə̄ gu sə̄ tsar mə̄nē. 20 Yɛso kàn sà gu mān de, “Nggə̄ rɛn bə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē ə hū tswē, nggə̄ tsar mə̄nē ə mə̀kə̀ yə̀ kyūntu mə̄nē bān Yahuda bə̄ Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì tswē yə̄ mə̄nē kūkwār là kyun te mgbɔ̀. Nggə̄ la dan rɛn nkinē gĭgĭ yo. 21 Wə̄ là ri nggə̄ mūn? Ri bān gwɔ nggə̄, kī yə̄ nggə̄ dan bə, də̀ bə tsə yə.” 22 Mkpān yə̄ Yɛso dàn rɛn yəmē krɛ̀, wān gbyɛ̄n gyə̄r wān krè gĭ gu ngwùr gu də̀ rì gu de, “Sē ənə̀mē wə̄ lə sa Tu nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì rɛn?” 23 Yɛso kàn rì gu de, “Nggə̄ dan rɛn nkinē məme? Nggə̄ də̄ dan rɛn nkinē məme, dan mə̄nē kì yə̀ nggə̄ dan, də̀ nggə̄ də̄ dan rɛn zəze, wə̄ ngwur nggə̄ mūn?” 24 Tswēyəmē, Yana kàn nə̄ bə lwe gu ca Kayafa wān sē Tu nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì də̀ la nə̄ bə su nzə̄nzɛ̄ yə̄ bə kan kpān gu ə ngwɔ̀n mē yo. 25 Ə mkpān yə̄ Siman Bitrusu krè də̀ sə̀ vre glo, bə kan ri gu nzɔ̆ de, “Wə̄ la sē ənywī mə̄nē bān là zwe gu mān mē yo?” Gu kàn tər me nzɔ̆ də̀ dan bə de, “Nggə̄ la sē ənywī bə yo.” 26 Gyə̄r ənywī mə̄nē bān là nan ndu ə kə̀ Tu nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì wān bə sē bān gbɔ̀n gyə̄r bə̄ və̄lɔn wān Siman Bitrusu cu gu tɔ̄n mē, kàn rì Bitrusu de, “Nggə̄ la ngrɛ̄n wə̄ bə̄ gu ə lan yə̄ bə se mə̀tə̆rkī yə̀ rē mē yo?” 27 Bitrusu tər me nzɔ̆ de gu la sē ənywī bə yo. Tswēyəmē, gbā kàn tō. 28 Mbrɛ̀cə̄ būbū, bə gbō Yɛso ə kə̀ Kayafa də̀ lwe gu ywe ə lə̄kpə cūn mə̀mē bə wān re Bilatu. Bə la nyər kə̄ yə yo anrɛ̀n bə lə la sē ntsər yo, də̀ bə də̄gbā sē ntsər yo, bə lə la rē gān mə̀bə yə̀ Rì za bə sū yə̀ là nyə̄ yo. 29 Tswēyəmē, Bilatu dɔ̀rù də̀ rì bə de, “Və̄lɔn mē nan gyə̄ nggyɛ̆ də̀ gyə̄ lwe gu grì nggə̄ mān? Gyə̄ rɛn, nggə̄ là gwɔ gyə̄.” 30 Bə kan sa gu mān de, “Màn sē de gu la nàn nkinē məmè yo, tə̄ mān la lwe gu gri wə̄ mān yo.” 31 Bə dan rɛn yəmē krɛ, Bilatu kàn dàn bə de, “Gyə̄ kpə̄ gu də̀ man sùr gu rɛn ə kì yə̀ bān yə̀ mə̀gyə̄ dan gyə̄.” Tu bān Yahuda bə kan sa gu mān de, “Bān mə̀gyə̄ yə̀ bān Roman la nə̄ tə̄ nkɔ̀n yə̀ tə̄ lə ngun nənè yo.” 32 Kì mē te ənə̀mē nə̄ rɛn yə̄ Yɛso dan ətù kyū yə̄ mə̄gu man nyə shɛ̄ mān. 33 Bilatu kàn nyər kə̄ də̀ gyɔ Yɛso də̀ rì gu de, “Wə̄ sē cūn bān Yahuda?” 