JOHN

1 Nɨ̀ghàà lɛ ntswe a nlɔgɨnə̂, nɨ̀ghàà ma nû nɨ lɛ ntswe aa bo Nwì a nlɔgɨnə. Nɨ̀ghàà nya nɨ kɨ̂ m̀bə Nwî. 2 Nɨ̀ghàà nyâ lɛ ntswe bo Nwì a nlɔ̀gɨ̀nə̀. 3 Nwì à lɛ nnaŋsə njoò tsɨ̀m ǹtsya aa a njɨ̌m nɨ̀ghàà ma nû. Kaa ayoò tsu a sɨ̀ tswê mə Nwì à lɛ nnaŋsə tɨ nu. 4 Ǹtswêntɨ̀ɨ̀ ɨ̀ lɛ sɨ fɛ̀'ɛ̀ aa a nɨ nɨ̀ghàà ma nû. Ǹtswêntɨ̀ɨ̀ ya ɨ zî nɨ̂ ŋ̀kà'à a mbo bə̀. 5 Ŋ̀kà'à wa ɨ ta a mûm m̀fìì ɨ̀dɨ̀gə̀, lâ kaa m̀fìì ìdɨ̀gə̀ ɨ̀ lɛɛ̀ wa'à bwɛtə̀. 6 Nwì à lɛ ntoo ŋû yî mɔ̀'ɔ, ɨ̀kǔm yi ɨ bə Jɔn. 7 À lɛ nzì a mbə ayəfə nloŋ ŋkà'à wâ bo bɨ̀ a nswoŋ ànnù yìi mə yu lɛ nzi nloŋ yi aa, tâ bə̀ bɨ̀tsɨ̀m yu'u, ǹtsya ghu njɨ̀m ǹnɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa ghu nû. 8 Yu yumbɔŋ kaa à lɛ wa'a ŋkà'à wa bə̂, lâ ǹzi aa a mbə ayəfə a mbo ŋkà'à wâ. 9 Ŋ̀kà'a annù nɨ̂koŋ wa ɨ ghulà- m̀bə ŋkà'à yìi mə ɨ zǐ a mûm m̀bi nta ŋke'etə nɨ̂ bə̀ bɨ̀tsɨ̀mə̀ aà. 10 Nɨ̀ghàà nya nɨ lɛ ntswe a mûm m̀bî, la ka mə Nwì à lɛ nnaŋsə njoò tsɨ̀m ǹtsya aa ghu nu aa, kaa m̀bi ɨ wa'à yi bâŋnə̀ ǹzi. 11 À lɛ nzì a ala'a yu, la kaa bə̀ bi bɨ wa'à yi kwɛrə̀. 12 A mbo bə̀ bìi mə bɨ lɛ ŋkwɛrə yi, ŋkɨ nnɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa ghu nu aa, a fâ àdà'à mə tâ bo tɨgə mbə bɔɔ bɨ Nwî bî jwe jwe. 13 Kaa bɨ lɛ wa'à bɔɔ bɨ Nwî bə aa ajàŋ yìi mə ŋù mɨ̀sɔ̀ŋ a jwe mu a mûm ǹjyǎnu aa, kə̌ ajàŋ yìi mə ŋùmbâŋnə̀ a lɔ̀ɔ̀ aa bə̂, ǹloŋ mə Nwìŋgɔ̀ŋ yumbɔŋ à lɛ ntɨgə ŋghɨrə mə tâ bo bə bɔɔ̀ bî. 14 Nɨ̀ghàà nya lɛ mbəŋ ntɨgə ŋûmɨ̀sɔ̀ŋ, ǹluu nɨ̂ ɨ̀bɔ̀ŋ bo bɨ̀ ànnù nɨ̂ŋkoŋ, ǹtɨgə ntswe a tɨ̂tɨɨ bì'ì. Bi'ì lɛ nyə nɨgha'à ni nî ŋwèènə̀, nɨ̀gha'a nìi mə à lɛ ŋkwɛrə a mbo Tà, Nwìŋgɔ̀ŋ, tsi'ì tsǒ njoŋ Mû yi aà. 15 Jɔn à lɛ mbə ayəfə, ǹswoŋə nɨ̂ ànnù ǹloŋ ŋgaà yì, ǹtɔŋnə tsi'ì nɨ̀tɨ̀ɨ̀ ǹswoŋ nɨ mə, “à nɨ yu wa yìi mə mə̀ lɛ sɨ ghàà a mbo bù ǹloŋ yi, nswoŋə nɨ mə, 'yu yìi mə a yòŋə a njɨ̌m mə aa, à kɔ̀'ɔ̀nə ntsyàtə̀ ghâ, ǹloŋ mə à lɛ mfòò ǹtswe mbɔŋ tâ bɨ̀ jwe ghâ.'” 16 Nyoŋə nɨ̂ àjàŋ yìi mə à lùu nɨ̂ ɨ̀bɔ̀ŋ aa, à nɨ̀ŋ mə mbɔɔnə a nu bì'inə̀ bɨ tsɨ̀mə̀. M̀fa nɨ̂ m̀bɔɔnə a mbo bì'inə̀ a ayòŋnə̀ nɨ àyòŋnə̀. 17 Nwì à lɛ ntsyà aa a mbo Moses m̀fa Nɔ̂ŋsə̀ a mbo bì'inə̀, lâ ɨ̀bɔ̀ŋ bo bɨ̀ ànnǔ nɨ̂koŋ ɨ bâŋnə̀ ǹzi aa njɨ̌m Yesu Kristo. 18 Kaa ŋù tsù à lɛɛ̀ wa'à Nwî yə̂. À kɨ mmɛ̌ tsi'ì ǹjoŋ Mû yì yìi mə, à tswe a mbɛ̀ɛ̀ nɨ̀kwɛɛ Taà yì aa, mə à ghɨrə mə tâ bɨ̀ zi yi. 19 Yulà à nɨ̂ ɨ̀nnù yìi mə Jɔn à lɛ nswoŋ tsǒ àyəfə a noò yìi mə bɨ̀tsyàsə bɨ baYuda bìi mə bɨ lɛ ntswe a Yerusalem bɨ lɛ ntoo ŋ̀gǎŋmà'a Nwì jî mɔ'ɔ bo bɨ̀ bɔɔ bɨ Levi mə tâ bɨ̀ ghɛɛ mbetə Jɔn mə, “Ò bə aa wò aa ɛ?” 20 Jɔn à lɛ mfa àkwi'i a mbo bo a fɛ'ɛ̀ nlaa. Ŋ̀ghaa tsi'ì nɨ̀ ǹsi nɨ̀ ǹsi nswoŋ mə, “Kaa mə̀ sɨ̌ Ayɔ'ɔ̀ Nwì wa bə̂.” 21 Bo ghɛɛ̀ nɨ̂ m̀bìì m̀betə yi mə, “Ò tɨgə̀ m̀bə aa wò aa ɛ? Ò bə aa Elijah aa ɛ?” Jɔn a kwi'i mə, “Ŋ̀gaŋ kaa mə̀ sɨ̀ yu bə̂.” Bɨ bû m̀betə yi mə, “Ò bə aa ŋ̀gàŋntoò Nwì wa mə bɨ yu'utə aa ɛ?” Jɔn a kwi'i mə, “Ŋ̀gaŋ.” 22 Ŋ̀gǎŋntoo jya ɨ ghɛ̀ɛ̀ nɨ̂ m̀bìì ǹswoŋ mə, “Tɨgə nswoŋ ŋû yìi mə ò nɨ ghu aà ǹloŋ mə bì'ì tswe nɨ̀ m̀bɨɨ nɨ̀ àkwi'i ŋkɨ̀ɨ̀ a mbo bə̀ bìi mə bɨ too yi'i aà. Ò swǒŋ mə akə nloŋ atu ɨbɨ̀ɨ nû gho aa ɛ?” 23 Jɔn a fa àkwi'i a mbo bo nyoŋə nɨ̂ ànnù yìi mə a tswe a mûm àŋwà'ànə ŋ̀gàŋntoò Nwì Yesaiah: “‘Mə̀ nɨ̂ ǹjì ŋù mɔ̀'ɔ yìi mə a tɔŋnə a atu nta'a mɨ̀wɛ̀ɛ̀ mɨwɛ̀ɛ̀ ǹswoŋə nɨ mə, Nɨ̀ naŋsə mânjì yìi mə M̀mà'àmbî a ka tsyà ghu aa tâ à tsinə!’” 24 Ǹtoo jya mə baFarɨsai lɛ ntoo a mbo Jɔn aa, 25 ɨ tɨgə̀ m̀betə yi mə, “M̀bə ò tuu Ayɔ'ɔ̀ Nwì wa bə, ǹtuu Elijah bə, ǹtuu ŋ̀gàŋntoò Nwì wa kɨɨ bə, ò tɨgə̀ m̀murə nɨ̂ bə̀ a ŋkì aa a ya ɛ?” 26 Jɔn a kwi'i a mbo mə, “Mə murə bə̂ aa tsi'ǐ ŋkì, lâ yu wa mə à təə a tɨtɨ̀ɨ bù aa, kaa nɨ̀ sɨ̀ yi zî. 27 Ka mə à yòŋə a njɨ̌m mə̀ aa, kaa mə̀ sɨ̀ ku'ùnə̀ mə mbə mə̀ fɛ̀ɛ̀ mɨ̀ŋkɨ̀rə̀ mɨ ntâm mi.” 28 Ɨ̀nnù ma jû ɨ̀ tsɨ̀m ɨ lɛ mfɛ̀'ɛ̀ aa a ala'a Bethany, a mbɛ̀ɛ̀ àghəŋə ŋkì Jordan, a njii nsà'à nòò, a adɨgə yìi mə Jɔn à lɛ sɨ murə bə̂ ghu a ŋkì aà. 29 Àbɛ̀ɛ̀ a kà mə aa mfu'u Jɔn a yə̂ Yesu a zî ghu mbɛ̀ɛ̀, a swoŋ mə, “Nɨ̀ yə Mûmbînjə̀rə̀ Nwì wâ, yìi mə a bè'e ɨbɨ mbî ǹtsɨ̀mə̀ ǹlɔ'ɔsə aà! 30 À nɨ yu wa yìi mə mə̀ lɛ sɨ ghàà ǹloŋ ŋgaa yì aà, mə, “Ŋù mɔ'ɔ a yòŋə a njɨ̌m mə̀ yìi mə à tsyàtə ghâ, ǹloŋ mə à lɛ ntswe mbɔŋ tâ bɨ̀ jwe gha aà.’ 31 Tsi'ì mə̀mbɔŋ kaa mə̀ lɛ wa'à yi zî, ka mə mə̀ lɛ nzì m̀murə nɨ̂ bə̌ a ŋkì a ŋghɨ̀rə mə tâ baIsrael bɨ̀ zi yi aà.” 32 Jɔn a ghɛɛ̀ nɨ̂ m̀bìì a mbə ayəfə a nɨ̂ ànnù yìi mə a lɛ mfɛ̀'ɛ̀ ǹloŋ Yesu aà; “Mə̀ yə̂ Àzwì Nwî a lô a aburə tsi'ì tsǒ bugɨrəmɨ̀kuu nsɨgə ntswe ghu nû. 33 Kaa mə̀ lɛ ŋwa'à zi mə à lɛ mbə yu ma wâ, lâ Nwì yìi mə à lɛ ntoo gha mə tâ mə̀ ka murə nɨ̂ bə̀ a ŋkì aa, boŋ à lɛɛ̀ ǹswoŋ a mbo mə̀ mə, ‘Ŋù yìi mə ò yə Azwì Nwì a lô a aburə nsɨgə ntswe ghu nu aa, à nɨ yu yìi mə à ka kɨ murə bə̂ aa bə a mûm Àzwì Nwî. 34 Jɔn a tɨgə̀ ŋ̀ghɛɛ nɨ̂ m̀bìì nswoŋ mə, “Mə̀ yə̀ mə̂, ŋ̀kɨ mbə ayəfə mə à laa mbə Mu Nwì.” 35 Àbɛ̀ɛ̀ a lò mə̂ m̀fu'u, Jɔn a bû ǹtəə bô ŋ̀gǎŋyəgə̂nù ji ji baa, 36 ǹyə Yesu a kâ ǹtsya a swoŋ mə, “Nɨ̀ yə Mû M̀bînjə̀rə̀ Nwì wâ!” 37 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù Jɔn jya ji baa bɨ yù'ù mə̂ a swoŋ ma laà aa, nlo ŋghɛ̀ɛ̀ ntɨgə nyoŋə Yesu. 38 Yesu à kà mə̂ aa ŋkarəkə, nyə ajàŋ mə bɨ yòŋə̀ nii aa, m̀betə waa mə, “Nɨ lɔ̀ɔ̀ aà àkə̀ ɛ?” Bo kwi'i ghu mbo mə, “Rabbi” (ǹji'ì nɨ̀ghàà ma nû ɨ bə aa Ǹdɨ̀'ɨ̀nnù), “O tswe aa a fə ɛ?” 39 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “Nɨ̀ zi nyə.” Bo tɨgə̀ ǹyoŋə yi ŋghɛɛ nyə adɨgə yìi mə à lɛ sɨ tswe ghu aa, bo bo tɨgə̀ ǹsi'i maa njwî, ǹloŋ mə à lɛ tɨ bə aa boŋ nòò à tɨgə̂ ǹyəŋə. 40 Ŋù yì mɔ'ɔ a tɨtɨ̀ɨ bo ma bya mə bɨ lɛ nyu'u annù ya yìi mə Jɔn à lɛ nswoŋ a mbo bo aa à lɛ mbə Andrew, muma bɨ̀ Simon Peta. 41 Andrew à lò mə̂ a mbɛ̀ɛ Yesu aa, mfòò ǹyə mumaà yì Simon, ǹswoŋ ghu mbo mə, “Bì'ì yə̀ mə̂ Ayɔ'ɔ̀ Nwì wa. (Àyɔ'ɔ̀ Nwì a bə aa Kristo nɨ nɨ̀ghàà nɨ Grikia.) 42 Andrew à kà mə aa maŋsə aa, ntɨgə nlɔgə mumaà yi Simon ŋ̀ghɛɛ nɨ ghu a mbo Yesu. Yesu à yə̀ mə̂ yi aa, ǹlii yi a nsi sɨgɨ̀nə̀, ǹswoŋ mə, “ɨ̀kǔm gho à nɨ Simon, mu Jɔn, lâ ǹlɔgɨnə tsɨtsɔ̀ŋ, bɨ ka tɨgə twoŋə nɨ̂ gho nɨ Cephas.” (Cephas ghû à kɨ mbə aa Peta, ǹji'ì ɨ̀kùm ghû ɨ̀ bə aa “ŋ̀gɔ̀'ɔ̀.”) 43 Àbɛ̀ɛ̀ a kà mə̂ aa mfu'u, Yesu a taŋtə̀ a ŋghɛɛ a Galilea. À kà mə aa ŋghɛɛ aa, nyə Philip a mânjì, ǹswoŋ ghu mbo mə, “Ka nyòŋə̀ ghâ.” 44 Philip à lɛ nlò aa a Bethsaida, àla'a yìi mə Peta bo Andrew lɛ ŋkɨ mfɛ'ɛ ghu aà. 45 Philip a ghɛɛ̀ ǹyə Nathanael, ǹswoŋ gho mbo mə, “Bì'ì yə̀ mə̂ ŋû wa mə Moses à lɛ ŋŋwà'ànə̀ ǹloŋ ŋgaa yì a nɨ̂ àŋwà'ànə̀ Nɔ̂ŋsə̀ aà, ŋ̀gǎŋtoo Nwî ɨ kɨ̂ ŋ̀ŋwa'anə annù ǹloŋ ŋgaa yì aà. Àa Yesu mu Joseph Ŋù Nazareth.” 46 Nathanael a betə ghu mbo mə, “M̀bə ànnù yî sɨgɨ̀nə̀ yî tsu a fɛ'ɛ̀ a ala'a Nazareth aa ɛ? Philip a kwi'i ghu mbo mə, “Zǐ nyə̂.” 47 Yesu à yə̀ mə̂ Nathanael a kâ ǹzi a mbɛ̀ɛ yu aa, a swoŋ nloŋ ŋgaa Nathanael mə, “Nɨ yə mu baIsrael yî ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀, yìi mə kaa àbaŋnənnù kaa a sɨ̀ ghu nu tswə̂ aà!” 48 Nathanael a betə̀ yi mə, “Ò tsyà aa mə akə nzi gha aa ɛ?.” Yesu a kwi'i ghu mbo mə, “Mə̀ ghɨrə nyə gho wa noò mə ò ghɨ̀rə ntswe wa a nji'ì àtǐ figə̀ m̀bɔŋ tâ Philip à zi ntwoŋə gho aà.” 49 Nathanael a swoŋ gho mbo mə, “Rabbi, wa ò nɨ Mu Nwì! Ò nɨ M̀fɔ̀ baIsrael!” 50 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Ò bii maa ajàŋ aa nloŋ bə mə mə̀ swoŋ mə mə̀ ghɨrə nyə gho wa noò mə ò ghɨ̀rə ntswe wa a nji'ì àtì figə̀ aa ɛ? ò ka yə ɨnnù jî wè jìi mə ɨ tsyatə ma yû!” 51 A ghɛɛ̀ nɨ̂ m̀bìì ǹswoŋ a mbo bo mə, “Mə swoŋ tsi'ì ànnù nɨ̂koŋ a mbo bù mə, nɨ̀ ka yə tâ àbùrə̀ à ŋa'anə, tâ baangel bɨ Nwî tâ bɨ̀ ka ŋkɔ'ɔ ŋkɨɨ nsɨgə a nu Mu Ŋù.”

2

1 Ǹjwî ɨ tsyà mə ji baa, nɨ̀yɔ'ɔ nɨ tswê a Cana a ala'a Galilea. Ǹdè bɨ̀ Yesu à lɛ ntswe wa adɨgə nɨyɔ'ɔ̀. 2 Bɨ lɛ ŋkɨ ntwoŋə Yesu bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnû ji ma mùu adɨgə nɨyɔ'ɔ. 3 Bɨ nò mə̂ mɨlù'ù mìi mɨ lɛ ntswe wa adɨgə nɨyɔ'ɔ aa màŋsə̀, ǹdè bɨ Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Kaa bo sɨ̀ nɨ mɨ̀lù'ù bû ǹtswe.” 4 Yesu a kwi'i ghu mbo mə, “Màŋgyɛ̀, kaa ò sɨ̀ nɨ̂ ǹswoŋə̂ ànnǔ yìi mə mə̀ ka ghɨ̀rə̀ aa tswê. Kaa nòò ghà à burə tɨ̀ kù'ù.” 5 Ǹdè bɨ̀ Yesu a swoŋ a mbo bə̀ bìi mə bɨ lɛ sɨ jɛ'ɛ nɨ̂ bə̀ wa adɨgə nɨyɔ'ɔ aa mə, “Bɛɛ a swoŋə annù yìi mə à swòŋ aa, nɨ̀ ghɨrə̀.” 6 Bàntɔ̀ɔ̀ bìi mə bɨ lɛ naŋsə nɨ̂ ŋ̀gɔ̀'ɔ̀ aa, bɨ lɛ ntəəntə ghu; àntɔ̀ɔ̀ wa yì m̀fùùrə̀ a burə̀ m̀faŋ mbə ajàŋ yìi mə mbə ŋ̀kì ɨ kuu ghu bɨ̂gallon tsi'ì tsǒ mɨ̀ghum mi mbaa, kə̀ mɨ̀ghum mi ntarə mbɔŋ nluu. Ǹloŋ mə annù Nwî baIsrael a tswe nɨ̀ bɨ̀nɔ̀ŋsə̀ nloŋ ajàŋ yìi mə bɨ sì'ìtə nû jyaa aà. 7 Yesu a swoŋ a mbo bə̀ bya mə bɨ lɛ sɨ jɛ'ɛ nɨ̂ bə̀ aa mə, “Lwensə nɨ̀ bântɔ̀ɔ̀ bù nɨ̂ ŋ̀kì!” Bo lwensə̀ bântɔ̀ɔ̀ bya nɨ̀ ŋ̀kì ɨ kɔ'ɔ nluu ntɨgə nlərə. 8 A bû ǹswoŋ a mbo bo mə, “Tsɨ̂tsɔ̀ŋ, tu'utə̂ nɨ̀ ŋkì wa yǐ mɔ'ɔ ŋghɛ̀ɛ̀ m̀fa nɨ̀ a mbo ŋù yìi mə a taŋtə nɨyɔ'ɔ nù aà.” Bo tɨgə̀ ǹtu'utə nlɔgə ŋghɛ̀ɛ̀ m̀fa ghu mbô. 9 A ywe'etə̀ ŋ̀kì wâ, yìi mə a tɨ bə aa boŋ ɨ bə̀ŋ mə̂ ǹtɨgə mɨlù'ù aà, ǹywe'etə, kaa wa'ǎ adɨgə yìi mə mɨ̀lù'ù mya mɨ lo ghu aa zî (lâ bə̀ bya mə bɨ lɛ ntu'u ŋkì wa aa lɛ nzi). À ywè'ètə̀ mə̂, ǹtwoŋə ta mûŋgèn wa 10 ǹswoŋ ghu mbo mə, “Bɨ fòò mfa aa mɨ̀lù'ù mìi mə mɨ naŋsə mbɔ̀ŋ aa mə tâ bɨ̀ no, bɛɛ mə bə̀ ghɨrə naŋsə no yurə, bɨ tɨgə̀ m̀bɔŋ lɔ̀gə̀ mìi mə mɨ sɨ̀ naŋsə̀ m̀bɔŋ aa nzì nɨ mu. Lâ ò ghɨ̀rə̀ mə̂ baŋnə nlə̀ə̀ mɨlù'ù mìi mə mɨ bɔŋ bɔ̀ŋ aa, mbɔŋ ntɨgə zì nɨ mu bə tsɨ̀tsɔ̀ŋ!” 11 Yesu à lɛ ŋghɨ̀rə àlènsə̀ ma yû, mə a lɛ mbə alènsə̀ yi yî ǹtsyambìì aa, a Cana, a ala'a Galilea. À lɛ ghɨ̀rə̀ ma yuà àlènsə laa ndɨ̀'ɨ̀ nɨgha'à ni, ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ɨ nɨŋ mɨ̀ntɨɨ̀ myaa ghu nû. 12 Ma yû a tsyà mə̂, Yesu, nɨ̂ ǹdè yì nɨ bɔɔ bɨ maà bi bi mbâŋnə̀, a bɔ̀'ɔ nɨ̂ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji, lô ǹsɨgə ŋghɛɛ a Kapernaum, ǹtswe ghu njwi jì tsu mbɔŋ bǔ lǒ kɔ'ɔ ghɛ̀ɛ̀ a Yerusalem. 13 Ǹjwî ǹjɨ Passa baYuda ɨ̀ lɛ ntɨgə a bô, Yesu a tɨgə̀ ǹlo ŋkɔ'ɔ ŋghɛɛ a Yerusalem. 14 À kɔ̀'ɔ̀ mə̂, ŋ̀kuu ŋghɛɛ a mûm ǹdâmà'a Nwì, ǹyə bə̂ bɨ feè nɨ̂ nàà, nɨ̂ m̀binjə̀rə̀ nɨ bɨ̀bugɨrəmɨ̀kuù ghu; ŋ̀gǎŋkwensə ŋkabə ɨ kɨ̂ ǹtswe ghu yaa ŋgaa nɨ̂ ŋ̀kabə̀ yàà a atu ɨtɛtə̀. 15 Yesu a ghɛɛ̀ ǹlɔɔ mɨ̂ndɨgə, ntwɛɛ, ŋghɨrə aŋkaàntə̀ ghu, ŋ̀ghɛɛ mfurə naà jya ghu mə tâ ɨ̀ fɛ'ɛkə wa a ndâmà'a Nwì. M̀furə mbinjə̀rə̀ jya bo bɨ̀ nàà jya, ǹtii ɨtɛtə̌ ŋgǎŋkwensə ŋkabə jya mmà'ànə̀, ǹja'a ŋkabə yàà yâ. 16 Ǹswoŋ a mbo bə̀ bya bìi mə bɨ lɛ sɨ fèə̀ nɨ bɨ̀bugɨrəmɨ̀kuu aa mə, “Nɨ̀ lɔgə mfɛ̀'ɛ̀ nɨ bu! Nɨ̀ tsuu tɨgə ghɨ̀rə tâ ǹdâ Taà tɨgə adɨgə mɨtaa!” 17 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ɨ yə̂ mə̂ ànnù yìi mə Yesu à lɛ ŋghɨ̀rə̀ aa, ŋwa'atə ànnù yìi mə a tswe a mûm àŋwà'ànə̀ Nwî aa mə, “Taà Nwìŋgɔ̀ŋ, mə̀ nàŋsə ŋkɔ̀ŋə annǔ ndâ yô, a tswe a ntɨɨ mə̀ m̀bərə ghu tsǒ mɔ'ɔ!” 18 Bɨ̀tsyàsə̀ bɨ baYuda bya bìi mə bɨ lɛ ntswe ghu aa, betə̀ Yesu mə, “Àlènsə̀ yìi mə mbə ò ghɨrə̀ a ndɨ̀'ɨ a mbo bì'ì mə ò tswe nɨ̂ àdà'à a ghɨ̀rə ànnù yuà yìi mə ò ghɨ̀rə aa, a nɨ yuu aa ɛ?” 19 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “Sà'â nɨ̌ ndâmà'a Nwì yulà, boŋ mə̀ ka bǔ mbɨ̀ɨ̀nsə̀ fu a njɨ̌m njwi ji tarə̀.” 20 Bo betə̀ yi mə, “Bì'ì lɔgə aa ɨlòò mɨghum mi nɨkwà ǹtsò ǹto'o a mbɔɔ ǹdâmà'a Nwì yulà ghu! Ò swòŋə mə mbə ò lɔ̀gə̀ ǹjwi ji tarə a mbǔ mbɨ̀ɨ̀nsə̀ ghu fu aa ɛ?” 21 Lâ ǹdâmà'a Nwì yìi mə Yesu à lɛ sɨ swoŋ aa ɨ̀ lɛ mbàŋnə̀ m̀bə aa ɨ̀bɨ̀ɨ nû yi. 22 Nòò wa yìi mə Yesu à lɛɛ̀ m̀bɨɨnə nɨwo aa, ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ɨ tɨgə̀ ŋ̀wa'atə mə à lɛ mbaa nswoŋə malâ; ma yû a tɨgə ŋ̀ghɨrə mə tâ bo bii annù yìi mə àŋwà'ànə̀ Nwî a swoŋ aa, ŋkɨ mbii annù ya yìi mə Yesu à lɛ nswoŋ aà. 23 Nòò wa yìi mə Yesu à lɛ tswe a Yerusalem a njwî ǹjɨ Passa aa, bə̀ bî ghà'àtə̀ bɨ lɛ nnɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa ghu nû ǹloŋ mə bo lɛ nyə ɨ̀lènsə̀ jìi mə à lɛ ŋghɨ̀rə̀ aà. 24 Lâ Yesu kaa lɛ wa'ǎ ɨbɨɨ nû yi a mbo bo fâ, ǹloŋ mə à lɛ nzi ajàŋ mə bə̀ bɨ̀tsɨ̀m bə aà. 25 Kaa ŋù tsù à lɛ ŋwa'à bǔ ntswe nɨ̂ ǹswòŋə ànnǔ tsu ghu mbo nloŋ ŋûmɨ̀sɔ̀ŋ, ǹloŋ mə à lɛ nzi annù yìi mə a lɛ ntswe a ntɨɨ ŋù ntsɨ̀mə̀ aà.

3

1 Ntsyàsə̀ baYuda yî mɔ̀'ɔ à lɛ ntswe ghu yìi mə ɨ̀kǔm yi lɛ mbə Nicodemus, a kɨ̂ m̀bə ŋû baFarɨsai. 2 À lɛ nzì a mbɛ̀ɛ Yesu nɨ̂tugə yì mɔ̀'ɔ nswoŋ ghu mbo mə, “Rabbi, bì'ì zi mə ò laa mbə ǹdɨ̀'ɨ̀nnù yìi mə Nwì à lɛ ntoo aà. Kaa mbə ŋù wa'ǎ ɨnnù jî ɨ̀lensə̀ juà mə o ghɨ̀rə̀ aa ka ŋghɨrə tɨ ghə Nwì à tswe bo yu.” 3 Yesu à lɛ ŋkwi'i mə, “Mə̀ swoŋ tsi'ǐ annù nɨ̂koŋ a mbo wò mə kaa mbə ŋù wa'ǎ annù nɨfɔ̀ Nwî yə tɨ ghə bɨ bu ŋkwatə njwe yi.” 4 Nicodemus a betə mə, “Mbə bɨ bû ǹjwe a ndɨɨ yìi mə à kwì mə̂ aa mə akə lɛ? Kaa mbə a wa'à bù ŋ̀kwatə ŋkuu a to'o ǹdè yì tâ bɨ̀ bu njwe yi!” 5 Yesu a kwi'i mə, “Mə̀ swoŋ tsi'ì annù nɨ̂ŋkoŋ a mbo wò mə kaa mbə ŋù tsù a wa'à a mûm ànnù nɨfɔ̀ Nwî kuu tɨ ghə̀ mə bɨ jwe yì nɨ̂ ŋ̀kì bo Àzwì. 6 Ŋù yìi mə bɨ jwe yi a mûm ǹjyǎ annù aa, à nɨ̂ ǹjyǎnû, lâ ŋù yìi bɨ jwe yi a mûn Àzwi aa à nɨ̂ àzwì. 7 Tsuu yɛrə mə mə̀ swǒŋ mə bɨ tswe nɨ̀ mbǔ ŋkwatə njwe ghuu bɨtsɨ̀mə̀. 8 Fɨ̀fə̀rə a tsyà ŋ̀ghɛɛ aa a adɨgə yìi mə à kɔ̀ŋə aà; a yǐ tɨ tsyà aa, ò yu'ù nɨ̀ ŋ̀kòô yì, kaa wa'ǎ adɨgə yìi mə à lô ghu aa, kə̀ adɨgə yìi mə a tsyà ŋ̀ghɛ̀ɛ̀ ghu aa zî. A kɨ mbə aa tsi'ì maa ajàŋ nɨ ŋù yìi mə Àzwì a jwe yi aà.” 9 Nicodemus a betə mə, “M̀bə ajàŋə annù ma yû a fɛ'ɛ̀ aa mə akə aa ɛ?” 10 Yesu a kwi'i mə, “Ò nɨ̂ ŋ̀gàŋndɨ̀'ɨnnù baIsrael yî ŋ̀wè kaa wa'à ma juù ɨ̀nnù zi aa ɛ? 11 Mə̀ swǒŋ tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋ a mbo wò mə: bì'i swoŋ aa annù yìi mə bì'ì zi, ŋ̀kɨɨ ŋkɛ'ɛnə nɨ̂ ànnù yìi mə bì'ì yə aa, kaa ŋù nɨ̀ bù kaa wa'à kɔ̀ŋə̀ nɨ̂ ǹyu'u ǹtoò yì'ì yâ. 12 M̀bə mə̀ ka nswoŋ ɨnnù jìi mə ɨ tswe fàa mbi aa, nɨ̀ tsuu bii, boŋ mbə nɨ̀ tɨgə̀ mbii ɨ̀nnǔ aburə jìi mə mə swoŋ aa mə akə aa ɛ? 13 Kaa ŋù tsù à lɛɛ̀ ŋ̀wa'à yi a aburə kɨ ŋkɔ'ɔ, ǹtsyatə Mu Ŋù, yu wa yìi mə à lɛ nlò a aburə nsɨgə aà.” 14 Tsǒ mə Moses à lɛ lɔ̀gə no ya mə bɨ lɛ ŋghɨ̀rə̀ nɨ̂ àtɨ̀ɨ̀ ŋkɔ'ɔ mbɛ̀nə a atu ati a nta'a mɨwɛ̀ɛ̀ aa, a nɨ̂ àjàŋ yìi mə bɨ ka yǐ kɨɨ ŋŋɛɛ Mu Ŋù a ndəŋə, 15 mə tâ ŋù tsɨ̀m yìi mə à nɨ̌ŋ ntɨɨ yi ghu nu aa, tâ à tswe nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi me ɨ̀ lwì'i nɨ̂ŋkoŋ aà. 16 Ǹloŋ mə Nwìŋgɔ̀ŋ à lɛ ŋkɔ̌ŋ mbi si'i si'i, m̀fa njoŋ Mû yì yî mɔ'ɔtə, mə ŋù ntsɨ̀m yìi mə à nɨ̌ŋ ntɨɨ̀ yi ghu nu aa, tâ à yi ntsee lǒ kwo, lâ m̀baŋnə ntswe nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ lwi'i nɨ̂ŋkoŋ aà. 17 Kaa Nwì à lɛ ŋwa'ǎ Mû yì fàa mbi too aa mə tâ à zi ŋka sa'a mbî, à lɛ ntoo aa mə tâ à zi nyweensə mbî. 18 Ŋù yìi mə à nɨ̌ŋ ntɨɨ̀ yi a nu Mu Nwì aa kaa bɨ sɨ̌ ɨsa'a ghu nu nnɨŋə̀; lâ ŋù yìi mə kaa à sɨ̌ ntɨɨ̀ yì ghu nu nɨŋə aa, bɨ nɨ̀ŋ mə ɨsa'a ghu nû, ǹloŋ mə kaa à sɨ̌ ntɨɨ̀ yì a nu njoŋ Mu Nwì wa nɨŋ aà. 19 Ɨ̀sa'a ɨ kuu a nu bə̀ aa laà: mə ŋ̀kà'à ɨ zì mə a mum mbi, la bə̀ bâŋnə̀ ŋ̀kɔŋ ɨ̀tugə ǹtsyatə ŋkà'à, ǹloŋ mə bo ghɨ̀rə ɨnnù jî bɨ aà. 20 Ŋù ntsɨ̀m yìi mə a ghɨ̀rə ɨnnù jî bɨ aa, a bàa ŋkà'à, kaa wa'à kɔ̀ŋ nɨ̂ m̀fɛ̀'ɛ nzǐ a mbɛ̀ɛ̂ ŋ̀kà'à, ǹloŋ mə kaa à sɨ kɔ̀ŋə̀ mə tâ bɨ̀ yə ɨnnù jî bɨ ji jya aà. 21 Lâ ŋù yìi mə a ghɨ̀rə ɨnnù nɨ̂ŋkoŋ aa, a fɛ̀'ɛ̀ ǹzi nɨ a mbɛ̀ɛ̂ ŋ̀kà'à mə tâ bɨ̀ naŋsə nyə mə yu ghɨ̀rə ɨnnù ji nyu'unə aa Nwì. 22 Yesu à màŋsə̀ mə̂, bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ghɛɛ a mbù'u ala'a Yudea, bo bo ǹtswe ghu nɨ̂ ǹdùù noò yî mɔ'ɔ, a murə̀ nɨ̂ bə̀ a ŋkì. 23 Jɔn à lɛ sɨ kɨɨ mmurə nɨ̂ bə̀ a ŋkì maa noò a ala'a Aenon yìi mə a lɛ ntswe ŋkoontə a mbɛ̀ɛ̀ àla'a Salem aa, ǹloŋ mə ŋ̀kì yìi mə ɨ lɛ ntswe maa adɨgə aa ɨ lɛ ŋgha'atə. Bə̀ lɛ sɨ tɨgə ŋhɛɛ ghu mbo, a murə̀ nɨ̀ waa a ŋkì. 24 Maa noò kaa bɨ burə̀ tɨ̀ Jɔn a atsaŋ nɨŋə̀. 25 Maà noò ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù Jɔn ɨ lɛ ka nswuŋnə bo bɨ̀ ŋù baYuda yî mɔ̀'ɔ nloŋ ajàŋ mə nɔ̀ŋsə̀ baYuda à lɛ nlə̀ə̀ mə bɨ̀ ka nsi'itə nû aà. 26 Bo mà'àtə̀ mə̂ ŋû wa, ntɨgə nlo ŋghɛ̀ɛ a mbɛ̀ɛ Jɔn, ǹswoŋ ghu mbo mə, “Rabbi, ŋù wa mə bǔ yu lɛ ntswe a mbɛ̀ɛ ŋkì Jordan, a mbɨ̌ nsà'a nòò aà, mə ò lɛ ŋka nswoŋə nɨ̂ aǹnù nloŋ ŋgaà yì aa, a tɨgə mmurə nɨ̂ bə̀ a ŋkì tsɨ̂tsɔ̀ŋə̀, bə̀ bɨ̀tsɨ̀m bɨ tɨgə ŋghɛɛ̀ ghu mbo!” 27 Jɔn a kwi'i mə, “Kaa mbə ŋù a wa'à nɨ̂ ànnǔ tsu tswê tɨ ghə mə a lo aa a aburə. 28 Bùmbɔŋ nɨ̀ laa mbə bâyəfə bâ, ajàŋ mə mə̀ lɛ nswoŋ mə, “Kaa mə sɨ̀ Ayɔ'ɔ̀ Nwì wa bə̂. La bɨ lɛ ntoo gha mə tâ mə̀ tsya mbìì yì.” 29 Mûŋgèn à tswe aa a mbo ta mûŋgen, lâ ǹsûkà'a ta nɨ̀yɔ'ɔ̀ wa yìi mə à təə ghu mbɛ̀ɛ̀ ǹyu'u a ghàà aa, a dorɨtə nɨ a nyu'u ǹjì ta nɨ̀yɔ'ɔ̀ wâ. Maa ajàŋ nɨ̀dorə̀ nâ nɨ kɨ̀ mə̂ ǹluu. 30 Ǹloŋ mə nɨ̀gha'à ni nɨ tswe nɨ̀ ŋka ŋghɛ̀ɛ̀ nɨ̂ m̀bìi tâ mə̀ baŋnə ŋka mbɨntə nɨ a njɨ̀mə̀.” 31 Nɨ̀gha'a nɨ ŋû yìi mə à lo a aburə nsɨgə aa, nɨ tsyatə nî bə̂ bɨ̀tsɨ̀mə̀. Ŋù yìi mə à lo fàa nsyɛ aa, à tswe aa fàa nsyɛ̂, ŋ̀kɨɨ nswoŋ aa ɨnnù jìi mə ɨ tswe fàa nsyɛ aà, lâ ŋù yìi mə à lo a aburə nsɨgə aa, à tsyàtə bə̀ bɨ̀tsɨ̀mə̀. 32 A swoŋə aa ɨ̀nnù jìi mə à yə ŋkɨ yu'u aà, lâ kaa tsi'ì ŋù yì m̀fùùrə̀ kaa a wa'à nɨ̂ ǹtoò yì ya kwɛrə̀. 33 Lâ ŋù yìi mə à kwɛ̀rə ntoo yì ya mbii aa, a dɨ̀ɨ̀ntə̀ aa mə Nwì a swoŋ aa annù nɨ̂ŋkoŋə̀. 34 Ŋù wa yìi mə Nwì à lɛ ntoo aa, a swoŋə aa nɨ̀ghàà nɨ Nwî, ǹloŋ mə Nwì a naŋsə nlwensə nii nɨ̂ Àzwî yi kaa wa'à lɨŋə̀. 35 Nwì a kɔ̀ŋə Mû yì. À kɨ̀ mə̂ ǹnɨ̀ŋ ɨ̀nnù tsɨ̀m ghu mbô. 36 Ŋù yìi mə à nɨ̌ŋ ntɨɨ̀ yì a nu Mu Ŋù aa, à tswè mə̂ nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ ya yìi mə ɨ̀ lwì'i nɨ̂ŋkoŋ aà. Ŋù yìi mə à sɨ yi yu'unə aa, kaa à ka yǐ wa'à nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ tswê, ǹtɔ̀ŋ Nwî ɨ̀ ka yǐ kɨ lwi a ghu nû.