34 Yɛso kàn sà gu mān de, “Wə̄ dan rɛn yəmē ə ngrɛ̄n mə̀wə̄ kē sē mə̄nē bān dan wə̄ yə?” 35 Bilatu kàn rì gu de, “Nggə̄ sē və̄lɔn wān Yahuda? Bān mə̀mē mə̀wə̄ bə̄ nggɔn nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì lwe wə̄ gri nggə̄ mān, sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ wə̄ nan bə?” 36 Tswēyəmē, Yɛso kàn dàn gu de, “Nggɔn nggɔn mə̄nggə̀ la sē yə̄ lwe mgbəmgbrè mē yo. Màn sē de yə sē yə̄ mgbəmgbrè mē, bān zwe nggə̄ mān te kɔ̄n bə̄ bān Yahuda bān lwe nggə̄ ca wə̄ mān. Yə sē ənə̀mē, nggɔn nggɔn mə̄nggə̀ la sē yə̄ lwe mgbəmgbrè mē yo!” 37 Bilatu kàn rì gu de, “Nzɛ̂nmē wə̄ sē cūn?” Yɛso kàn sà gu mān de, “Ɛn, njìnjì, wə̄ dan de nggə̄ sē cūn. Bə ngrin nggə̄ ənywī mgbəmgbrè mē nə̄ nggə̄ man sē cūn də̀ man dan rɛn ətù njìnjì də̀ nē wān də̀ sē wān njìnjì, gu lə gwɔ nggə̀.” 38 Tswēyəmē, Bilatu kàn rì Yɛso de, “Sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ sē njìnjì yə̀ wə̄ là rɛn ətù ywə̄ mē?” Ə mkpān yə̄ Bilatu dàn rɛn yəmē krɛ̀, gu dɔ̀rù də̀ nyə̄ dan mə̄nē bān Yahuda de, “Nggə̄ la ngrɛ̄n rɛn nkinē məme yə̄ gu nan yo. 39 Gyə̄ dan nggə̄ de ə mkpān yə̄ gān mə̀gyə̄ yə̀ Rì za mə̄nē sū, nə̄ nggə̄ cūn gyə̄ nē gyə̄r ngwɔn, gyə̄ kpənyɛ̀n nə̄ nggə̄ kā cūn bān Yahuda dɔn?” 40 Mə̄nē bə kan dɔ̄n rɛn də̀ dan de, “An àn, kàdə kàn və̄lɔn mē cūngwɔn yo, sē Baraba kya wān wə̄ lə kan gu cūngwɔn.” Baraba sə̀ sē wān gĭ wān là lwe kī yə̄ nlywe mə̄nē. 1 Tswēyəmē, Bilatu nə̄ bān kpānnɛ̄n vūn Yɛso də̀ tsē gu bə̄ mgbəjə̀. 2 Də̀ bān kpānnɛ̄n bə nyɛn ləlanyūn yə̄ ncwə̄r də̀ kan sɔn Yɛso ə tù də̀ kpm gu lə̀gā sə̄mban yə̀ cūn 3 də̀ nyə sə̄ dan gu de, “Tə̄ zɛ wə̄ cūn bān Yahuda!” Də̀ bə sə̄ ngwur gu dē nkəywə̀. 4 Bilatu dòglò dɔ̀rù nzɔ̆ də̀ nyə̄ dan mə̄nē bān Yahuda de, “Gyə̄ gwɔ, nggə̄ lə lwe gu dɔ̄ru gri gyə̄ mān ə sə̄kànmē nə̄ gyə̄ man tsə̄ de nggə̄ la ngrɛ̄n rɛn nkinē məme yə̄ gu nan yə̄ nggə̄ lə ngun gu yo.” 5 Tswēyəmē, bə lwe Yɛso dɔ̄ru bə̄ ləlanyūn yə̄ ncwə̄r ə tù bə̄ lə̀gā yə̀ cūn ə kpə̀ gu. Də̀ Bilatu kàn dàn bə de, “Gyə̄ kyɛn və̄lɔn gu mē.” 6 Ə mkpān yə̄ nggɔn nggɔn bān tɔ̀ kī nə̄ Rì bə̄ bān gbyɛ̄n Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì ngrɛ̄n gu, bə kan sə̄ dɔ̄n rɛn de, “Nə̄ bə kan gu kpān ə nggā, nə̄ bə kan gu kpān ə nggā.” Bilatu kàn dàn bə de, “Gyə̄ kpə̄ gu də̀ mān kàn gu kpān ə nggā. Nggə̄ la ngrɛ̄n rɛn nkinē məme yə̄ gu nan yə̄ nggə̄ lə ngun gu yo.” 7 Mə̄nē bān Yahuda bə kan sa gu mān de, “Tə̄ sē bə̄ bān də̀ gu za bān yə̄. Tə̄ lə ngun gu anrɛ̀n gu dan de gu sē Vɛ̄n Rì.” 8 Yə̀ Bilatu gwɔ rɛn yəmē, gu tè mpūr nggānme. 