4

1 BaFarɨsai bo lɛ nyu'u mə bə̀ bî ghà'àtə̀ lɛ sɨ yòŋə̀ nɨ̂ Yesu, a kɨɨ̀ m̀murə nɨ̂ bə̀ bî ghà'àtə̀ nɨ a ŋkì ǹtsyatə nɨ̂ Jɔn 2 (A swoŋə ànnù nɨ̂ŋkoŋ, kaa Yesu à lɛ kɨ'ɨ̀ nɨ̌ Ŋû tsù a ŋkì murə̀. A lɛ sɨ murə tsi'ì ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji murə nɨ̂ bə̀ a ŋkì.) 3 Àjàŋ mə Yesu à lɛ yu'u bɨ kâ ǹswoŋə maa ajàŋ aa, a mà'àtə̀ àla'a Judea ŋ̀ghɛɛ fu a Galilea. 4 À lɛ ntswe nɨ̂ ǹtsyà aa nɨ̂ àla'a Samaria a ŋghɛ̀ɛ̀ ghu. 5 À ghɛ̀ɛ̀ mə̂ ŋ̀ka ntsya a ala'a Samaria, ŋ̀kuu a nɨkurə Sychar, nìi mə nɨ lɛ ŋkòòntə a mbɛ̀ɛ nsòò wa yìi mə Yakob à lɛ mmà'àtə̀ a mbo mû yì Joseph aà. 6 Ŋ̀kì yǐ ntòŋ Yakob wa ɨ lɛ ntswe maa adɨgə. À tɨ̀ mə tɨ bə a nsi'i nòò, Yesu a kaa a nɨ nɨ̀təə nya, ǹsɨgɨtə ntswe maa mbɛ̀ɛ̀ ŋ̀kì yî tòŋ ŋ̀ka mɨɨntə. 7 Màŋgyɛ̀ Samaria yî mɔ̀'ɔ à lɛ nzì a ntu'u ŋ̀kì. Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Fa ŋkì a mbo mə tâ mə̀ no.” 8 A lɛ tɨ bə aa boŋ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ɨ kùù mə̂ ŋ̀ghɛɛ a mûm nɨ̀kurə a nyuu mɨ̀jɨ ghu. 9 Màŋgyɛ̀ wa a kwi'i ghu mbo mə, “Ò nɨ ŋù baYuda, mə̀ bə ŋù baSamaria, ò tɨgə̀ ǹlɔɔ ŋkì a mbo mə̀ aa mə akə aa ɛ?” À lɛ nswoŋ laa nloŋ mə baYuda bo bɨ̀ baSamaria kaa bo lɛ sɨ wa'à jɨnə aà. 10 Yesu a kwi'i ghu mbo mə, “Ò ghɨrə baa zi ayoo yìi mə Nwì a fa aa, ɨ kɨɨ zi ŋû yìi mə a betə ŋkì a mbo wò aa, boŋ ò laa mbetə yi mə tâ à fa ŋkì yìi ɨ tswentɨ̀ɨ̀ aa mbo wò.” 11 Màŋgyɛ̀ wa a kwi'i ghu mbo mə, “Taà, kaa ò sɨ̀ nɨ̂ àbɔkɛrə tswê, ŋ̀kì yî tòŋ ghû ɨ kɨ̂ ǹtso si'i, ò ka lɔ̀gə ŋkì yìi ɨ tswentɨ̀ɨ̀ aa fə aa ɛ? 12 Ɨ ŋkì yî tòŋ ghû aa a lɛ mfa Ta bɨ̀ taà yì'ì, Yakob a mbo bì'ì, yumbɔŋ nɨ bɔɔ̀ bi, a bɔ̀'ɔ bɨ̀ nàâ ji, bo lɛ nno ŋkì ghû. O lɔ̀ɔ̂ ǹswǒŋ mə ò kɔ̀'ɔ̀nə ntsyà a taà yì'ì Yakob aa ɛ?” 13 Yesu a kwi'i ghu mbo mə, “Ŋù yìi mə à no ŋkì ghûlà aa, ǹjì ŋ̀kì ɨ̀ ka yǐ bǔ yaŋə yi. 14 Lâ, ŋù yìi mə à no ŋkì yìi mə mə̀ ka fa ghu mbo aa, kaa ǹjì ŋ̀kì ɨ̀ ka yǐ wa'à yi bǔ nyaŋə. Ŋ̀kì wa yìi mə mə̀ ka fa ghu mbo aa, ɨ ka bəŋ ɨ tɨgə naŋəbɨrə ghu nu, ɨ tɨgə jwe nɨ̂ ŋ̀kì yìi mə ɨ fa nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ lwì'i nɨ̂koŋ aa ghu mbô.” 15 Màŋgyɛ̀ wa a kwi'i ghu mbo mə, “Taa fa ŋkì ma wa a mbo mə̀; ta tâ ǹjì ŋ̀kì ɨ̀ yi wa'à gha bù ǹyaŋə, ta mə̀ wa'à faà bù ŋka nzi a ntu'u ŋ̀kì.” 16 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Ghɛɛ ntwoŋə ndoò ghò tâ bu yu zi.” 17 A kwi'i a mbo Yesu mə, “Kaa mə̀ sɨ̀ nɨ̂ ǹdoo tswê.” Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Ò swòŋ aa tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋ mə kaa ò sɨ̀ nɨ̂ ǹdoo tswê. 18 Ò yɔ̀'ɔ̀ mə̂ aa mbâŋnə̀ ji ntaa, lâ ŋùmbâŋnə̀ yìi mə bù yu tswe tsɨtsɔ̀ŋ aa, kaa à sɨ̌ ndoò ghò bə̂. Ò swòŋ aa tsi'ì ànnù nɨ̂koŋ a mbo mə̀.” 19 A swoŋ a mbo Yesu mə, “Taà, mə̀ yə̂. Ò nɨ ŋgàŋntoò Nwì. 20 Bɨ̀tà bɨ bɨ̂taà bi'i a Samaria, bɨ lɛ sɨ gha'asə Nwî aa fàa atu nta'a laà, lâ bù baYuda, nɨ̀ swoŋ mə bɨ ka ŋgha'asə Nwî aa tsi'ì a Yerusalem.” 21 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Bii annù yìi mə mə swoŋ aa mba mâŋgyɛ̀. Nòò à ka yǐ kù'ù mə kaa nɨ ka yǐ wa'ǎ Taà aa fàa a atu nta'a bù ka ŋgha'asə, kaa wa'ǎ aa a Yerusalem kɨɨ mbu ŋgha'asə. 22 Bù baSamaria, kaa nɨ̀ sɨ̌ ŋû yìi mə nɨ gha'asə aa naŋsə̀ ǹzi. Lâ bì'ì baYuda, bì'ì zi ŋû yìi mə bì'i gha'asə aà ǹloŋ mə annǔ nyweensə̂ m̀bi a tsyà aa a njɨ̌m baYuda ǹzi. 23 Lâ nòò a kù'ù ǹzi, kə̀ à kù'ù mə̂, mə, bə̀ bìi mə bɨ naŋsə ŋ̀ghà'àsə̀ Nwì aa, bɨ ka yǐ tɨgə gha'asə Ta aa a mûm Àzwì, ɨ kɨ gha'asə nii aa tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋə̀. Ma yû a bə̂ m̀buu bə̂ bìi mə Nwì a kɔ̀ŋə mə tâ bɨ̀ ka ŋgha'asə nii laà. 24 Nwìŋgɔ̀ŋ à laa mbə Azwì, mbə bə̀ kɨ̂ ŋ̀ka ŋgha'asə yi aa tsi'ǐ a mûm Àzwì bo bɨ̀ a annù nîŋkoŋə̀.” 25 Màŋgyɛ̀ wa a swoŋ ghu mbo mə, “Mə̀ zi mə Àyɔ'ɔ̀ Nwì wa (mə bɨ twoŋə nɨ Kristo aa) à ka yǐ zì, bɛɛ a zi aa boŋ à ka swoŋ ŋgɔ̀ŋ ɨ̀nnǔ tsɨ̀m a mbo bì'ì.” 26 Yesu a kwi'i ghu mbo mə, “À nɨ mə̀, mə̀ ghuà yìi mə ghàà a mbo wò aà.” 27 À tɨ̀ mə tɨ bə maa nòò aa, ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jya ɨ bɨɨ̀. Ànnù naŋsə̀ ŋ̀gha'a waa ajàŋ mə bo lɛ nyə Yesu a ghaànə̀ bo mâŋgyɛ̀ aà. Lâ, kaa ŋù nɨ̀bò wàà a lɛ ŋwa'ǎ ntsù yi ŋŋa'a a mbetə mə, “O lɔ̀ɔ̀ aà àkə̀ aa ɛ?” Kə̀ kɨ mbetə yi mə, “O ghàà bu yu aa a ya aa ɛ?” 28 Maà noò, màŋgyɛ̀ wa à lɛ mmà'àtə antɔ̀ɔ̀ ŋ̀kî yì wa, m̀bu ŋkuu ŋghɛɛ fu a mûm nɨ̀kurə, ǹswoŋ a mbo bə̀ bìi mə bɨ lɛ tswe ghu aa mə, 29 “Nɨ̀ zi nyə ŋû yì mɔ̀'ɔ mə à swǒŋ ŋgɔ̀ŋ ɨ̀nnù tsɨ̀m jìi mə mə̀ lɛɛ̀ ŋ̀ghɨrə fàa atu nsyɛ̀ aà! À laà m̀bə Ayɔ'ɔ̀ Nwì wa aa ɛ?” 30 Bo lɛ mmà'àtə̀ nɨkurə nya ntɨgə ŋghɛɛ nyə Yesu. 31 Maa noò ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù Yesu bɨ lɛ sɨ lətə nɨ̂ Yesu, ǹswoŋə nɨ mə, “Rabbi, bɔɔ njɨ mû àyoò!” 32 A kwi'i a mbo bo mə, “Mə̀ tswe nɨ̀ mɨ̀jɨ a njɨ mìi mə kaa nɨ̀ sɨ̌ annǔ tsu zi nloŋ mɨjɨ mà myâ.” 33 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ɨ lɔgɨ̀nə̀ ǹtɨgə mbetə nɨ̂ waa bo nɨ bo mə, “Ŋù tsù à ghɨ̀rə̂ m̀bàâ ǹzi mfa mɨjɨ ghu mbo aa ɛ?” 34 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Mɨ̀jɨ̂ ma à nɨ̂ ŋ̀ka yu'unə annù yìi mə ŋù yìi à tòo gha aa a lɔ̀ɔ̀ aà; ŋ̀kɨ mbə mmàŋsə ɨfà'à yìi mə à fa a mbo mə̀ mə mə̀ fa'a aà. 35 Nɨ̌ swoŋə nɨghàà nî mɔ'ɔ mə, ‘Bɨ̀sàŋ bɨ burə bi nɨkwà tâ bɨ̀ fu'u mɨjɨ̂.’ Lâ, mə̀ swòŋ a mbo bù mə nɨ̀ ŋɛɛ mi'ì muu, nlii mɨ̂nsòò ghu. Mɨ̀jɨ mɨ bè mə̂, nòò m̀fù'u a ku'ù. 36 Ŋù yìi mə a fù'ù mɨjɨ aa, bɨ twu nìi, a ghotə̀ nɨ̀ mɨ̀jɨ mya nloŋ aà ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ lwì'i nɨ̂ŋkoŋ aà. Ma yû a bə mə ŋù yìi mə a bè mɨjɨ aa, bo ŋù yìi mə a fù'ù aa, bo dorɨtə bɨtsɨ̀mə̀. 37 Nɨ̀ghàà nulà nɨ swoŋ aa tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋ mə, ‘Ŋù yî mɔ̀'ɔ a bě, ŋù yî mɔ̀'ɔ a bâŋnə̀ m̀fu'u.’ 38 Mə̀ tòo ghuu mə tâ nɨ̀ ghɛɛ mfù'ù mɨjɨ nɨ̂ mɨ̀nsòò mìi mə kaa nɨ̀ lɛ ŋwa'à ghu fa'à. Â lɛ mfà'à badàŋ ghu. Nɨ̀ ka tɨgə jɨ abèe afà'â yaa.” 39 BaSamaria bî ghà'àtə̀ maa mûm nɨ̀kurə lɛ nnɨŋ mɨ̂ntɨ̀î myaa a nu Yesu, ǹloŋ mə màŋgyɛ̀ wa à lɛ nswoŋ mə, “À ghɨ̀rə nswoŋ ŋgɔ̀ŋ ɨ̀nnù tsɨ̀m jìi mə mə̀ lɛɛ̀ ŋ̀ghɨrə fàa a atu nsyɛ aà.” 40 BaSamaria bya bɨ zì mə̂ ǹyə yi aa, mbu'u mbo mə tâ Yesu à tswe bo bo. Yesu a tswê bo bo njwi ji baà. 41 Bə̀ bî ghà'àtə̀ ku'ùsə̀ nɨŋ mitiɨ̀ myaa ghu nu nloŋ ntoo yìi mə à lɛ sɨ swoŋ aà. 42 Ǹtɨgə nswoŋ a mbo màŋgyɛ̀ wa mə, “Bì'ì bii tsɨ̀tsɔ̀ŋ aa kaa wa'à bù ǹyoŋ aa bə nɨ̂ ànnù ya mə ò ghɨ̀rə nswoŋ aà, bì'ì bii aa nloŋ mə ɨ̀tu bɨ̀ɨ nû yi'i, bì'ì yù'ù mə̂ nɨghàâ ni, naŋsə nzi mə à laa mbə ŋgàŋyweensə̂ m̀bî.” 43 Ǹjwi jya ji baà ɨ tsyà mə̂, Yesu a bǔ mma'atə ŋghɛ̀ɛ a Galilea. 44 Ǹloŋ mə yumbɔŋ à lɛɛ̀ ǹswoŋ mə, “Kaa bɨ sɨ̌ ŋgàŋntoò Nwì a ndəŋ ŋŋɛntə, a mûm àla'a bo.” 45 À zì mə̂ ŋ̀kuu a Galilea, bə̀ kwɛrə̀ yi tsi'ì sɨgɨ̀nə̀ ǹloŋ mə nòò yìi mə bo lɛ ŋghɛ̀ɛ̀ a adɨgə Passa a Yerusalem aa, bo lɛ nyə ŋgɔ̀ŋ ɨ̀nnù tsɨ̀m jìi mə à lɛ ŋghɨrə maa noò Passa aà nloŋ mə bombɔŋ bǒ lɛ ŋkɨ ŋghɛɛ ghu. 46 Maa noò a Yesu bù mbɨ̀ɨ̀ fu a Cana, a mbù'u Galilea, fya adɨgə mə à lɛ mbəŋ ŋkì ghu ɨ tɨgə̀ mɨ̀lù'ù aà. Ŋ̀gàŋafà'a gûmnàà yî mɔ̀'ɔ à lɛ ntswe a Kapernaum, mû yì a ghɔɔ̀. 47 À yù'ù mə̂ mə Yesu à lò mə̂ a Judea ǹzi a Galilea aa, ŋ̀ghɛɛ ghu mbɛ̀ɛ̀ ǹtwoŋə yi mə tâ bo yu ghɛɛ a Kapernaum, tâ à ghurə mû yì wa mə à lɛ sɨ ghɔ̀ɔ̀ ǹtɨgə tsi'ì a ŋkwo aà. 48 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Kaa mbə ŋù nɨ̀bǒ ghùù a wa'à bii tɨ̀ ghə̂ mə à yə̂ ɨ̀lènsə̀ bo bɨ̀ ɨ̀nnǔtsyâmbô. 49 Ŋ̀gàŋàfà'à yî ŋ̀wè wa a bû ŋ̀ku'usə nswoŋ ghu mbo mə, “Taà, zǐ sɨ̀ ghɛɛ mbɔŋ tâ mû ghà ghû à kwo.” 50 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Ghɛ̀ɛ̂, wa mû ghò wa à ka tswe ntɨ̀ɨ̀.” A bii nɨ̀ghàà nɨ Yesu nya, ŋghɛ̀ɛ̀. 51 Nòò yìi mə à lɛ ntswe a mânjì ŋ̀ghɛɛ nɨ a ndùgə yu aa, ŋ̀gàŋàfà'a yì a zî m̀boo yi nɨ̂ ŋ̀kɨ̀ɨ̀ mə, “Wa mû ghò wa à tɨ̀ɨ̀ mə̂.” 52 A betə̌ ŋgàŋàfà'â yì wa mə, “À kɨ̀ lɔ̀gɨnə ŋka mfwɛtə aa a noò àkə̀ aa ɛ?” A kwi'i ghu mbo mə, “À kɨ̀ bə aa a yɔɔ, a noò yìi mə nòò à kɨ̀ bɔ̀ɔ yə̀ŋtə atû yì aà.” 53 Ta bɨ̀ mu wa a wa'atə̌ mə à kɨ̀ bə aa maa àbàŋtə̀ noò mə Yesu à kɨ̀ swòŋə a mbo yu mə, “Wa mû ghò wa à ka tswe ntɨ̀ɨ̀.” Yu bô ŋ̀gwɛ̀'ɛ̀ yì, bo tɨgə̀ nɨŋ mintɨɨ̀ myaa a nu Yesu. 54 Mayû à lɛ mbə ɨ̀lensə ɨnnù jìi mə ɨ ywe'e ji baa, jìi mə Yesu à lɛ ŋghɨ̀rə̀ a noò yìi mə à lɛ mbù ǹlo a Judea, ǹzi a Galilea aà.

5

1 Ma yû a tsyà mə̂, ǹjwî ǹjɨ̂ ɨ̀kòò baYuda ɨ ku'ù, Yesu aesuɔ ŋghɛ̀ɛ̀ a Yerusalem. 2 Àtsùmənta'a yî mɔ'ɔ à tswe a Yerusalem, a kə'ə̀ Ǹtsǔbù'ù M̀binjə̀rə̀, ǹtswe nɨ ɨdɨgə ŋkuu ghu jìi mə bɨ lɛ ŋwùrə̀ nɨ̂ ǹtə'ə aa, ji ntaà. Bɨ twoŋə̀ nɨ̂ ŋ̀kì ma wa nɨ nɨ̀ghàà nɨ baHeber aa nɨ Bethzatha. 3 Ŋ̀gàŋmɨghòò jî ghà'àtə̀ ɨ lɛ mburə lùù ghu, ǹnɔŋkə nnɔ̀ŋkə̀ wa nɨ̂ mɨ̀ntsù mɨ àbù'ù myâ- bɨ̀fə̀'ə̀nə̀, bɨ̀bwènkə̀, bo bìi mə ɨ̀dɨgə nû jyaa ɨ lɛ ŋkwokə aà. [Bɨ lɛ ntswetə ghu nyu'utə nɨ mə tâ ŋ̀kì wa ɨ̀ ka njwu'u, 4 ǹloŋ mə angel M̀mà'àmbi à lɛ sɨ sɨgə nzi nɨ a ŋgaa ŋgaa ŋkuu ntsɨgə nɨ̂ ŋ̀kì wa ɨ tɨgə njwu'u. Ŋù yî ǹtsyàmbìì yìi mə à lɛ nsɨgə ŋkuu wa a mûm ŋ̀kì wa noò mə ɨ lɔ̀gɨ̀nə̀ mə̂ ŋ̀ka jwu'u ŋghɛ̀ɛ̀ aa, nɨ̀ghɔ̀ɔ̂ nìi nɨ lɛ ntswe ghu nu aa, kə̀ tɛ'ɛ mbə aa mbuu ghuu, nɨ lɛ mfwɛtə.] 5 Ŋùmbâŋnə̀ yî mɔ̀'ɔ à lɛ ntswe ghu mə à lɛ tɨ bə aa boŋ à ghɔ̀ɔ̀ mə̂ a atû ɨ̀lòò mɨghum mi ntarə ntsò nɨ̀fwaa. 6 Yesu à yə̂ yi ajàŋ mə à lɛ nnɔ̀ŋ ghu aa, nzi mə ŋùmbâŋnə̀ wa à ghɔ̀ɔ̀ mə̂ àgha'a a burə nsa'a. À yə mə̂ laà, m̀betə ghu mbo mə, “O lɔ̀ɔ̀ mə tâ bɨ̀ ghurə gho aa ɛ?” 7 Ŋù nɨ̀ghɔ̀ɔ̀ wa a kwi'i mə, “Taà, kaa mə̀ sɨ̀ nɨ ŋù faà tswê mə mbə a nnɨŋə̀ gha fàa mûm àtsùm a noò yìi mə ŋkì wa ɨ lɔgɨnə ŋka njwu'u aà. Mə̀ yi ŋghə̀ə mə mə kwè'ètə kɨ kuu ghu aa boŋ ŋù yì dàŋ à bàŋnə̀ mə̂ foo ntsyǎmbìì ŋ̀kuu ghu tɨ mə̀.” 8 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Bɨ̀ɨ̀nə ntəə mbwɛɛ matà gho wa ŋka ntəə ŋghɛɛ nòô.” 9 Ŋùmbâŋnə̀ wa a burə̀ ŋ̀ghɛnsə ntɨ̀ɨ̀ tsi'ì maà noò, m̀bwɛɛ matà yì wa ntɨgə ntəə nii. Ma yuà ànnù a lɛ mfɛ̀'ɛ̀ aa a njwîŋgɔ̌ŋ baYuda. 10 Ma mùu ajàŋ, bɨ̀tà bɨ ala'a bɨ baYuda bɨ tɨgə̀ nswoŋə nɨ a mbo ŋu wa mə bɨ lɛ ŋwùrə̀ aa mə, “Sìi à laa mbə njwîŋgɔ̀ŋə̀, kaa nɔ̀ŋsə̀ yì'inə̀ à sɨ bii mə tâ ò be'e matà gho.” 11 A kwi'i mə, “Ŋù wa mə à ghɨ̀rə ŋghùrə gha aa, a ghɨ̀rə nswoŋ a mbo mə̀ mə, ‘Bwɛɛ matà ghò wa ŋka ŋghɛ̀ɛ̀ nòô.’ ” 12 Bo betə̀ ghu mbo mə, “M̀bâ ma ghû yiì mə à ghɨ̀rə nswoŋ a mbo wò mə tâ ò bwɛɛ a matà gho ŋka ntəə ŋghɛɛ noo laa, à ghɨrə mbə aa wò aa ɛ?” 13 Lâ kaa ŋù wa mə bɨ ghɨ̀rə̀ ŋ̀ghurə yi aa, kaa wa'à yi ŋù yìi mə à lɛ mbə ghu aa zî, ǹloŋ mə nnɔ̀ɔ̀ bə̂ lɛ ntswe maa adɨgə, Yesu a tɨgə̀ ntsurɨtə yi a tɨtɨ̀ɨ bo mfɛ'ɛ ŋghɛ̀ɛ̀ yi. 14 A tɨ bə nɨ a njɨ̀m, Yesu a yə̂ yi a ndâmà'a Nwì ǹswoŋ ghu mbo mə, “Yə ajàŋ mə ò tɨ̀ɨ̀ mə̂ tsɨ̂tsɔ̀ŋ laà aâ! Tsuu ɨ̀nnù jî bɨ bǔ kɨ ghɨ̀rə̀ tǎ tâ ŋ̀gɨ'ɨ yìi mə ɨ̀ bǔ ntsyàtə aa tâ ɨ̀ tsu gho bǔ tsi'i.” 15 Ŋù wa a tɨgə̀ ǹlo ŋghɛ̀ɛ̀ ǹswoŋ a mbo bɨ̀tà bɨ ala'a bɨ baYuda bya mə a yi aa, a ghɨ̀rə ŋghùrə̀ Yesu. 16 Ma yuà ànnù a ghɨrə̀ mə tâ bɨ̀ tɨgə nlɔgɨnə ŋka ntsɔ'ɔ nɨ̂ àkòrə̀ Yesu, nloŋ mə à lɛ ŋwùrə̀ ŋû a njwîŋgɔ̀ŋ aà. 17 Yesu a kwi'i ambo bo mə, “Taà ghà a fà'à tsi'ǐ ŋgɔ̀ŋ bɨnòò bɨ̂tsɨ̀m, nyi nywe'e siì, mə̀mbɔŋ, mə kɨɨ mfa'a yaa ŋgaa.” 18 Ma nuà nɨ̀ghàà nɨ ghɨrə mə tâ bɨ̀tà bɨ ala'a bɨ baYuda bya tâ bo bu ŋkù'ùsə̀ ǹlɨ̀gɨ̀tə nû yàà a nlɔ̀ɔ a nzwitə yu, mbɨ'ɨ mə kaa à lɛ kɨ'ɨ̀ aa tsi'ì nɔ̀ŋsə̀ ǹjwîgɔ̀ŋ wô, à lɛ kɨ ntwoŋə Nwî nɨ Taà yì, ǹdɨ'ɨ nɨ mə yu bə aa ŋgɨŋ ŋgɨ̀ŋ bo Nwì. 19 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Mə̀ swoŋ a mbo bù tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkɔŋ mə, kaa annù yî tsu a sɨ̀ ghu tswê mə mbə Mu Ŋù a ghɨ̀rə̀ tsi'ì nɨ atû yi yumbɔŋə̀, mbə a kɨɨ̀ ŋghɨrə aa tsi'ì ànnù yìi mə à yə Taà yì a ghɨrə̀ aà. Ànnù yìi mə Tà a ghɨ̀rə̀ aa, à kɨ mbə tsi'ì ma ya mə Mû yì a ghɨ̀rə̀. 20 Ǹloŋ mə Tà à kɔ̀ŋə a Mû yì, ǹdɨ'ɨ nɨ̂ ɨ̀nnù tsɨ̀m jìi mə yumbɔŋ yu ghɨ̀rə̀ aa ghu mbô. À ka ghɛ̀ɛ̀ nɨ̂ m̀bìì a ndɨ̀'ɨ ɨnnù jìi mə ɨ bu mburə mbə jî wè jî wè ǹtsyatə a yulà aa, tâ à ka ŋghɨrə, tâ nɨ̀ yə, tâ ànnù a tsya ghuu. 21 Tsǒ ajàŋ mə Tà a yweensə bɨku bɨ bə̂, m̀fa nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ a mbo bo aa, à kɨ mbə ŋgɨ̌ŋgɨ̀ŋ a ajàŋ mə Mu Nwì a fa nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ a mbo bə̀ a ajàŋ mə yu lɔ̀ɔ̀ aà. 22 Tà yumbɔŋ kaa sɨ̌ ŋû tsù sa'a, lâ à bàŋnə fa ada'a a mbo Mû yì mə tâ à tɨgə nsa'a bə̂ bɨ̀tsɨ̀mə̀ 23 tǎ tâ bə̀ bɨ̀tsɨ̀m tâ bɨ̀ tɨgə mbɔ'ɔ nɨ̂ Mu a ŋgɨŋ ŋgɨ̀ŋ a ajàŋ mə bɨ kɨɨ mbɔ'ɔ nɨ̂ Ta aà. Ŋù ntsɨ̀m yìi mə à sɨ a Mu bɔ'ɔ aa, kaa sɨ Ta wa yìi mə à lɛ ntoo yìi aa kɨɨ mbɔ'ɔ. 24 “Mə̀ swoŋ a mbo bù tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋ mə, ŋù ǹtsɨ̀m yìi mə à yù'u nɨghàâ na nnɨŋ ntɨɨ̀ yì a nu yu wa yìi mə à lɛ ntoo gha aa, à tswe nɨ̀ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ lwì'i nɨ̂ŋkoŋ aà, kaa bɨ wa'ǎ ɨ̀sa'a ghu nu nɨŋə̀, la à bàŋǹə mə̂ m̀fɛ'a ntsǔ nɨwo ŋkuu mûm ǹtswêntɨ̀ɨ̀. 25 “Mə̀ swoŋ a mbo bù tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋ mə, nòò à tswe ghu mə a zì, wa à tɛ̀'ɛ̀ mə nzi, mə bɨ̀ku bɨ bə̂ ka yǐ yu'u njì Mu Nwì, tâ bə̀ bìi mə bɨ yu'u aa, tâ bɨ̀ tswe ntɨ̀ɨ̀. 26 Tsǒ ajàŋə mə Tà yumbɔŋ à tswe nɨ̀ tswêntɨ̀ɨ̀ mfa nɨ a mbo bə̀ aa, à kɨ ŋghɨ̀rə̀ mə tâ Mu, yumbɔŋ à tswe nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ ŋ̀kɨɨ mfa nɨ a mbo bə̀. 27 À kɨ̀ mə̂ m̀fa ada'a ghu mbo mə tâ à ka nsa'a nɨ̂ bə̀ ǹloŋ mə à nɨ Mu Ŋù aà. 28 Nɨ tsuu kɨ yɛrə nloŋ yuà ànnù, nloŋ mə nòò a tswe ghu mə a zì, mə bə̀ bɨ̀tsɨ̀m bìi mə bɨ tswekə a mɨsyɛ̀ aa, bɨ ka yi yu'u njì yì, 29 bɛɛ mə bɨ yu'u aa, bɨ fɛ'ɛ̀kə̀ a mɨsyɛ̀: bya bìi mə bɨ lɛ ŋghɨ̀rə ɨnnù jî sɨgɨ̀nə̀ aa, tâ bɨ̀ bɨɨnə ntswe bɨtɨ̀ɨ̀, tâ bya bìi mə bɨ lɛ ŋghɨrə ɨbɨ aa, tâ bɨ̀ bɨɨnə̀ tâ bɨ̀ nɨŋ ɨsa'a a nu bo. 30 “Kaa mə̀mbɔŋ, kaa mbə mə̀ wà'a annù tsu ghɨrə̀ tsi'ǐ a atu mə̀, mə sa'a nɨ mɨsa'a nyoŋ aa tsi'ǐ ajàŋ mə Nwì a swoŋə nɨ a mbo mə̀ aà, ma yû a ghɨrə nɨ mə tâ mə ka ntsərə mɨsa'a nɨ mânjì yìi mə à kù'ùnə aà, ǹloŋ mə kaa mə̀ sɨ ghɨ̀rə̀ aa bə annù yìi mə mə lɔ̀ɔ̀ aà, mə ghɨ̀rə aa tsi'ǐ annù yìi mə ŋù yìi mə à lɛ ntoo gha aa, a lɔ̀ɔ̀ aà. 31 “M̀bə mə̀ ka nswoŋə nɨ̂ ɨ̀nnù ǹloŋ ŋgaa yà mə̂mbɔŋ, a mfɨ̀gɨ̀tə ŋù yìi mə mə̀ nɨ ghu aa, boŋ mbə bɨ tɨ swoŋ mə kaa annù ya yìi mə mə swoŋə aa kaa a sɨ̌ annù nɨ̂ŋkoŋ bə̂. 32 Lâ ŋù yî mɔ̀'ɔ à tswe ghu mə nɨ àyəfə nloŋ ŋgaa yà, mə̀ zî nɨ mə annù yìi mə a swoŋə nloŋ ŋgaa yà aa, a nɨ̂ ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀. 33 Bǔmbɔŋ, tɨgə nɨ̀ lɛ mbaa ntoo bə̂ a nu Jɔn, a swoŋə̀ ànnù a mbo bù ǹloŋ annù nɨ̂ŋkoŋə̀? 34 Kaa a sɨ̀ bə aa bə mə ŋùmɨ̀sɔ̀ŋ à tswe nɨ̀ m̀bə ayəfə nloŋ ŋgaà yà; mə swoŋə laà aa ta tâ nɨ̀ yu'u nyweenə. 35 Jɔn ma ghû a lɛ mbə aa ŋ̀kà'à, ŋ̀khɨ, nta, nɨ̀ lɛ ŋka ŋkɔŋə nɨ̂ ǹtswe ŋka ndorɨtə wa a mûm ŋ̀kà'a yu a nɨ mû àtɨɨ noò. 36 Lâ mə̀ tswe nɨ̀ àyəfə yìi mə a tɨnsə ntsyàtə̌ annù yìi mə Jɔn à lɛ sɨ swoŋə nloŋ ŋgaa yà aà: mɨ̀fà'à mìi mə mə fà'à aà, mɨ̀fà'à mìi mə Taà ghà à fâ àdà'à mə mə̀ mfa'a ghu aa, ma mû mə fɨ̀gɨ̀tə̀ nɨ̂ ŋû yìi mə mə̀ nɨ ghu aà, mə a too Tà ǹtoo ghâ. 37 Tà yìi mə à lɛ ntoo gha aà, yumbɔŋ à kɨ̀ mə̂ ǹswoŋə annù ǹloŋ ŋgaa yà. Kaa nɨ̀ lɛɛ̀ ŋ̀wa'ǎ njì yì yu'ù, kaa wa'ǎ nsî yi kɨ nyə. 38 Kaa nɨghàâ na nɨ sɨ a mûm bù lwi'i aa nloŋ mə kaa nɨ̀ sɨ̌ ntɨɨ̀ ghuu a nu yu wa yìi mə à lɛ ntoo aa nnɨŋə̀ aà. 39 Nɨ naŋsə nyəgə nɨ̂ Àŋwà'ànə̀ Nwì aa nloŋ mə nɨ mɔ̀ɔ̀ntə̀ nɨ mə à nɨ nu mə nɨ fa nɨ̂ ntswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ tswe nɨ̂ŋkoŋ aa a mbo bù. Lâ a bə nu mə nɨ ghàà nloŋ ŋgaa yà aà, 40 nɨ̀ bâŋnə ntuu a nzǐ a mbo mə̀ mə tâ mə̀ fa ntswêntɨ̀ɨ̀ a mbo bù. 41 “Kaa mə̀ sɨ nɨgha'à na aa a mbo bə̀ kwɛrə. 42 Lâ mə̀ zi ghuu, mə̀ zi mə kaa nɨ̀ sɨ̌ Nwî naŋsə ŋkɔŋə. 43 Mə̀ zi aa nɨ̂ Ɨ̀kùm Taà ghà la kaa nɨ̀ wa'à gha kwɛrə̀; ŋù dàŋ à bə bàŋnə̌ zǐ nɨ̂ ɨ̀kùm yi yumbɔŋ boŋ nɨ̀ ka bàŋnə kwɛrə yi. 44 Bù bìi mə nɨ kɔŋə̀ nɨ ŋkwɛrə nɨgha'a bə a mbo bù nɨ bù aa, kaa wa'à bàŋnə̀ laŋtə nɨ nɨ̀gha'a nìi mə nɨ lò nɨ aa a mbo Nwì yìi mə à kɨ mbə tsi'ì yù mɛ̀ mɛ aa, m̀bə nɨ tɨgə̀ ntsya aa la nnɨŋ ntɨɨ̀ ghuu a nu mə aa ɛ? 45 Nɨ̀ tsuu lǒ kɨ mmɔ̀ɔ̀ntə̀ nɨ mə mə̀ ka nɨŋ ghuu a ɨsa'a a nsi mi'i Tà; à nɨ Moses mə à ka nɨŋ ghuu a sa'à, là'à Moses wa yìi mə nɨ̀ bìi yi, ŋwa'atə nɨ mə à ka kwɛtə ghuu aà. 46 A lɛ mbaa mbə mə nɨ̀ nàŋsə mbii a Moses boŋ nɨ̀ kɨ mbii ghâ, ǹloŋ mə àŋwà'ànə̀ yìi mə à lɛ ŋŋwà'ànə̀ aa, a ghàa annù ǹloŋ ŋgaa yà. 47 Lâ, m̀bə nɨ̀ tuu annù yìi mə à lɛ ŋŋwà'ànə̀ aa ɨ bii, boŋ mbə nɨ tɨgə̀ ǹtsya aa la mbii annù yìi mə mə swoŋə aa ɛ?”

6

1 Ma yû a ghə̀ mə kɨ tsyǎ, Yesu a toò àtsumə nta'a Galilea, ŋ̀ghɛɛ fìi njii. Bɨ lɛ sɨ kɨɨ ntwoŋə aa nɨ̂ atsùmə nta'a Tiberias. 2 Ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ yî ghà'àtə̀ ɨ lɛ sɨ yòŋə̀ nii, ǹloŋ mə bɨ lɛ nyə ɨlensə ɨnnù jìi mə à lɛ sɨ ghɨ̀rə̀ ŋ̀ghurə nɨ mɨ̀ghɔ̀ɔ̀ a nu bə̀ aà. 3 Yesu a kɔ'ɔ ŋghɛ̀ɛ̀ a atu nta'a nsɨgɨtə ntswe ghu bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji. 4 Nòò ǹjɨ Passa, àdina baYuda ya, à lɛ ŋkòòntə̀. 5 Yesu a karəkə̀ yi, nyə nnɔ̀ɔ̀ bə̂ wa mə ɨ lɛ sɨ yòŋə̀ nii aa, mbetə Philibo mə, “M̀bə bì'inə̀ yuu mɨjɨ aà fə̀, ǹjɛ'ɛ bə̂ buà ghu bɨtsɨ̀m aa ɛ?” 6 À lɛ mbetə maa ajàŋ aa tsi'ǐ a ŋkwà'ànə Philibo ǹloŋ mə à lɛ nzi annù yìi mə yu tswe nɨ̀ ŋ̀ghɨ̀rə aà. 7 Philibo a kwi'i mə, “A mbo bì'inə̀ a nyuu abaa tâ à ku'unə ajàŋ mə mbə ŋù a bɔɔ nywe'etə tsi'ì mû ŋ̀kùgə̀, bì'inə̀ ka kɨ lɔ̀ɔ bɨ̂sɨrə ŋkhɨ̀ ji baa mbɔŋ tâ à ku'u. 8 Ŋ̀gàŋyə̀gə̂nnù yì yî mɔ̀'ɔ, yìi ɨkûm yi ɨ lɛ mbə Andrew, a bə muma bɨ Simon Peta aa, 9 a swoŋ mə, “Mûmbâŋnə̀ yî mɔ̀'ɔ à tswe falà nɨ̂ ŋ̀kya abaa mɨsàŋ ji ntaà, nɨ̂ m̀bwɛ̀ mi mbaà. Lâ kaa mbə ma yû wa'à bə̂ bû bɨtsɨ̀m jɛ'ɛ̀.” 10 Yesu a swoŋ mə, “Ghɨ̀rə tâ bo tswe a nsyɛ̂.” (Ŋ̀gɛ̀ɛ̀ yî ŋ̀ghà'àtə̀ ɨ̀ lɛ ntswe maa adɨgə.) Bə̀ bɨ̀tsɨ̀m bìi mə bɨ lɛ ntswe a nsyɛ aa, bɨ lɛ mbə mbâŋnə̀ ǹtsù'ù ji ntaà. 11 Yesu a tɨgə̀ ǹlɔgə abaa ya, ǹtsà'àtə̀ Nwî, ǹyatə a mbo bə̀ bya mə bɨ lɛ ntswe a nsyɛ aa, ŋkɨ ghɨrə a ŋgɨ̌ŋgɨ̀ŋ nɨ̂ m̀bwɛ̀ mya, ŋù ǹtsɨ̀m a jɨ nywurə. 12 Nòò yìi mə bɨ màŋsə̀ mə a njɨ aa, a swoŋ a mbô ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji mə, “Nɨ̀ ghotə ɨ̀nwùgə̀ jìi ɨ tɨgə mburə aà, ǹloŋ mə kaa a sɨ̀ bɔ̂ŋ tâ bì'inə̀ mmi'i yî tsu.” 13 Bo lɛ ŋghotə ɨnwùgə abaa mɨsaŋ jya ŋ̀kya jî ǹtaà mə bə̀ bya lɛ njɨ aa, ɨ luu ŋ̀kyɛ̀ nɨghûm ǹtsò baà. 14 Bɨ yə̀ mə̂ àlensə annù ma yû mə Yesu à lɛ ŋghɨ̀rə̀ aa, ǹtɨgə nswoŋə nɨ mə, “Tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀, à nɨ ŋgàŋntoò Nwì wa mə à lɛ ntswe nɨ̂ ǹzǐ fàa mbi aa à ghulà mə.” 15 Yesu à lɛ nzi mə bo lɛ ntswe nɨ̂ ǹzǐ ntswâ yi, ɨ gaansə yi ɨ yɔ'ɔ nɨ̂ m̀fɔ̀, ǹtɨgə mbù ŋ̀kɔ'ɔ yi fu wa ɨtu mɨ̂nta'a tsi'ì yùyu. 16 Nòò ŋ̀kwɛ̂fɔ̀ à lɛ ŋkù'ù ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù Yesu jya ɨ bû ǹsɨgə ŋghɛɛ waa fu wa atsùmə nta'à. 17 ŋ̀kuu a mûm àkànu'u mbu ntoo mbɨɨ fu a mbɛ̀ɛ̀ Kapernaum. Ɨ̀tugə ɨ lɛ mfii tɨ ghə mə Yesu à bù mə̂ ǹzi ntsi'i waa. 18 A bə maa nòò, àfìsə̀ yî wè a kâ ǹtsya ntsɨ̀gə̀ nɨ̂ ŋ̀kì wâ. 19 Tɨ bə aa lɛ boŋ ŋgǎŋyəgə̂nnù ji jya ɨ kùù mə wa mûm ŋ̀kì ŋ̀ghɛɛ nywe'e nɨ bɨ̀kìlo metres bi ntaà kə̀ bi nto'o, ǹyə Yesu a kâ ǹtəə a atu ŋkì ǹzi, à zì mə̂ ka ŋkoontə wa mbɛ̀ɛ àkànu'u, nɨ̀bɔ'ɔ nì wè nɨ tswâ waa. 20 “Nɨ̀ tsuu kɨ bɔ'ɔ bə̂, wâ à nɨ mə̂,” Yesu a swoŋ a mbo bo. 21 Bo yə mə̂ mə à laa mbə Yɛ̀ɛso aa, ntɨgə̀ ǹlɔgə yǐ wa a mûm àkànu'u, bo bo tɨgə̀ ŋghəə kɨ wì'ìkə̀ ǹywe'e wa adɨgə yìi mə bo lɛ sɨ ghɛ̀ɛ̀ ghu aà. 22 Àbɛ̀ɛ̀ a fù'ù mə̂, ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ wa mə ɨ lɛ mburə wa njii ŋ̀kì yî mɔ̀'ɔ aa ɨ yə mə àkànu'u a lɛ ntɨgə ntswe wa adɨgə aa tsi'ì yì fùùrə̀, ŋ̀kɨ nyə mə kaa Yesu à lɛ ŋwa'à wa a mûm àkànu'u bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji kuù; nyə mə ŋgǎŋyəgə̂nnù ji jya ɨ lɛ mbàŋnə̀ ǹtoo ŋghɛɛ waa tsi'ì bò bo. 23 Ɨ̀kànu'u jî mɔ'ɔ ɨ lɛ mbù ǹlo a Tìberias ǹzì a aghəŋə ŋkì, wa mbɛ̀ɛ̀ àdɨgə mə M̀mà'àmbi à lɛ mfa mbɨ'ɨkə a mbo Nwì, ǹjɛ'ɛ ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ nɨ̂ àbaa ya ghu aà. 24 Ajàŋ mə ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ wa ɨ lɛ wa'ǎ Yesu yə, kaa wa'ǎ ŋgǎŋyəgə̂nnù ji jya kɨ nyə aa, bo lɛ ntɨgə ŋkuu ɨkànu'u ma jya nyoŋə a Kapernaum a nlɔ̀ɔ yu. 25 Bɨ tòò mə̂ ŋ̀ghɛɛ ŋghɛ̀ɛ̀ ǹyə Yesu wa njii yî mɔ̀'ɔ aa, ǹswoŋ ghu mbo mə, “Rabbi, ò tsyà aa mə akə ntɨgə bə faà aa ɛ?” 26 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “Mə̀ swǒŋ a mbo bù tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋ mə nɨ lɔ̀ɔ̀ naa laa nloŋ aa abaa ya mə nɨ̀ kɨ̀ kùrə nywurə aà, kaa nɨ̀ sɨ naa lɔ̀ɔ̀ aa nloŋ mə nɨ̀ kɨ yə̂ àlènsə ya mə mə̀ kɨ̀ ghɨ̀rə aà. 27 Nɨ̀ tsuu kɨ fà'à ǹloŋə aa bə mɨ̀jɨ mìi mə mbə mɨ bɨ'ɨ aa bə̂, nɨ̀ ka mfa'a nloŋ bə mɨ̀jɨ mìi mə mɨ lwì'i nɨ̂ŋkoŋ aà. Mamû a bə mɨ̀jɨ mìi Mu Ŋù à ka fa a mbo bù aa, ǹloŋ mə Nwìŋgɔ̀ŋ Tà à nɨ̀ŋ mə awenə̀ yi ghu nu, mbeentə yi aa. 28 Bo tɨgə̀ m̀betə yi mə, “M̀bə bì'ì ghɨrə̀ aa mə akə tâ kɨ fà'à afà'à Nwìŋgɔ̀ŋ aa ɛ?” 29 Yesu a kwi'i mə, “Àfà'à Nwìŋgɔ̀ŋ à nɨ mə tâ nɨ̀ nɨŋ ntɨɨ̀ ghuu a nu yu wa yìi mə yu too aà.” 30 Bo betə̀ yi mə, “A'lensə̀ yìi mə ò ka ghɨ̀rə̀ aa, à nɨ yuu, mə mbə bì'ì yə mbii ghô. Ò ka ghɨ̀rə aa àkə aa ɛ? 31 Bɨ̀tà bɨ̂ taà bi'i bɨ lɛ njɨ mana a nta'a mɨwɛ̀ɛ̀ mɨwɛ̀ɛ̀ ajàŋ mə àŋwà'ànə̀ Nwî a swoŋə nɨ mə, “À lɛ mfa abaa yìi mə a lɛ lò a aburə nsɨgə aa a mbo bo.” 32 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “Mə̀ swǒŋ a mbo bù tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋ mə kaa a sɨ bə aa mə a lɛ mfa Moses mfa abaa ya mə a lɛ nlǒ aburə nsɨge aà. A baŋnə bə aa mə a abaa yìi mə à nɨ̂ àbaa tsi'î annù nɨ̂ŋkoŋ, nlo a aburə aa, a fa Taà gha a mbo bù. 33 Ǹloŋ mə abaa yìi mə Nwì a fa aa, à nɨ yu wa yìi mə à lo a aburə nsɨgə mfa nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ a mbô m̀bi aà. 34 bo swoŋ ghu mbo mə, “Taà, tɨgə mfa nɨ àbaa màyâ a mbo bì'ì a ŋgɔ̀ŋ bɨ̀nòò bɨtsɨ̀mə̀. 35 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Mə̀ laa mbə abaa ntswêntɨ̀ɨ̀, ŋù yìi mə à zi ambo mə̀ aa, kaa ǹjì ɨ̀ ka yi wa'à yi bû ǹyaŋə. Ŋù yìi mə à nɨ̌ŋ ntɨɨ̀ yi a nu mə̀ aa, kaa ǹjì ŋ̀kì ɨ̀ ka yì wa'à yi bû ǹyaŋə. 36 Mə̀ kɨ̀ baa nswǒŋ a mbo bǔ mə, nɨ̀ yə̀ mə̂ ghâ, la kaa ŋkɨ'ɨ̀ ghuu biì. 37 Ŋù ntsɨ̀m yìi mə Taà a fa a mbo mə̀ aa, a ka zǐ a mbo mə̀. Kaa mbə mə̀ wa'à ŋû tsù yìi mə a zǐ a mbɛ̀ɛ mə̀ aa furə̀ bə̂. 38 Ǹloŋ mə kaa mə̀ sɨ̌ aburə lô ǹsɨgə aa a ŋghɨrə a yaà ànnù yìi mə mə lɔ̀ɔ̀ aà. Mə̀ bàŋnə nsɨgə aa a ŋghɨrə annù yìi mə yu wa yìi mə à tòo gha aa a lɔ̀ɔ̀ aà. 39 Ànnù yìi mə ŋù yìi mə à tòo gha a lɔ̀ɔ̀ aa, à nɨ mə, tâ mə̀ tsuu lǒ mmà'àtə tâ ŋù wa yì tsù mə à fa a mbo mə̀ aa tâ à bwɛ. Mə̀ bàŋnə ntswe nɨ̀ ǹywèènsə waa nɨ nɨwo a njwî ǹlwì'ì ǹjɨ̀mə̀. 40 Ǹloŋ mə ànnù yìi mə Taà ghà a lɔ̀ɔ̀ aa, a bə aa mə ŋ̀gɔ̀ŋ ŋù ntsɨ̀m yìi mə à yə Mu yì ǹnɨ̌ŋ ntɨɨ̀ yi ghu nu aa, a ka tswe nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ lwì'ì nɨ̂ŋkoŋə̀ aà, tâ mə̀ yi nyweensə yi nɨ nɨ̀wo a njwîǹlwì'ì ǹjɨ̀mə̀.” 41 Bə̀ bya bɨ lɛ nlɔ̀gɨ̀nə̀ ǹtɨgə nnurəkə nloŋ mə à lɛ nswoŋ mə, “Mə̀ nɨ àbaa yìi mə a lo a aburə nsɨgə aà.” 42 Bo lɔgɨ̀nə̀ ǹtɨgə mbetə nɨ mə, “Ŋù ghû à sɨ Yesu mu Joseph wa bə aa ɛ? Bì'inə̀ zi a Taà yì ŋ̀kɨ nzi ndè yì, a tɨgə̀ ntsya aa mə akə nswoŋ mə yu lo aa a aburə nsɨgə aa ɛ?” 43 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Kɛntə nɨ̀ a annurəkə̀ ya mə nɨ nurəkə a tɨtɨi bu aà. 44 Wa mbə ŋù a wa'ǎ a mbo mə̀ zî tɨ ghə̀ mə Tà yìi mə à too gha aa à swùŋtə yi, tâ mə̀ yi ntɨgə nyweensə yi nɨ nɨ̀wo a njwînlwì'ì njɨ̀mə̀. 45 Ŋ̀gǎŋntoo Nwî ɨ lɛ ŋŋwà'ànə mə, ‘Nwìŋgɔ̀ŋ à ka yi tɨgə kɨ dɨ̀'ɨ̀ waa bɨtsɨ̀mə̀.’ Ŋù ntsɨ̀m yìi mə à yù'u annu yìi mə Taà a swong, ǹyəgə aa, à nɨ yu yìi mə à ka zî a mbo mə̀ aà. 46 Kaa à sɨ̀ bə aa mə ŋù tsù à lɛɛ̀ nyə Ta bə̂. Yu wa yìi mə à lo a mbo Nwì aa, à kɨ mbə tsi'ì yù yìi mə à lɛɛ̀ ǹyə Ta. 47 Mə swoŋ a mbo bù tsi'ǐ annù nɨ̂koŋ mə ŋù yìi mə à bìi aà, à ka yi tswe nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ lwì'ì nɨ̂ŋkoŋə̀. 48 Mə̀ nɨ̂ àbaa ntswêntɨ̀ɨ̀. 49 Bɨ̀tà bɨ bɨ̂taà buu bɨ lɛ njɨ mana wa a nta'a mɨwɛ̀ɛ̀ mɨwɛ̀ɛ̀, lâ ŋ̀kɨ ŋkwokə. 50 Abaa ya mə a lǒ a aburə nsɨgə aa, à nɨ mbuu yi mɔ'ɔ yìi mə ŋù à bə kurə boŋ kaa à ka yi wa'à kwô. 51 Mə̀ nɨ̂ àbaa ya yìi mə a tswêntɨ̀ɨ̀, ya yìi mə a lo a aburə nsɨgə aà. Ŋù yìi mə à kùrə abaa mà yû aa, a ka tɨgə tswentɨ̀ɨ̀ ɨ lwì'ì nɨ̂ ŋ̀koŋə̀. Àbaa yìi mə mə̀ ka fa aa, à nɨ ǹjyǎ nû yà yìi mə mə̀ ka fa mə tâ mbi ntswe ntɨ̀ɨ̀. 52 Ma yû a ghɨrə̀ mə tâ àswùŋnə̌ nlwîntɔ̀ŋ tâ à lɔgɨnə a tɨtɨ̀ɨ bo. “Mbə ŋù ghû a naŋsə̀ m̀fa njyǎ nû yì mə tâ bì'inə̀ kurə aa mə akə aa ɛ?” 53 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Mə̀ swǒŋ a mbo bù tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋ mə, mbə nɨ̀ tsuuu njyǎ nû Mu Ŋù ɨ kurə ɨ kɨɨ nno a aləə̀ yi, boŋ kaa mbə nɨ̀ wa'à nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ a mûm nu bù tswê. 54 Ŋù ntsɨ̀m yìi mə à kurə njyǎ nû yà, ŋ̀kɨ nno aləə nû ya aa, à tswe nɨ̀ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ tswe nɨ̂ŋkoŋə̀ aà; mə̀ ka yi ɨ kɨɨ yweensə yi a njwîǹlwì'ì ǹjɨ̀mə̀. 55 Ǹloŋ mə njyǎ nû yà ɨ̀ laa mbə ŋgotə mɨjɨ, àləə nû ya a kɨ̂ m̀bə ŋgotə ayoò yì nò. 56 Ŋù yìi mə à jɨ njyǎ nû yà ŋ̀kɨ nno àləə̂ ya aa, à lwi'i a mûm nu mə̀ mə̀ kɨ̂ lwi'i ghu mûm nû. 57 Tà yìi mə à tswe ntɨ̀ɨ̀ aa, à tòo ghâ, mə̀ kɨ̂ ǹtswentɨ̀ɨ̀ ǹloŋ ŋgaa yì. À kɨ mbə ŋgɨŋgɨ̀ŋ mə ŋù yìi mə à kùrə gha aa, à kɨ ntswe ntswêntɨ̀ɨ̀ m̀bɨ'ɨ ŋgaà yà. 58 Àbaa ya yìi mə a lo a aburə nsɨgə aa. Kaa a sɨ̀ bə aa tsi'ì tsǒ àbaa ya yìi mə bɨ̀tà bɨ bɨ̂taà buu, bɨ lɛ ŋkurə ŋkɨ mbu ŋkwo aà. Ŋù yìi mə à kùrə abaa màyû aa, a ka tswe ntɨ̀ɨ̀ ɨ lwì'ì nɨ̂ŋkoŋə̀.” 59 Yesu à lɛ nswoŋə ma yû aa a noò yìi à lɛ sɨ dɨ̀'ɨ annù a ndâŋghòtə a Kapernaum aà. 60 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jî ghà'àtə̀ jìi mə ɨ lɛ nyu'u ma yû ànnù aa, bɨ lɛ nlɔ̀gɨ̀nə̀ ŋ̀ka nswoŋə nɨ mə, “Àjàŋ annù yulà mə a dɨ̀'ɨ̀ aa, a tɨɨ si'i; m̀bə wò tse yu'utə aa ɛ? 61 Yesu à zi mə bo lɛ sɨ nurəkə nloŋə annù ma yû. M̀betə waa mə, “Mâ yû a ka ghɨ̀rə mə tâ nɨ̀ lwisə ntɔŋ mma'atə gha aa ɛ? 62 M̀bə nɨ̀ ghɨrə ntɨgə nyə Mu Ŋù a bu ŋkɔ'ɔ ŋghɛɛ fu a adɨgə yìi mə à lɛ ntɛ'ɛ ntswe ghu a mbìì aa, nɨ̀ bu mə akə aa ɛ? 63 Àyoo yìi mə a fa ntswêntɨ̀ɨ̀ aa, à nɨ̂ Àzwì Nwî. Kaa mɨ̀dà'à mɨ njǎnu kaa mɨ sɨ annǔ tsu burə ŋkwɛtə nɨ̂ kwɛtə̀. Mɨ̀ghàà mû mə mə̀ ghàa a mbo bù aa, mɨ nɨ̂ Àzwì ŋki mbə ntswêntɨ̀ɨ̀. 64 Lâ kaa bù bî mɔ'ɔ, nɨ̀ wa'à biì.” Yesu lɛ nswoŋ ma laa nloŋ mə ǹlɔgɨnə a nlɔ̀gɨ̀nə à lɛ nzi bə̂ bìi mə kaa bɨ ka yi wa'à yi bii aa, ŋkɨ nzi ŋû yìi mə à lɛ ntswe nɨ̂ m̀fee yu aà. 65 A ku'ùsə̀ ǹswoŋ mə, “À nɨ̂ ǹji'ì ànnù yìi mə mə̀ ghɨ̀rə nswoŋ a mbo bù mə kaa mbə ŋù a wa'ǎ a mbo mə̀ zî tɨ ghə mə Tà à fa àbworə ghu mbô aà. 66 Ǹloŋ ma yû ànnù, ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù Yesu jî ghà'àtə̀ ɨ lɛ mbɨ̀ɨ̀ waa, kaa ŋkɨ'ɨ̀ bo bo bû ŋ̀karə. 67 Yesu a bû ŋ̀karəkə yi mbetə ŋgǎŋyəgə̂nnù ji jya nɨ̀ghûm ǹtsò baa mə, “Ŋ̀gàà yùù ɨ̀ bə la aa ɛ? Nɨ̀ ka kɨɨ mmà'àtə̀ gha aa ɛ?” 68 Simon Peta a kwi'i ghu mbo mə, “M̀mà'àmbî, bì'ì ka tɨgə mà'àtə gho, ɨ ghɛ̀ɛ̀ a mbo wò aa ɛ? Ò tswe nɨ̀ nɨ̀ghàà nya mə nɨ fa ntwêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ lwì'ì nɨ̂ŋkoŋ aà. 69 Tsɨ̂tsɔ̀ŋ bì'ì bìì mə̂, ŋ̀kɨ nzi mə, ò laa mbə Yu wa yìi mə à Laa màŋsə̀, ǹlo a mbo Nwì aà. 70 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “A lɛ ŋkɨ'ɨ̀ mə̂ tsɔ'ɔ ntsɔ'ɔ ghuu nɨghûm ǹtsò baa aa ɛ? Lâ ŋù yî m̀fùùrə̀ a tɨtɨ̀ɨ bù à nɨ̂ Devil. 71 À lɛ sɨ ghàa annù ma yû ǹloŋə aa Judas mu Simon Iscariot, nloŋ mə, ka mə Judas à lɛ mbə ŋû yî mɔ̀'ɔ a tɨtɨ̀ɨ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jya nɨ̀ghûm ǹtsò baa, à lɛ ntswe nɨ̂ m̀fèê yi.

7

1 Ma yû a kà mə̂ aa ntsya, Yesu a lô, ŋ̀ghɛɛ̀ a Galilea ntɨgə ŋkarə ghu. Kaa wa'à kɔ̀ŋə̀ kɨ karə a Judaea, nloŋ mə bɨ̀tà bɨ ala'a bɨ baYuda bɨ lɛ sɨ lɔ̀ɔ nzwìtə̂ yu aà. 2 Ma mùu noò Ǹjwî ǹjɨ̀ Ɨ̀kòo mɨ̂ntàŋ baYuda ɨ̀ lɛ ntɨgə a abo, 3 bɔɔ bɨ ma bɨ Yesu bɨ swoŋ ghu mbo mə, “Lò faà, ŋ̀ghɛɛ a Yudea, ta tâ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù jo ɨ̀ ka nyə ɨnnù jû mə o ghɨ̀rə̀ aà. 4 Ǹloŋ mə ŋù yìi mə a lɔ̀ɔ̀ mə tâ bɨ̀ zi yi aa, kaa à sɨ aa a adɨgə yî lə̀ə̀ntə̀ fa'a. Tsǒ mə o ghɨrə ɨnnù jû aa, ghɨ̀rə tâ m̀bi yə ghô.” 5 Bo lɛ nswoŋ laa nloŋ mə tsi'ì bo bɔɔ bɨ maà bi bya kaa bo lɛ ŋwa'à ǹtɨɨ waa ghu nu nɨŋə̀. 6 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Kaa ghàà nòò à burə tɨ̀ kù'ù, lâ nòò ǹtsɨ̀m à kù'ùnə a mbo bù a mfà'a annù. 7 kaa m̀bə m̀bi wa'à ghu ka mbaa, lâ ɨ bàà naà, ǹloŋ mə mə swoŋ nɨ mə bɨ ghɨ̀rə̀ nɨ̂ ɨ̀nnù jî bɨ̂ aà. 8 Nɨ̀ kɔ'ɔ ŋghɛɛ wa adɨgə dinà; Kaa mə̀ ka wa'à ghu ghɛɛ̀ ǹloŋ mə ghàà nòò à burə tɨ̀ kù'ù.” 9 À swòŋ mə̂ laa, ntɨgə ntswe yi tsi'ǐ a Galilea. 10 Bɔɔ bɨ maà yì bɨ kɔ̀'ɔ̀ mə̂ ŋ̀ghɛɛ wa adɨgə ɨ̀kòò aa, Yesu a tɨgə̀ m̀bu ŋŋe'esə ŋyoŋ, kaa wa'à ghɨ̀rə̂ bə̀ yə yi. 11 Bɨ̀tà bɨ ala'a bɨ baYuda bɨ lɛ sɨ lɔ̀ɔ̀ nii wa adɨgə ɨ̀kòò. Bo lɛ sɨ betə nɨ mə, “Yesu à fə̀ aa ɛ?” 12 Nɔ̀ɔ̀ bə̂ wa ɨ lɛ sɨ tsutə ŋhaa nloŋ ŋgaà yì. Bə̀ bî mɔ'ɔ bɨ lɛ sɨ swoŋə nɨ mə, “À nɨ ŋù yî ǹsɨgɨ̀nə̀.” Bǐ mɔ'ɔ swoŋə̀ nɨ mə, “Ŋ̀gaŋ, a bwe'esə aa bə̀.” 13 Lâ kaa ŋù tsù à lɛ ŋwa'à kà ŋ̀ghaa nɨ̂ ǹsi nɨ̀ ǹsî, ǹloŋ mə bo lɛ sɨ bɔ'ɔ nɨ̂ bɨ̀tà bɨ ala'a baYuda bya aà. 14 Ǹjwi ɨ̀kòò jya ɨ lɔ̀ɔ̀nə̀ mə̂ a tɨ̂tɨ̀ɨ̀, Yesu a kɔ'ɔ ŋghɛ̀ɛ̀ a ndâmà'a Nwì, ǹlɔgɨnə ŋka ndɨ'ɨ annù Nwî. 15 baYuda bya bɨ lɛ yɛrə si'i si'i, nswoŋ mə, “Ŋù ghû à tsyà aa la naŋsə nzi aŋwà'ànə̀ laà, tɨ ghə mə à lɛ ŋghɛɛ a ndâŋwà'ànə̀ aa ɛ?” 16 Yesu a kwi'i mə, “Ànnù yû mə mə dɨ̀'ɨ̀ aa, a lo aa a mbo Nwì yìi à tòo gha aa, kaa à sɨ̌ annù ya bə̂; 17 Ŋù yìi mə a kɔ̀ŋ a ŋka ŋghɨ̀rə ànnù yìi mə Nwì a lɔ̀ɔ̀ aa, à ka zi mə ànnù yìi mə mə dɨ̀'ɨ̀ aa, a lo aa a mbo Nwì, kaa mə̀ wa'ǎ aa nɨ̂ àdà'â ya ghàà. 18 Ŋù yìi mə a ghàà nɨ̂ àdà'â yi aa, a lɔ̀ɔ̀ aà ŋ̀kwɛrə nɨgha'a a mbo yu yumbɔŋ. Lâ ŋù yìi mə a lɔ̀ɔ̀ bə̂ ŋ̀ghà'àsə ŋù wa yìi mə à tòo yi aa, a swoŋ ànnù nɨ̂ŋkoŋ, kaa wa'à ŋ̀gàŋàbaŋnənnù bə̂. 19 Tɨgə Moses à lɛ mbaa, mfa bɨ̂nɔ̀ŋsə̀ a mbo bù aa ɛ? Lâ kaa ŋù nɨ bù yî tsù a wa'à nɨ̀ bɨ̀nɔ̀ŋsə̀ ma bya lə̀ə̀. Lâ bù tɨgə̀ ǹlɔɔ nɨ̂ ǹzwìtə mə̀ aa a ya aa ɛ?” 20 Bə̀ bya kwi'i mə, “Àzwì yî bɨ a tswe a ato'o wò! A lɔɔ wo a zwitə wò aa ɛ?” 21 Yesu a kwi'i mə, “Mə̀ kɨ̀ ghɨ̀rə̂ ànnù yî fùùrə̀ bù bɨ̀tsɨm tɨgə̀ ǹyɛrə. 22 Moses à lɛ mfa nɔ̂ŋsə̀ (ka mə à lɛ nlò aa a mbo bɨ̀tà bɨ bɨ̂taà buu aa), nɨ̀ ŋêtə̀ nɨ̂ bɔɔ a njwîŋgɔ̀ŋ tâ lə̀ə nɔ̂ŋsə̀ ma ghû. 23 M̀bə bɨ ka ŋŋetə nɨ̂ bɔɔ a njwîŋgɔ̀ŋ, ta wa'ǎ nɔ̀ŋsə̀ Moses wa wô, nɨ̀ tɨgə̀ ǹlwisə nɨ̂ ǹtɔ̀ŋ a nu mə̀ mə mə̀ ghùrə ŋû nû yǐ ntsɨ̀m ɨ tswêntɨ̀ɨ̀ a njwîŋgɔ̀ŋ aa a ya aa ɛ? 24 Nɨ̀ kɛntə a ŋka ntsə̀rə mɨ̀sa'a ǹyòŋə̀ naa ɨ̀nnù jìi mə nɨ̀ yə abɛɛ abɛɛ aà, nɨ̀ ka ntsərə mɨsa'a nyoŋə nɨ̂ bə ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀.” 25 BaYerusalem bya bǐ mɔ'ɔ bɨ swoŋ mə, “À sɨ̀ ŋû wa mə bɨ̀tà bɨ ala'a bɨ baYuda bɨ lɔ̀ɔ a nzwitə aa à ghulà bə aa ɛ? 26 Yə̂ nɨ̀! À ghû mə a ghàà tsi'ì nɨ̂ ǹsi nɨ̀ ǹsî, kaa bɨ wa'à nɨ̀ ànnǔ tsǔ ghu atu bù ǹswoŋə! A laà m̀bə aà mə bɨ̀tà bɨ ala'a bû bɨ zì mə̂ mə àa tsi'ì Àyɔ'ɔ̀ Nwì wa lɛ? 27 Ayɔ'ɔ̀ Nwì wa, àbəzǐ boŋ kaa ŋù tsù à sɨ̌ àdɨ̀gə̀ yìi mə à lo ghu aa zî, lâ bì'inə̀ bɨtsɨ̀m zî àdɨ̀gə̀ yìi mə m̀bâ ghû à lo ghu aà.” 28 Yesu a tɨgə̀ ǹnaŋsə nswoŋ wâ nòò mə à lɛ sɨ dɨ̀'ɨ annù wa mûm ǹdâmà'a Nwì aa mə, “Nɨ̀ ǹnaŋsə nzi gha, ŋkɨ nzi adɨgə yìi mə mə̀ lo ghu aa ɛ? Kaa mə̀ sɨ̀ faa atu nsyɛ aa nɨ̀ àtû ya zì, yu wa yìi mə à tòo gha aa, à nɨ̂ ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀. La kaa nɨ̀ wa'à yi zî. 29 Mə̀ zi yi, ǹloŋ mə mə̀ lò aa ghu mbô, a gha aa â kɨ̂ ǹtoo yu aà.” 30 À swòŋ mə̂ laa, bɨ tɨgə̀ ǹlɔɔ mə bɨ baŋnə̀ yi, lâ kaa ŋù tsù à lɛ wa'ǎ abô yi ghɛ̂nsə̀ ǹtswa yi ghu nloŋ mə kaa nòò yì kaa à lɛ mburə tɨ kù'ù aà. 31 La bə̀ bî ghà'àtə̀ bɨ lɛ mbàŋnə̀ m̀bii yi; ǹswoŋ mə, “Nòò yìi mə Àyɔ'ɔ̀ Nwì wa à ka yi zì aa, a ka yi ghɨ̀rə ɨ̂lensə tâ ɨ tsyàtə ŋù ghû aa ɛ?” 32 BaPhasrisai bɨ lɛ nyu'u ajàŋ mə nnɔ̀ɔ̀ wa ɨ lɛ sɨ tsùmnə̀ nɨ̂ ɨ̀nnù jya nloŋ ŋgaa Yesu aa, bo a bɔ̀'ɔ nɨ bɨ̀lɨɨ bɨ ŋgǎmà'a Nwì tɨgə̀ ǹtoo ŋ̀gǎŋmbɛ̂ ǹdâmà'a Nwì mə tâ bo ghɛɛ ntswa Yesu. 33 Yesu a tɨgə̀ ǹswoŋə a mbo bo mə, “Wa mə̀ ka tɨgə tswe bi'inə̀ aa, tsi'ì a atu mû àtɨɨ noò, ɨ bɔ̌ŋ lǒ ghɛ̀ɛ a mbɛ̀ɛ ŋù yìi mə à lɛ ntoo gha aà. 34 Nɨ̀ ka yǐ tɨgə kɨ lɔ̀ɔ̀ gha kaa wa'à gha bù ǹyə; kaa mbə nɨ̀ wa'ǎ wa adɨgə mə mə̀ ka ghɛɛ tswe ghu aa kɨ nyoŋə.” 35 BaYuda bya bɨ tɨgə̀ ǹswoŋə bo nɨ bo mə, “M̀bâ ghû a lɔ̀ɔ ŋ̀ghɛ̀ɛ̀ aa fə mə mbə bì'inə̀ wa'à yi bǔ nyə aa ɛ? À ka ghɛ̀ɛ̀ aà a nɨ̂ ɨ̀la'a baGrikia jya mə bə̂ bì'inə̀ lɛ njà'ànə̀ ŋghɛɛ ghu aa, ɨ tɨgə dɨ̀'ɨ̀ nɨ̂ baGrikìa bya ghu aa ɛ? 36 A swoŋə nɨ mə bì'inə̀ ka yi kɨ lɔ̀ɔ̀ nɨ̂ yi kaa wa'à yi yə̂, ŋ̀kɨɨ nswoŋə nɨ mə kaa mbə bì'inə̀ wa'ǎ wa adɨgə yìi mə yu ka yǐ ghɛ̀ɛ tswe ghu aa ghɛ̀ɛ̀. Ma yû ànnù a dɨ̀'ɨ̀ aa mə akə aa ɛ?” 37 À bə̀ mə̂ nɨ̂ ǹjwî ǹlwì'ì ǹjɨ̀m, mə lɛ ŋkɨ mbə njwi yì ŋ̀wè wa noò Ɨkòò Mɨ̂ntàŋ aa, Yesu a bɨɨ̀nə̀ ǹtəə a ndəŋ ntɔŋnə nswoŋ mə, “Ŋù yìi mə ǹjì ŋ̀kì ɨ yaŋə nɨ̂ yi aa, tâ à zi a mbo mə̀ ǹno ŋkì. 38 Ǹloŋ mə a ka bə ajaŋ mə àŋwà'ànə̀ Nwî a swoŋ aa mə, Ŋù yìi mə à nɨ̌ŋ ntɨɨ̀ yi a nu mə̀ aa, mɨ̀ŋkì mî ghà'à gha'a mìi mɨ tswêntɨ̀ɨ̀, mɨ ka tɨgə fɛ̀'ɛ̀ ghu ntɨɨ̀.” 39 Yesu à lɛ nswoŋə ma yuà ànnù aa, nloŋ Àzwì Nwì yìi mə bə̀ bìi mə bɨ lɛ nɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa ghu nu aa, bɨ lɛ ntswe nɨ̂ ŋ̀kwɛ̀rə aà. À lɛ tɨ bə maà noò aa, kaa Nwì a burə̀ tɨ Azwì yi fâ, ǹloŋ mə kaa Yesu à lɛ mburə tɨ̀ kɔ'ɔ ŋkwɛrə annù nɨfɔ̀ yi a mbo Nwì aà. 40 Bə̀ bî mɔ'ɔ wa atɨtɨ̀ɨ ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ bya yù'ù mə̂ laa, nswoŋ mə, “Ŋù ghûlà a nɨ tsi'ì ŋ̀gàŋntoò Nwì wa! 41 Bo bî mɔ'ɔ swoŋ mə, “À nɨ tsi'ì Àyɔ'ɔ̀ Nwì wâ.” La bǐ mɔ'ɔ bâŋnə̀ ǹswoŋ mə, “Kaa Àyɔ'ɔ̀ Nwì wa kaa à ka yǐ wa'ǎ aa a Galilea lô! 42 A tswe a mûm àŋwà'ànə Nwì mə Àyɔ'ɔ̀ Nwì à ka yǐ lò aa a ŋgwɛ̀'ɛ M̀fɔ̀ David, tâ bɨ̀ jwe yi aa a Bethlehem, wa ala'a David.” 43 Maa ajàŋ, ǹnɔ̀ɔ̀ wa ɨ lɛ ntɨgə nyatə waa nloŋə Yesu. 44 Bo bî mɔ'ɔ bɨ lɛ sɨ lɔ̀ɔ ntswâ yi, la kaa ŋù tsù wa'à yi nɨ̂ àbo mɔ̀ɔ̀ntə̀. 45 Nòò yìi mə ŋ̀gǎŋmbɛ̂ ǹdâmà'a Nwì jya ɨ lɛ mbù bɨɨ aa, bɨ̀lɨ̀ɨ bɨ ŋgǎŋmà'a Nwì bo bɨ̀ baPharisai bo betə̀ mə, “Nɨ̀ ghɨ̀rə wa'à yi tswa nzì nɨ ghu aa a ya aa ɛ?” 46 Ŋ̀gǎŋmbɛ̂ ǹdâmà'a Nwì jya ɨ kwi'i mə, “kaa bì'ì lɛɛ̀ wa'à ŋù tsù yə̂ mə ghàà tsi'ì tsǒ ŋù ma ghû!” 47 BaFarɨsai bya swoŋ a mbo bo mə, “A bə mə à kɨ̀ mə̂ m̀bwe'esə a ghuu aa ɛ? 48 Kə̀ nɨ̀ yə mə ŋù tsù a tɨtɨ̀ɨ bɨ̀tsyàsə̀ kə̀ baFarɨsai à nɨ̌ŋ ǹtɨɨ̀ yi ghu nu aa ɛ? 49 Ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ ghu mə kaa sɨ̀ nɔ̀ŋsə̀ Moses zi aa bɨ tɨgə̀ mə̂ m̀be'e ndɔ̀ɔ̀ Nwì! 50 Ŋù baFarɨsai wa yì mɔ'ɔ a tɨtɨ̀ɨ bo à lɛ mbə Nicodemus, wa mə à lɛ ŋghɛ̀ɛ̀ ǹyə Yesu nɨ̂tugə aà. A tɨgə̀ ǹswoŋə a mbo bo bî mɔ'ɔ bya mə, 51 “Nɔ̀ŋsə̀ yì'inə̀ à laa ndɨ̀'ɨ mə mbə bɨ tsərə̌ ɨsa'a ŋû tɨ yu'u ànnù yìi mə à swǒŋ, kə̀ ǹlɔɔ nyə annù yìi mə à ghɨ̀rə aa ɛ?” 52 Bo kwi'i mə, “Ɨ̀ɨ̀ɨ̂! Ò kɨ nlò aa ala'a Galilea aa ɛ? Naŋsə yəgə nɨghàà nɨ Nwî bəə boŋ ò ka yə mə kaa ŋ̀gàŋntoò Nwì kaa à lɛɛ̀ wa'à a Galilea lô.” 53 Bɨ màŋsə̀ mə̂, bə̀ bɨ̀tsɨ̀m tɨgə nlo ŋghɛ̀ɛ̀ŋkə a ndugə bo.