9 Tswēyəmē, gu nyər ywè nywī lə̄kpə; də̀ ywē kə̄ rì Yɛso de, “Wə̄ sē wān ru ə ywə̄?” Yɛso la sà gu mān yo. 10 Bilatu kàn dàn gu de, “Rɛn nggyɛ̆ wə̄ lə la rɛn bə̄ nggə̄ yo? Wə̄ la tsə̄ de nggə̄ sē bə̄ mgbrêmgbrē yə̄ nggə̄ lə kàn wə̄ cūngwɔn də̀ sē bə̄ mgbrêmgbrē yə̄ nggə̄ lə kan wə̄ kpān ə nggā yo?” 11 Tswēyəmē, Yɛso kàn sà gu mān de, “Wə̄ sē bə̄ mgbrêmgbrē ətù nggə̄ anrɛ̀n Tĕ nggə̄ wān sē ə mkparū kan yə nə̄ wə̀. Yə sē ənə̀mē, wān kan nggə̄ nə̄ wə̀ nan məme mwɔ̄n wə̀.” 12 Bilatu gwɔ rɛn yəmē də̀ fɔ̀ nkɔ̄n yə̄ gu lə kàn Yɛso cūngwɔn. Mə̄nē bān Yahuda la kpə̄nyɛn yo də̀ sə̄ dɔ̄n rɛn de, “Wə̄ də̀ kàn və̄lɔn mē cūngwɔn, wə̄ la sē kpān Cūn Roman nzɔ̆ yo. Wān də̀ kan nkəywə̄ tè cūn, gu là te lənggə bə̄ cūn nggɔn wān Roman!” 13 Bilatu gwɔ rɛn yəmē də̀ gbo Yɛso dɔ̀rù də̀ nyə̄ tè sɔ̀n ə mgbə̄ncī yə̄ sùr rɛn ə tswē gyə̄r yə̄ bə là gyɔ sān ywə̄ de, “Tswē mgbăntə̄.” (Bān Yahuda là gyɔ tswēywə̄ ə nyū bə de Gabata.) 14 Sə̀ sē ə rì yə̀ kyūn kī yə̄ mbrɛ̄ yə̄ gān yə̀ Rì za mə̄nē mə̄gu sū, mkpān yə̄ tānnɛ̀n yə̄ mbrɛ̀cə̄, Bilatu kàn dàn mə̄nē bān Yahuda de, “Gyə̄ kyɛn cūn gyə̄.” 15 Mə̄nē bān Yahuda bə kan sə̄ dɔ̄n rɛn de, “Ngun gu, ngun gu, kpān gu ə nggā.” Bilatu kàn rì bə de, “Nggə̄ kpān cūn gyə̄ ə nggā nə̄ gu man kyù?” Nggɔn nggɔn bān là tɔ kī nə̄ Rì ə Kə̄ Nggɔn yə̄ Rì kan sa gu mān de, “Tə̄ sē bə̄ cūn gyə̄r mē wān sē Cūn Roman.” 16 Tswēyəmē, Bilatu kàn Yɛso nə̄ bān kpānnɛ̄n de nə̄ bə kpə̄ gu kpān ə nggā.Tswēyəmē, bān kpānnɛ̄n vūn Yɛso 17 də̀ nə̄ gu bàn nggā mə̀gu də̀ bə lwe gu ywe ə tswē gyə̄r yə̄ bə là gyɔ yə de,“Tswē yə̄ sē kə̄de mkpūlɔ̄tù.” (Mə̄nē bān Yahuda là gyɔ tswē ywə̄ ə nyūrɛn bə de Gɔlgɔta.) 18 Ə tswēywə̄ bə kan gu kpān ə nggā bə̄ mə̄nē ywā. Bə sə̄ kan wān gyə̄r kpān ə ngwɔ̀n rē Yɛso də̀ kan wān gyə̄r kpān ə ngwɔ̀n mlā gu. 19 Bilatu nə̄ bə car ətù kə̄tākū de, YƐSO WAN NAZƏRETI - CUN BAN YAHUDA|, də̀ kan kpān ə nggā yə̀ bə kan Yɛso kpān mān. 20 Mə̄nē bān Yahuda nggānme blā car yə̄ anrɛ̀n tswē yə̄ bə kan Yɛso kpān mān sə̄ sē gi gbù də̀ bə car ə nyūrɛn bān Yahuda, bə̄ bān Roman bə̄ bān Heleni. 21 Tu mə̄nē bān Yahuda kan ywe kə dan Bilatu de, “Kàdə car de ‘Cūn bān Yahuda’ yo. Wə̄ lə car de, ‘Gu dan de gu sē cūn bān Yahuda.’ “ 22 Bilatu kàn dàn bə de, “Kì yə̀ nggə̄ car, sē yə̄ yə̀ nggə̄ car.” 23 Ə mkpān yə̄ bān kpānnɛ̄n kan Yɛso kpān ə nggā, bə nyə vu kī mə̄gu gə̄ te nkyə̄nkyə̀r nlyɛ̄ də̀ vu yə gə̄ nkəywə̀ də̀ yə sə̄ kədè lə̀gā rə̄rɛ̄ yə̀ nywī yə̀ bə lo yə̄ ntăr gyə̀r mē. 24 Bə kan dan nkəywə̀ de, “Nə̄ tə̄ kādə ngā yə̄ yo, tə̄ tā be kə̄jī man ngrɛ̄n nē wān lə ban yə̄.” Kì mē te ənə̀mē nə̄ lə̀tafē yə̀ rɛn Rì man shɛ̄ mān de, “Bə jun nggə̄ kī gə̄ nkəywə̀ də̀ kan bĕ kə̄jī tā, də̀tswē bə man ngrɛ̄n nənè wān lə ban lə̀gā nggə̄ yə̀ sē rə̄rɛ̄ mē.” Yə̀mē sē kì yə̀ bān kpānnɛ̄n nan. 25 Bān krē hyuhyur gi nggā yə̀ Yɛso sə̄ sē gyə̀ywə̄ bə̄ zāngyə̆r gyə̀ywə̄ bə̄ Məryamu mbə̄ Klɔpasu bə̄ Məryamu wān Madaliya. 26 Mkpān yə̄ Yɛso ngrɛ̄n gyə̀ywə̄ bə̄ gyə̄r ənywī bān sə̄ zwē gu mān wān gu sə̀ nyɛn mwɔ̄n kre hyuhyur gi nggā mə̀gu, gu kàn dàn gyə̀ywə̄ de, “Yā, kyɛn wān mē sē zə̄ywē,” 27 də̀ dan wān zwē gu wān gu sə̀ nyɛn mwɔ̄n mē de, “Wān mē sē gyə̀ywē.” Tswēyəmē, wān zwē gu wān gu sə̀ nyɛn mwɔ̄n mē kàn gbō Məryamu də̀ lwè gu ywè kə̄ gu. 28 Yɛso wān tsə de ndu yə̄ gu nan krɛ, dan de, “Rɛ là te nggə̄.” Gu dàn rɛn yəmē nə̄ lə̀tafē yə̀ rɛn Rì man shɛ̄ mān. 29 Mbŭ yə̀ mgbə̀mgbàn mə̀ shunkī sə̀ krè mān, bān kpānnɛ̄n bə kan ban mgbənjankì kpān ə fənggà tərkì gyə̄r yə̄ re de yizo də̀ kan cɔ̄ ə mgbə̀mgbàn mə̀ yə̄ də̀ kan de nə̄ gu kpə̄ sə̄. 30 Yɛso sə̄ mgbə̀mgbàn mə̀ yə̄ krɛ̀ də̀ kàn dàn de, “Yə krɛ nàn.” Tswēyəmē, gu kàn tu tè ji də̀ kàn shishɛ̄n gu cūngwɔn. 31 Sə̀ sē ə rì yə̀ kyūn kī yə̄ mbrɛ̄ yə̄ sɔ̀n sù bān Yahuda. Tu bān Yahuda kan ywe kə rì Bilatu de nə̄ gu nə̄ bān kpānnɛ̄n ywe kə tə̄r bə zə də̀tswē bə man tsu, də̀ man kādə shāmān shishɛ̄n ywe kə sū mbrɛ̄ yə̄ sɔ̀n sù yo, anrɛ̀n mbrɛ̄ yə̄ sɔ̀n sù yə sē mbrɛ̄ nggɔn nə̄ bə man jūn kɔ̆n bə də̄tswē. 32 Tswēyəmē, bān kpānnɛ̄n ywe kə tə̄r zə yə̄ və̄lɔn wān kùcī wān bə kpan gu gìgyə̀r bə̄ Yɛso də̀ kan ywe tə̄r yə̄ wān ywā. 33 Bə nyə tswē tə̄r yə̄ Yɛso màn gu kyu mbɛ̄ də̀ bə la tə̄r gu zə yo. 34 Gyə̄r ənywī bān kpānnɛ̄n bə kà far me də̀ kàn pàr to Yɛso ə sàn də̀ tswēywə̄, mə̀sər bə̄ mə̀gì kàn kànkə̀rɛ. 35 Wān ngrɛn bə̄ beshi gu, sē gu wān car rɛn yəmē de wə̄ man kpə̄ tè njìnjì. Kī yə̄ gu car sē njìnjì də̀ gu tsə de yə sē njìnjì. 36 Kì mē te ənə̀mē nə̄ lə̀tafē yə̀ rɛn Rì man shɛ̄ mān de, “Bə lə la tə̄r kuku gu gyə̄r yo.” 37 Ə tswē gyə̄r nzɔ̆, lə̀tafē yə̀ rɛn Rì dan de, “Bə lə kyɛn gu wān bə to gu pàr ə sàn.” 38 Kì mē nyə̄ vūngà kūkwār, Yusuwu wān Yarimatiya wān sē wān sə̄ zwē Yɛso gĭgĭ anrɛ̀n gu sə̄ te mpūr nggɔn nggɔn bān Yahuda, ywē rì Bilatu de nə̄ gu nə̄ gu nkɔ̀n nə̄ gu ywē kə̄ gbò kɔn Yɛso ywē kə̄ ryūn. Bilatu kàn kpə̄ gu