8

1 Yesu a bâŋnə̀ ǹlo ŋkɔ'ɔ ŋghɛɛ a atu nta'a Olive. 2 Àbɛ̀ɛ̀ a fù'ù mə̂ a bə tsi'ì a tɨ̀tugə Yesu a bû ŋ̀ghɛɛ fu a ndâmà'a Nwì. Bə̀ bɨ̀tsɨ̀m zî ǹtswe ŋkarɨsə yi, a tswê a nsyɛ lɔgɨ̀nə̀ ŋ̀ka ndɨ'ɨ waa. 3 Ŋ̀gǎŋdɨ̀'ɨ Nɔ̀ŋsə̀ bo bɨ̀ baFarɨsai zî nɨ màŋgyɛ̀ yî mɔ'ɔ yìi mə bɨ lɛ ntswa a adɨgə mâghàbə̀, nzi ntɛ'ɛ a nsi Yesu. 4 Ǹswoŋ ghu mbo mə, “Ǹdɨ̀'ɨ̀nnù, bì'ì ghɨrə ntswa mâŋgyɛ̀ wàà a ghɨrə̀ nɨ̀ ànnǔ mâghàbə̀. 5 Nɔ̀ŋsə̀ Moses à lɛ nswoŋ mə tâ bɨ̀ ntumtə ajàŋ mâŋgyɛ̀ mayû ǹzwitə. Ò swǒŋ ŋgaa yò mə bɨ̀ ghɨrə ghu mə akə aa ɛ?” 6 Bo lɛ nswoŋ laà aa a ŋkwà'ànə Yesu ta tswe nɨ̂ ànnù yìi mə mbə bɨ tsyâ ghu mfa afɨ̀rə̂ yi. Bɨ̀ swòŋ mə̂ laà aa, Yesu a bâŋnə̀ ǹtuŋnə ŋka ŋwa'anə nɨ muswɛ̂bô yì a nsyɛ̂. 7 Bɨ ghɛ̀ɛ̀ mə̂ nɨ̂ m̀bìì ŋ̀ka betə nii nɨ̂ ɨ̀betə̀ aa, a bɨɨ̀nə̀ ǹtəə nswoŋ a mbo bo mə, “Ŋù nɨ̀ bù yìi mə à lɛɛ̀ ŋ̀wa'ǎ annǔ tsu fânsə̀ aa, tâ foo ntumə yi nɨ̂ ŋ̀gɔ̀'ɔ̀.” 8 À swòŋ mə̂ laa, mbu ntuŋnə mbu ŋka ŋwa'anə nɨ muswɛ̂bô yì fu. 9 Bo yù'ù mə annù ya mə à ghɨ̀rə nswoŋə aa, ǹtɨgə mfɛ'ɛkə yî mɔ'ɔ yî mɔ̀'ɔ̂, ǹlɔgɨnə nɨ bɨ̀lɨɨ bìi mə bɨ lɛ ntswe a tɨtɨ̀ɨ bo aà. Ǹtɨgə mma'atə Yesu tsi'ì yùyù, mâŋgyɛ̀ wa a burə̀ ǹtəə ghu nsî. 10 Yesu a ŋŋɛntə̀ àtû yi ǹswoŋ ghu mbo mə, “Màŋgyɛ̀, bə̀ byâ bɨ fə̀ aa ɛ? Ŋù tsù à sɨ̀ ghu bû ǹtswe, a nnɨ̂ŋ ɨ̀sa'a annù wò aa ɛ?” 11 Màŋgyɛ̀ wa a kwi'i mə, “Kaa ŋù tsù à sɨ̀ ghu tswê, M̀mà'àmbî.” Yesu a tɨgə̀ ǹswoŋ mə, “Kaa mə̀ ka wa'ǎ ɨsa'a a nu wò kɨ nnɨŋə. Lâ, ghɛ̀ɛ̀ ghô, ǹtsuu ɨnnù jî bɨ bǔ kɨ ghɨ̀rə̀.” 12 Yesu a bû ǹswoŋ a mbo bə̀ ma bya mə, “Mə̀ laa mbə ŋkà'a fàa m̀bî. Ŋù ǹtsɨ̀m yìi mə a yòŋə̀ nɨ̂ gha aa, kaa à ka wa'ǎ a mûm m̀fii ɨdɨ̀gə̀ ka ntəə, à ka bàŋnə ɨ tswe nɨ̂ ŋ̀kà'a ntswêntɨ̀ɨ̀ aà.” 13 BaFarɨsai swoŋ ghu mbo mə, “Ò bə kɨ swoŋə annù ǹloŋ ŋgaà yò wò m̀bɔŋ boŋ ànnù yìi mə o swoŋ aa, kaa a sɨ̌ annù nɨ̂ŋkoŋ bə̂.” 14 Yesu a kwi'i mə, “Ka mə mə swoŋ annù ǹloŋ ŋgaà yà aa, ànnù yìi mə mə swoŋə aa, à nɨ̂ ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀, ǹloŋ mə mə̀ zî àdɨgə̀ yìi mə mə̀ lo ghu aa, ŋkɨ nzi adɨgə yìi mə mə ghɛ̀ɛ̀ ghu aà. Lâ kaa bù sɨ̌ adɨgə yìi mə mə̀ lo ghu aa, kə̌ adɨgə yìi mə mə ghɛ̀ɛ̀ ghu aa zî. 15 Nɨ tsə̀rə̀ mɨsa'a tsǒ bə̀; lâ, kaa mə̀ sɨ ɨsa'a ŋû tsərə. 16 Lâ mə̀ bə tɛ'ɛ kɨ tsə̀rə ɨsa'à tsə̀rə̀ boŋ mə̀ ka tsə̀rə aa tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋə̀, ǹloŋ mə kaa mə̀ sɨ̌ aa tsi'ì mə̀ mə̀ tsərə, mə tsə̀rə̀ aa bì'i ŋù yìi mə à lɛ ntoo gha aà. 17 Bɨ ŋwa'anə a mûm nɔ̀ŋsə̀ bù mə, ànnù yìi mə bayəfə bi baa bɨ bii aa, à nɨ̂ ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀. 18 Mə swoŋə nɨ̂ ànnù ǹloŋ ŋgaa yà aa, Taà ghà yìi mə à lɛ ntoo gha aa, a kɨɨ̀ ǹswoŋə nɨ̂ ànnù ǹloŋ ŋgaà yà.” 19 Bɨ betə̀ yi mə, “Taà ghò à tswe aa fə aa ɛ?” Yesu a kwi'i mə, “Kaa nɨ̀ sɨ̀ gha zî, kaa nɨ̀ sɨ̀ Taà ghà kɨ nzi; nɨ̀ laa bə zi gha boŋ nɨ̀ kɨ nzì Taà.” 20 Yesu à lɛ nswoŋ ma jû ɨ̀nnù aa wa noò mə à lɛ sɨ dɨ̀'ɨ annù Nwî a mûm ǹdâmà'a Nwì, ntswe aa a mbɛ̀ɛ̀ ǹja'à ǹda yìi mə ŋ̀kòm ŋ̀kabə̀ m̀mà'anwì ɨ̀ lɛ ntswe ghu aà. 21 Yesu a bû ǹswoŋ a mbo bə̀ bya mə, “Mə ka lǒ ghɛ̀ɛ̀ ghâ, tâ nɨ̀ tɨgə nlɔɔ nɨ̂ gha kɨkaŋ, ɨ yi kwo a mûm ɨ̀bɨ bù; àdɨ̀gə̀ yìi mə mə ghɛ̀ɛ̀ ghu aa, kaa mbə nɨ̀ wa'à ghu ghɛɛ̀.” 22 Bɨ̀tà bɨ ala'a bɨ baYuda bya swoŋ mə, “À ka baa zwitə aà ɨ̀bɨ̀ɨ nû yì, ǹloŋ mə a swoŋə nɨ mə àdɨgə̀ yìi mə yu ka ghɛ̀ɛ̀ ghu aa, kaa m̀bə bì'inə̀ wa'à ghu ghɛɛ̀ aa ɛ?” 23 A swoŋ a mbo bo mə, “Nɨ̀ lò aa fàa atu nsyɛ̂, lâ mə̀ bâŋnə̀ ǹlo a aburə, nɨ̀ lò aa fàa mbî, kaa mə̀ wa'ǎ aa fàa mbi lò. 24 Mə̀ swǒŋ mə, nɨ̀ ka kwo a mûm ɨ̀bɨ bù aa nloŋ mə nɨ̀ bə tsuu bii mə ‘mə̀ nɨ ghu wa mə mə̀ nɨ ghu aa,’ bəə boŋ nɨ̀ ka kwo a mûm ɨ̀bɨ bù.” 25 Bo betə̀ Yesu mə, “Ò bə aa wò aa ɛ?” A kwi'i mə, “Yu wa mə, mə̀ tɛ̀'ɛ mə̂ ǹswoŋ ǹlɔgɨnə a mbìì aà. 26 Mə̀ tswe nɨ̀ ɨ̀nnù jî ghà'àtə̀ a nswoŋə nloŋə ghuu, ɨ̀nnù jî ghà'àtə̀ ǹloŋə annǔ nnɨŋ ɨsa'a a nu bù. La, ŋù wa yìi mə à lɛ ntoo gha aa, a swoŋ aa tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀, mə̀ kɨɨ̀ ǹswoŋ aa ànnù yìi mə mə̀ yù'u ghu mbo aa, a mbô m̀bî.” 27 Yesu a lɛ swoŋ ma laa kaa bo wa'à zi mə à lɛ sɨ ghàà a mbo bo nloŋ aa ŋgaa Nwìŋgɔ̀ŋ Tà. 28 A tɨgə̀ ǹswoŋ a mbo bo mə, “Nòò yìi mə nɨ̀ ka yi ŋɛɛ Mu Ŋù a ndəŋ aa, nɨ̀ ka yi zi mə ‘mə̀ nɨ ghu wa mə mə̀ nɨ ghu aà.’ Nɨ̀ ka yǐ zi mə kaa mə̀ sɨ annù tsu nɨ àdà'â ya ghɨ̀rə̀, ɨ kɨɨ zɨ mə mə swoŋ aa tsi'ì ànnù yìi mə Taà ghà à dɨ̀'ɨ mə tâ mə̀ swoŋ aà. 29 Ŋù wa yìi mə à lɛ ntoo gha aa, à tswe bì'i yu, kaa à sɨ̀ gha mà'àtə̀ mə tâ mə̀ tswe tsi'ì mə̀ mə̀, ǹloŋ mə mə ghɨ̀rə aa, tsi'ì ànnù yìi mə a bɔ̀ŋə̀ nɨ̂ yi aà.” 30 Bə̀ bî ghà'àtə̀ bìi mə bɨ lɛ nyu'u ɨnnù jya jìi mə Yesu à lɛ nswoŋ aa, bo lɛ nnɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa ghu nû. 31 Yesu a tɨgə̀ ǹswoŋ a mbo baYuda bya bìi mə bɨ lɛ nnɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ mya ghu nu aa mə, “Nɨ̀ bə kɨ yu'u nɨghàâ na ɨ lwì'ì ghu mum, bəə boŋ nɨ̀ ka tɨgə bə ŋgǎŋyəgə̂nnù jya tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀; 32 ɨ naŋsə zi annù nɨ̂ŋkoŋ, tâ ànnù nɨ̂koŋ ya à ghɨrə tâ nɨ̀ tsuu ɨbù'ù bǔ bə.” 33 Bo kwi'i mə, “Bì'ì lo aa a ŋgwɛ̀'ɛ Abraham, kaa bì'ì lɛɛ̀ wa'ǎ ɨbù'ù ŋû tsù kɨ mbə. Ò ǹtsya aa la ntɨgə nswoŋ mə, “Kaa nɨ̀ ka wa'ǎ ɨbù'ù bǔ mbə aa ɛ?” 34 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Mə̀ swǒŋ tsi'ì ànnù nɨ̂koŋ a mbo bù mə, “Ŋù yìi a ghɨ̀rə ɨnnù jî bɨ aa, à nɨ̂ àbù'ù a mbô ɨ̀nnù jî bɨ̂. 35 Kaa àbù'ù a sɨ̌ a mûm ŋ̀gwɛ̀'ɛ̀ nɨ̂koŋ tswe, a ŋgwɛ̀'ɛ̀ aa a lwì'ì jwe jwe ŋ̀gwɛ̀'ɛ̀ wâ. 36 Ma mùu ajàŋ wa Mu à laa bə fi'i gho a ndâ àbù'ù bəə boŋ kaa ò ka wa'ǎ abù'ù bǔ mbə bə. 37 Mə̀ zi mə nɨ̀ fɛ̀'ɛ̀ aa a ŋgwɛ̀'ɛ Abraham. Lâ nɨ lɔ̀ɔ nzwitə mə̀ aa ǹloŋ mə kaa nɨ̀ sɨ annù yìi mə mə dɨ̀'ɨ̀ aa kwɛrə aà. 38 Mə swoŋ aa annù yìi mə mə̀ yə a mbo Taà aà. La nɨ̀ bâŋnə̀ ŋ̀ghɨrə aa annù yìi mə taà ghùù a swoŋ nɨ a mbo bù aà.” 39 Bo kwi'i ghu mbo mə, “Taà yì'ì à nɨ aa, Abraham.” Yesu a kwi'i mə, à laa mbə mə nɨ̀ bə aa bɔɔ bɨ Abraham, boŋ nɨ ghɨrə mbuu ɨnnù jìi mə à lɛ sɨ ghɨ̀rə aà. 40 Lâ nɨ bâŋnə̀ ǹlɔɔ nɨ̂ ǹzwìtə mə̀, ŋù yìi mə mə̀ nɨ̀ ghu wa yìi mə mə̀ swǒŋ nɨ̂ŋ̀koŋ ya mə mə̀ lɛ nyu'u a mbo Nwì a mbo bù aà! Ma yû kaa à sɨ̌ annù mə Abraham à lɛ ghɨ̀rə̀ bə̂! 41 Nɨ ghɨ̀rə aa annù yìi mə taà ghùù à lɛ ŋkɨ ŋghɨrə aà.” Bo kwi'i mə, “Kaa bì'ì sɨ̌ bɔɔ bɨ àkwàrə bə̂, bì'ì tswe aa tsì'ì nɨ̀ Tà yî mɔ̀'ɔtə̂, a bə Nwì.” 42 Yesu a swoŋ mə, “À laa bə mə Nwì à nàŋsə mbə aa tsi'ì Taà ghùù, bəə boŋ nɨ kɔ̀ŋə̀ nɨ̂ ghâ, ǹloŋ mə mə̀ lò aa a mbɛ̀ɛ Nwì ǹzi ntswe faà tsɨ̂tsɔ̀ŋə̀. Kaa mə̀ lɛ ŋwa'ǎ aa nɨ̀ àtû ya zì, a gha aa a lɛ ntoo Nwî. 43 Nɨ̀ sɨ̌ annù yìi mə mə swoŋə zi aa a ya aa ɛ? Tɨgə a ghɨrə aa mə kaa nɨ̀ sɨ lɔ̀ɔ̀ a nyu'u nɨ̀ghàâ nâ aa ɛ? 44 Nɨ̀ bə aa bɔɔ bɨ taà ghùù, Satan, nɨ kɨɨ nlɔɔ ŋghɨrə aa annù yìi mə taà ghùù a ghɨ̀rə aà. Ǹlɔgɨnə tsi'ì a mbìi mbìì, taà ghùù à lɛ mbə aa ŋgàŋnzwitə bə̂. Kaa bo ànnù nɨ̂ŋkoŋ sɨ̀ nɨ̂ ànnǔ tsu tswê, ǹloŋ mə kaa annù nɨ̂ŋkoŋ kaa a sɨ̀ ghu nu tswê. A yi tɨ swoŋə abaŋnənnù aa, a ghɨrə̀ aa tsi'ǐ annù yìi mə a tswe ghu nû aa, ǹloŋ mə à bə aa ŋ̀gàŋàbaŋnənnù, ŋ̀kɨ mbə aa ta bɨ̀ ɨ̀baŋnənnù. 45 La tsǒ mə mə swoŋ aa annù nɨ̂ŋkoŋ aa, kaa nɨ̀ wa'à biì. 46 Ŋù nɨ̀ bù yìi mə à tse swoŋ mə mə̀ ghɨ̀rə̂ ànnù yî bɨ aa, à nɨ wò aa ɛ? M̀bə mə ka nswoŋə aa ànnù nɨ̂ŋkoŋ nɨ̀ tɨgə̀ wa'à bii aa a ya aa ɛ? 47 Ŋù yìi mə à tswe bo Nwì aa, a yu'u nɨghàà nɨ Nwî, lâ, kaa nɨ̀ sɨ̀ aa bǔ bɨ̀ Nwì tswê, à nɨ annù yìi a ghɨrə kaa nɨ̀ wa'à nɨ̀ Nɨ̀ghàà nɨ Nwî yu'ù aà.” 48 BaYuda betə̀ Yesu mə, “Bì'ì ghɨrə̀ ǹtɛ'ɛ mbaa wa'à swoŋ mə, ò nɨ ŋù Samaria, àzwì yî bɨ a kɨ̂ ǹtswe a ato'o wò aa ɛ?” 49 Yesu a kwi'i mə, “Kaa àzwì yî bɨ kaa a sɨ̌ a ato'o mə̀ tswê. Mə gha'asə aa bə̂ Taà, lâ nɨ̀ bâŋnə̀ ǹtsa'a nɨ̂ ghâ. 50 Kaa mə̀ sɨ aa nɨ̀gha'à na lɔ̀ɔ̀. La ŋù yì mɔ'ɔ a à tswe ghu mə a lɔ̀ɔ̀ nɨgha'à na ŋkɨɨ nsa'a nɨ̂ ɨ̀sa'â ghâ. 51 Mə̀ swoŋ tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋ a mbo bù mə, ŋù yìi mə a lə̀ə nɨghàà na aa, kaa à ka yǐ wa'à nɨwo burə nyə yə.” 52 BaYuda bya bɨ swoŋ ghu mbo mə, “Bì'ì nàŋsə̀ mə̂ nzi tsɨ̂tsɔ̀ŋ mə demon à tswe a to'o wò. Abraham à lɛ ŋkwo, ŋ̀gǎŋntoo Nwî ɨ kɨ ŋkwokə, lâ ò bâŋnə̀ ǹswoŋə nɨ mə, ŋù yìi mə a lə̀ə̀ nɨghàâ no aa, kaa à ka yǐ wa'ǎ nɨwo ywe'etə̀! 53 Taà yì'ì Abraham à lɛɛ̀ kwo, o lɔ̀ɔ̀ aà ǹswoŋ mə ò tsyàtə Abraham aa ɛ? Ŋ̀gǎŋntoo Nwî tsɨ̀m ɨ lɛɛ̀ ŋ̀kɨ ŋkwokə. Ò mɔ̀ɔ̀ntə mə ò bə aa wò aa ɛ?” 54 Yesu a kwi'i mə, “Mə̀ laa kɨ lɔ̀ɔ̀ aà nɨ̀gha'à na mə̀mbɔŋ boŋ nɨ̀gha'à na nya nɨ ka tsyà tsi'ì àdàŋə̀ àdàŋə̀. Ŋù yìi mə a gha'asə nɨ̂ gha aa, à laa mbə aa Taà, wa yìi mə nɨ twoŋə nɨ Nwìŋgɔ̀ŋ ghùù aà. 55 Kaa nɨ̀ tɛ'ɛ wa'à yi zî, la mə̀ zi yi. M̀bə mə̀ swoŋ mə, mə̀ sɨ̀ yi zi, boŋ mə̀ bə aa ŋgàŋàbaŋnənnù tsǒ bù. Lâ mə̀ zi yi, ŋ̀kɨɨ ləə nɨ nɨ̀ghàâ ni. 56 Taà ghùù Abraham à lɛ ndorɨtə a nyə nòò yìi mə mə̀ lɛ ntswe nɨ̂ zi ghu aà; à lɛ ŋkɨ nyə, ŋkɨ ndorətə.” 57 Bo swoŋ ghu mbo mə, “Kaa ò bùrə tɨ ɨ̀lòò mɨghum mi ntaà bə, m̀baŋnə nswoŋ mə, ò lɛɛ̀ ǹyə Abraham lɛ?” 58 Yesu a kwi'i mə, “Mə̀ swoŋ tsi'ǐ annù nɨ̂koŋ a mbo bù mə, ‘m̀bɔŋ tâ bɨ̀ jwe Abraham boŋ mə̀ nɨ yu wa mə nɨ ghu aà.’” 59 À swòŋ mə̂ laà, bɨ bwɛɛ̀ ŋ̀gɔ̀'ɔ̀ ǹlɔɔ mə bɨ tumtə yi ghu, a bə̀ə̀rə̀ m̀bwɛ yi, ǹtɨgə mfɛ'ɛ yi wa mûm ǹdâmà'anwì.

9

1 Yesu à kà mə aa ntsya, nyə ŋû yìi mə bɨ lɛ njwe a fə'ə̀, 2 ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ɨ betə̀ yi mə, “Rabbi, aa ɨbɨ wo mə ɨ lɛ ŋghɨ̀rə̀ bɨ jwî ŋû ghû a fə'ə̀ aa ɛ?” Ɨbɨ ɨ lɛ mbaa aà m̀bə aà yi kə̀ yì taà yì bô ǹdè yì aa ɛ?” 3 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “Kaa àfə̀'ə̂ yi a sɨ̀ nɨ̂ ànnǔ tsu tswê ǹloŋ ɨbɨ̂ yi kə̀ yî taà yi bô ǹdè yì bə̂. À fə̀'ə̀ aa mə tâ bɨ̀ tsya a njɨ̌m àfə̀'ə̂ yi, nyə mɨda'a mɨ Nwî. 4 Tsǒ mə nòò à burə a si'inə̀ aa, a ku'unə mə tâ bì'inə̀ ka mfa'a ɨfà'à ŋû yìi mə à too gha aà; ɨ̀tugə ɨ fii nzi ajàŋ yìi mə kaa ŋù à kaa wa'ǎ ɨfà'à bû ŋ̀ka mfa'a. 5 M̀bə yìi mə̀ tswe fàa mûm m̀bi aa, mə̀ nɨ̂ ŋ̀kà'a m̀bî.” 6 Yesu à swòŋ mə̂ ma mùu ajàŋ aa, ǹtwu mɨtwɛ a nsyɛ, nta'anə atsətsa'a ghu; ǹlɔgə atsɨ̀tsa'a ya, nyɔ'ɔ mi'i mɨ ŋû wa ghu 7 ǹswoŋ ghu mbo mə, “Ghɛɛ nsì'i nsî gho a mûm àtsòòlə Siloam.” (Ǹji'ì ɨ̀kùm ma ghû ɨ̀ bə aa mə “ǹtoò.”) Maa ajàŋ, ŋù wa a ghɛɛ̀, ǹsi'i nsî yi, m̀bu ŋka mbɨɨ ntɨgə nyə nɨ̂ ɨ̀dɨ̀gə̀. 8 Bǎmbɛ̀ɛ̀ ǹdùgə bi bo bɨ̀ bə̀ bìi mə bɨ lɛ sɨ yə nii, a lɔɔ̀ nɨ̂ ǹjoo a mbii aa, bɨ betə̀ mə, “À sɨ̀ ŋû wa mə à kɨ̀ sɨ tswe nɨ a mbɛ̀ɛ̀ mânjì ǹlɔɔ nɨ njoo aa a ghu aà bə aa ɛ? 9 Bǐ mɔ'ɔ bɨ kwi'i mə, “À nɨ ghu,” la bǐ mɔ'ɔ bɨ swoŋ mə, “Ŋ̀gaŋ kaa à sɨ̀ ghu bə̂; à bə aa bə finə.” La ŋù wa yumbɔŋ a bâŋnə̀ ǹswoŋ mə, “Mə̀ bə aa ŋù ma wâ.” 10 Bo betə̀ yi mə, “Ò tsya aa mə akə mbɔŋ mi'ì mo ŋa'anə tsɨ̂tsɔ̀ŋə̀ aa ɛ? 11 A kwi'i a mbo bo mə, “Ŋù wa mə bɨ twoŋə nɨ Yesu aa, à ghɨrə ŋghɨ̀rə atsɨtsa'a, nyɔ'ɔ mi'ì ma ghu, ǹswoŋ mə tâ mə̀ ghɛɛ nsi'i nsî gha a atsòòlə Siloam. Mə̀ ghɛ̀ɛ̀ mə̂, ŋ̀ghɛsə ǹsì'ì ǹsî gha aa, ǹlɔ̀gɨ̀nə̀ ǹtɨgə nyə ɨdɨgə.” 12 Bɨ betə̀ yi mə, “Yesu ghuu, à fə̀ aa ɛ?” A kwi'i mə, “Kaa mə̀ sɨ̀ zî.” 13 Bɨ lɔgə̀ ŋû wa mə à lɛ mfə̀'ə̀ ǹlɔgɨnə a mbɔrə aa, ŋghɛ̀ɛ̀ nɨ ghu a mbo baFarɨsai. 14 Ǹjwi ya mə Yesu à lɛ nta'anə atsɨtsa'a ŋghùrə mfə̀'ə̀nə̀ wa ghu, a lɔgɨ̀nə̀ ǹtɨgə nyə ɨdɨgə aa, ɨ̀ lɛ mbə aa ǹjwîŋgɔ̀ŋə̀. 15 BaFarɨsai, yaa ŋgaa, bɨ ghɛɛ̀ nɨ̂ m̀bìì ŋkɨ mbetə ŋû wa mə à ntsyà aa mə akə mbɔŋ kɨ yə ɨdɨgə aa ɛ. A kwi'i a mbo bo mə, “À ghɨrə nyɔ'ɔtə mi'î ma nɨ̀ àtsɨtsa'a; à yɔ̀'ɔ̀tə̀ mə̀ aa, mə̀ si'ì ǹsî gha, ǹtɨgə nyə nɨ̂ ɨ̀dɨ̀gə̀ tsɨ̂tsɔ̀ŋə̀.” 16 BaFarɨsai bî mɔ'ɔ bɨ swoŋ mə, “Kaa ŋù yìi mə à ghɨ̀rə annù ma yû aa kaa mbə wa'à aa mbo Nwì lô, ǹloŋ mə kaa à sɨ nɔ̂ŋsə̀ ǹjwîŋgɔ̀ŋ ləə.” La bo bî mɔ'ɔ bɨ betə̀ mə, “M̀bə ŋù yìi mə à nɨ ŋgàŋghɨ̀rə̂ ɨ̀nnù ji bɨ a kâ ŋ̀ghɨrə ɨlènsə̀ tsi'ì tsǒ juà aa mə akə aa ɛ?” Ma mùu ajàŋ, àyàtə̀ a lɛ ntɨgə mfɛ̀'ɛ̀ a tɨtɨ̀ɨ bo. 17 BaFarɨsai bû ŋ̀ghɛɛ nɨ̂ m̀bìì m̀betə ŋû wa mə, “Tsǒ mə à ghɨ̀rə ŋŋa'a mi'ì mo aa, ò swǒŋ mə akə nloŋ ŋgaà yì aa ɛ?” Ŋù wa a kwi'i a mbo bo mə, “À nɨ ŋ̀gàŋntoò Nwì.” 18 Kaa Bɨ̀sa'a bɨ ala'a bɨ baYuda bɨ lɛ wa'à kɔ̀ŋ mə mbə bɨ bii mə ŋù wa à lɛ mfòò m̀fə'ə mbɔ̌ŋ bǔ kɨ yə ɨdɨgə ɨ ywe'e a noò yìi mə bɨ lɛ ntwoŋə taà yì bô ǹdè yì, 19 m̀betə waa mə, “Ŋù ghû àa tsi'ì mû ghùù aa ɛ? Nɨ̀ swǒŋ mə bɨ lɛ njwe yi aa a fə'ə̀, à tɨgə̀ ǹtsya aa la tsɨ̂tsɔ̀ŋ m̀bɔŋ kɨ yə ɨdɨgə aa ɛ? 20 Taà yì bô ǹdè yì kwi'i mə, “Bì'ì zi mə à nɨ mû yì'ì, ŋ̀kɨ nzi mə bì'ì lɛ njwe yi aa a fə'ə̀, 21 lâ kaa bì'ì sɨ̌ ajàŋ yìi mə à tsya mbɔŋ kɨ yə ɨdɨgə tsɨ̂tsɔ̀ŋ aa zî. Kaa wa'ǎ ŋû yìi mə à ŋà'a mi'ì mi aa kɨ nzi. Nɨ̀ betə yi; à tɨ̀gə̂ ǹdɨɨ̀, m̀bə à tse kwi'i yumbɔŋə̀!” 22 Taà yì bô ǹdè yì lɛ nswoŋ ma mùu ajàŋ aa nloŋ mə bɨ lɛ sɨ bɔ'ɔ bɨsa'a bɨ ala'a bɨ baYuda, ǹloŋ mə à lɛ tɨ bə aa, boŋ bô tàŋtə̀ mə̂ mə, Ŋù tsù yìi mə à bìi, nswoŋ mə Yesu à nɨ̂ Àyɔ'ɔ̀ Nwì wa aa, boŋ bɨ kaa fi'i yi a mûm ǹdâŋghòtə bo. 23 A bə̂ ǹji'ì ànnù yìi mə taà yì bô ǹdè yì lɛ nswoŋ mə, “À tɨgə ndɨɨ; nɨ̀ betə yi aà.” 24 Bo bû ŋ̀kwatə ntwoŋə ŋû wa mə bɨ lɛ njwe a fə'ə̀ aa ŋgaa jìi mə ɨ ywe'e ji baa aa, nswoŋ ghu mbo mə, “Gha'asə Nwi, nswoŋə annù nɨ̂ŋkoŋə̀ yô! Bì'ì zi mə ŋù ghû mə à ghɨ̀rə ŋghùrə̀ gho aa, à nɨ̂ ŋ̀gàŋghɨ̀rə ɨ̀nnù jî bɨ̂.” 25 Ŋù wa a kwi'i mə “Kaa mə̀ sɨ̀ gha zi mə ŋù ghû à nɨ ŋgàŋghɨ̀rə ɨ̀nnù jî bɨ kə̀ à sɨ̀ ghu bə̂. Ànnù yî fùùrə̀ yìi mə mə̀ zi aa a nɨ mə; mə̀ lɛ mfə̀'ə̀, lâ, tsɨtsɔ̀ŋ, mə yə ɨdɨgə.” 26 Bo betə mə, “À ghɨ̀rə ŋghɨ̀rə̀ aa mə akə a nu wò aa ɛ? À ghɨ̀rə ŋŋa'a mi'ì mo aa mə akə aa ɛ?” 27 A kwi'i a mbo bo mə, “Tɨgə mə̀ bà mə aa swoŋ a mbo bù, kaa nɨ̀ wa'a nɨ̀ ghuu kɔŋə̀ nɨ a nyu'utə̀! Ǹji'ì ànnù yìi mə nɨ bù ǹlɔɔ mə mə̀ kwatə aa, à nɨ̂ àkə̀ aa ɛ? À bə tsò nɨ kɨɨ nlɔɔ nɨ m̀bə̂ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji aa ɛ?” 28 À kwì'ì mə̂ laà aa, bɨ bəgɨ̀tə̀ yi, ǹswoŋ mə, “Ò nɨ ŋ̀gàŋyəgə̂nnù m̀bâ ma wa yì mɔ̀'ɔ̂; la a mbo bì'ì, bì'ì bə aa ŋgǎŋyəgə̂nnǔ Moses. 29 Bì'ì zi mə Nwì à lɛ ŋghàà a mbo Moses; lâ ŋ̀ghɛɛ nɨ̂ m̀bâ ghû, kaa bì'ì tɛ'ɛ wa'ǎ adɨgə yìi mə à lo ghu aa zî. 30 Ŋù wa a kwi'i a mbo bo mə, “Ànnù muù à nɨ̂ ànnu mə a tsya ghâ.” Kaa nɨ̀ sɨ adɨgə yìi mə à lo ghu aa zî, la a bâŋnə̀ ghurə gha nɨ̀ àfə̀'ə̂ ya! 31 La bì'inə̀ zi tsi'ì sɨgɨ̀nə̀ mə kaa Nwì à sɨ annù a mbo ŋgǎŋghɨ̀rə ɨnnù jî bɨ yu'utə; La ŋu yìi mə a bɔ'ɔ nii ŋkɨɨ ŋghɨrə nɨ̂ ɨ̀nnù jìi mə a lɔ̀ɔ̀ aà, Nwi a yu'utə annu ghu mbô. 32 Ǹlɔgɨnə a mbè'ènə mbi, kaa ŋù tsù lɛɛ̀ wa'à yu'u mə ŋù tsù à lɛɛ̀ ŋ̀ŋa'a mi'i mɨ ŋû yìi mə bɨ lɛ njwe a fə'ə aa a kâ ǹyə ɨdɨgə! 33 M̀bə ŋù ghû a tuu aa a mbo Nwì lǒ, boŋ kaa mbə a wa'à zî àjàŋ yìi mə mbə yu ghɨrə̀ ànnù tsi'ì tsǒ yuà.” 34 Bo kwi'i ghu mbo mə, “Bɨ lɛ njwe gho aa a mûm ɨ̀bɨ yìi ɨ swerə- ò tɨgə̀ ǹlɔɔ aà ŋ̀ka ndɨ̀'ɨ̂ yi'i aa ɛ?” Bɨ swòŋ mə mə laa, mfurə yi a mûm ǹdâŋghòtə bo. 35 Yesu à yù'ù mə annù yìi mə a lɛ mfɛ̀'ɛ̀ aa, ǹlɔɔ ŋû wa, m̀betə yi mə, “Ò nɨ̌ŋ ǹtɨɨ̂ gho a nu Mu Ŋù aa ɛ?” 36 Ŋù wa a kwi'i ghu mbo mə, “Swoŋə ŋû yìi mə Mu Ŋù à nɨ ghu aa, a mbo mə̀, Taà ghà, ta tâ mə̀ bii yi.” 37 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Ò yə̀ mə̂ yi, wa à nɨ yu yìi mə a ghàà a mbo wò tsɨ̂tsɔ̀ŋ aà.” 38 Ŋù wa a swɛtə̀ mɨ̀ku'ùtə̀ mi a nsi Yesu ǹswoŋ ghu a mbo mə, “M̀mà'àmbî, mə̀ bìî!” 39 Yesu a swoŋ mə, “Mə̀ lɛ nzì fàa mbi aa a mə bɨ ka nsa'a bə̂, mə tâ bɨ̀fə̀'ə̀nə̀ ka nyə ɨdɨgə, tâ bə̀ bìi mə bɨ bàŋnə̀ ǹyə ɨdɨgə aa, tâ bɨ̀ fə'ə.” 40 BaFarɨsai bî mɔ̀'ɔ bìi mə bɨ lɛ ntswe ghu nyu'u ajàŋ yìi mə à swoŋ ma mùu ajàŋə̀ aa, bɨ betə̀ ghu mbo mə, “Bì'ì mɔ̀ɔ̀ntə mə kaa ò sɨ lɔ̀ɔ̀ aà nswòŋə mə bì'ì kɨ mfə̀'ə̀ aa ɛ?” 41 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “À laa bə mə nɨ̀ fə̀'ə boŋ kaa ɨ̀sa'a ɨ sɨ a nu bu kuu; la mbə yìi mə nɨ bàŋnə̀ mmɔɔntə nɨ mə nɨ yə ɨdɨgə aa, àa ǹji'ì ànnù yìi mə ɨ̀sa'a ɨburə a nu bù.”

10

1 Yesu a swoŋ mə, “Mə swoŋ aa tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋ a mbo bù; ŋù yìi mə à sɨ bə a ntsǔ ŋkya tsyà ŋ̀kuu nɨ a ŋkya mbînjə̀rə̀, m̀baŋnə ŋkɔ'ɔ nɨ bə a atu ŋkya ŋkuu aa, à nɨ̂ ǹyə̀rə̂, ŋ̀kɨ mbə àŋgǎmɨghee. 2 Ŋù yìi mə a tsyǎ a ntsǔ ŋkya, ŋkuu nɨ a ŋkya mbi aa, à nɨ̂ ǹtsèè m̀bî. 3 Ŋù yìi mə a bɛ ntsǔ ŋkya aa, a ŋa'à nɨ̀ ǹtsǔ ŋkya mbo bo; m̀bi jya ɨ yu'ù nɨ̀ ǹjì yì, a twoŋ nɨ̂ waa a mɨkumə; ǹtɨgə ntsyasə nɨ̂ waa ɨ fɛ'ɛ̀. 4 Nòò yìi mə à fì'ìsə̀ mə̂ waa laa, a kâ ŋ̀ghɛɛ nɨ a mbìì, m̀bi jya ɨ tɨgə̀ ǹyoŋə, ǹloŋ mə ɨ zî ǹjì yì aà. 5 Ŋ̀gɨ̀ɨ̀ à bə zì boŋ kaa ɨ sɨ̀ yi yoŋə̀, m̀baŋnə ŋkhə̀ nɨ̂ yi khə̀, ǹloŋ mə kaa ɨ sɨ̌ njì ŋ̀gɨ̀ɨ̀ zi aà.” 6 Yesu à lɛ nswoŋ nɨghàà nî nǎnaa ma nû a mbo bo, la kaa bo wa'ǎ annù yìi mə à lɛ sɨ swoŋ a mbɔ bo aa zî. 7 Yesu a bû ŋ̀kwatə nswoŋ mə, “Mə swoŋə aa tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋ a mbo bù: Mə̀ nɨ ntsǔbù'ù a mbô m̀bînjə̀rə̀. 8 Bə̀ bɨ̀tsɨ̀m bìi mə bɨ lɛ ntsyǎ mbìì yà aa, à nɨ bɨ̀yèrə ŋkɨ mbə bɨ̂ŋgâmɨghee. La kaa mbi jya ɨ lɛ wa'ǎ njì yàà yu'utə̀. 9 Mə̀ nɨ̂ ǹtsǔbù'ù. Ŋù yìi mə à tsyà nɨ mə̀ ŋ̀kuu aà, à ka yweenə; àa kɨ kuu ɨ kɨɨ fɛ̀'ɛ, ɨ kɨɨ yə nɨ̂ ŋ̀gɛ̀ɛ̀ yî sɨgɨ̀nə̀ a ŋkurə̂. 10 Ǹyərə a kɨɨ nzi aa tsi'ǐ a nyə̀rə, ɨ zwitə, ɨ kɨɨ ta ŋgɨ'ɨ ghu. Lâ mə̀ zǐ aa mə tâ bɨ̀ tswe nɨ ǹtswêntɨ̀ɨ̀- ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ luu aà. 11 “Mə̀ nɨ ǹtsèè m̀bi yì ǹsɨgɨ̀nə̀. Ǹtsèè mbî yì nsɨgɨ̀nə̀ a kɔ̀ŋə̀ nɨ̂ mfâ ǹtswêntɨ̀ɨ̂ yì mbɨ'ɨ ŋkwitu mbinjə̀rə̂ ji. 12 Ŋù àfà'à yìi mə bɨ twu nìi twu, kaa a wa'ǎ ntsèè m̀bi bə, kaa wa'ǎ mbɔ̂ŋ m̀bi kɨ mbə aa, à bə yə naàŋgwyɛ̀ tâ ɨ̀ ka nzi, boŋ à mà'àtə̂ m̀bi jya ŋkhə̀ yi; nààŋgwyɛ̀ ya ɨ kô m̀bi jya, àbùgə̀ a kɨ̂ ǹja'anə. 13 Ŋù wa mə bɨ twu nìì twu aa, a khə̀ nìi aa nloŋ mə kaa mbi jya sɨ̌ ji bə kaa a wa'à kɨ̀ɨ̀ ǹlaŋtə nɨ̂ ànnù ǹloŋ ŋgaa yàà aà. 14 Mə̀ nɨ̂ ǹtsèè m̀bi yì ǹsɨgɨ̀nə̀, mə̀ zi mbî jyâ, ɨ kɨ̂ ǹzi ghâ, 15 a kɨ̂ mbə ajàŋ yìi mə Taà ghà à zi gha mə̀ kɨ̂ ǹzi Taà ghà aà. Mə̀ kɔ̀ŋə̂ m̀fâ ǹtswə̂ntɨɨ yà ɨ kwo mbɨ̀'ɨ ŋkwitû waa. 16 M̀bî ja ji mɔ'ɔ ɨ tswe ghu jìi mə kaa ɨ sɨ̀ mum àkàrə mbi yulà tswê. Mə̀ tswe nɨ̀ ŋ̀kɨ nlɔ̀gə̂ waa ɨ kɨɨ zì nɨ ju; ɨ ka tɨgə yu'u nɨ̂ ǹjì yà, ɨ tɨgə bə akàrə mbi yì fùùrə̀, ɨ kɨɨ tswe nɨ̂ ǹtsèè m̀bi yì m̀fùùrə̀. 17 “Ànnu yìi Taà ghà à kɔ̀ŋə gha aa à nɨ mə mə kɔ̀ŋə mfâ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yà tǎ bɔ̌ŋ bǔ kwɛrə fu. 18 Kaa ŋù tsù m̀bə wa'ǎ ntswêntɨ̀ɨ̀ yà a mbo mə̀ kwɛrə̀. Mə̀ aa fa ntswêntɨ̀ɨ̀ yà aa tsi'ǐ a ŋkɔ̀ŋə mə̀. Mə tswe nɨ̀ mɨ̀dà'à mə mbə mə̀ fâ, ŋ̀kɨ ntswe nɨ mɨ̀dà'à mə mbə mə̀ bû ŋ̀kwɛrə fu. Àâ ànnù yìi mə Taà ghà à swǒŋ mə ta mə̀ aa ŋghɨrə aà.” 19 Ma nuà nɨ̀ghàà nɨ bû ǹzi nɨ̂ ǹyàtə a tɨtɨ̀ɨ baYuda byâ. 20 Bo bî ghà'àtə̀ lɛ sɨ swoŋə nɨ mə, “À tswe nɨ̀ àzwì yî bɨ̂! A baanə aà bàànə̀! Nɨ yu'utə nɨ̂ ànnù yìi mə a swoŋ aa a ya aa ɛ?” 21 La bǐ mɔ'ɔ bɨ swoŋə̀ nɨ mə, “Ŋù yìi mə à tswe nɨ̂ àzwì yî bɨ aa kaa mbə wa'à lalà ka ŋghaa! M̀bə àzwì yî bɨ a ghɨrə̀ bɨ̀fə̀'ə̀nə̀ ka ǹyə ɨdɨgə aa ɛ?” 22 À lɛ mbə maà noò laa, a bə nòò m̀fə'ə̀, ŋ̀kɨ bə noò yìi mə bɨ lɛ sɨ jɨ ɨkoò ǹsì'ìtə̂ ǹdâmà'a Nwì a Yerusalem aà. 23 Yesu à lɛ sɨ ghantə ntəə ŋkɔ'ɔ mbu nsɨgə wa adɨgə mə bɨ lɛ sɨ twoŋə nɨ̂ ǹtsǔ abu'u Solomon aà. 24 BaYuda bɨ ghotə̀ ŋ̀karɨsə yi mbetə yi mə, “Ò ka lə̀ə̀ yi'i a njɨm ɨ ywe'e aa a noò à kə̀ aa ɛ? Swoŋ tâ à laa atu bì'ì: ò bə aa Àyɔ'ɔ̀ Nwì wa aa ɛ?” 25 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “Mə̀ fòò mə̂ ǹswoŋ a mbo bù la kaa nɨ̀ wa'ǎ annù yìi mə mə̀ swòŋ aa biì. Mɨ̀fà'à mìi mə mə fà'a nɨ̂ ɨ̀kǔm Taà ghà aa, mɨ dɨ̀'ɨ̀ nɨ̂ ŋû yìi mə mə̀ nɨ ghu aà; 26 la kaa nɨ̀ wa'à biì ǹloŋ mə kaa nɨ̀ sɨ̌ mbînjə̀rə̂ jya bə aà. 27 M̀bî ja ɨ yu'u nɨ̂ ǹjì yà; mə̀ zî waa, ɨ kɨɨ̀ ǹyoŋə nàâ. 28 Mə fa nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ lwì'i nɨ̂ŋkoŋ aa a mbo bo, kaa tâ bo yi wa'à kwô bə̂. Kaa ŋù tsù kaa a yǐ wa'à waa a mbo mə̀ twɛɛ ŋkwɛrə. 29 Taà ghà yìi mə à fa waa a mbo mə̀ aa, à tswe nɨ̀ àdà'à ǹtsyatə njoò ɨ̀tsɨ̀mə̀, kaa ŋù tsù sɨ̀ ghu tswê yìi mə mbə a twɛɛ̀ waa a mbo Taà ghà ŋ̀kwɛrə. 30 Mə̀ nɨ Taà ghà, bì'i yu bə aa ayoo yì fùùrə̀.” 31 BaYuda bya bɨ yù'ù mə̂ ma laa, mbwɛɛ ŋgɔ̀'ɔ̀ mə bɨ bǔ tumtə yi ghu. 32 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Mə̀ ghɨ̀rə̀ mə ɨ̀nnù jî ghà'àtə̀ jǐ sɨgɨ̀nə a nsi mi'i bù, jìi mə Taà ghà à fa mə tâ mə̀ ghɨrə; àa yuu annù a tɨtɨ̀ɨ ɨ̀nnù ma jû yìi mə a ghɨrə ǹtɔ̀ŋə̂ ghuu ɨ lwî nɨ̀ tɨgə̀ ǹlɔɔ a tumtə gha aa ɛ? 33 Bo kwi'i ghu mbo mə, kaa bì'ì sɨ lɔ̀ɔ̀ a ntumtə̂ gho aa nloŋə ànnù yî sɨgɨ̀nə̀ ma yû yî tsu mə ò ghɨ̀rə aa. Lâ bì'i lɔ̀ɔ ntumtə̂ gho aa nloŋ mə ò bə̀gɨ̀tə Nwî! Ò bə aa tsi'ì ŋùmɨ̀sɔ̀ŋ lâ m̀baŋnə ntɨgə nlɔɔ nɨ̂ ǹlɔ̀gə̂ ɨ̀bɨɨ nû gho mə ò bə aa Nwì!” 34 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “Tɨgə bɨ ŋwa'anə a mûm àŋwà'ànə̀ bɨ̂nɔ̀ŋsə̂ buu mə Nwì à lɛ nswoŋ mə, ‘Nɨ̀ nɨ bɨ̀nwì’? 35 Bì'inə̀ zi mə kaa mbə bɨ wa'ǎ annù yìi mə a tswe a mûm àŋwà'ànə Nwì aa kwensə̀; mbə Nwì a twoŋ bə̀ bya mə à lɛ mfa ntoò yì a mbo bo aa nɨ bɨ̀nwì, 36 a tsyâ aa mə akə nɨ̀ swoŋ a mbo yu wa yìi mə Tà a tsɔ'ɔ nɨ̂ àyoo afà'â yi, ntoo fàa mûm m̀bi, mə a bə̀gɨ̀tə Nwî, ǹloŋ mə à swòŋə mə, ‘Mə̀ nɨ Mu Nwì’ aa ɛ? 37 Mbə a bə yìi mə kaa mə sɨ ɨ̀nnù jìi mə Taà ghà à swǒŋ mə tâ mə̀ ka ŋghɨrə aa ɨ kɨ ghɨ̀rə̀, nɨ̀ tsuu mɨ̂ntɨɨ̀ muu a nu mə̀ nnɨŋə. 38 Lâ m̀bə mə̀ ka ŋghɨrə aa ma juù ɨnnù, ka mə nɨ̀ sɨ̀ gha bii aa, a ku'ùnə̀ mə boŋ nɨ̀ laa mbii ɨnnù jìi mə mə ghɨ̀rə̀ aà, tǎ zi ŋgaa yî mɔ̀'ɔ mə Taà ghà à tswe a mûm mə̀, mə̀ kɨ̂ ntswe a mum Taà.” 39 Bɨ bû ǹlɔɔ mə bɨ baŋnə Yesu, a wi'ìkə̀ m̀bwɛ yi a tɨtɨ̀ɨ bo. 40 Yesu a bû ǹlo ndàŋsə̀ ǹtoo a njii ŋ̀kǐ Jordan, wa adɨgə mə Jɔn à lɛ sɨ murə bə̂ ghu a ŋkì aà, ǹtɨgə ntswe ghu. 41 Bə̀ bî ghà'àtə̀ lɛ nzì ghu mbô. Bo lɛ sɨ swoŋə nɨ mə, “Jɔn, kaa à lɛ wa'ǎ ɨ̀lensə ŋghɨrə̀, lâ ɨ̀nnù tsɨ̀m jìi mə à lɛ nswoŋ nloŋ ŋgaa ŋù ghuà aa, ɨ fɛ̀'ɛ̀ mə̂ ǹlaa.” 42 Bə̀ bî ghà'àtə̀ bìi mə bɨ lɛ nzì ghu aa bɨ nɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa ghu nû.

11

1 Ŋù yî mɔ̀'ɔ à lɛ ntswe ghu, ɨ̀kûm yi ɨ bə Lazarus, ǹtswe nɨ a ala'a Bethany, ŋ̀ghɨrə ŋwò nɨghɔ̀ɔ̀. Bethany ghû à lɛ mbə ala'a yìi mə Mary bo mumaà yì Martha lɛ sɨ tswe ghu aà. 2 (Mary ma ghû, à nɨ wa mə à lɛ ŋkùrə̀ mɨghurə mɨ àtɨ̀ndùù mya a mɨkòrə Yesu ǹtɨgə nyɛ'ɛ nɨ̂ ɨ̀nǒŋtû ji aà. Lazarus ghû mə à lɛ sɨ ghɔ̀ɔ̀ aa, a lɛ mbə mumaà yì yî m̀bâŋnə̀.) 3 Bɨ̀jààntə̀ bi bya bɨ lɛ ntoo ŋkɨ̀ɨ̀ a mbo Yesu ǹswoŋ ghu mbo mə, “M̀mà'àmbî, ǹsûkà'â ghò wa mə ò kɔ̀ŋə aa a ghɔ̀ɔ̀.” 4 Nòò yìi mə Yesu à lɛ nyu'u ŋkɨ̀ɨ̀ ghu aa, nswoŋ mə, “Kaa nɨ̀ghɔ̀ɔ̀ nɨ Lazarus nû kaa nɨ ka wa'à aa nɨ nɨ̀wo lwì'ìsə̀; nɨ̀ghɔ̀ɔ̀ nû nɨ zi aa mə nɨ zì nɨ nɨ̀gha'a a mbo Nwì, ɨ kɨɨ bə mânjì yìi mə Mu Ŋù a ka kɨɨ kwɛrə nìi nɨgha'a ghu.” 5 Yesu à lɛ ŋkɔ̀ŋə̀ Martha nɨ mumaà yì Mary nɨ Lazarus. 6 Ka mə à lɛ ŋkɔ̀ŋə̀ waa tsi'ǐ annù aa, à kwɛ̀rə̀ mə̂ ŋ̀kɨ̀ɨ̀ nɨghɔ̀ɔ̀ Lazarus wa aa, m̀bu ntswe maa adɨgə njwi ji baà. 7 Ǹjwi jya ji baa ɨ tsyà mə aa, a swoŋ a mbo ŋgǎŋyəgə̂nnù ji jya mə, “Nɨ̀ ghɨrə bì'inə̀ bu mbɨ̀ɨ̀ ŋghɛɛ fu a ala'a Judaea.” 8 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jya ɨ kwi'i ghu mbo mə, “Rabbi, ò wà'àtə mə kaa agha'a a burətə̀ sa'atə̀ mə, bə̀ bɨ adɨgə ma bya kɨ lɔ̀ɔ ntùmtə wò nɨ̂ ŋ̀gɔ̀'ɔ̀, ò bû ǹlɔɔ nɨ̂ m̀bɨɨ ghɛ̀ɛ̀ ghu aa ɛ?” 9 Yesu a swoŋə a mbo bo mə, “Tɨgə ǹjwi ɨ̀ tswe nɨ̀ ɨ̀bàŋtə̀ noò aa nɨ̀ghûm ǹtsò baa aa ɛ? Maa ajàŋ, ŋù ǹtsɨ̀m yìi mə a kara a si'inə aa, kaa à sɨ mɨkòrə̂ mi tumtə ŋwo nloŋ mə a yə nɨ̂ ŋ̀kà'a mbi ghù. 10 Lâ ŋù yìi mə a zì nɨ̂ ɨ̀tugə aa, a fɨ̀ŋkə̀ ŋ̀wo ǹloŋ mə kaa à sɨ̀ nɨ̂ ŋ̀kà'à tswê.” 11 Yesu à swòŋ mə̂ ma laa m̀bù ŋ̀ku'usə mə, “Ǹsûkà'a yì'inə̀ Lazarus a bwii aa bwìì, lâ mə ka ghɛɛ ɨ tsɨ̀gɨ̀tə̀ yi tâ à bɨɨnə fɨlô. 12 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ɨ kwi'i ghu mbo mə, “M̀mà'àmbî, m̀bə a ka mbwii aa bwìì boŋ à ka bǔ bɨ̀ɨ̀nə ɨ tswe fu ntɨ̀ɨ̀.” 13 Yesu à lɛ sɨ lɔ̀ɔ̀ aà ǹswoŋ mə Lazarus à kwo aa kwò, lâ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ɨ bâŋnə̀ m̀mɔɔntə mə Yesu a swoŋ aa tsi'ì fɨ̀lo fì bwìì. 14 Yesu a tɨgə̀ ŋ̀ghɛɛ nɨ̂ m̀bìì ǹlaansə a mbo bo mə, “Lazarus à kwò mə̂, 15 lâ ǹloŋ ŋkwitû ghuu, mə̀ dòrə̀tə mə kaa mə̀ ghɨrə wa'à bi'i yu tswê, ta tâ nɨ̀ tsya ghu mbii. Tsɨ̂tsɔ̀ŋ nɨ̀ ghɨrə bì'inə̀ ghɛɛ ghu mbɛ̀ɛ̀. 16 Thomas, wa mə bɨ lɛ sɨ twoŋə nɨ mu bɨ̀nwì aa, a swoŋ a mbo ŋgǎŋyəgə̂nnù Yesu jya ji mɔ'ɔ mə, “Nɨ̀ ghɨrə tâ bì'inə̀ yoŋə ndɨ̀'ɨ̀nnù yi'inə tâ bì'inə̀ nɨ̀bo ghɛɛ tà a bə nɨwo, bì'inə̀ nɨ̀bò kwô!” 17 Nòò yìi mə Yesu à lɛ nzì ŋku'u a Bethany aa, nyə mə à lɛ tɨ bə aa boŋ Lazarus à kwò mə̂, bɨ twiŋə̀ yi, ǹjwi ɨ tsyâ ji nɨkwà. 18 A nlǒ a Bethany ŋghɛɛ nywe'e a Yerusalem kaa à lɛ ŋwa'à bɨ̀kilo metre bi tarə tsyàtə̀, 19 maa ajàŋ baYuda bî ghà'àtə̀ bɨ lɛ nzì a mbɛ̀ɛ Martha bo Mary a lə'ətə mɨ̀ntɨɨ̀ myaa nloŋ annù nɨwo mumaà wàà wâ. 20 Nòò yìi mə Martha à lɛ nyu'u mə Yesu a zì aà, mfɛ̀'ɛ̀ ŋ̀ghɛɛ a mbòô yi, la Mary a bâŋnə̀ ǹtswe a ndâ. 21 Martha à ghɛ̀ɛ̀ mə̂ m̀boo Yesu aa ǹswoŋ ghu mbo mə, “M̀mà'àmbî, ò kɨ̀ baa tswe faà boŋ kaa mumaà gha ghû kaa à sɨ̀ kwô! 22 Lâ mə̀ zi tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋ mə, tsi'ì tsɨ̀tsɔ̀ŋ ò bə betə annù yìi mə o lɔ̀ɔ̀ aa, boŋ Nwì à ka fa a mbo wò.” 23 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Mumaà ghò ghû à ka bǔ bɨ̀ɨ̀nə̀ fu. 24 Martha a kwi'i ghu mbo mə, “Mə̀ zi mə à ka yǐ bɨ̀ɨ̀nə̀ fu a noò yìi mə bɨku bɨ bə̂ ka yǐ yweenə nɨwo a njwî ǹlwì'ìnjɨ̀mə̀ aà.” 25 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Mə̀ nɨ ǹywèènə nɨ̀ nɨ̀wo, ŋkɨ mbə ntswêntɨ̀ɨ̀. Ŋù ǹtsɨ̀m yìi mə à nɨ̌ŋ ntɨɨ̀ yì a nu mə̀ aa, à ka tswe ntɨ̀ɨ̀, ka mə mbə a tɛ'ɛ ŋkwo kwo. 26 Ŋù ǹtsɨ̀m yìi mə à ntswe ntɨ̀ɨ̀ ŋ̀kɨ nɨŋ ntɨɨ̀ yì a nu mə̀ aa, kaa à ka yǐ wa'à kwô. Ò bii ma yû ànnù aa ɛ?” 27 Martha a kwi'i mə, “Ɨ̀ɨ̀ŋə, M̀mà'àmbî, mə̀ bìî! Mə̀ bìi mə ò laa mbə Ayɔ'ɔ̀ Nwì, m̀bə Mu Nwì, wa yìi mə à lɛ ntswe nɨ̂ m̀fɛ̀'ɛ fàa mbi aà.” 28 Martha à swòŋ mə̂ ma mùu ajàŋ aa, ŋ̀ŋe'esə mbɨɨ ŋghɛ̀ɛ a ntwoŋ mumaà yì Mary. À ghɛ̀ɛ̀ mə̂ aa nswoŋ ghu mbo mə, “Ǹdɨ̀'ɨ̀nnù à zì mə̂, à laa ŋkɨɨ mbetə nɨ̂ ghô.” 29 Mary à yù'ù mə̂ aa mburə mbɨɨnə mfɛ̀'ɛ̀ ŋghɛɛ a mbòô yi. 30 (À lɛ sɨ bə maa noò aa boŋ kaa Yesu kaa à burətə̀ wa ǹjɔ̀'ɔ̀ àla'a ŋghɛ̀ɛ̀ ŋ̀kuu, lâ m̀burə aa tsi'ì wa adɨgə mə Martha à ghɨ̀rə mmà'àtə̀ yi ghu aà.) 31 BaYuda bìi mə bɨ lɛ ntswe a mûm ǹda bo Mary wa adɨgə nɨwo aa, bɨ yə̀ mə̂ a jàŋ yìi mə à bɨ̀ɨ̀nə ŋka mfɛ'ɛ ŋghɛ̀ɛ̀ aa, m̀mɔɔntə mə a ghɛ̀ɛ̀ aa wa atu nɨsyɛ̀ a nyə̀'ə ghu ntɨgə nyoŋə niî. 32 Nòò yìi mə Mary à lɛ nzì ŋku'u wa adɨgə yìi mə Yesu à lɛ ntswe ghu aa, à yə̀ mə̂ yi aa, ŋwò ghu mɨkòrə̀, ǹswoŋ mə, “M̀mà'ambî, ò kɨ̀ baa bə tswe faà boŋ kaa mumaà ghà kaa à sɨ̀ kwô!” 33 Yesu à yə̀ mə̂ àjàŋ yìi mə Mary bo bɨ̀ bə̀ bya mə bo bo zi aa, bɨ yə̀'ə̀nə̀ aa, ǹjəŋnə ŋkɨ ŋko mɨlɨ̀ŋnə̀ wàà tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋə̀. 34 Yesu a betə̀ waa mə, “Nɨ̀ twìŋə yi aa fə aa ɛ?” Bo kwi'i ghu mbo mə, “M̀mà'àmbî, zǐ nyə̂.” 35 Yesu a yə'ə̀. 36 Bə̀ bìi mə bɨ lɛ ntswe ghu aa bɨ swoŋ mə, “Nɨ̀ yə̂ àjàŋ yìi à lɛ ŋkɔ̀ŋə̀ yi aà!” 37 La bo bî mɔ'ɔ bɨ swoŋ mə, “À lɛ baa wa'à ghɨ̀rə̀ tâ bɨ̀fə̀'ə̀nə̀ ka nyə ɨ̀dɨ̀gə̀ aa ɛ? À kɨ̀ wa'à kɨ̀ ǹzi a ajàŋ yìi mə mbə yu ghɨrə̀ Lazarus a tswe tɨ kwo aa ɛ?” 38 Àjəŋnə̀ a bû ǹtswa Yesu tsi'ǐ mbə̂ ànnù, a ghɛɛ̀ wa atu nɨsyɛ̀ mə bɨ lɛ ntwiŋə Lazarus ghu aà (nɨ̀syɛ̀ ma nû lɛ mbə aa mborə a mûm ŋ̀gɔ̀'ɔ̀, bɨ kɨ ŋkusə ntsù yi nɨ̂ ŋ̀gɔ̀'ɔ̀). 39 Yesu à zì mə̂ ghu aa, nswoŋ a mbo bo mə, “Nɨ̀ lɔ'ɔsə ya ŋgɔ̀'ɔ̀ ǹtsù nɨ̀syɛ̀ yâ!” Martha, ǹjààntə ŋkwû ŋù wa, a kwi'i ghu mbo mə, “M̀mà'àmbî, àyà'à a ka lùm si'i si'i ǹloŋ mə à nɨ njwi ji nɨkwà tsɨ̂tsɔ̀ŋ a jàŋ yìi mə bɨ lɛ ntwiŋə aà!” 40 Yesu, a swoŋ ghu mbo mə, “Mə̀ ghɨrə mbaa wa'ǎ a mbo wò swoŋ mə, ò ka yə nɨgha'a nɨ Nwî, mə mbə wò bii aa ɛ? 41 Bo lɔ'ɔ̀sə̀ ŋ̀gɔ̀'ɔ̀ ya mə bɨ lɛ ŋkusə ntsù nɨsyɛ̀ nya ghu aà. Yesu a ŋɛɛ mi'ì mi a ndəŋ nswoŋ mə, “Taà ghà, mə̀ fa mbɨ'ɨkə a mbo wò, ǹloŋ mə o yu'utə nɨ̂ ànnù yìi mə mə swoŋ aà. 42 Mə̀ zi mə o yu'utə nɨ̂ ànnù yìi mə mə swoŋ aa ŋgɔ̀ŋ bɨ̀nòò bɨ̂tsɨ̀mə̀, lâ mə lɔ̀ɔ a nswoŋ yulà ànnù tsɨ̂tsɔ̀ŋ aa, nloŋ ŋkwitu nnɔ̀ɔ̀ bə̂ bûlà faà, ta tâ bo bii mə a gha aa a tòo wò.” 43 À màŋsə̀ mə̂ a nswoŋ ma mùu ajàŋ aa, ǹtwoŋə Lazarus tsi'ì nɨ̂ ǹjì yî ǹtɨ̀ɨ̀, mə, “Lazarus fɛ̀'ɛ nzî!” 44 Lazarus, a fɛ'ɛ̀, m̀burə nɨ̂ ɨ̀tsə̀'ə̀ jya jìi mə bɨ lɛ ləmtə mbô mi, nɨ mɨ̀kòrə̀ mi, a bɔ̀'ɔ nsî yi ghu mbɔŋ ntwiŋ aà. Yesu a swoŋ a mbo bo mə, nɨ̀ fɛɛ ɨtsə̀'ə̀ jya ghu nu, mmà'àtə̀ yi tâ à ghɛɛ.” 45 BaYuda bya bì ghà'àtə̀ mə bɨ lɛ nzǐ a mbɛ̀ɛ Mary wa adɨgə nɨwo aa, bɨ lɛ nyə annù ya yìi mə Yesu à lɛ ŋghɨ̀rə̀ aa, nnɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa ghu nû. 46 La bo bî mɔ'ɔ bɨɨ̀ ŋ̀ghɛɛ a mbo baFarɨsai ǹswoŋə annù yìi mə Yesu à lɛ ŋghɨ̀rə̀ aà. 47 Maa ajàŋ, baFarɨsai bo bɨ̀ bɨlɨɨ bɨ ŋgǎŋmà'a Nwì, bɨ ghɛɛ̀ boonsə bo bɨ̀ ŋgǎŋndasa'a, ǹswoŋ mə, “Bì'inə̀ ka ghɨ̀rə̀ aa mə akə aa ɛ? Nɨ̀ yə ɨ̀leǹsə̀ jî ghà'à ŋgha'a mə ŋù ghû a ghɨ̀rə̀ aà! 48 Bì'inə̀ bə mà'àtə̀ yi tâ à ka ŋghɛɛ nɨ̂ m̀bìì ma mùu ajàŋ boŋ bə̀ bɨ̀tsɨ̀m ka bii annù yi, tâ bɨ̀tà bɨ ala'a bɨ baRoma bɨ̀ zi nta ŋgɨ'ɨ nɨ̂ ǹdâmà'anwì yì'inə̀ bo bɨ̀ àla'à yi'inə̀! 49 Ŋù nɨ̀bò yî mɔ̀'ɔ yìi mə ɨ̀kûm yi ɨ lɛ mbə Kaifas, m̀bə ŋgàŋmà'a Nwì yî ŋ̀wè maa alòò aa, a swoŋ mə, “Ɨ̀tɨ̀rə ndə jî tsu! 50 Nɨ̀ sɨ̀ zi mə a bɔŋtə mə tâ nɨ̀ zwitə a ŋû yî m̀fùùrə̀ a atu àbùgə̀ bə̂, ǹtsyatə ajàŋ yìi mə mbə nɨ̀ zwitə̀ àla'à tsɨ̀m aa ɛ?” 51 Tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀, kaa à lɛ wa'ǎ annù ma yû swoŋ aa nɨ̂ ɨ̀tu ɨbɨ̀ɨ nû yi bə̂; m̀bə yìi mə à lɛ mbə ŋgàŋmà'anwì yî ŋ̀wè maa alòò aa, Azwì Nwì a lɛ ŋghɨ̀rə̀ mə tâ à fì'isə ma yû ànnù ǹswoŋ ǹloŋ mə Yesu à lɛ ntswe nɨ̂ ŋ̀kwo a atu baYuda aà, 52 kaa tâ à wa'ǎ aa tsi'ì baYuda bobo bə̂, à lɛ ŋkɨ ntswe nɨ̂ ŋ̀ghòtə bə̀ bɨ Nwî bìi mə bɨ ja'anə mbi yǔ ntsɨ̀mə̀ aa, ta tâ bo bə ɨbɨɨ nu yì fùùrə̀. 53 Ǹlɔgɨnə maa njwi, bɨ̀sa'a bɨ mɨsa'a baYuda bɨ tɨgə̀ ǹtaŋtə ajàŋ mə bɨ ka zwitə yi. 54 Maa ajàŋ, Yesu kaa à lɛ sɨ wa'à bù ŋkarə a tɨtɨ̀ɨ baYuda nyɛ̀ntə, à lɛ mbàŋnə̀ m̀ma'atə ŋghɛ̀ɛ a mbɛ̀ɛ̀ àdɨ̀gə̀ yî mɔ'ɔ, a mbɛ̀ɛ̀ ǹta'a mɨwɛ̀ɛ̀ mɨwɛ̀ɛ̀ bɨ twoŋə̀ nɨ̂ ɨ̀kùmə ala'a wa nɨ Ephraim, bo bɨ̀ ŋgǎŋyəgə̂nnù ji bɨ tɨgə̀ ǹtswe ghu. 55 Nòò ɨ̀kòò Passa à lɛ ntɨgə ŋkoontə, bə̀ bî ghà'àtə̀ lô a ala'a ŋkɔ'ɔ ŋghɛɛ a Yerusalem a nlə̀ə nû jyaa ɨ̀ laa ajaŋ mə nɔ̀ŋsə̀ à lɛ ndɨ̀'ɨ̀ aa, mbɔŋ tâ nòò ɨ̀kòò wa ku'u. 56 Àjàŋ yìi mə bo lɛ sɨ lɔ̀ɔ̀ nɨ̂ Yesu aa, bo bòòntə̀ mə̂ a ndâmà'a Nwì aa, ǹtɨgə mbetə nɨ̂ waa bo nɨ bo mə, “Nɨ̀ mɔ̀ɔ̀ntə mə akə aa ɛ? Nɨ̀ laà mɔɔntə mə à ka zì faa adɨgə ɨkòò aa ɛ?” 57 À lɛ tɨ bə aa boŋ bɨ̀lɨɨ bɨ ŋgǎŋmà'a Nwì bo bɨ̀ baFarɨsai, bɨ tsə̀rə̀ mə̂ mə mbə ŋù tsù a zi adɨgə yìi mə Yesu à tswe ghu aa, a zî ŋ̀kɛ'ɛnə, ta tâ bɨ̀ baŋnə yi.