nyɛ̀n də̀ gu ywē kə̄ gbò kɔn Yɛso lwè ywē kə̄ ryūn. 39 Nikudimu lwè mûr bə̄ yalo, kī yə̄ cumgbə̀ yə̄ bān Yahuda là kan yə gba kɔn anrīn də̀ sə kan yə ryūn, yə ywè mān. Rŏ yə̀ kī yə ma rŏ gbə̀hū mə̀mān ywā. Sə̀ sē gu wān sə̀ ywè bə̄ Yɛso ə bū. 40 Bə ban kɔn yə̄ Yɛso yə də̀ cu mûr bə̄ yalo bwā ə nkulwe kəkla də̀ kan sə̄ nyɛn kɔn gu kə̄de kì yə̀ mə̄nē bān Yahuda là nan cùcùn anrīn də̀ sə kan kɔn nē ryūn. 41 Ə tswē yə̄ bə kan Yɛso kpān mān, lan yə̄ bə dɔ mə̀tə̆rkī yə̀ rē sə̄ sē hyuhyur bə̄ tswēywə̄ də̀ ənywī lan yə, brɛ suswɛ yə̄ bə la kan kɔn gyɔ̄ mān gbàngyə̀r yo sə̄ sē mān. 42 Anrɛ̀n rì yə̀ kyūn kī yə̄ mə̄nē bān Yahuda sə̀ tè hyuhyur yə̄ krɛ də̀ brɛ yə sə̄ sē hyuhyur, bə kan Yɛso ryūn mān. 1 Ə rì yə̀ ywā yə̀ mbrɛ̄ yə̄ sɔ̀n sù mə̄nē bān Yahuda (sə̀ sē ə rì Ladi), Məryamu wān Madaliya ywè tswē brɛ yə mbrɛ̀cə̄ būbū də̀ ywē kə̄ ngrɛ̄n nyū brɛ yə kur hū də̀ mgbăntə̄ yə̀ bə kan ywān brɛ yə kùr ə nggà gyə̀r. 2 Tswēyəmē, gu mə̀rtu də̀ kulwe ywē kə̄ dan Siman Bitrusu bə̄ gyə̄r ənywī bān sə̄ zwē Yɛso wān Yɛso sə̀ nyɛn mwɔ̄n de, “Bə ban kɔn yə̄ Nggɔn tə̄ Yɛso ənywī brɛ də̀ tə̄ la tsə tswē yə̄ bə lwe gu ywe kə gyɔ̄ mān yo.” 3 Bitrusu bə̄ nē gyə̄r ənywī bān sə̄ zwē gu mān dōglo dɔ̄ru də̀ kulwe ywe tswē brɛ yə. 4 Bə kulwe də̀ wān ywā gu mūn kulwe də̀ ywē kə̄ sū tswē brɛ yə kūcici Bitrusu. 5 Gu ywē kə̄ sū də̀ la nyər nywī brɛ yə yo də̀ krè ə bē me də̀ sə̀ rā kyɛn nywī ywə̄ də̀ ngrɛ̄n nkulwe kəkla yə̄ bə sə̄ kan ywān Yɛso tswē kùr. 6 Bitrusu, wān sə̀ zwē gu mān ə gɔ̄n kulwe də̀ nyə̄ nyər nywī brɛ yə də̀ ngrɛ̄n nkulwe yə̄ bə sə̄ kan ywān Yɛso tswē kùr, 7 bə̄ fəkpə nkùlwè yə̄ bə kan nyɛn gu ə tù tswē kùr nkan. 8 Ə nggà gɔ̄n ywə̄ nān, gyə̄r gu mē wān ywē kə̄ sū kūci mē, nyər də̀ ywē kə̄ ngrɛ̄n də̀ kpə̄ tè njìnjì. 9 Mâ mkpān yə, beshi bə la sə̄ bu ə tswē yə̄ bə car gyɔ̄ ə lə̀tafē yə̀ rɛn Rì de Yɛso lə kyu də̀ tāshɛn yo. 10 Tswēyəmē, bān sə̄ zwē Yɛso bə kan ywe mə̀kə̀ bə. 11 Məryamu wān Madaliya wān sə̀ zwē bə mān krè ə bē də̀ sə̀ gì. Gu kàn rā beshi de gu lə kyɛn nywī brɛ yə 12 də̀ kàn ngrɛ̄n mə̀lɛ̀kū yə̀ Rì ywā tswē sɔ̀n ənywī brɛ yə də̀ kpm kī kəkla. Gyə̄r sɔ̀n ə nggà tswē zə gu sə̄ kūr mān, də̀ gyə̄r sɔ̀n ə nggà tswē tu gu sə̄ kūr mān. 13 Bə kan ri gu de, “Mbə̄, wə̄ là gì nggyɛ̆?” Gu kàn dàn bə de, “Nggə̄ là gi anrɛ̀n bə ban Nggɔn tə̄ Yɛso də̀ tə̄ la tsə tswē yə̄ bə lwe gu ywe kə gyɔ̄ mān yo.” 14 Gu rɛ̀n krɛ̀ də̀ kwɔ̀ beshi də̀ ngrɛ̄n