12

1 Ǹjwi ɨ ntɨgə mburə aa ji nto'o mbɔŋ tâ ǹjwî Passa ɨ̀ zi. Yesu à lɛ nzì a Bethany, wa adɨgə mə Lazarus wa yìi mə à lɛ nyweensə nɨwo à lɛ sɨ tswe ghu aà. 2 Bɨ lɛ nnaŋsə mɨjɨ ghu mbô. Lazarus bo Yesu tswê a atu tɛtɛ̀, Martha a tɨgə̀ m̀fa nɨ mɨ̀jɨ a mbo bo. 3 Mary à lɛ nlɔ̀gə atɨɨ ntsɨŋ mɨghurə mì lùmtə̀ mi atɨ̀ndɨ̀ɨ̀ mìi mə mɨ lɛ nnaŋsə mbə tsi'ì mì narda aa, ntswentə a mɨkòrə Yesu, ǹlɔŋə ɨnǒŋtû ji ntɨgə nyɛ'ɛ ghu. Àyà'à mɨwurə ya a lɛ mfɛ̀'ɛ̀ ǹluu wa mûm ǹdâ. 4 Judas Iscariot, ŋ̀gàŋyə̀gə̂nnù yì yî mɔ̀'ɔ mə à lɛ ntswe nɨ̂ mfèê yi aa, a swoŋ mə, 5 “Bɨ ghɨrə wa'à mɨwurə mù lɔgə̀ m̀fee nɨ àba'atə ŋkabə silva ŋkhɨ̀ ji tarə, ǹlɔgə ŋkabə ya ŋkwɛtə ŋgàŋə̂fumə ghu aa a ya aa ɛ?” 6 Kaa à lɛ wa'à ma mùu ajàŋ swoŋ aa nloŋ mə à lɛ sɨ ko mɨlə̀ŋnə̀ ŋ̀gàŋə̂mfumə, à lɛ swoŋ aa nloŋ mə à lɛ mbə nyə̀rə aà. Tsǒ mə abàa ŋkabə aa à lɛ sɨ lə̀ə̀ yu aa, à lɛ sɨ ŋe'esə mfi'itə nɨ yì mɔ̀'ɔ̂. 7 Yesu a tɨgə̀ ǹswoŋ mə, “Mà'àtə̀ yi! Mà'àtə̀ yi tâ à lə̀ə̀ mɨ̀ghurə mù a nyɔ'ɔ mə ghu a njwi yìi mə bɨ ka yǐ twiŋə gha ghu aà. 8 Bu bɨ̀ ŋ̀gàŋə̂mfumə tswe aa tsi'ì bɨ̀nòò bɨtsɨ̀mə̀, lâ kaa mə̀ ka yǐ wa'a a tɨtɨ̀ɨ bù aa a ŋgɔ̀ŋ bɨ̀nòò bɨtsɨ̀m tswê.” 9 Ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ yìi mə ɨ lɛ mburə ŋgha'a ŋgha'a aa, ɨ lɛ nyu'u mə Yesu à lɛ ntswe a Bethany, ǹtɨgə ŋghɛɛ ghu. Kaa bɨ lɛ ŋwa'à ghu kâ ŋ̀ghɛɛ laà aa nloŋ tsi'ì Yesu, bɨ lɛ ŋkɨɨ ŋghɛɛ aa a nyə Lazarus, wa yìi mə Yesu à lɛ nyweensə nɨwo aà. 10 Bɨ̀lɨɨ bɨ ŋgǎŋmà'a Nwì bɨ lɛ ntɨgə ntaŋtə nɨ̂ àjàŋ yìi mə bɨ ka kɨɨ zwitə Lazarus, 11 ǹloŋ mə â lɛ ŋghɨ̀rə̀ yu mə tâ baYuda bî ghà'àtə̀ tâ bɨ̀ ka ma'atə nɨ̂ waa m̀bàŋnə̀ ŋghɛɛ nɨ a mbo Yesu. 12 Àbɛ̀ɛ̀ a fù'ù mə̂, ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ yî ghà'àtə̀ yìi mə ɨ lɛ nzì a njɨ̂ ɨ̀kòò Passa aa, ɨ lɛ nyu'u mə Yesu a kuu a Yerusalem. 13 Bɨ lɛ ntɨgə ŋghɛɛ nlɔ̀ɔ ɨjaŋ mɨghə ŋ̀ghɛɛ nɨ ju a ŋkwɛrə yu ghu. Bo lɛ sɨ tɨgə ntɔŋnə nswoŋə nɨ mə, “Hosiana! Bì'inə̀ gha'asə yu wa yìi mə a zì nɨ̂ Ɨ̀kǔm Mmà'àmbi aà! Bì'inə̀ gha'asə a Mfɔ̀ baIsrael ma ghû!” 14 Yesu à lɛ lɔ̀gə jakasì ŋ̀kɔ'ɔ ghu atû, a fɛ'ɛ̀ tsi'ì wa ajàŋ yìi mə bɨ ŋwa'anə a mûm àŋwà'ànə̀ Nwî aa mə, 15 “Tsuu kɨ bɔ'ɔ mbâ, wô, ǹjɔ̀'ɔ̀ àla'à Sion! M̀fɔ̀ ghò à wiì mə a zì, ŋ̀kɔ'ɔ a atu mu jàkasì aà.” 16 Maa noò, kaa ŋgǎŋyəgə̂nnù ji kaa ɨ lɛ wa'ǎ nji'ì ànnù ma yu zî. Lâ nòò wa yìi mə Yesu à lɛɛ̀ ǹyweenə nɨwo ŋ̀kuu a mum nɨ̀gha'à ni aa, bo lɛ ŋwa'atə mə àŋwà'ànə Nwî a lɛ nswoŋə annù ma yû ǹloŋ ŋgaà yì, ŋ̀kɨ tɨgə ŋwa'atə ajàŋ yìi mə bɨ lɛ ŋghɨ̀rə̀ ma yû ànnù ghu nû aà. 17 Bə̀ bya bìi mə bɨ lɛ ntswe bo bɨ̀ Yesu wa noò mə à lɛ nzì twoŋə Lazarus mə tâ à fɛ'ɛ wa mum nɨ̀zyɛ̀, ǹyweensə yi nɨwo aa, bɨ lɛ ŋghɛ̀ɛ̀ ǹswoŋ annù yìi mə bo lɛ nyə aà. 18 À nɨ ànnù yìi mə a lɛ ŋghɨ̀rə̀ ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ wa ɨ zî a mbòo Yesu aà. Bo lɛ nzì aa nloŋ àlensə ma ya mə à lɛ ŋghɨ̀rə̀ aà. 19 BaPharisai bìi mə bɨ lɛ ntswe ghu aa, bɨ lɛ sɨ tɨgə nswoŋə bo nɨ bo mə, “Kaa ànnù yìi mə bì'inə̀ ghɨ̀rə̀ aa kaa a sɨ nɨ̂ m̀bìì ghɛɛ! Yə̂ nɨ̀ àjàŋ yìi mə m̀bî ǹtsɨ̀m ɨ yòŋə̀ ghu njɨ̀m liì aà!” 20 BaGrikia bî mɔ'ɔ bɨ lɛ ntswe a tɨtɨ̀ɨ bə̀ bìi bɨ lɛ ŋkɔ'ɔ ŋghɛɛ a Yerusalem a mmii Nwì wâ noò ɨ̀kòò. 21 Bo ghɛɛ̀ ǹswoŋ a mbo Philip (wa mə à lɛ nlo a Bethsaida a Galilea aà), mə, “Taà, bì'i lɔ̀ɔ a nyə Yesu.” 22 Philip a ghɛɛ̀ ǹswoŋ a mbo Andrew bo bya bi baa kɨ̂ ǹghɛɛ nswoŋ a mbo Yesu. 23 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “Nòò à kù'ù mə̂ mə Mu Ŋù à ka kwɛrə nɨgha'à. 24 Mə̀ swǒŋ tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋ a mbo bù mə, m̀bə bɨ tuu mbùmə ànsaŋ a nsyɛ bwe'e tâ ɨ̀ kwo mfəərə boŋ ɨ̀ ka tswe tsi'ì yùyù, kaa wa'à sɛnə̀. Bɛɛ mə ɨ kwo boŋ ɨ̀ ka tɨgə təŋ mbùmə ànsaŋ jî ghà'àtə̀. 25 Ŋù yìi mə a kɔ̌ŋ ntswêntɨ̀ɨ̀ yi aa à ka bàŋnə bwɛsə, lâ ŋù yìi mə a bàa ntswêntɨɨ̂ yi fàa nsyɛ aa, a bàŋnə̀ ǹləə aa lə̀ə̀ ɨ yǐ tswe nɨ̂ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi ɨ̀ lwì'i nɨ̂koŋə aà. 26 Ŋù yìi mə a kɔ̌ŋ a ŋka mfà'a a mbo mə̀ aa, à tswe nɨ̀ ŋ̀ka nyoŋə nɨ̂ ghâ, tâ ŋgàŋàfà'â ghà a kɨ ntswe a adɨgə yìi mə mə̀ tswe ghu aà. Taà à ka yǐ kɨɨ ŋentə a ŋû ǹtsɨ̀m yìi mə a fà'a a mbo mə̀ aà. 27 “Ǹtɨɨ̀ gha ɨ luu nɨ̀ àjəŋnə̀- mə̀ ka swoŋ aa mə akə aa ɛ? Mə̀ ka swoŋ aa mə 'Taà, tsee bii tâ ghuà nòò ŋgɨ'ɨ à yə gha aa ɛ?' Ŋ̀gaŋ mə̀ lɛ nzì ǹloŋ aa nòò ŋ̀gɨ'ɨ mà ghû. 28 Taà, gha'asə Ɨkûm ghô! À swòŋ mə̂ laa, ǹjì ɨ ghaà a aburə nswoŋ mə, “Mə̀ tɛ̀'ɛ̀ mə̂ ŋ̀gha'asə, mə̀ ka kù'ùsə bǔ gha'asə.” 29 Ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ wa mə ɨ lɛ ntəə maa adɨgə aa, ɨ lɛ nyu'u njì yâ, bi mɔ'ɔ swoŋ mə, a kǔm mbə̀ŋə̀, bi mɔ'ɔ bɨ swoŋ mə, “Angel à ghàa ghu mbô!” 30 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Ǹjì yû kaa ɨ̀ sɨ̀ ghaà ǹloŋ aa ŋgaa yà, ɨ̀ ghaa nloŋ aa ŋgaa yùù. 31 Nòò yìi mə bɨ ka sa'a ɨsa'a mbi ghu aa, à kù'ù mə̂: bɨ ka sɨgɨsə ŋû yìi mə a sa'a mbi yù aa a aləŋə nɨfɔ̀, ɨ furə yi tâ à fɛ'ɛ. 32 Nòò yìi mə bɨ ka ŋɛntə ghâ a ndəŋə, ɨ lɔ̀'ɔ̀sə aa fàa atu nsyɛ aa, mə̀ ka swùŋ bə̂ bɨtsɨ̀m tâ bɨ̀ zi a mbo mə̀.” 33 À lɛ nswoŋ laà m̀fɨgɨtə aa ajàŋ nɨwo yìi mə à lɛ ntswe nɨ̂ ŋ̀kwo aà. 34 Ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ wa ɨ kwi'i mə, “Nɔ̀ŋsə̀ yì'ì à swoŋ mə Àyɔ'ɔ̀ Nwì wa à ka yǐ tswe aa nɨ̀ŋkoŋə̀. Ò bû ǹtsya aa la nswoŋ mə bɨ ka ŋentə Mu Ŋù a ndəŋ aa ɛ? Mu Ŋù ma ghû à bu mbə aa wò aa ɛ?” 35 Yesu a kwi'i mə, “Ŋ̀kà'à ɨ ka bǔ tswe bu bo aa tsi'ǐ a atu mû àtɨɨ noò. Nɨ̀ ka ntəə a mûm ŋ̀kà'à fàa noò mə nɨ̀ tswe nɨ ghu aa, mə tâ ɨ̀tugə tsuu ghuu fii; nloŋ mə ŋù yìi mə a təə nɨ̂tugə aa kaa à sɨ̌ adɨgə yìi mə yu ghɛ̀ɛ̀ ghu aa zî. 36 Nɨ̀ nɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ muu a nɨ̂ ŋ̀kà'à ghû fàa noò mə nɨ̀ tswe nɨ ghu aa, ta bə bɔɔ bɨ ŋkà'à.” Yesu à swòŋ mə̂ laà aa, nlo yi a tɨtɨ̀ɨ bo ŋghɛɛ nlə̀ə̀ntə̀. 37 Ka mə à lɛ ŋghɨ̀rə ɨ̀lènsə jî ghà'à gha'a a tɨtɨ̀ɨ bo aa, kaa bo lɛ wa'ǎ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa ghu nu nɨŋə̀; 38 mə tâ ànnù yìi mə ŋgàŋntoò Nwì Yesaiah à lɛ nswoŋ aa, tâ à fɛ'ɛ mbòòntə̀ mə, “Taà, wò à lɛ mbii ntoo ya mə bì'ì lɛ nswoŋə aa ɛ? Nwì à lɛ ndɨ̀'ɨ̀ mɨda'â mi aa a mbo wò aa ɛ?” 39 Maa ajàŋ kaa bo lɛ ŋwa'à mɨ̂ntɨɨ̀ myaa ghu nu nɨŋə̀ ǹloŋ mə Yesaiah à lɛ ŋkɨ nswoŋ mə, 40 “Nwì à mà'à mə afə̀'ə̀ a mi'i bo ŋ̀kɨ mfɨɨ mɨtsyɛ̀ myaa, mə tâ mi'ì myaa tsuu ɨdɨgə kɨ yə, tâ ɨ̀tû jyaa ɨ̀ tsuu ɨnnù kɨ zi, tǎ wa'à waa lô m̀bəŋkə̀ nzi ntsi'i gha tâ mə̀ ghurə waa.” 41 Yesaiah à lɛ nswoŋ laa nloŋ mə à lɛ nyə nɨgha'a ni ǹtɨgə mbɔŋ swoŋə ma yuà ànnù ǹloŋə yi aà. 42 Ka mə a lɛ mbə ma mùu ajàŋ aa, bɨ̀tà bɨ ala'a bî ghà'àtə̀ bɨ lɛ nnɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa a nu Yesu, la kaa wa'à baŋ̂nə swoŋə nɨ̂ a mbo bə̀ ǹloŋ mə bo lɛ sɨ bɔ'ɔ nɨ mə baFarɨsai ka furə waa a ndâŋghòtə̂. 43 Bo lɛ kɔ̀ŋ mə tâ bə̀ ka mbeentə waa, ntsyatə nlɔ̀ɔ mə tâ Nwì à beentə waa. 44 Yesu a tɔŋnə̀ ǹswoŋ mə, “Ŋù yìi mə à nɨŋ ntɨɨ̀ yi a nu mə̀ aa, kaa à sɨ̀ aa tsi'ǐ a nu mə̀ nɨŋə̀, à kɨ nnɨŋə aa a nu ŋù yìi mə à lɛ ntoo gha aà. 45 Ŋù yìi mə à yə gha aa, à yə aa ŋù yìi mə à lɛ ntoo gha aà. 46 Mə̀ zi fàa mbi aa tsi'ì tsǒ ŋkà'à, mə ŋù tsɨ̀m yìi mə à nɨ̌ŋ ntɨɨ̀ yì a nu mə̀ aa tâ à tsuu a mûm ɨ̀tugə lwì'ì. 47 Ŋù yìi mə a yu'u ntoò ya kaa wa'à lə̀ə̀ aa, kaa mə̀ sɨ ɨsa'a ghu nu nɨŋə, nloŋ mə kaa mə̀ lɛ ŋwa'à fàa mbi zì aa a ntsɔ'ɔtə mɨ̀sa'à, mə̀ lɛ nzì aa a nyweensə m̀bî. 48 Ŋù yìi mə a tùu gha kaa wa'a nɨghàâ na kwɛrə aa, à tswe nɨ̂ ànnù yii a ka sa'a yi, nɨ̀ghaa nìi mə mə̀ swòŋə aa nɨ ka yǐ sa'a yi a njwî ǹlwì'ìnjɨ̀mə̀. 49 A bə laà aa nloŋ mə ànnù yìi mə mə̀ swòŋ aa, kaa mə̀ sɨ aa nɨ̀ à yaà àdà'à swoŋə, a fa Taà ghà yìi mə à lɛ ntoo gha aa mfa nɨ̂ annu yìi mə mə̀ tswe nɨ̂ ŋ̀ghàa ŋkɨ swoŋ aà. 50 Mazi mə annù yìi mə Taà a swoŋ aa, a fa ntswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ lwì'i nɨ̂ŋkoŋ aà. Maa ajàŋ mə swoŋ aa annù yìi mə Taà à swǒŋ mə tâ mə̀ swoŋ aà.”

13

1 À lɛ mbə a njwi yìi mə àbɛ̀ɛ̀ a ka tɨgə fu'u tâ bɨ̀ jɨ mɨjɨ mɨ Passa, lɛ boŋ Yesu à zì mə̂ mə nòò yì fàa mbi à kòòntə̀ mə̂ a ajaŋ mə yu ka bǔ mmà'àtə mbi yu ɨ ghɛ̀ɛ̀ yi fu a mbɛ̀ɛ Taà yì aà. Àjàŋ mə à lɛ sɨ kɔ̀ŋ bə̌ bi bìi mə à lɛ mbə̂ bi fàa mbi aa, à lɛ naŋsə ŋkɔ̀ŋ waa ŋkɔ'ɔ lwi'isə. 2 Yesu bo bɨ̀ ŋgǎŋyəgə̂nnù ji lɛ sɨ jɨ mɨjɨ mɨ ŋkwɛɛ̀fɔ̀ a atu atɛtə̀, lɛ boŋ Satan à nɨ̀ŋ mə adɨ'ɨtə̀ yî bɨ a ntɨɨ Yuda mu Simon Iscariot mə tâ à fee yi. 3 Yesu à lɛ nzi mə Taà yì à fà mə ŋgɔ̀ŋ joò tsɨ̀m faa mbi a mbo yu, ŋkɨ nzi mə àjàŋ mə yu lɛ nlò a mbo Nwì ǹzi aa, yu ka bǔ lǒ ghɛ̀ɛ̀ yi fu ghu mbɛ̀ɛ̀. 4 À lɛ ntɨgə mbɨɨnə wa atu atɛtə̀, ǹtsɔ'ɔ akutə̀ yi nləə, nlɔgə tawòlə̀ ǹlɨmtə a tìi yu. 5 Ǹlɔgə ŋkì ǹnɨŋ nɨ̂ àkaŋ nlɔ̀gɨ̀nə̀ ŋ̀ka nsi'i mɨkòrə̀ mɨ ŋgǎŋyəgə̂nnù ji ghu ŋkɨɨ nyɛ'ɛ nɨ tawòlə̀ wa mə à lɛ lɨmtə a tìi yu aà. 6 À kà mə̂ aa si'i laa, ǹzì nywe'e a nu Simon Peta, a betə̀ mə, “M̀mà'àmbî o lɔ̀ɔ̀ aà ǹsì'i mɨ̀kòrə̂ ma aa ɛ?” 7 Yesu a kwi'i ghu mbo mə, “Kaa ò sɨ̌ annù yìi mə mə ghɨ̀rə̀ aa tsɨ̀tsɔ̀ŋ zî, la ò ka yǐ bɔ̌ŋ zi aa a noò ǹjɨ̀mə̀.” 8 Peta a swoŋ ghu mbo mə, “Tâ à tsuu bə mə nòò tsù à tswê ghu mə ò ka yǐ sì'ì mɨkòrə̂ mâ.” Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “M̀bə mə̀ tsuu mɨkòrə̂ mo sì'i bəə boŋ kaa sɨ̀ ka wa'à nɨ̂ ànnù bû ǹtswe.” 9 Simon Peta a swoŋ mə, “M̀mà'àmbî tsuu tsi'ì mɨkòrə̂ ma mumu sì'ì, kɨ nsì'i mbô ma bo bɨ̀ àtû yâ.” 10 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Ŋù ntsɨ̀m yìi mə à sì'i nû yì aa, à laà ǹsɨgɨ̀nə̀ kaa kɨ'ɨ̀ nɨ̂ m̀bu ŋkwatə nsi'i bû ǹtswe; à tɨgə̀ ntswe aa tsi'ì nɨ̀ ǹsì'ìtə mɨ̀kòrə̂ mi. Wa bù bɨtsɨ̀m nɨ̀ laà, a kɨ̂ ǹtɨgə mmɛ tsi'ì ŋù yî m̀fùùrə̀. 11 À lɛ tɨ bə aa Yesu à zî ŋû yìi à ka fèè yi aà, a bə̂ ǹji'ì ànnù yìi mə à lɛ nswoŋ mə kaa bo lɛ ŋwa'à bɨtsɨ̀m laà. 12 Yesu à màŋsə̀ mə̂ a nsì'i mɨ̀korə̂ myaa mya aa, mbù ŋ̀wɛ'ɛ akutə̀ yi ya fu mbɨɨnə mbɨ̀ɨ̀ ntswe yi fu wa atû tɛtə̀. M̀betə waa mə, “Nɨ̀ zî ǹji'ì ànnù yû yìi mə mə̀ ghɨ̀rə a nu bù aa ɛ?” 13 Ǹswoŋ a mbo bo mə, “Nɨ twoŋə naa nɨ ndɨ̀'ɨ̀nnù, ŋkɨɨ ntwoŋə naa nɨ M̀mà'àmbî ghùù, a ku'ùnə̀ maa ajàŋ nloŋ mə aa ŋù yìi mə mə̀ nɨ ghu aà. 14 M̀bə̀ mə̀ M̀mà'àmbî ghùù ŋ̀kɨ mbə ndɨ̀'ɨ̀nnù ghùù, lâ ǹsi'i mɨkòrə̂ muu, ma mùu ajàŋ, a ku'ùnə̀ mə tâ nɨ̀ ka nsi'i mɨkòrə̂ muu bu nɨ bù. 15 Wa mə̀ dɨ̀'ɨ̀ aa ànnù a mbo bù mə tâ nɨ̀ ka mfɨgɨnə ajàŋ annù ma yû mə mə̀ ghɨ̀rə sii aà. 16 Mə̀ swoŋ tsi'ǐ annù nɨ̂koŋ a mbo bù mə kaa abù'ù a sɨ̌ Massa yì tsya. Kaa ŋgàŋntoo a wa'à ŋû yìi mə à tòo yi aà kɨ̀ ntsya. 17 Tsǒ mə nɨ̀ zì mə̂ ɨ̀nnù mà jû tsɨ̂tsɔ̀ŋə aa, m̀bɔɔnə a mbo bo mə mbə nɨ̀ kâ m̀fa'a nɨ ju. 18 “Kaa mə̀ sɨ ɨnnu ma jû swoŋə aa nloŋ ŋgaa yùù bɨtsɨ̀mə̀, mə̀ zi bə̀ bìi mə mə̀ tɛ̀'ɛ ntsɔ'ɔ aà. Lâ nɨ̀ghàà nɨ Nwî nya mə nɨ swoŋ nɨ mə, ‘Ŋù yìi mə bì'iyu jɨnə aa, à ka bəŋ tɨgə baa nàâ’ aa nɨ tswe nɨ̀ m̀fɛ̀'ɛ mbòòntə̀. 19 Mə swoŋ a mbo bù tsɨ̂tsɔ̀ŋ aa mə tǎ bɛɛ mə a ghɨrə mfɛ̀'ɛ̀ ma la, nɨ̀ bii mə mə̀ laa mbə yu wa yìi mə à nɨ ghu aà. 20 Mə̀ swòŋə a mbo bù tsi'ǐ annù nɨ̂koŋ mə, ŋù yìi mə à kwɛ̀rə ŋû yìi mə mə̀ tòo yi aa, à kɨ ŋkwɛrə aà ghâ, ŋù yìi mə à kwɛ̀rə gha aa, à kɨ ŋkwɛrə aa ŋù yìi mə à lɛ ntoo gha aà.” 21 Yesu à màŋsə̀ mə̂ a nswoŋə ma juù ɨ̀nnù aa, ǹtɨɨ̀ yi ɨ nnaŋsə nluu nɨ̂ àjəŋnə̀, a swoŋ nɨ̀ nsi nɨ̀ nsi mə, “Mə̀ swòŋə a mbo bù tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋ mə, ŋù yì mɔ̀'ɔ a tɨtɨ̀ɨ bù à ka ghɨ̀rə fèè ghâ.” 22 Ànnù a lɛ ŋgha'a ŋgǎŋyəgə̂nnù ji jya, bɨ tɨgə̀ ǹlenə waa bo nɨ bo. 23 Ǹgàŋyègə̂nnù yi wa yì mɔ̀'ɔ, yìi mə à lɛ nnaŋsə ŋkɔŋə aa, à lɛ ntswe nnaŋsə nyoŋ ŋkɔ̀ɔ̀ntə̀ ghu mbɛ̀ɛ̀. 24 Simon Peta a tɛ'ɛ mi'ì mi ghu nu nswoŋ ghu mbo mə, “Betə yi mə a ghàà aà nlòŋ ŋgaa wò aa ɛ?” 25 Ma waà ŋ̀gàŋyəgə̂nnù yì, a lô ǹyoŋtə nyəkətə ghu nu, m̀betə yi mə, “M̀mà'àmbî, ŋù ma ghû, a nɨ̀ wò aa ɛ?” 26 Yesu a kwi'i mə, “Ŋù yìi mə mə̀ ka tsùtə abaa a nɨ̂ ǹjyà ɨ fa ghu mbo aa, à nɨ ghu.” À kwì'ì mə̂ laà aa, ntɨgə nlɔgə abà'a abaa ntsùtə̀ m̀fa a mbo Yuda mu Simon Iscariot. 27 Àjàŋə Yuda à lɛ ŋghɛ̀sə̀ ŋ̀kwɛrə abaa ya aa, Satan a kuu ghu ntɨɨ̀. Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Wàŋsə̀, ghɨ̀rə annù yìi mə o lɔɔ̀ ŋghɨ̀rə aà!” 28 Kaa àbùgə̀ bə̂ yìi a lɛ ntswe wa atu tɛtə aa, kaa bo lɛ wa'ǎ nji'ì ànnù ma yû yìi mə Yesu à lɛ nswoŋ ghu mbo aa zî. 29 Tsǒ mə Yuda à lɛ sɨ lə̀ə abàâ ŋkabə aa, ŋgǎŋyəgə̂nnù Yesu jya jǐ mɔ'ɔ ɨ watə mə, Yesu à lɛ ntsyaa ntoo yi aa mə tâ à ghɛɛ nyuu njoo jìi mə bo ka jɨ ɨkòò wa aa ghu; kə̀ mə tâ à ghɛɛ mfa ayoo a mbo ŋ̀gàŋə̂fumə. 30 Yuda à kwɛ̀rə̀ mə abaa ya aa, mburə mma'atə tsi'ì maa noò mfɛ'ɛ. Ɨ̀tugə ɨ fiì. 31 Yuda à mà'àtə̀ mə aa, Yesu a swoŋ mə, “Tsɨtsɔ̀ŋ, bɨ ghà'àsə̀ mə̂ Mu Ŋù. Tsɨtsɔ̀ŋ bɨ tsyà mə̂ ghu nu, ŋgha'a Nwî. 32 Mbə bɨ gha'asə̀ Nwî ǹtsya ghu nu, bəə boŋ Nwì à ka kɨɨ gha'asə yi ɨ tsyà a nu yu Nwîŋ̀gɔ̀ŋ, ɨ kɨɨ mburə ghɛ̀sə gha'asə yi ŋgaa yî m̀fùùrə̀. 33 Bɔɔ̀ bâ, kaa mə̀ ka wa'ǎ bi'inə̀ bǔ ntswe tâ àgha'a sa'atə; mə̀ bə lǒ boŋ nɨ̀ ka tɨgə lɔ̀ɔ̀ naà, lâ mə̀ swoŋ a mbo bù tsi'ǐ ajàŋə mə lɛ nswoŋə a mbo baYuda aa, mə̀ swòŋə a mbo bu tsɨtsɔŋ mə, “Kaa mbə nɨ̀ wa'ǎ adɨgə yìi mə mə ghɛ̀ɛ̀ ghu aa ghɛ̀ɛ̀.” 34 Mə̀ fâ ǹdɨ'ɨ yì m̀fii a mbo bù. Nɨ̀ ka ŋkɔŋnə ghu bo nɨ bù. A ŋgɨ̀gɨ̀ŋ a ajàŋ mə mə kɨɨ kɔŋə ghuu aa, nɨ̀ ka ŋkɔŋə ghuu bu nɨ bù. 35 Nɨ̀ bə kɨ kɔ̀ŋnə̀ ghuu bu nɨ bù boŋ bə̀ bɨ̀tsɨ̀m ka zi mə nɨ̀ laa mbə ŋgǎŋyəgə̂nnù jyà.” 36 Simon Peta a betə̀ yi mə, “M̀mà'àmbî, o ghɛ̀ɛ̀ aa a fə aa ɛ?” Yesu a kwi'i ghu mbo mə, “Kaa mbə ò wa'ǎ a adɨgə yìi mə mə ghɛ̀ɛ̀ ghu aa tsɨ̀tsɔ̀ŋ yoŋə̀, lâ à ka yǐ kɨ bə a njɨ̀m tâ ò yoŋə ghâ.” 37 Peta a swoŋ ghu mbo mə, “M̀mà'àmbî, m̀bə mə̀ wa'à gho tsɨ̀tsɔ̀ŋ yoŋə̀ aa a ya aa ɛ? Wâ à tɛ'ɛ bə bə annù nɨwo, boŋ mə̀ ka fa ntswêntɨ̀ɨ̂ yà mbɨ'ɨ ŋkwîtû yò.” 38 Yesu a betə̀ yi mə, “Ò ka nàŋsə fa ntswêntɨ̀ɨ̂ yò mbɨ'ɨ ŋkwîtû ya aa ɛ? Mə̀ swòŋə a mbo wò tsi'ǐ annù nɨ̂ŋkoŋ mə mbɔŋ tâ àŋkə̀gə̀ à tɔŋ nɨ̂tugə sìi boŋ ò tùù mə̂ gha ŋgàà ji tarə̀.

14

1 Yesu a swoŋ a mbô ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji mə, “Tâ mɨ̀ntɨɨ̀ muu tsuu kɨ tsɨ̀gɨ̀nə̀, tâ nɨ̀ tsuu kɨ jəŋnə, nɨ̀ nɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ muu a nu Nwì, ŋ̀kɨ nɨŋ a nu mə̀. 2 Wa ǹja'a nda ɨ mburə luu a nda Taà tsi'ǐ mbə annù. Wa mə̀ ka ghɛ̀ɛ ɨ naŋsə adɨgə yìi nɨ̀ ka yǐ yǒŋ tswe ghu aà. A sɨ̀ laà aa bə boŋ kaa mə̀ sɨ swoŋ mə mə ghɛ̀ɛ̀ aa a nnaŋsə àdɨ̀gə̀ a mbo bù. 3 Mə̀ bə ghɛ̀ɛ nnaŋsə adɨgə, boŋ mə̀ ka bǔ bɨ̀ɨ̀ lɔ̀gə̀ ghuu tâ bù zi ntswe bi'inə̀ maa adɨgə mə mə̀ tswe ghu aà. 4 Nɨ̀ zi mânjì yìi mə a ghɛ̀ɛ̀ maa adɨgə aà.” 5 Thomas a swoŋ mə, “M̀mà'àmbî, kaa bì'ì sɨ̌ adɨgə yìi mə o ghɛ̀ɛ̀ ghu aa zî; m̀bə̂ bì'ì tɨgə̀ ǹzi mânjìi yìi mə a ghɛ̀ɛ̀ ghu aa mə akə aa ɛ?” 6 Yesu a kwi'i mə, “Mə̀ nɨ mânjì, m̀bə annù nɨ̂ŋkoŋ, ŋ̀kɨ mbə ntswêntɨ̀ɨ̀. Kaa m̀bə ŋù wa'ǎ a mbɛ̀ɛ Taà ghɛɛ̀ tsi'ì tɨ̀ ghə̂ à tsya a nu mə̀. 7 A lɛ mbaa bə mə nɨ̀ zi gha, boŋ nɨ̀ kɨ nzi Taà. Lâ ɨ lɔ̀gɨ̀nə̀ tsɨ̂tsɔ̀ŋ nɨ̀ zi yi, nɨ̀ kɨ̀ mə̂ ǹyə yi.” 8 Philip a swoŋ a mbo Yesu mə, “M̀mà'àmbî, àyoo yìi mə bì'i tɨgə nlɔɔ tsɨ̂tsɔ̀ŋə̀ aa à nɨ tsi'i mə tâ ò dɨ'ɨ Ta a mbo bì'ì tâ nû yi bɔŋə.” 9 Yesu a kwi'i mə, “Bì'inə̀ nàŋsə̀ mə̂ ǹtswe aa a nɨ nòò yî ǹsyà, kaa ò wa'à gha zi aa ɛ, Philip? Ŋù yìi à yə gha aa, à yə̀ mə̂ Taà. Ò tɨgə̀ m̀bu ntsyà aa la nswoŋ mə tâ mə̀ dɨ'ɨ Taà a mbo bù aa ɛ? 10 Philip, ò sɨ̀ bii mə mə̀ tswe aa mum Taà, Taà a kɨ̂ ǹtswe a mum mə̀ aa ɛ? Ɨ̀nnù jû mə mə swoŋ nɨ a mbo bù aa, kaa mə̀ sɨ aa nɨ̂ àtu ya swoŋə, à nɨ̂ ɨ̀fà'à Taà ghà yìi mə à tswe a mum mə̀ aà. 11 Bii nɨ̀ mə mə̀ tswe aa mum Taà, Taà a kɨ̂ ǹtswe a mum mə̀; a tuu laa bə, nɨ̀ tɨgə̀ m̀bii nloŋ bə̂ mɨ̀fà'à mû mə nɨ̀ yə mə̀ fa'à aà. 12 Yesu a bû ǹswoŋ mə, “Mə̀ swoŋ a mbo bù tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋ mə, ŋù yìi mə à nɨ̌ŋ ntɨɨ̀ yi a nu mə̀ aa, a ka kɨɨ fà'à mɨfà'à muà mə mə fà'à aà; ɨ tɛ'ɛ bàŋnə̀ ɨ kɨ fà'a ɨnnù jìi mə ɨ tɨnsə ntsyà aa, ǹloŋ mə mə ghɛ̀ɛ̀ a mbɛ̀ɛ Taà laa aà 13 Mə̀ bə ghɛ̀ɛ̀ boŋ mə̀ ka kɨ ghɨ̀rə̀ nɨ̂ ɨ̀nnù tsɨ̀m jìi mə nɨ̀ bətə nɨ̂ Ɨ̀kûm gha aà, mə tâ bɨ yə zi nɨgha'a nɨ Taà ǹtsya a njɨ̌m Mû yì. 14 Nɨ̀ bə betə annǔ tsu nɨ̂ Ɨ̀kûm ghâ bəə boŋ mə̀ ka ghɨ̀rə̀. 15 Nɨ̀ bə kɔ̀ŋə̀ gha, boŋ nɨ̀ ka kɨ lə̀ə ndɨ'ɨ̀ jâ. 16 Tâ mə̀ betə a Taà mə tâ à too ŋgàŋkwɛtə̀ ghùù yî dàŋə̀, yìi à ka tɨgə lwì'i bu bo. 17 À nɨ̂ Àzwì annù nɨ̂ŋkoŋə̀. Kaa m̀bə̂ m̀bi yù wa'à yi kwɛrə̀; nloŋ mə kaa m̀bi yù kaa sɨ nii yə, kaa wa'à yi kɨ nzi. Lâ, nɨ̀ zi yi, nloŋ mə à tswe a tɨtɨ̀ɨ bù, ǹtswe nɨ a mum bù. 18 Yesu a bû ǹswoŋ mə, “Mə̀ bə ghɛ̀ɛ boŋ kaa mə ka wa'à ghuu tsi'ì bù bu mà'àtə̀; mə̀ ka bǔ bɨ̀ɨ̀ fu a mbo bù. 19 A nɨ mû àtɨɨ noò kaa mbî kaa ɨ̀ ka wa'ǎ gha bù ka nyə, lâ tâ bù ka nyə nɨ̂ ghâ; tsǒ mə mə̀ tswe ntɨ̀ɨ̀ aà, nɨ̀ ka kɨɨ tswe bɨtɨ̀ɨ̀. 20 À ka yǐ bə maa njwi, tâ nɨ̀ zi mə mə̀ tswe aa a mûm Taà, nɨ̀ kɨ̂ ǹtswe a mum mə̀, mə̀ kɨ̂ ntswe a mum bù. 21 Ŋù ǹstsɨ̀m yìi mə a yu'u ndɨ'ɨ̀ jya ŋkɨɨ nləə aa, à nɨ ŋù yìi mə à kɔ̀ŋə̀ gha aà. Taà à ka kɨɨ kɨ kɔ̀ŋə̀ ŋû ǹtsɨ̀m yìi mə à kɔ̀ŋə gha aa; tâ mə̀ kɨɨ ŋkɔŋ yi, ŋkɨ ndɨ'ɨ ɨbɨɨ nû gha ghu mbô.” 22 Yuda, (kaa sɨ̌ Judas Iscariot bə̂) a swoŋ mə, “Taà, m̀bə ò dɨ̀'ɨ̀ ɨ̀bɨɨ nû gho aa mə akə a mbo bì'ì kaa wa'ǎ a mbô m̀bi bàŋnə̀ ǹdɨ'ɨ aa ɛ?” 23 Yesu a kwi'i ghu mbo mə, “Ŋù ǹtsɨ̀m yìi mə à kɔ̀ŋə gha aa, a yu'unə ndɨ'ɨ̂ jâ. Taà a kɨɨ̀ ǹtɨgə ŋkɔŋə nii, Taà nɨ mə̀, bì'ì zi ŋhurə ndùgə̀ bi'ibo tɨgə ntswe ghu. 24 Ŋù yìi mə à sɨ̀ gha kɔ̀ŋ aa, kaa à sɨ ndɨ'ɨ̀ jya lə̀ə̀; kaa ɨ̀nnù jû mə nɨ yu'u aa kaa ɨ sɨ̌ ndɨ'ɨ̀ jyǎ bə̂, ɨ lo aa a mbo Taà wa yìi mə à lɛ ntoo gha aà. 25 Mə swoŋ ɨnnù ma jû tsɨ̀m a mbo bù tsɨ̂tsɔ̀ŋ mə mə̀ bùrə ntswe bi'inə̀ aà. 26 Lâ Ŋ̀kwɛtə wa, Àzwì Nwî ya yìi mə a laa màŋsə̀ aa, yìi mə Taà à ka yǐ too nɨ̂ Ɨ̀kûm gha aa, a ka yǐ tɨgə dɨ̀'ɨ ɨ̀nnù tsɨ̀m a mbo bù, ɨ ghɨrə nɨ̀ tɨgə ŋwa'atə nɨ̂ ɨ̀nnù jìi mə mə lɛ nswoŋ a mbo bù aà. 27 Mə̀ lə̀ə̂ m̀bɔɔnə a mbo bù, mə fa aa tsi'ì m̀bɔɔnə̂ yà a mbo bù. Kaa mə̀ sɨ fa aa ajàŋ yìi mə m̀bi ɨ fa aà. Tâ mɨ̀ntɨɨ̀ mùu tsee lǒ kɨ tsɨ̀gɨ̀nə̀, nɨ̀ tsuu kɨɨ kɨ bɔ'ɔ. 28 Tɨgə nɨ̀ ghɨ̀rə mbaa nyu'u ajàŋ mə mə̀ ghɨ̀rə nswoŋ mə, 'Mə̀ ka ghɛ̀ɛ ɨ bɔ̌ŋ bǔ bɨ̀ɨ ɨ zǐ fu a mbo bù aà. À bə bə yìi mə nɨ̀ kɔ̀ŋə gha, boŋ nɨ̀ ka kɨ dorətə nloŋ mə mə ghɛ̀ɛ̀ a mbɛ̀ɛ Taà aà; ɨ kɨ dorətə aa nloŋ mə Taà à tsyàtə gha aà. 29 Mə̀ swòŋə ɨ̀nnù jû a mbo bù m̀bɔŋ tâ ɨ̀ fɛ'ɛ aa mə, bɛɛ ɨ yi mfɛ̀'ɛ̀, nɨ̀ yə mbii. 30 Kaa mə̀ kaa wa'ǎ a mbo bù nɨ nòò yî ǹsyà bû ŋ̀ghaa, nloŋ mə ŋù yìi mə a sa'a mbi yù aa, a zì. La kaa à sɨ nɨ̂ àdà'à a atu mə̀ tswê. 31 Mə ghɨ̀rə̀ aa annù yìi mə Taà a swoŋ aà, mə tâ m̀bi zi mə mə̀ kɔ̀ŋə Taà. Nɨ̀ zi bì'inə̀ mma'atə adɨgə yuà ǹlo yi'inə̀.

15

1 “Mə̀ nɨ̂ àti mɨlù'ù yî ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀, Taà ghà a bə ŋù wa yìi mə a fà'à a ŋkya mɨlù'ù aà. 2 A kwàrə ntaa tsɨ̀m yìi mə ɨ tswe a nu mə̀ kaa wa'à nɨ̀ mɨ̀ntà koonə̀ aa, m̀futə nɨ̂ ǹtaà tsɨ̀m yìi mə ɨ koonə mɨ̂ntà aa mə tâ ɨ̀ koonə mɨ̂tà mɨ̀ gha'atə. 3 Nɨ̀ghàà nɨ Nwî nìi mə mə̀ dɨ̀'ɨ̀ mə̂ a mbo bù aa, nɨ ghɨ̀rə̀ mə̂ mə tâ nɨ̀ laa. 4 Nɨ̀ lwi'i a mum mə̀ tâ mə̀ ŋkɨ nlwi'i a mum bù. Tsǒ mə kaa mbə ǹtaà àtì mɨlù'ù wa'à mɨ̀tà koonə̀ tɨ ghə̂ ɨ̀ tsugɨ̀nə nɨ mâtì aa, a kɨ̀ mbə ŋgɨ̌ŋgɨ̀ŋ mə kaa mbə nɨ̀ wa'à mɨ̂tà koonə tɨghə mə nɨ̀ lwì'i a mum nu mə. 5 “Mə̀ nɨ àtì mɨlù'ù, nɨ̀ bə ǹtaà ji. Ŋù ǹtsɨ̀m yìi mə à lwì'i a mum mə̀ mə̀ kɨ̂ ǹlwi'i ghu mum aa, à ka koonə mɨ̂ntà mî ghà'àtə̀; ǹloŋ mə kaa mbə nɨ̀ wa'ǎ annù tsu ghɨrə̀ tɨ mə̀. 6 Mbə ŋù tsuu a mum mə̀ lwi'ì, bɨ bəgə nlɔ'ɔsə kaa wa'ǎ ntaà yà bû m̀bə; ɨ tɨgə̀ ǹyoo, bɨ ghotə̀ ŋhɛɛ mma'a a mûm mɔ'ɔ a khɨ̂. 7 Nɨ̀ bə lwì'i a mum mə̀ tâ nɨ̀ghàâ na kɨ nlwi'i a mum bù, boŋ nɨ̀ ka betə ŋgɔ̀ŋ ǹjoò tsɨ̀m jìi mə nɨ lɔ̀ɔ̀ aa, ɨ tswe nɨ ju. 8 Bə̀ yə nɨgha'a nɨ Taà ǹyoŋə aa ajàŋ yìi mə nɨ koonə mɨ̂ntà mî ghà'àtə̀ aà; ǹtsya ma mùu ajàŋ, nɨ̀ tɨgə̀ m̀bə ŋgǎŋyəgə̂nnù jyâ. 9 Mə̀ kɔ̀ŋə ghuu a ŋgɨ̌ŋgɨ̀ŋ a ajaŋ yìi mə Taà ghà à kɔ̀ŋə gha aà; nɨ̀ nlwi'i a mûm àkɔ̀ŋnə̀ yâ. 10 Nɨ̀ bə kɨ yu'u ndɨ'ɨ̀ jya, boŋ nɨ̀ lwì'i a mûm àkɔ̀ŋə̂ yâ. A gɨ̌ŋgɨ̀ŋ a ajàŋ yìi mə̀ yù'ùnə ndɨ'ɨ Taà ŋ̀kɨ nlwi'i a mûm àkɔ̀ŋnə̀ yi aà. 11 “Mə̀ swoŋ ɨnnù juà a mbo bù aa mə tâ nɨ̀dorə̀ na tâ nɨ̀ tswe a mbo bù ta tâ nɨ̀dorə̀ nuu kɨ nluu. 12 Ǹdɨ'ɨ̀ yà a mbo bù ɨ̀ nɨ mə: nɨ̀ ka kɔŋnə ghuu bu nɨ bù a ajàŋ yìi mə mə̀ kɔ̀ŋə ghuu aà. 13 Àkɔ̀ŋnə̀ yìi mə mbə ŋù a tswê nɨ yu a nû ɨ̀kà'â ji yìi mə a tsyatə akɔ̀ŋnə tsɨ̀m aa, à nɨ̂ m̀fâ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yì ǹloŋ ŋkwitû waa. 14 Nɨ̀ nɨ̂ ɨ̀kà'â jya aa a ajàŋ yìi mə mbə nɨ̀ ka ŋghɨrə ɨnnù jìi mə mə̀ swǒŋ mə tâ nɨ̀ ka ŋghɨrə aà. 15 Kaa mə̀ sɨ ghuu aa nɨ̂ ŋ̀gǎŋəfà'à bu ntwoŋə ŋ̀loŋ mə kaa ŋ̀gàŋə̀fà'à kaa à sɨ̌ annù yìi mə tâ fà'â yì a ghɨ̀rə̀ aa zî. Mə̀ bàŋnə ntwoŋə ghuu aa nɨ̂ ɨ̀kà'â jyâ, ǹloŋ mə mə̀ swòŋ mə ɨnnù jìi mə mə lɛ nyu'u a mbo Taà ghà a mbo bù. 16 Kaa a gha aa a lɛ ŋwa'à bu tsɔ'ɔ̀; a ghuu aa a lɛ mbàŋnə̀ ǹtsɔ'ɔ mə̂, ǹtoo ghuu mə tâ nɨ̀ ghɛɛ ŋka ŋkoonə mɨ̂ntà mî ghà'àtə̀; tâ mɨ̀ bə mɨ̂ntà mìi mə mɨ lwì'ì nɨ̂ŋkoŋ aà. Ma mùu ajàŋ, tâ Taà ghà à tɨgə fa nɨ̂ ǹjoò tsɨ̀m jìi mə nɨ betə nɨ̂ ɨ̀kûm gha aa a mbo bù. 17 Ǹdɨ'ɨ yìi mə mə̀ fa a mbu bù aa à nɨ mə, nɨ ka ŋkɔŋnə ghuu bu nɨ bù. 18 “M̀bə̂ m̀bi ɨ ka mbaa ghuu, nɨ̀ zi mə ɨ̀ lɛɛ̀ m̀foo mbaa ghâ. 19 Nɨ̀ lɛ mbaa bə aa bə̀ bɨ mbi bù boŋ m̀bi yù ɨ kɔ̀ŋə̀ yìi mbuu bə̂. Lâ nloŋ mə kaa nɨ̂ sɨ̀ aa bə̀ bɨ mbi bu bə̀, mə̀ tsɔ'ɔ ghu aa a mûm mbi aa, a bə̂ ǹji'ì ànnù yìi mə m̀bi ɨ bàà nɨ̂ ghuu aà. 20 Nɨ̀ wa'atə annù yìi mə mə̀ lɛ nswoŋ a mbo bù aà; ‘Kaa m̀bə ŋ̀gàŋàfà'à a wa'ǎ tâfà'à yì tsyâtə̀.’ M̀bə a bə mə bɨ lɛ sɨ ntsɔ'ɔ akòrə̂ ya, boŋ bɨ ka yǐ kɨɨ ɨ tsɔ'ɔ a yuu; m̀bə a bə mə bɨ lɛ sɨ yu'unə nɨ̂ ànnù yìi mə mə̀ lɛ sɨ dɨ̀'ɨ̀ aa, boŋ bɨ ka yǐ kɨɨ kɨ yu'unə nɨ̂ ànnù yìi mə nɨ kɨɨ ndɨ'ɨ aà. 21 Lâ bɨ ka yǐ ghɨ̀rə ɨnnù ma jû ɨ tsɨ̀m a nu bù ǹloŋ ŋgaà ya nloŋ mə kaa bɨ sɨ̌ ŋû yìi mə à tòo ghaa aa zî. 22 Mə̀ lɛ mbaa tuu zǐ ɨ̀ swoŋə ɨnnù jî bɨ̂ jyaa boŋ bo lɛ ŋkwo waa mbu'ù; lâ, m̀bə yìi mə mə̀ lɛɛ̀ ǹzi ŋghɨ̀rə̀ bo zî ɨ̀bɨ̂ waa aa, kaa mbə bɨ wa'ǎ bù ǹswoŋ mə bo sɨ̌ ɨbɨ ghɨ̀rə̀. 23 Ŋù ǹtsɨ̀m yìi mə a bàà naa laa, a kɨɨ mbaa nɨ̂ Taà ghà. 24 Ɨ̀nnù jî yɛ̌yɛrə jìi mə mə̀ lɛ ŋghɨ̀rə a tɨtɨ̀ɨ bo jìi mə ŋù dàŋ a mbìi mə̀ kaa à lɛɛ̀ ŋwa'à ghɨ̀rə̀ aa, ɨ lɛ mbaa tuu bə, boŋ kaa bɨ lɛ ŋwa'à ɨbɨ̂ ghɨ̀rə̀. Lâ tsɨ̂tsɔŋ̀, bɨ yə̀ mə̂ ɨnnù jî yɛ̌yɛrə jya mə mə̀ lɛ ŋghɨ̀rə̀ aa, m̀baa gha ŋkɨ mbaa Taà ghà. 25 Ma yuà ànnù a lɛ ntswe nɨ̂ m̀fɛ̀'ɛ tǎ lwensə annù yìi mə bɨ lɛ ŋŋwà'ànə̀ a mum àŋwà'ànə nɔ̀ŋsə̀ yaa aà, mə, ‘Bɨ lɛ mbàà gha tɨ̀ ǹji'ì.’ 26 Lâ ŋ̀gàŋkwɛtə̀ wa mə mə̀ ka too yi tâ à lo a mbo Taà ghà ǹzi a mbo bù aa, yu wa yìi mə à nɨ Azwì annù nɨ̂ŋkoŋ aa, à bə zǐ boŋ à ka kɨ swoŋə nɨ̂ ànnù ǹloŋ ŋgaà yà. 27 Tâ bù bûmbɔŋ nɨ̀ kɨɨ ntɨgə nswoŋə nɨ̂ ɨ̀nnù nloŋ ŋgaà yà ǹloŋ mə nɨ̀ tswe bi'inə̀ ǹlogɨnə tsi'ǐ nlogɨ̀nə aà.

16

1 “Mə̀ swǒŋ juà ɨ̀nnù a mbo bù aa mə tâ nɨ̀ tswa abìintɨɨ̀ yuu ǹtsuu mà'àtə̀ tâ à wo. 2 Baa tɨgə furə nɨ̂ ghuu a nda ŋghotə bù, nòò a kɨɨ nzi, yìi mə ŋù à bə zwitə ghuu boŋ a bàŋnə̀ m̀mɔɔntə bə mə yu fà'à aa àfà'à yî sɨgɨ̀nə̀ a mbo Nwì. 3 Bə̀ ka yǐ kɨ ghɨ̀rə̀ ma juù ɨ̀nnù a nu bù aa nloŋ mə kaa bɨ sɨ̀ Taà ghà zi, kaa wa'à gha kɨ nzi. 4 La mə̀ swoŋ ma juu ɨnnù a mbo bù aa mə tà bɛɛ nòò wa a yi ŋkù'ù mə bɨ ka yǐ kɨ ghɨ̀rə̀ ma juù ɨ̀nnù a nu bù aa, boŋ nɨ̀ ka kɨ wa'atə̀ mə mə̀ lɛɛ̀ mbaa ŋ̀kɛ̀'ɛ̀nə̀ a mbo bù. “Kaa mə̀ lɛ ŋwa'à juà ɨ̀nnù a mbo bù swoŋ a nlɔ̀gɨ̀nə̂ aa nloŋ mə mə̀ lɛ ntswe bi'inə̀. 5 La tsɨ̂tsɔ̀ŋ mə ghɛ̀ɛ̀ fu a mbo ŋù yìi mə à lɛ ntoo gha aà. Lâ kaa ŋù nɨ̀ bù yî tsù à sɨ̀ ghu tswê a mbetə̀ mə mə ghɛ̀ɛ̀ aa fə aa ɛ? 6 La tsɨ̂tsɔ̀ŋ mə mə̀ swòŋ mə a mbo bù aa, mɨ̀ntɨɨ̀ muu mɨ luu nɨ̀ àjəŋnə̀. 7 Mə swoŋ aa tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋ a mbo bù: a bɔŋtə a mbo bù mə tâ mə̀ ghɛɛ, ǹloŋ mə mə̀ bə tsuu ghɛ̀ɛ̀ boŋ ŋ̀gàŋ ŋ̀kwɛ̀tə ghùù wa kaa à ka wa'à zì. Lâ mə̀ bə ghɛ̀ɛ̀ boŋ mə̀ ka too yi tâ à zi a mbo bù. 8 Nòò yìi mə Àzwì Nwî ka zì aa, a ka ghɨ̀rə tâ a laa a mbo bə̀ bɨ mbi bù mə ɨ̀nnù jìi mə bo wa'atə nloŋ ɨ̀nnù jî bɨ bo bɨ̀ ànnǔ ŋghɨ̀rə ɨ̀nnù jìi ɨ tsinə aa, a bɔ̀'ɔ nɨ̂ à ajàŋ yìi mə Nwì à ka yǐ sa'a mbi aa, kaa a sɨ̀ ŋku'unə̀. 9 Ɨ̀nnù jìi bo wa'atə nloŋ bɨ kaa ɨ sɨ̀ ku'ùnə̀ aa nloŋ mə ka bo sɨ̀ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa a nu mə̀ nɨŋ aà; 10 ɨ̀nnù jìi mə bo kɨɨ ŋwa'atə nloŋ ŋghɨ̀rə ɨ̀nnù jìi ɨ tsinə aa kaa ɨ wa'à kɨ̀ ŋku'unə aa nloŋ mə mə bù ŋ̀ghɛɛ naa fu a mbɛ̀ɛ Taà ghà kaa tâ nɨ̀ wa'à gha bù ǹyə; 11 ɨ̀nnù jìi mə bo kɨɨ ŋwa'atə nloŋ ajàŋ yìi mə Nwì à ka yǐ kɨ tsɔ'ɔtə mɨsa'a aa kaa wa'à kɨ ŋku'unə aa, nloŋ mə Nwì à fòò mə̂ ntsərə ɨsa'a mfɔ̀ mbi ghù. 12 “Mə̀ tswe nɨ̀ ɨ̀nnù jî ghà'àtə̀ a nswoŋ a mbo bù, jìi mə mə̀ bə swoŋ boŋ a ka tsyànə̀ a nyu'u tâ à kuu a atu bù. 13 Lâ nòò yìi mə Àzwǐ annù nɨ̂ŋkoŋ ya a zǐ aa, a ka ghɨ̀rə tâ nɨ̀ zi annù nɨ̂ŋkoŋ tsi'ì tsɨ̀mə̀. Kaa à ka yǐ wa'à ka ŋghaa aa nɨ̂ àtû yì, a ka yǐ kɨ swoŋ aa tsi'ǐ ànnù yìi mə a yù'u aà; ɨ kɛ̀'ɛ̀nə̀ nɨ̂ ɨ̀nnù jìi mə ɨ ka yǐ fɛ̀'ɛ̀ aa a mbo bù. 14 A ka yǐ kɨ gha'asə nɨ̂ ghâ ǹloŋ mə a ka yǐ kɨ lɔ̀gə ɨnnù jìi mə à nɨ̂ ja aa ɨ tɨgə kɛ̀'ɛ̀nə̀ nɨ a mbo bù. 15 Ǹjoò tsɨ̀m jìi mə Taà ghà à tswe nɨ ju aa, à nɨ aa mbə̂ jâ; à nɨ̂ ǹji'ì ànnù yìi mə mə̀ swoŋ mə a ka yǐ tɨgə lɔ̀gə̀ nɨ̂ ɨ̀nnù jìi mə à nɨ̂ jâ aa ɨ tɨgə kɛ̀'ɛ̀nə̀ nɨ a mbo bù aà. 16 “A nɨ mû àbàŋntə̀, kaa nɨ̀ ka wa'à gha bù ǹyə lâ àbàŋtə̀ a bu tɨ tsyà nɨ̀ yə̂ ghâ.” 17 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù Yesu jî mɔ'ɔ ɨ lɔgɨ̀nə̀ ǹtɨgə mbetə nɨ̂ waa bo nɨ bo mə, “Ǹji'ì ànnù muù mə à swòŋə aa ɨ̀ bə aa mə akə aa ɛ? À swòŋ a mbo bì'inə̀ mə a nɨ mû àbàŋtə̀ kaa tâ bì'inə̀ wa'à yi yə̂, la àbàŋtə̀ yî mɔ'ɔ a bu tɨ tsyà bì'inə̀ bǔ nyə yi; ŋ̀kɨɨ nswoŋ nɨ mə ‘A bə ma mùu ajàŋ aa nloŋ mə mə ghɛ̀ɛ̀ aa a mbo Taà ghà.’ 18 Bo swoŋ mə ǹji'ì ‘mû àbàŋtə̀ ghû’ ɨ̀ bə aà àkə̀ aa ɛ? Kaa bì'ì sɨ̌ atû yi'i nɨ̂ ànnù yìi mə a swoŋ aa zî!” 19 Yesu à lɛ nzi annù yìi mə bo lɛ sɨ lɔ̀ɔ mbetə yi ghu aà, ǹtɨgə nswoŋ a mbo bo mə, “Mə̀ ghɨ̀rə nswoŋ mə, ‘a nɨ mû àbàŋtə̀ kaa tâ nɨ̀ wa'à gha yə̂, bɛɛ mə̂ àbàŋtə̀ yî mɔ'ɔ a bu tɨ tsyà, nɨ̀ bû ǹyə gha fu.’ À nɨ̂ ànnù yìi mə bǔ betə nɨ̂ ghuu bu nɨ bù ghu aa ɛ? 20 Mə swoŋ aa tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋ a mbo bù: Nɨ̀ ka yǐ kɨ yə̀'ə ɨ lɨ̀ nɨ mɨ̀làà, tâ m̀bi ɨ̀ ka mbaŋnə ndorətə; nɨ ka yǐ kɨ jəŋnə, lâ ta ajəŋnə̀ yuu tâ à baŋnə mbəŋkə ntɨgə nɨdorə̀. 21 Nòò yìi mə màŋgyɛ̀ à tsɨ̀gə mu aa, a jəŋnə nloŋ mə nòò ŋ̀gɨ'ɨ yì à kù'ù mə̂; la nòò yìi mə à jwè mə mu wa aa, a li'ìnə̀ ǹyàŋə̂ ǹtsɨ̀m, ǹtɨgə ndorətə mə yu jwè mə a mu yì mfii a mûm m̀bî. 22 Àa tsi'ì ŋ̀gɨŋgɨ̀ŋ a ajàŋ yìi mə a tswe a mbo bù aà; tsɨ̂tsɔ̀ŋ nɨ jəŋnə, lâ mə ka bǔ kwatə ɨ zǐ a mbo bù, ta mɨ̀ntɨɨ̀ muu luu nɨ nɨ̀dorə̀, àjàŋ nɨdorə yìi mə kaa mbə ŋù tsù a wa'à a mbo bù kwɛrə aà. 23 “Nòò yìi mə ǹjwi mà ya ɨ̀ ka yǐ zì aà, kaa nɨ̀ ka yǐ wa'ǎ ayoo yì tsǔ a mbo mə̀ bû ŋ̀ka mbetə. Mə swoŋ aa tsi'ì ànnù nɨ̂ŋkoŋ a mbo bù: Taà ghà à ka fa ŋgɔ̀ŋ njoò tsɨ̀m jìi mə nɨ betə nɨ̂ ɨ̀kùm gha aà. 24 Nzi nywe'e tsɨ̂tsɔ̀ŋ, kaa nɨ̀ burə tɨ̀ ayoò tsu betə̀ nɨ̂ ɨ̀kùm ghâ; nɨ̀ bə betə boŋ nɨ̀ ka kwɛrə, ta tâ nɨ̀dorə̀ nuu tâ nɨ̀ luu. 25 “Mə̀ lɔ̀gə̀ aa mɨ̀ghàà mî nanaa ŋkɛ'ɛnə ɨnnù juà ghu a mbo bù. La nòò à tswe ghu ka mə kaa mə̀ ka wa'a a mbo bù aa nɨ̀ mɨ̀ghàà mî nǎnaa bû ŋ̀ka ŋghaa, ɨ tɨgə ghàà a mbo bù aa nɨ̂ ǹsi nɨ̀ ǹsi nloŋə Taà. 26 Ǹjwi mà ya ɨ̀ ka yǐ kù'u aa, tâ nɨ̀ tɨgə mbetə nii nɨ̂ ɨ̀kùm ghâ; kaa mə̀ sɨ swoŋ aa mə mə̀ ka yǐ kɨ betə nii a kwi atu bù, 27 nloŋ mə Taà ghà yumbɔŋ à kɔ̀ŋə ghuu. À kɔ̀ŋə ghuu aa nloŋ mə nɨ̀ kɨ ŋkɔ̀ŋə̀ ghâ, ŋkɨ mbii mə mə lɛ nlò a ghu mbo nzì. 28 Mə̀ lɛ nlò aa a mbo Taà ghà, m̀fɛ'ɛ fàa mbî; tsɨ̂tsɔ̀ŋ, mə mà'àtə mbi yù, m̀bu mbɨ̀ɨ̀ nɨ̂ gha fu a mbo Taà ghà.” 29 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ɨ tɨgə̀ ǹswoŋ ghu mbo mə, “Tsɨtɔ̀ŋ o ghàà a mbo bì'ì nɨ̂ ǹsi nɨ̀ ǹsî, kaa wa'à nɨ nɨ̀ghàà bû ǹnaa. 30 Tsɨ̂tsɔ̀ŋ bì'ì zi mə ò zǐ ɨnnù tsi'ì tsɨ̀mə̀; kaa bə̀ sɨ̀ nɨ̂ ŋka mbetə̂ gho nɨ̀ ànnù tswê. Ma yû a ghɨrə mə tâ bì'ì bii mə ò lɛ nlò aa mbo Nwì ǹzi.” 31 Yesu a kwi'i a mbo bo mə, “Nɨ̀ bìì mə̂ tsɨ̂tsɔ̀ŋə̀ aa ɛ? 32 Nòò à tɨ̀gə a bô, nòò wa à tɛ̀'ɛ̀ mə̂ ŋ̀ku'u, mə baa jà'à ghuu tâ ŋù à ghɛɛ nɨ̂ yìi mbɛ̀ɛ̀, tâ ŋù à ghɛɛ nɨ̂ yìi mbɛ̀ɛ̀, ɨ tɨgə mmà'àtə̀ gha, mə̀ mə̀. Lâ kaa mə̀ sɨ̀ aa tsi'ì mə̀ mə̀ naŋsə̀ ǹtswe, nloŋ mə Taà à tswe bì'i yu. 33 Mə̀ swǒŋ ma juù ɨ̀nnù a mbo bù aa mə tâ nɨ̀ tswe nɨ̂ m̀bɔɔnə, a ajàŋ yìi mə mbə bì'inə̀ tswê nɨ̂ ànnù yî mɔ'ɔtə̂ aà. Tsǒ mə nɨ tswê a mûm m̀bi aa, nɨ̀ nɨ ka yə ŋgɨ'ɨ̀. Lâ nɨ̀ taŋ ntɨɨ̀! Wa mə̀ tsyà mə mbî!”

17

1 Yesu à màŋsə̀ mə̂ a nswoŋ ma jû ɨ̀nnù, ŋ̀ŋɛɛ mi'ì mi, nlii aburə, ǹswoŋ mə, “Taà ghà, nòò à kù'ù mə̂. Gha'asə Mû ghò ta tâ Mû ghò à kɨ ŋɨgha'asə ghô. 2 Ò lɛ mfa mɨda'a ghu mbo mə tâ ka mbu'utə ŋgɔ̀ŋ mu ŋǔ ntsɨ̀m, ta ɨ fa ntswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ tswe nɨ̂ŋkoŋ aa a mbo bo bìi mə ò lɛ mfa ghu mbo aà. 3 Ǹtswêntɨ̀ɨ̀ yìi mə ɨ̀ lwì'i nɨ̂ŋkoŋ aa, ɨ̀ laa mbə a nzi wò, wò Nwîŋgɔ̀ŋ yî mɔ̀'ɔ̀tə̀ yìi ò nɨ Nwîŋgɔ̀ŋ tsi'ǐ a ànnù nɨ̂ŋkoŋ aà, ŋ̀kɨ mbə a nzi Yesu Kristo, yìi mə ò lɛ ntoo aà. 4 Mə̀ ghà'àsə̀ mə̂ gho fàa atu nsyɛ̂; mə̀ màŋsə̀ mə afà'à yìi mə ò lɛ mfa mə tâ mə̀ fa'a aà. 5 Taà ghà! Gha'asə a gha tsɨ̂tsɔ̀ŋ a mbɛ̀ɛ wò, tsi'ì nɨ̂ nɨ̀gha'a nya mə mə̀ lɛ ntswe nɨ nu bi'iò m̀bɔŋ ta ò naŋsə mbi aà. 6 “Mə̀ ghɨ̀rə mə tâ bə̀ bya bìi mə ò lɛ ntsɔ'ɔ fàa mûm m̀bi mfa a mbo mə̀ aa, mə tâ bɨ̀ zi ghô. Bo lɛ mbə aa bə̌ bô, la ò fâ waa a mbo mə̀. Bo yu'unə nɨghàâ nô, 7 Tsɨtsɔ̀ŋ bo zi mə ŋgɔ̀ŋ njoò tsɨ̀m jìi mə ò lɛ mfa a mbo mə̀ aa ɨ lo aa a mbo wò. 8 Mə̀ fà mə ntoo yìi mə ò lɛ ntoo gha nɨ̀ yù aa a mbo bo, bo kɨɨ̀ ŋ̀kwɛrə; bo zi tsi'ì sɨgɨ̀nə̀ mə mə̀ lɛ nlò aa a mbo wò ǹzi, ŋkɨ mbii mə a gha aa a tòo wò. 9 “Mə̀, tsà'àtə̀ nòo ŋwa'atə nɨ̂ waa, kaa mə̀ sɨ nòo tsà'àtə aa nloŋ mbî ǹtsɨ̀mə̀; mə tsà'àtə̀ noo nloŋ aa bo bya mə ò fa a mbo mə̀ aà, ǹloŋ mə bo laa mbə bə̂ bô. 10 Bə̀ bɨ̀tsɨ̀m bo bɨ̀ ǹjoò tsɨ̀m jìi mə mə̀ tswe nɨ ju aa, à nɨ̂ jô, jìi mə ò kɨ ntswe nɨ ju aa, ɨ bə̂ jâ; bɨ kɨɨ̀ ǹtsya aa a njɨ̌m bo nyə nɨ̂ nɨ̀gha'à nâ. 11 Tsɨtsɔ̀ŋ mə bù m̀bɨɨ nzì fu a mbo wò; kaa mə̀ ka wa'à fàa mûm mbì bù ntswe, lâ bo ka ghɛ̀ɛ̀ nɨ̂ m̀bìì a ntswe fàa mûm m̀bî. Taà ghà yìi mə à làa màŋsə̀ aa, bɛ waa nɨ mɨ̀dà'à mya mìi mə mɨ tswe a nɨ̂ ɨ̀kùm gho aà, ɨ̀kùm wa yìi mə ò lɛ mfa a mbo mə̀ aà, mə tâ bo tswe nɨ̂ ànnù yî fùùrə̀, tsǒ mə sɨ̀ kɨ ntswe nɨ̂ ànnù yî fùùrə̀ aà. 12 Nòò yìi mə mə̀ kɨ̀ tswe bi'i bo aa, mə̀ kɨ̀ sɨ bɛ waa nɨ àdà'à yìi mə a tswe nɨ̂ ɨ̀kùm gho aà, ɨ̀kùm wa yìi mə ò lɛ mfa a mbo mə̀ aà. Mə̀ kɨ̀ lɛ mbɛ waa kaa tsi'ì ŋù nɨ̀bò wàà yî m̀fùùrə̀ kaa a wa'à bwɛ̂, a kɨ̂ m̀mɛ yu wa yì m̀fùùrə̀ mə à lɛ ntswe nɨ̂ m̀bwɛ aà, mə tâ ànnù yìi mə a lɛ ntswe a mûm àŋwà'ànə Nwì aa, tâ à fɛ'ɛ mbòòntə̀. 13 Tsɨ̂tsɔ̀ŋ mə bù m̀bɨɨ fu a mbo wò. Mə swoŋ nɨ̂ ɨ̀nnù juà a ajàŋ yìi mə mə̀ bùrə a mûm m̀bi aa mə tâ nɨ̀dorə̀ na tswe a mûm ǹtɨɨ bo nluu. 14 Mə̀ lɛ mfa ntoò yò a mbo bo, lâ m̀bi ɨ bàà waa, nloŋ mə kaa bo sɨ̀ bə̂ bɨ mbi bù bə̂ aà, tsi'ǐ ajàŋ yìi mə kaa mə̀ sɨ ŋû mbi ghù kɨ̂ m̀bə aà. 15 Kaa mə̀ sɨ lɔ̀ɔ̀ aa mə ta ò fi'i waa fàa a mûm m̀bî ǹlɔ̀'ɔ̀sə̀, mə bàŋnə̀ ǹlɔɔ aa mə tâ ò bɛ a waa a mbo ŋgàŋmɨ̀nàŋ wâ. 16 Tsi'ì a ŋgɨŋgɨ̀ŋ a ajàŋ yìi mə kaa mə̀ sɨ̀ ŋû m̀bi ghù bə aa, kaa bo sɨ̀ bə̂ bɨ mbi yù kɨ mbə. 17 Tsɔ'ɔ waa nləə tâ bo tɨgə bə̂ bo a njɨ̀m ajàŋ yìi mə bo ka zi annù nɨ̂ŋkoŋ aà; nɨ̀ghàâ no nɨ laa mbə annù nɨ̂ŋkoŋə̀. 18 Mə̀ tòo waa a mûm m̀bî, tsi'ì àjàŋ yìi mə ò lɛ ŋkɨ ntoo gha a mûm m̀bi aà. 19 Mə̀ tɨgə ntsɔ'ɔ ɨbɨɨ nû gha nlə̀ə̀ aa tsi'ì tsǒ àyoo mmà'anwì a mbo wò, ǹloŋ ŋkwi atû waa, mə tâ bo kɨ mbə njoo mmà'anwì ji annù nɨ̂ŋkoŋ a mbo wò. 20 “Kaa mə̀ sɨ nɨ̂ gho tsà'àtə̀ ŋ̀wa'atə aa tsi'ì waa, mə kɨɨ ŋwa'atə nɨ̂ bya bìi mə bɨ kɨ nnɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa a nu mə̀, ntsya a njɨ̌m ntoo yìi mə bo yu'u nɨ a ntsǔ ŋgǎŋyəgə̂nnù jya aa. 21 Mə lɔɔ nɨ mə tâ bo tswe nɨ̂ ànnù yî fùùrə̀. Taà ghà! Mə kɔ̀ŋə̀ nɨ mə tâ bo tswe a mum bì'ìô, tsi'ì a ajàŋ yìi mə ò tswe a mum mə̀, mə̀ kɨ̂ ǹtswe a mum wò aà. Mə lɔɔ nɨ mə tâ bo tswe nɨ̂ ànnù yî fùùrə̀, ta tâ m̀bi bii mə a gha aa a too wò. 22 Mə̀ fa nɨ̀gha'a nya nìi mə ò lɛ mfa a mbo mə̀ aa a mbo bo, mə tâ bo tswe nɨ̂ ànnù yî fùùrə̀, tsi'ì à àjàŋ yìi mə wò nɨ mə̀ sɨ̀ nɨ ayoo yì fùùrə̀ aà; 23 Mə̀ tswe a mum bo, ò kɨ̂ ǹtswe a mum mə̀ tâ bo naŋsə mboonsə mbə ayoo yì fùùrə̀, tâ m̀bi ɨ̀ tsya ghu nzi mə a gha aa a lɛ ntoo wô, ŋ̀kɨ ŋkɔŋə waa a ajàŋ yìi mə ò kɔ̀ŋə gha aà. 24 “Taà ghà! Ò fa waa a mbo mə̀, mə̀ kɔŋə̀ nɨ mə tâ bo tswe a adɨgə yìi mə mə̀ tswe ghu aa, tǎ yə nɨgha'à na, nɨgha'a nya nìi mə ò fa a mbo mə̀ aà; ǹloŋ mə ò lɛ ŋkɔ̀ŋə̀ gha mbɔŋ nnaŋsə mbi yù. 25 Taà ghà yìi mə ɨ̀nnù jo tsinə aa, kaa mbi ɨ̀ sɨ gho zî, la mə̀ zî ghô, buà bû kɨ̂ ǹzi mə a gha aa a tòo wò. 26 Mə̀ ghɨrə bo zî ghô, màa kɨɨ ghɛ̀ɛ̀ nɨ̂ m̀bìì a ŋghɨ̀rə mə tâ bo zi ghô, ta tâ àkɔ̀ŋnə̀ yìi mə ò tswe nɨ yu mbo mə̀ aa, tâ à tswe a mbo bo, ta tâ mə̀ kɨ ntswe a mum bo.”