Yɛso ə tswē krè də̀ gu la tsə̄ de sē Yɛso wān sə̀ krè bə̄ gu yo. 15 Yɛso kàn rì gu de, “Mbə̄, wə̄ là gì nggyɛ̆?” Məryamu wān Madaliya kàn gu tè və̄lɔn wān là kyɛn lan yə̄ mə̀tə̆rkī yə̀ rē də̀ kàn dàn gu de, “Və̄lɔn, wə̄ də̀ ban kɔn gu gyɔ̄ ə ntsə̄nē, tsar nggə̄ tswēywə̄, nggə̄ lə ywē kə bàn yə.” 16 Tswēyəmē, Yɛso kàn gyɔ gu de, “Məryamu!” Gu kwɔ beshi kyɛn də̀ kàn gyɔ Yɛso de, “Rabɔni!” (Rabɔni ə nyūrɛn bān Yahuda sē wān là tsar mə̄nē.) 17 Yɛso kàn dàn gu de, “Kàdə bàr nggə̄ yo anrɛ̀n nggə̄ la ngun ywe bə̄ Tĕ nggə̄ mbɛ̄ yo. Ywē kə̄ dan nywɛngyə̆r nggə̄ de nggə̄ là ngun ywe bə̄ Tĕ nggə̄ wān sē Tĕ gyə̄, bə̄ Rì nggə̄ wān sē Rì mə̀gyə̄.” 18 Tswēyəmē, Məryamu wān Madaliya ywē kə̄ dan bān sə̄ zwē Yɛso de, “Nggə̄ ngrɛn Nggɔn tə̄ Yɛso.” Gu dàn bə kī yə̄ Yɛso dàn gu nə̀nàn. 19 Ə rì yə̀mē ə̀ rìglò, (sə̀ sē ə rì Ladi) bān sə̄ zwē Yɛso kyūn nkəywə̀ sɔ̄n ə tàr də̀ ywān mə̀nyūlə̄nkɔ̄n anrɛ̀n bə sə̄ te mpūr tu bān Yahuda. Tswēyəmē, Yɛso kàn krè bə̄ bə ə də̀ntswe də̀ kàn dàn bə de, “Nə̄ sɔ̀n susù sē bə̄ gyə̄ kūkwār.” 20 Gu dàn bə rɛn yəmē krɛ̀ də̀ kàn mbə̆rmpà ə ngwɔ̀n tsàr bə. Ə tsūtswēywə̄, dər bə kan te kəkla. 21 Yɛso kàn dàn bə nzɔ̆ de, “Nə̄ sɔ̀n susù sē bə̄ gyə̄ kūkwār, Tĕ nggə̄ te nggə̄ ndu nyə̀ ə mgbəmgbrè mē də̀ nggə̄ là te gyə̄ ndu ywe bə̄ mə̄nē bān mgbəmgbrè mē nə̀nàn.” 22 Gu dàn rɛn yəmē krɛ̀ də̀ fù vrè mə̀gu sū bə də̀ dàn bə de, “Gyə̄ kpə̄ Gbrīn Ntsər. 23 Gyə̄ də̀ dan nənè de, ‘Tə̄ fu màtɔ̀ sū wə̄ ətù məme mə̄wə̀, Rì fu màtɔ̀ sū gu mbɛ̄,’ də̀ gyə̄ də̀ dan nənè de, ‘Tə̄ la fū màtɔ̀ sū wə̄ ətù məme mə̄wə̀ yo,’ məme gu lə sa ətù gu.” 24 Toma, wān sān gu re, “Wān nggaswɛ” wān sē ənywī mə̄nē tsɔ bān Yɛso cu la sə̀ shāmān ə mkpān yə̄ Yɛso nyə̀ bə̄ bə yo. 25 Mkpān yə̄ Toma nyə̀ bə̄ bə, bə dan gu de, “Tə̄ ngrɛn Nggɔn tə̄ Yɛso.” Gu kàn dàn bə de, “Nggə̄ də̄gbā ngrɛ̄n ngwɔn gu tswē yə̄ bə kpan gu kusā də̀ kan ngwɔn nggə̄ bār mān bə̄ tswē yə̄ bə to gu pàr ə sàn yo, nggə̄ lə la kpə̄ te njìnjì de gu tashɛ̀n yo.” 26 Ə mbrɛ̄ yə̄ tāndà, mə̄nē pwɔ̄ bān Yɛso cu kyūn nkəywə̀ də̀ sɔ̄n ə tàr nzɔ̆ də̀ ywān mə̀nyūlə̄nkɔ̄n. Kə mē, Toma sē gìgyə̀r bə̄ bə. Bə sə̄ sɔ̄n me də̀ Yɛso kàn krè bə̄ bə nzɔ̆ də̀ kàn dàn bə de, “Nə̄ sɔ̀n susù sē bə̄ gyə̄ kūkwār.” 27 Gu kàn dàn Toma de, “Kan kə̀mvrè ngwɔ̀n wə̄ gyɔ̄ ə sə̄kànmē də̀ man kyɛn ngwɔn nggə̄, man kàn ngwɔn wə̄ gyɔ̄ ə sān nggə̄ man kàdə kpə̄ kà yo, man kpə̄ tè njìnjì.” 28 Tswēyəmē, Toma kàn dàn gu de, “Wə̄ sē Nggɔn nggə̄, wə̄ sē Rì nggə̄.” 29 Yɛso kàn dàn gu de, “Wə̄ kpə tè njìnjì anrɛ̀n wə̄ ngrɛn nggə̄? Zəze sē bə̄ bān la ngrɛ̄n nggə̄ yo də̀ kpə̄ te njìnjì.” 30 Yɛso nan kī yə̄ mə̀ nggānme ə nggà bēshi bān sə̄ zwē gu mān də̀ nggə̄ la car yə sū ə lə̀tafē mē kūkwār yo. 31 Nggə̄ car yəmē sū de nə̄ gyə̄ man kpə̄ tè njìnjì de Yɛso sē gu wān sē Krisəti də̀ sē Vɛ̄n Rì. Gyə̄ də̀ kpə̄ gu tè njìnjì, gyə̄ man sē bə̄ shishɛ̄n yə̄ gyə̄ lə sɔ̀n be njì. 1 Vē nə̄mān nyə̄ vūngà, Yɛso kàn nkəywə̄ tsàr bān sə̄ zwē gu mān nzɔ̆ ə nē yə̀ Tibiriya. Yə̀mē sē nkɔ̄n yə̄ gu kàn nkəywə̄ tsàr bə: 2 Siman Bitrusu bə̄ Toma wān bə là gyɔ gu de, “Wān nggaswɛ” bə̄ Natalo wān Kanan ə mə̀mē yə̀ Galili bə̄ nywɛn Zabedi, bə̄ ywā nə̄mān ənywī bān sə̄ zwē Yɛso kyūn nkəywə̀ də̀ sɔ̄n ə tswē gyə̄r. 3 Siman Bitrusu kàn dàn bə de, “Nggə̄ là ywe tswē sū rūrū yə̀ zwĕ mgbəryàn ə mə̀sər.” Nkyɛn mə̄nē mē kan dan gu de, “Tə̄ lə zwē wə̄ mān.” Tswēyəmē, bə dōglo dɔ̄ru də̀ ywe kə nyər gbm̄ də̀ sə̄ sū rūrū yə̀ zwĕ mgbəryàn. Bə sū rūrū ma mbrɛ̄ də̀ la vūn nkinē yo. 4 Mbrɛ̀cə̄ būbū, Yɛso ywē kə̄ krè ə kətɔ̄n nē tswē yə̄ bə là su rūrū də̀ bə la tsə de sē gu yo. 5 Yɛso kàn rì bə de, “Nywɛngyə̆r nggə̄, gyə̄ zwe mgbəryàn?” Bə kan sa gu mān de, “An àn, tə̄ la zwe mgbəryàn yo.” 6 Gu kàn dàn bə de, “Nə̄ gyə̄ kàn rūrū yə sū ə nggà yə̀ ngwɔn rē gyə̄, gyə̄ lə zwe mgbəryàn.” Tswēyəmē, bə kan rūrū yə sū ə nggà yə̀ Yɛso dàn bə də̀ zwe mgbəryàn nggānme də̀ la tsə nkɔ̄n yə̄ bə lə gbìn rūrū yə nyər nywī gbm̄ yə yo anrɛ̀n mgbəryàn yə sə̄ sē nggānme. 7 Wān zwē Yɛso wān gu sə̀ nyɛn mwɔ̄n mē kàn dàn Bitrusu de, “Sē Nggɔn tə̄ Yɛso.” Mkpān yə̄ Siman Bitrusu gwɔ de, “Sē Nggɔn tə̄ Yɛso,” gu bàn lə̀gā lə̀ ə tə̀r (anrɛ̀n gu sə̀ jūn kī dè kpə yə̄ gu lə nan ndu) də̀ gyɛ̆ncār kū ə mə̀sər. 8 Də̀ nkyɛn bān sə̄ zwē Yɛso bān sē ənywī gbm̄ sə̄ gbīn mgbəryàn yə ənywī rūrū cwe dɔ̄ru. Bə la sə̄ rɛ nkɔ̀n bə̄ bē yo, rɛ̆ ywə̄ sə̀ ma zə gĭ-gyə̀r me. 9 Mkpān yə̄ bə dɔ̄ru ə mə̀sər nyə ə bē, bə nyə ngrɛ̄n nklaglo bə̄ mgbəryàn ənywī ywə̄ bə̄ fùfùkì ə kətɔ̄n glo yə. 10 Yɛso kàn dàn bə de, “Gyə̄ cu mgbəryàn nə̄mān ənywī yə̄ gyə̄ zwe mē lwè nyə̀.” 11 Tswēyəmē, Siman Bitrusu dɔ̀rù də̀ gbìn mgbəryàn yə ənywī rūrū dɔ̀rù. Mgbəryàn yə sə̄ sē nggānme də̀ rūrū yə̄ la nga yo. Yə sə̄ sē gĭ-gyə̀r bə̄ sɛ̀ tun bə̄ tar. 12 Yɛso kàn dàn bə de, “Gyə̄ nyə̄ rè kīrē.” Nənè ənywī bə la tèkə yə̄ gu lə rì gu de, “Wə̄ sē nggwɔ,” yo, anrɛ̀n bə tsə de sē Nggɔn bə Yɛso. 13 Yɛso kàn nyə̄ bàn fùfùkì bə̄ mgbəryàn nə̄ bə. 14 Yə̀mē sē kə yə̄ tăr yə̄ Yɛso kan nkəywə̄ tsàr bān sə̄ zwē gu mān ə mkpān yə̄ gu tāshɛ̀n. 15 Ə mkpān yə̄ bə re kīrē yə krɛ, Yɛso kàn rì Bitrusu de, “Bitrusu vɛ̄n Yɔhanan, wə̄ là nyɛn nggə̄ mwɔ̄n nkyɛn bān mē?” Bitrusu kàn sà gu mān de, “Ɛn, Nggɔn, wə̄ tsə de nggə̄ là nyɛn wə̄.” Yɛso kàn dàn gu de, “Wɔ̀ nggə̄ gbə̄ntan mē.” 16 Kə yə̄ ywā nzɔ̆, Yɛso kàn rì gu de, “Bitrusu vɛ̄n Yɔhanan, wə̄ là nyɛn nggə̄?” Bitrusu kàn sà gu mān de, “Ɛn, Nggɔn, wə̄ tsə de nggə̄ là nyɛn wə̄.” Yɛso kàn dàn gu de, “Wɔ̀ nggə̄ gbə̄ntan mē.” 17 Kə yə̄ tăr nzɔ̆ Yɛso kàn rì gu de, “Bitrusu vɛ̄n Yɔhanan, wə̄ là nyɛn nggə̄?” Kə mē, də̆r Bitrusu kàn tè cīnji anrɛ̀n Yɛso ri gu kə yə̄ tăr de, “Wə̄ là nyɛn nggə̄?” Ə tswēywə̄, gu kàn dàn Yɛso de, “Nggɔn, wə̄ tsə kī kūkwār, wə̄ tsə de nggə̄ là nyɛn wə̄.” Yɛso kàn dàn gu kə yə̄ tăr de, “Wɔ̀ nggə̄ gbə̄ntan mē. 18 Nggə̄ là dan wə̄ njìnjì de, mkpān yə̄ wə̄ sə̄ sē və̄nzɛ̀, wə̄ sə̀ kyūn nkəywē də̀ ywē tswē yə̄ də̆r wə̄ ban. Ə mkpān yə̄ wə̄ lə te kpəkpɔ, wə̄ lə nə̀ ngwɔn wə̄ də̀ nənè lə kyūn wə̄ kpə də̀ vūn wə̄ ngwɔn də̀ kpān wə̄ də̀ gbō wə̄ ywē tswē yə̄ də̆r wə̄ la bàn yo.” ( 19 Yɛso dàn rɛn yəmē anrɛ̀n gu sə̀ dan Bitrusu nkɔ̄n yə̄ gu lə nyə̄ kyū də̀ bə lə zɛ̀ sān Rì ənywī ywə̄) Yɛso kàn dàn gu de, “Zwē nggə̄ mān.” 20 Bə sē ənywī zər, Bitrusu kàn kwɔ̀ beshi kyɛn gɔ̄n də̀ ngrɛ̄n wān zwē Yɛso wān gu sə̀ nyɛn mwɔ̄n là zwē bə mān ə gɔ̄n. (Wān sə̀ sɔ̀n gĭ Yɛso ə mkpān yə̄ bə sə̄ re kīrē bə yə̄ krɛ̀mkpun ə rìglò də̀ rì Yɛso de, “Nggɔn, sē nggwɔ wān lə kan wə̄ rɛ̀?”) 21 Ə mkpān yə̄ Bitrusu ngrɛ̄n Yɛso, gu kàn rì gu de, “Sē nə̄nggyɛ̆ yə̀ wə̄ lə dan ətù wān mē?” 22 Yɛso kàn sà gu mān de, “Də̀ sē ə ngrɛ̄n mə̀nggə̄ de nə̄ gu sɔ̀n shishɛ̄n mâ mkpān yə̄ nggə̄ lə mərtu nyə, mə̄wə̀ sē yə̄ tan ənywī ywə̄? Wə̄ zwē nggə̄ mān.” 23 Rɛn yə kan ngwur ngār ə bē ənywī bān sə̄ zwē Yɛso de wān zwē Yɛso gu mē lə la kyū yo. Yɛso la dan de gu lə la kyū yo, gu dàn de, “Də̀ sē ə ngrɛ̄n mə̀nggə̄ de nə̄ gu sɔ̀n shishɛ̄n mâ mkpān yə̄ nggə̄ lə mərtu nyə, mə̄wə̀ sē yə̄ tan ənywī ywə̄?” 24 Wān sē gyə̄r ənywī bān sə̄ zwē Yɛso wān dan rɛn yəmē də̀ sē gu wān car rɛn yəmē də̀ kī yə̄ gu car, tə̄ kpənyɛn bə̄ yə de yə sē njìnjì. 25 Kī nə̄mān shāmān nggānme yə̄ Yɛso nan. Màn sē de nənè lə car yə sū kūkwār, mgbəmgbrè mē mān la te tswē yə̄ yə lə lwe lə̀tafē yə̀ mə̀rɛn yəmē kūkwār yo. |