18

1 Àjàŋ mə Yesu à lɛ mmàŋsə̀ a ntsà'àtə̀ Nwì ma mùu ajàŋ aa, ǹlò bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji ǹtoo mutswagə̂ ŋ̀kì wa yìi mə bɨ twoŋə nɨ Kidron aà; ŋ̀kya ati mɨ̂ntà yî mɔ̀'ɔ ɨ lɛ ntswe ghu, Yesu bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jya bɨ kuu ŋghɛ̀ɛ̀ wa a mûm ŋ̀kyâ. 2 Judas mə à lɛ mfèè yi aa, à lɛ nzi adɨgə ma yû ǹloŋ mə a nɨ bɨ̀nòò bî ghà'àtə̀, Yesu bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji lɛ sɨ boontə ghu. 3 Tsǒ mə à lɛ nzi aa, à lɛ nlɔ̀gə akùrə̀ bɨ̂sogyɛ̀ bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋmbɛ̂ ǹdâmà'a Nwì jìi mə Ŋ̀gàŋmà'a Nwì yî ŋwè bo bɨ̀ baFarɨsai lɛ ntoo aa, bo bo ghɛɛ̀ ghu, bo kà mə̂ aa ŋghɛɛ aa, ntugɨtə njoo mɨtsɛ'ɛ nɨ bɨ̀lâm nɨ mɨ̀ŋkà'à. 4 Tsǒ mə Yesu à lɛ nzi ŋgɔ̀ŋ ɨ̀nnù tsɨ̀m jìi mə bo lɛ sɨ lɔ̀ɔ a ŋghɨ̀rə̀ aà, m̀ma'atə ŋgǎŋyəgə̂nnù ji jya, m̀fɛ'ɛ yòŋtə a mbɛ̀ɛ bo, m̀betə waa mə, “Nɨ lɔ̀ɔ̀ aà wò ɛ?” 5 Bo kwi'i ghu mbo mə, “Bì'i lɔ̀ɔ̀ aa Yesu, mu Nazareth wâ.” Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Mə̀ ghulà.” Judas, mə à lɛ mfèè yi aa, à lɛ ŋkɨ ntəə bo bo. 6 Àjàŋ mə Yesu à lɛ nswoŋ mə, “Mə̀ ghulà aa,” bo khə̀tə̀ m̀bɨɨ nɨ̂ ǹjɨ̀m, ŋ̀wokə a nsyɛ̂. 7 Yesu a kù'ùsə̀ m̀betə waa mə, “Baa nɨ̀ swǒŋ mə nɨ lɔ̀ɔ̀ aà wò ɛ?” Bo kwi'i mə, “A Yesu, mu Nazareth wâ.” 8 Yesu a bû ǹswoŋ a mbo bo mə, “Tɨgə mə̀ bà mə̂ aa nswoŋ a mbo bù mə ‘mə̀ ghulà. Lâ mbə a bə yìi mə nɨ lɔ̀ɔ̀ aà gha, nɨ̀ ma'àtə bulà bə̀ bɨ ghɛɛ̀.” 9 À lɛ nswoŋ ma laa, ta ghɨ̀rə tâ ànnù yìi mə à lɛɛ̀ ǹtɛ'ɛ nswoŋ aa, tâ à boontə, mə “Taà ghà, kaa ŋù wa yì tsù mə ò lɛ mfa a mbo mə̀ aa, kaa yi tsù à sɨ̀ bwɛ̂.” 10 Simon Peta à lɛ ŋwɛ'ɛ munwî ǹtsò; à lɛ ntsɔ'ɔ munwi wa a mba'a, ŋ̀kwyɛ atôŋnə̌ àbù'u ŋgàŋmà'a Nwì yî ŋwè yî mà'à ǹlɔ'ɔsə. Ɨ̀kǔm àbù'ù ma yû ɨ lɛ mbə Malkus. 11 Yesu a swoŋ a mbo Peta mə, “Sɔ'ɔ munwi ghò wa fu a mba'à! Ò wà'àtə mə mə̀ ka wa'ǎ ndɔ̂ŋ ŋ̀gɨ'ɨ yìi mə Taà ghà à fa a mbo mə̀ aa no aa ɛ?” 12 Bɨ̀sogyɛ̀ bya bo bɨ̀ ǹdɨɨ̀ wàà, nɨ ŋgǎŋmbɛ ndâma'anwì bɨ lɛ ntswa Yesu ŋ̀kwerə yi. 13 ǹlɔgə yi ŋghɛɛ nɨ ghu a mbo Annas. Annas à lɛ mbə ntsi Kaiphas yìi à lɛ mbə ŋ̀gàŋmà'a Nwì yî ŋ̀wè maa alòò aà. 14 Kaiphas ma ghû à lɛ mbə yu yìi mə à lɛ ndɨ'ɨtə bɨ̂tà bɨ ala'a bɨ baYuda mə a bɔŋ mə tâ ŋù yî m̀fùùrə̀ à kwo nloŋ atu nnɔ̀ɔ̀ aà. 15 Simo Peta bo ŋ̀gàŋyə̂nnù Yesu wa yì mɔ̀'ɔ bo lɛ nyòŋə̀ Yesu. Ǹgàŋmà'a Nwì yî ŋwè wa à lɛ naŋsə nzi ŋ̀gàŋyə̂nnù ma ghû tsi'ì sɨgɨ̀nə̀. Ǹyoŋə Yesu bo yu kuu ŋghɛ̀ɛ̀ a mûm ǹsàŋdâ ŋ̀gàŋmà'a Nwì yî ŋ̀wè wâ. 16 Peta à lɛ mbàŋnə̀ ǹtəə a mbɛɛ a tsǔbù'ù. Ŋ̀gàŋyə̂nnù Yesu ma ghû mə ŋgàŋmà'a Nwi yî ŋ̀wè à lɛ nzi aà à lɛ mfɛ̀'ɛ̀ ŋ̀ghaa a mbo mumàŋgyɛ̀ yìi mə à lɛ ntəə wa tsǔbù'ù aa, ǹlɔgə Peta bo yu kuù. 17 Mumàŋgyɛ̀ wa a ntsǔbù'ù a betə̀ Peta mə, “Ò sɨ̌ ŋgàŋyə̀gə̂nnǔ mbâ yî kɨ mbə ɛ?” Peta a kwi'i ghu mbo mə, “Ŋ̀gaŋ, kaa mə̀ sɨ̀ ghu bə̂.” 18 À àjàŋ mə m̀fə'ə ɨ lɛ sɨ ko aa, ŋ̀gǎŋàfà'ǎ ŋgàŋma'anwì wa nɨ ŋ̀gǎŋmbɛ̂ ɨ̀dɨ̀gə̀, bɨ lɛ ŋŋètə mɔ'ɔ nɨ̂ ŋ̀kyɛ, ntəə ghu ǹtɨgə nyɔ'ɔtə. Peta à lɛ ŋghɛ̀ɛ̀ ǹtəə bo bo ŋ̀kɨɨ nyɔ'ɔtə mɔ'ɔ wâ yìi ŋgaa. 19 Ŋ̀gàmà'anwì yî ŋ̀wè wa à lɛ mbetə Yesu nɨ ɨ̀betə̀ ǹloŋ ŋgǎŋyəgə̂nnù ji bo bɨ̀ ǹloŋə ànnù yìi mə à lɛ sɨ dɨ̀'ɨ̀ aà. 20 Yesu a kwi'i ghu mbo mə, “Mə ghàà aa a nsi bə̀ bɨ̀tsɨ̀mə̀. Ŋ̀gɔ̀ŋ ɨ̀nnǔ tsɨ̀m jìi mə mə dɨ̀'ɨ̀ aa, mə̀ lɛ sɨ dɨ̀'ɨ̀ a ndâmà'anwì bo bɨ̀ a ndâŋghotə̂, a bə ɨ̀dɨ̀gə tsɨ̀m jìi mə bə̀ bɨ̀tsɨ̀m bòòntə̀ ghu aà, kaa mə̀ lɛɛ̀ ŋkɨ̀'ɨ̌ annù tsu a lɔ̀'ɔ̀sə̀ burə swoswoŋ bə̂. 21 Ò tɨgə̀ m̀bu mbetə nɨ̂ gha nɨ̀ ɨ̀betə̀ aa a ya ɛ? Betə bə bə̀ bulà bìi mə bɨ lɛ nyu'u annù yìi mə lɛ sɨ swoŋ aà. Wa bo zî ànnù yìi mə mə̀ lɛ sɨ swoŋ a mbo bo aà. 22 À àjàŋ mə Yesu à lɛ nswoŋ ma mùu àjàŋ aa, ŋ̀gàŋmbɛ ɨdɨ̀gə̀ wa yì mɔ̀'ɔ a zwî àbo ghu atu, m̀bətə yi mə, “A swǒŋ wò a mbo wò mə tâ ò ka ŋghaa a mbo ŋ̀gàŋmà'anwì yî ŋ̀wè ma mùu ajàŋ ɛ?” 23 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “M̀bə a bə yìi mə mə̀ swòŋə̂ ànnù yî bɨ yì tsu, ò kɛ̀'ɛ̀nə̀ a mbo bə̀ bù mə bɨ təə faà aà, mbə a bə mə ɨ̀nnù jìi mə mə̀ swòŋə̀ aa ɨ ku'unə, ò tɨgə̀ m̀bu mfɛɛ gha aa a ya ɛ?” 24 Ma mùu noò Annas à lɛ nlɔ̀gə̀ yi tsi'ì wa ajàŋ yìi mə bɨ lɛ ŋkwerə yi aa, ǹtsyasə a mbo Kaiphas yìi mə à lɛ mbə ŋgàŋmà'anwì yî ŋwè aà. 25 Peta à lɛ mburə ntəə wa adɨgə nyɔ'ɔtə nɨ̂ mɔ'ɔ wa; bə̀ bî mɔ'ɔ bɨ betə̀ yi mə, “Ò laa ŋkɨ'ɨ̀ ŋ̀gàŋyəgə̂nnù m̀bâ wî yî mɔ̀'ɔ bə aa ɛ?” Peta a tuù yi nswoŋ mə, “Kaa mə̀ sɨ̀ ghu bə̂.” 26 Àbù'u ŋgàŋmà'anwì ya yî mɔ'ɔ, mbə ndɨm ŋù wa mə Peta à lɛ ŋkwyɛ̌ atôŋnə̀ yi aa, a bètə mə, “Mə̀ ghɨrə mbaa kɨ'ɨ̀ gho yə ò tswê bǔ bo wa a mûm ŋkya aa ɛ? 27 Peta a ku'ùsə̀ ǹtuu yi nwoŋ mə, “Ŋ̀gaŋ!” Tsi'ì maa noò àkə̀gə̀ a tɔŋə̀. 28 Bɨ lɛ nlɔ̀gə̀ Yesu ŋ̀ghɛɛ nɨ ghu a ntɔ'ɔ Gûmnàà, maa noò a burə̀ aa tsi'ǐ mbà'a mbà'à. BaYuda kaa bo lɛ ŋwa'à waa wa mûm ǹtɔ'ɔ kuù, ǹloŋ mə bɨ lɛ nlɔ̀ɔ̀ mə bɨ ba'atə nɨ̂ ɨ̀bɨɨ nû wa lə̀ə tâ ɨ̀ laa a nyòŋə nɨ nɔ̀ŋsə̀ wàà ta jɨ mɨjɨ mɨ Passa. 29 Pilate à lɛ ntɨgə mbaŋnə mfɛ̀'ɛ̀ a abɛɛ mbetə waa mə, “Nɨ̀ swǒŋ mə ŋû ghû à ghɨ̀rə̀ aa akə̀ aa ɛ?” 30 Bo kwi'i ghu mbo mə, “À ghɨrə mbaa tsuu annǔ fànsə̀ boŋ kaa bì'ì sɨ̀ nɨ ghu a mbɛ̀ɛ wò zî.” 31 Pilate a swoŋ ghu mbo mə, “Mbə a bə la, nɨ̀ lɔ̀gə̀ yi ŋghɛɛ ntsɔ'ɔtə ɨsa'à yi nyoŋ a nɨ nɔ̀ŋsə̀ ghùù.” Bo kwi'i ghu mbo mə, “Kaa bì'ì sɨ̀ nɨ̂ àdà'à mə mbə bì'ì zwitə̀ ŋû tswê.” 32 A lɛ mfɛ̀'ɛ̀ lâ là aa mə tâ à boontə nɨ nɨ̀ghàà nìi mə Yesu à lɛ sɨ swoŋə nloŋ àjàŋə̀ nɨwo yìi mə yu lɛ ntswe nɨ̂ ŋ̀kwo aà. 33 Pilate à lɛ mbù ŋkuu ŋghɛɛ fu wa mûm ǹtɔ'ɔ, ǹtwoŋə Yɛɛsɔ̂ m̀betə yi mə, “Ò bə aa mfɔ̀ baYuda aa ɛ?” 34 Yesu a betə̀ yi mə, “Nɨ̀ghàà nû mə o betə gha ghu aà, à nɨ̂ no kə̀ a swoŋ bə̀ ǹswoŋ a mbo wò lɛ?” 35 Pilate a bəŋ mbetə yi mə, “Mə̀ laa mbə ŋû baYuda ɛ? A fa bə̌ bo mfa gho a mbo mə̀ bo bɨ̀ bɨ̀lɨɨ bɨ ŋgǎŋmà'anwì. Ò nàŋsə mfànsə aà à kə̀ ɛ?” 36 Yesu a swoŋ mə, “Kaa ànnù nɨfɔ̀ ya kaa a sɨ̀ aa fàa a nɨ yula mbi tswê. À ghɨrə mbaa bə mə ànnù nɨfɔ̀ ya a tswe aa fàa nɨ yulà mbi, boŋ ŋgǎŋkòrə̂ jâ ɨ to fɨ̀kɔ̀rə̀ kaa bɨ kɨ'ɨ̀ gha a mbo bɨ̀tà bɨ baYuda fâ. Ŋ̀gaŋ, kaa ànnù nɨfɔ̀ ya kaa a sɨ̀ aa faa nɨ yulà mbi tswê.” 37 Pilate a betə̀ yi mə, “La a bə mə ò nɨ mfɔ̀ ɛ?” Yesu a kwi'i mə, “ò swòŋ mə̂ mə mə̀ nɨ̂ m̀fɔ̀. Bɨ lɛ njwe gha mə̀ fɛ'ɛ̀ fàa mbi aa nloŋ ŋkwitu ànnù yî fùùrə̀: a ŋka ŋghàâ ànnù ǹloŋə ànnù nɨ̂koŋə̀. Ŋù ntsɨ̀m yìi mə à tswe a mûm ànnù nɨ̂koŋə aa a yu'utə annù yìi mə mə swoŋə aà.” 38 Pilate a betə̀ mə, “Ànnùnɨ̂ŋkoŋ à nɨ̂ à kə̀ aa ɛ?” Pilate a bû m̀fɛ'ɛ ŋghɛ̀ɛ̀ ǹyə bə̂ bya, nswoŋ a mbo bo mə, “Kaa mə̀ sɨ̌ annù tsu yə mə mbə a ghɨrə̀ mə tâ mə̀ nɨŋ ŋgɨ'ɨ ghu nû. 39 Lâ ǹyoŋə a nɨ nɔ̀ŋsə̀ yìi mə nɨ̀ tswe nɨ ghu aa, mə fi'isə nɨ ŋgàŋàtsaŋ yì m̀fùùrə̀ a mbo bù, a njwî Passa. Nɨ̀ kɔ̌ŋ mə tâ mə̀ fi'isə Mfɔ̀ baYuda ghû aa ɛ?” 40 Bo tɔŋnə̀ ǹswoŋ mə, “Ŋ̀gaŋ, kaa mbə a kɨ'ɨ̀ yu bə̂! Bì'i lɔ̀ɔ̀ mə tâ ò fi'isə aa Barabas!” (Barabas à lɛ mbə aŋgâmɨghee).

19

1 Pilate à lɔgə̀ Yesu m̀fa yi bɨ ghɔɔ̀ yi. 2 Bɨ̀sogyɛ̀ bya bɨ lɔ̀ɔ mɨ̂ndɨgə mɨ njɔ̂ŋ ǹjɔŋ mba'a tsǒ àtsə̀'ətu nɨfɔ̀ ǹsosə ghu atû. Ǹtɨgə ǹlɔgə atsə̀'ə̀ yî bagɨtə yi atɨ̀ndùù ŋ̀wɛ'ɛ ghu nû. 3 Bo tɨgə̀ ǹtsya mmii nii nswoŋə nɨ mə, “O lɛlɛ lɛɛ̀! M̀fɔ̀ baYuda à kɨ̀ kwɛ̀ɛ̂! À kwɛ̀ɛ̂!” Lâ m̀baŋnə mfɛɛ nɨ mɨ̀ghà'a mi. 4 Pilate à lɛ bù m̀fɛ'ɛ ŋghɛ̀ɛ̀ a mbo nnɔ̀ɔ̀ bə̂ wa nswoŋ a mbo bo mə, “Yə̂ nɨ̀, mə̀ ka fɛ̀'ɛ zì nɨ ghu a nsi bù tâ nɨ̀ zi mə kaa mə̀ sɨ̀ annù yìi mə à ghɨ̀rə mə mbə nɨ nɨŋ ŋ̀gɨ'ɨ ghu nu aa yə̂. 5 Yesu a tɨgə̀ m̀fɛ'ɛ nɨ àtsə̀'ə̀ yî bagɨtə ya bo bɨ̀ nɨ̂ àtsè'ətu njɔ̂ŋjɔŋ ya a atu yu. Pilate a swoŋ a mbo bə̀ bya mə, “Ŋù wa à ghulà.” 6 Bɨ̀lɨɨ bɨ ŋgǎŋmà'anwì bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋmbɛ̂ ǹdâmà'anwi bɨ yə̀ mə̂ yi aa, ntɔŋnə nswoŋ mə, “Kwèèntə yi a ati bàŋnə̀ bàŋnə̀.” Pilate a swoŋ a mbo bo mə, “Nɨ̀ lɔgə yi la ŋkwèèntə̀ tsi'ì bù, kaa mə̀ sɨ̌ nji'ì ànnù yìi mə mbə mə̀ nɨŋ ŋ̀gɨ'ɨ ghu nu aa yə̂.” 7 Ǹnɔ̀ɔ̀ wa ɨ kwi'i mə, “Bì'ì tswe nɨ̀ nɔ̀ŋsə̀ yì'ì mə a dɨ̀'ɨ̀ nɨ mə a ku'unə mə tâ à kwo, ǹloŋ mə a swoŋə nɨ mə yu nɨ Mu Nwì aà. 8 Pilate à yù'ù mə̂ ma mùu ajàŋ, nɨ̀bɔ'ɔ nɨ ku'usə̀ ǹtswâ yi. 9 A bû ŋ̀kuu ŋghɛɛ fu wa a mûm ǹtɔ'ɔ, m̀betə Yesu mə, “Baa ò lò aa fə ɛ?” Kaa Yesu a wa'ǎ akwi'i ghu mbo fâ. 10 Pilate à swoŋ ghu mbo mə, “O nà'à naa ɛ?. Ò sɨ̀ zi mə mə̀ tswe nɨ̀ mɨ̀dà'à mìi mə mbə mə̀ swoŋ mə tâ bɨ̀ ma'atə gho, kə̀ a swoŋ mə tâ bɨ̀ kweentə gho a ati bàŋnə̀ bàŋnə̀ ɛ?” 11 Yesu a kwi'i mə, “A bə aa mə, ò tswe nɨ̀ mɨ̀dà'à a atu mə̀ aa, nloŋ mə Nwì à fa a mbo wò aà. Lâ ŋù wa mə à ghɨrə mbàŋnə̀ zi mfa gha a mbo wò aa, à yìi annù a bɨ'ɨ ntsyâ yô.” 12 Pilate à yù'ù mə̂ ma mùu ajàŋ aa, nywe'etə a nlɔ̀o mânjì a mà'àtə Yesu ghu. Lâ ǹnɔ̀ɔ̀ bə̂ wa ɨ ku'ùsə̀ ǹtɔŋnə nswoŋ mə, “Ò bə mà'àtə̀ yi bəə boŋ kaa ò sɨ̌ nsûka'a Kaisa bə̂. Ŋù ntsɨ̀m yìi mə a swoŋə nɨ mə yu nɨ m̀fɔ̀ aa, à nɨ̂ ŋù àtɨ̀ɨ atu a mbo Kaisa.” 13 Pilate à yù'ù mə̂ ma mùu mɨghàà aa, nlɔgə̀ Yesu m̀fɛ'ɛ ntswe nɨ̂ àlə̀ŋə nsa'a mɨ̀sa'a a sàanə yìi mə bɨ lɛ nlɨ̀gə̀ nɨ̂ŋgɔ'ɔ, (a nɨ nɨ̀ghàà nɨ baHeber, bɨ twoŋə nɨ Gabbatha). 14 À lɛ sɨ bə maa noò aa a tɨgə̀ ŋ̀ku'u a ntɨ̀ɨ̂ àsì'ìnə̀ m̀bɔŋ tâ àbɛ̀ɛ̀ fu'u a njwî Passa. Pilate a swoŋ a mbo bə̀ bya mə, “Mfɔ̀ ghùù wa à ghulà.” 15 Bo ku'ùsə̀ ǹtɔŋnə swoŋ mə, “Zwitə yi, zwitə yi nlɔ'ɔsə̂, kwèèntə̀ yi a ati bàŋnə̀ bàŋnə̀!” Pilate a betə waa mə, “Nɨ lɔ̀ɔ mə tâ mə̀ kweentə mfɔ̀ ghùù a ati bàŋnə̀ bàŋnə̀ aa ɛ?” Bɨ̀lɨɨ bɨ ŋgǎŋmà'anwì bya bɨ kwi'i ghu mbo mə, “M̀fɔ̀ yìi mə bì'ì zi aa, à kɨ mbə aa tsi'ì Kaisa.” 16 Pilate a tɨgə̀ ǹlɔgə Yesu m̀fa a mbo bo mə tâ bɨ̀ kweentə yi a ati bàŋnə̀ bàŋnə̀. Maa ajàŋ bɨ tɨgə̀ ǹlɔgə Yesu ŋ̀ghɛɛ nɨ ghu. 17 À lɛ mfɛ̀'ɛ̀ mbe'e ati bàŋnə̀ bàŋnə̀ yi ya yumbɔŋ ŋ̀ghɛɛ ŋkù'ù a adɨgə yìi mə bɨ lɛ sɨ twoŋə nɨ̂ àkwɛɛ atu ŋû aa (a nɨ nɨ̀ghàà nɨ baHeber, bɨ twoŋə̀ nɨ Golgotha). 18 Bɨ tɨgə̀ ŋ̀kweentə yi a ati bàŋnə̀ bàŋnə̀ maa adɨgə bo bɨ̀ bə̀ bi mɔ'ɔ bi baà, ŋù yî mɔ̀'ɔ a tswê faa mbɛ̀ɛ̀ laà, yì mɔ̀'ɔ a kɨ̂ ǹtswe faa mbɛ̀ɛ̀ laà, Yesu a tɨgə̀ ǹtswe a tɨtɨ̀ɨ bo. 19 Pilate à lɛ ŋŋwà'ànə̀ wa atu ati bàŋnə̀ bàŋnə̀ mə, “Yesu mu Nazareth, M̀fɔ̀ baYuda.” 20 Bə̀ bî ghà'àtə̀ bɨ lɛ ntwoŋə ma yuù àŋwà'ànə̀ ǹloŋ mə àdɨgə̀ yìi mə bɨ lɛ ŋkwèèntə̀ Yesu ghu aa, kaa a lɛ ŋwa'à sà'à si'i a nlǒ a njɔ̀'ɔ̀ àla'à. Bɨ lɛ ŋŋwà'ànə̀ ma yuù aa nɨ nɨ̀ghàà nɨ baHeber, nɨ ni baRoma a bɔ̀'ɔ nɨ nì ba Grikia. 21 Bɨ̀lɨɨ bɨ ŋgǎŋmà'anwì bya bɨ swoŋ a mbo Pilate mə, “Tsuu ŋwà'ànə̀ mə, “M̀fɔ̀ baYuda” Bàŋnə ŋŋwà'ànə̀ bə mə “À swoŋ mə yu nɨ m̀fɔ̀ baYuda” 22 Pilate a kwi'i mə, “Ànnù yìi mə mə̀ ŋwà'ànə aa, mə̀ ŋwà'ànə̀ mə̂!” 23 Nòò yìi mə bɨ̀sogyɛ̀ bya bɨ lɛ ŋkwèèntə̀ Yesu a ati bàŋnə̀ bàŋnə̀ aa, bɨ lɛ nlɔ̀gə ɨtsə̀'ə̀ ji nyatə mbɛ̀ɛ̀ ji nɨkwà, sogyɛ̀ yî m̀fùùrə̀ a lɔgə̀ m̀bɛ̀ɛ̀ yî m̀fùùrə̀ yì mɔ'ɔ a kɨ̂ ǹlɔgə mbɛ̀ɛ̀ yî mɔ̀'ɔ̂. Bo lɛ ŋkɨ nlɔgə mandaŋə atsə̀'ə̀ yî mà'à ya mə bɨ lɛ mba'a kaa adɨ̀gə̀ yìi mə bɨ bɨ yàtə̀ ghu kaa a wa'à ghu tswê aa. 24 Bɨ̀sogyɛ̀ bya bɨ swoŋ nɨ̀ bò nɨ bo mə, “Kaa a sɨ̀ ku'ùnə̀ mə tâ bì'inə̀ satə, bì'inə̀ tum ɨbìrə̀ ghu, nyə ŋû yìi mə à ka jɨ aà. A lɛ mfɛ̀'ɛ̀ lâlà aa mə tâ annù yii bɨ̀ lɛ ŋŋwà'ànə a nɨ nɨ̀ghàà nɨ Nwî aa tâ nɨ̀ boontə ajàŋ yìi mə bɨ lɛ nswoŋ aa mə: “Bo lɛ nyàtə ɨtsè'ə̂ ja a tɨtɨ̀ɨ bo, m̀ma'a ɨbìrə̀ nɨ tɔ̀gə̀ ghà.” 25 Bə bî mɔ'ɔ bɨ̀ lɛ ntəə nyontə a mbɛ̀ɛ̀ ati bàŋnə̀ bàŋnə̀ Yesu a lɛ mbə aa ǹdè yi, bo, bɨ̀ muma bɨ̀ ǹdè yì yî màŋgyɛ̀, nɨ Mary, ŋgwyɛ Cleopas, a bɔ̀'ɔ bɨ̀ Mary Magdalene. 26 Yesu a yə ndè yì a bɔ̀'ɔ bɨ̀ ŋ̀gàŋyəgə̂nnù yì wa mə à lɛ ŋkɔ̀ŋ kɔŋ aa a ajàŋ mə bo lɛ ntəə ghu aà. Ǹtɨgə nswoŋ a mbo ndè yì mə, “Ǹdè, mû ghò yî m̀bâŋnə̀ à walà.” 27 Ŋ̀kɨ ntɨgə nswoŋ a mbo ŋ̀gàŋyəgə̂nnù yì wa mə, “Ǹdè ghò à walà.” Ǹlɔgɨnə maa nòò, ŋ̀gàŋyəgə̂nnù yì wa a tɨgə̀ ǹlɔgə yi, bo yu tɨgə̀ ǹtswe a ndùgə yu. 28 Ma juù ɨ̀nnu ɨ tsyà mə̂, tsǒ mə Yesu à lɛɛ nzi mə ŋ̀gɔ̌ŋ ɨnnu tsɨ̀m ɨ̀ mɛ̀ mə̂ aa, a ŋghɨrə mə tâ nɨ̀ghàà nɨ Nwî boontə, a ǹswoŋ mə, “Ǹjì ŋ̀kǐ yaŋə nàâ.” 29 Ba'a yî mɔ̀'ɔ à lɛ ntəə ghu nɨ̂ ǹtsə'ə̀ mɨ̀lù'ù, bɨ lɔɔ̀ akûtsa nnɨŋ ghu, ǹsosə a atû ŋ̀kɨ̀ŋkà'à ŋ̀kɔ'ɔsə ghu aghoŋə ntsù. 30 Yesu a no mɨ̀lù'ù mya, nswoŋ mə, “A mɛ̀ mə̂.” Ǹswyɛ atû yi, nnɨŋə azwì yi a mbo Nwi, ǹtsɨɨ. 31 BaYuda bɨ lɛ nlɔntə a mbo Pilate mə tâ à beentə tâ bo ghɛɛ mbəgətə mɨka'a mɨ bə̂ bya bìi mə bɨ lɛ ŋkwèèntə̀ waa aa ta lɔ̀gə ɨkû jyaa jya wa ati bàŋnə̀ bàŋnə̀ ɨ sɨgɨsə. Bo lɛ mbetə maa ajàŋ aa nloŋ mə ǹjwi ya ɨ̀ lɛ mbə Friday, kaa bo wa'à kɔ̀ŋə̀ nɨ mə tâ ɨ̀ku jya tâ ɨ̀ lo ntswe wa ati bàŋnə̀ bàŋnə̀ a njwî Sabbath. Ǹloŋ mə ma waà Sabbath mə à lɛ sɨ zì aa, à lɛ naŋsə mbə yî làànlaa a mbo bo aà. 32 Bɨ̀sogyɛ̀ bya bɨ lɛ ntɨgə ŋghɛɛ mbəgɨtə mɨka'a mɨ ŋû ǹtsyàmbìì, ŋ̀kɨ mbu mbəgɨtə mî ŋû yì mɔ'ɔ wa yìi mə bɨ lɛ ŋkwèèntə waa bo bo bɨ̀ Yesu aà. 33 Lâ àjàŋ mə bɨ lɛ nzì a nu Yesu aa, bo lɛ nyə mə à tɛ̀'ɛ̀ mə̂ ŋ̀kwo yi, kaa ǹji'ì m̀bə̀gɨ̀tə mɨ̀kà'â mi kaa ɨ wa'à bù m̀bə. 34 Ŋ̀ù sogyɛ̀ wa yì mɔ̀'ɔ à lɛ nlɔ̀gə nɨkɔ̂ŋ ni nso m̀bɛ̀ɛ̀ ŋgeè Yesu ghu, ŋ̀kì bo bɨ̀ àləə ɨ burə̀ ŋ̀khənə nsɨgə mfɛ'ɛ ghu. 35 (Ŋù wa yìi mə à lɛ nyə ma yuù ànnù a fɛ'ɛ̀ aa, à nɨ̂ àyəfə-ànnù yìi mə à lɛ nswoŋ aa à nɨ ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀. À kɨ̂ ǹzi mə yu swoŋ aà ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀. A swoŋə ma yuù annù mə mbə nɨ̀ kɨ̂ m̀bii.) 36 Bɨ lɛ ghɨ̀rə̀ ma la aa mə tâ nɨ̀ghàà nɨ Nwî ta nɨ̀ boontə mə, “Kaa bɨ ka yǐ wa'ǎ akwɛɛ̀ yi yî tsu burə mbəbəgə.” 37 Nɨ̀ghàà nɨ Nwî nî mɔ̀'ɔ nɨ kɨ̂ nswoŋ mə, “Bə̀ ka yǐ kɨ tɛ'ɛ mi'ì myaa a nu ŋù wa yìi mə bɨ lɛ nsò aà.” 38 Ma yû a tsyà mə̂, Joseph yìi mə à lɛ nlò a ala'a Arimathea, a betě Pilate mə mbə yu lɔgə̀ àku Yesu lɛ. (Joseph à lɛ mbə ŋgàŋnyəgə̂nnù Yesu yî mɔ̀'ɔ yìi mə à lɛ sɨ yòŋə̀ nii bə alɔ̀'ɔ̀sə̀ ǹloŋ mə à lɛ sɨ bɔ'ɔ bɨ̂tà bɨ ala'a bɨ baYuda aà.) Pilate à lɛ mbeentə mə tâ à lɔgə aku Yesu. Joseph à tɨgə̀ ǹlɔgə ŋghɛ̀ɛ̀ nɨ yu. 39 Nicodemus wa yìi mə̀ à lɛ ntɛ'ɛ ŋghɛɛ ŋghɛ̀ɛ̀ ǹyə Yesu nɨ̂tugə aa, à lɛ nyòŋə̀ Joseph bo yu ghɛɛ̀ wa nlɔ̀gə àku yi. Bo yu kà mə̂ aa ŋghɛɛ aa, ǹtugɨtə bɨ̂kilo bɨ mɨwurə mì lùmtə̀ mɨghum mi ntarə, mìi mə bɨ lɛ naŋsə nɨ̂ ǹjoo jì lùmtə̀ jî mɔ'ɔ jìi mə bɨ twoŋə nɨ məə̀ nɨ aloe aà. 40 M̀bâŋnə̀ ma jû ji baa, bo lɛ ŋghɛ̀ɛ̀ ǹlɔgə aku Yesu ǹlɨmtə nɨ̂ àtsə̀'ə̀ yî fù'ù yî sɨgɨ̀nə̀ ŋ̀kɨ nɨŋ nɨ mɨ̀wurə mì lùmtə̀, nyoŋə a ajaŋ mə, a nɨ nɔ̀ŋsə̀ baYuda, bɨ lɛ sɨ naŋsə nɨ̂ àku ŋû m̀bɔŋ twiŋə aà. 41 Ŋ̀kya mɨ̂ntà mɨ ati yî mɔ'ɔ ɨ lɛ ntswe wa adɨgə mə bɨ lɛ nzwitə Yesu ghu aà. Nɨ̀syɛ̀ nî fii ni mɔ'ɔ nɨ lɛ ntswe wa mûm ŋ̀kya nìi mə kaa bɨ lɛ mburətə ŋû ghu twiŋə̂. 42 Tsǒ mə àbɛ̀ɛ̀ à lɛ ntɨgə ntswe nɨ̂ m̀fu'u aa a njwîŋgɔ̀ŋ aa, ŋ̀kɨ nloŋ mə nɨ̀syɛ̀ nya nɨ lɛ ntswe ŋkontə maa adɨgə aa, bɨ tɨgə̀ ǹtwiŋə Yesu ghu.

20

1 À lò mə̂ m̀bə tsi'ǐ a tɨ̀tugə a mbà'a mbà'à a njwi yì ǹtsyambìì a mûm ŋ̀gyà, kaa ɨ̀dɨ̀gə̀ ɨ burətə̀ naŋsə̀ ǹlaa, Mary Magdalen a ghɛɛ̀ wa a ntsù nɨsyɛ̀, ǹyə mə bɨ tìì mə alâŋsəŋgɔ̀'ɔ̀ ya yìi mə bɨ lɛ ŋkusə ntsù nɨsyɛ̀ wa ghu aa, nlɔ̀'ɔ̀sə̀. 2 A khə̂ ŋghɛɛ nyə Simon Peta bo bɨ̀ ŋ̀gàŋyəgə̂nnù Yesu wa yìi mə à lɛ naŋsə ŋkɔŋ aa, ǹswoŋ a mbo bo mə, “Bɨ lɔ̀gə̀ mə̂ M̀mà'àmbi wa mûm nɨ̀syɛ̀ ǹlɔ'ɔsə, kaa bì'ì wa'ǎ adɨgə yìi mə bɨ ləə ghu aa zî. 3 Peta nɨ ŋ̀gàŋyəgə̂nnù Yesu yî mɔ̀'ɔ wa bo yu ghɛ̀ɛ̀ wa ntsù nɨsyɛ̀. 4 Bo lɛ sɨ khə̀ bɨtsɨ̀mə̀, lâ ŋ̀gàŋyəgə̂nnù yì mɔ̀'ɔ wa à khə̂ ǹtsya Peta ŋ̀waŋsə ŋ̀ghɛ̀ɛ̀ ǹywe'e wa ntsù nɨsyɛ̀. 5 Ǹyəŋtə atû yi nlii mûm nɨ̀syɛ̀ ya ghu, ǹyə atsə̀'ə̀ yî fù'ù ya yìi mə bɨ lɛ nlɨmtə Yesu ghu aa, lâ kaa ŋkɨ'ɨ̀ yi wa mûm nɨ̀syɛ̀ kuù. 6 Peta a yoŋə̀ a njɨ̀m m̀burə ntsya ŋkuu wa mûm nɨ̀syɛ̀, ǹyə àtsə̀'ə̀ yî fù'ù ya yìi mə bɨ lɛ nlɨmtə nû yì ghu aà, 7 bo bɨ̀ àtsə̀'ə̀ ya yìi mə bɨ lɛ nlɨmtə atu Yesu ghu aà. Kaa a lɛ ŋwa'ǎ a bɔ̀'ɔ ya yìi mə bɨ lɛ nlɨmtə mbɨ̀ɨ̀ nû yì ghu aa nɔ̀ŋə̀, bɨ lɛ ŋkərə nnɔŋsə tsi'ǐ atu yu. 8 Ŋ̀gàŋyə̀gə̂nnù Yesu wa yìi à lɛ mfòò ŋ̀ghɛɛ nywe'e wa ntsù nɨsyɛ̀ aa, a kɨ̂ ŋ̀kuu ghu nyə, mbii. 9 (Kaa àtû yaa a lɛ mburətə nnaŋsə̀ ǹlaa wa nɨ nɨ̀ghàà nɨ Nwî nya mə nɨ nswoŋə nɨ mə à ka yǐ bɨ̀ɨ̀nə̀ nɨ nɨ̀wô aà.) 10 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jya ɨ lɛ mbù ǹtɨgə mbɨɨ ŋghɛ̀ɛ̀ waa a ndùgə̀. 11 Mary à lɛ ntəə wa ntsù nɨsyɛ̀ a bɛɛ nyə'ə, à kà mə̂ aa nyə'ə aa, ǹyəŋtə atû yi ŋka nlii nɨ̂ mûn nɨ̀syɛ̀ ya ghu 12 ǹyə baangel bi baa bɨ wɛ'ɛ̀ ɨ̀tsə̀'ə̀ jî fù'ù ǹtswe wa adɨgə mə bɨ lɛ nɔ̀ŋsə̌ aku Yesu ghu aà, yì mɔ̀'ɔ a tswə̂ ghu atu, yì mɔ̀'ɔ a kɨ̂ ǹtswe ghu mɨkòrə̀. 13 A betə ghu mbo mə, “O yə̀'ə̀ aà à kə̀ lɛ mâŋgyɛ̀?” A kwi'i ghu mbo mə, “Bɨ lɔ̀gə̀ mə Ŋgàŋmà'â ghà ŋ̀ghɛɛ nɨ ghu, kaa mə̀ wa'ǎ adɨgə yìi mə bɨ ləə ghu aa zî. 14 À ghə̀ə̀ mə̂ mə yu kɨ karətə yi, ǹyə Yesu a təə wa mbɛ̀ɛ̀ kaa a wa'à bàŋnə̀ ǹzi mə à nɨ Yesu. 15 Yesu a betə ghu mbo mə, “O yə̀'ə̀ aà à kə̀ ɛ mâŋgyɛ̀? O lɔ̀ɔ̀ aà wò ɛ?” A lɛ sɨ wa'atə nɨ mə à laa mbə mbɔ̂ŋ ŋ̀kya wâ, ǹtɨgə ŋkwi'i ghu mbo mə, “Taà m̀bə a bə yìi mə ò lɔ̀'ɔ̀sə̀ mə̂ yi, ò dɨ'ɨ̀ àdɨ̀gə̀ yìi mə ò ləə yi ghu aa a mbo mə̀ tâ mə̀ ghɛɛ nlɔ̀gə̀ yi.” 16 Yesu a twoŋtə̀ yi mə, “Mary!” A karətə̀ yi ŋka nlii Yesu, ǹswoŋ nɨ nɨ̀ghàà nɨ baHeber mə, “Rabboni” (ǹji'ì nɨ̀ghàà ma nû ɨ bə mə ‘ǹdɨ̀'ɨ̀nnù’). 17 Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Tsùù gha lǒ mmɔ̀ɔ̀ntə̀ bə̂, ǹloŋ mə kaa mə̀ burə̀tə̀ bù m̀bɨɨ ŋghɛ̀ɛ̀ fu a mbɛ̀ɛ Taà. Lâ ghɛ̀ɛ a mbo bɨ̀lɨ̂m ba, ǹswoŋ a mbo bo mə, mə bù ŋkɔ'ɔ ŋghɛɛ fu a mbo yu wa yìi mə à nɨ Taà ghà ŋ̀kɨ mbə Taà ghùù aa, m̀bə Nwîŋgɔ̀ŋ ghà ŋ̀kɨ mbə Nwîgɔ̀ŋ ghùù aà.” 18 Mary Magdalene à lɛ mbù ŋ̀ghɛɛ a mbo ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jya ǹswoŋ a mbo bo mə yu yə̀ mə Mmà'àmbî ŋ̀kɨ ŋkɛ'ɛnə ɨ̀nnù jya mə à lɛ nswoŋ ghu mbo aa a mbo bo. 19 A bə a nɨ̀tugə maa ǹjwî ǹtsyàmbìì, ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jya ɨ ghotə̀ a nda yì mɔ'ɔ, mfɨ̀ɨ̂ àbà'à ǹloŋ mə bo lɛ sɨ bɔ'ɔ bɨtà bɨ ala'a bɨ baYuda aà. Yesu a wi'ìkə̀ ǹtəə a tɨtɨ̀ɨ bo nswoŋ a mbo bo mə, “M̀bɔɔnə̂ ɨ̀ tswe a nu bù.” 20 À swòŋ mə̂ ma mùu ajàŋ aa, ndɨ'ɨ̀ m̀bô mi mya nɨ m̀bɛ̀ɛ̀ ŋ̀gee yì ya a mbo bo. Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jya ɨ lɛ mburə nluu nɨ nɨ̀dorə a ajàŋ mə bo lɛ nyə Yesu aà. 21 Yesu a kù'ùsə̀ ǹswoŋ a mbo bo mə, “M̀bɔɔnə ɨ̀ tswe a nu bù. À àjàŋ mə Taà ghà à lɛ ntoo gha aa, mə kɨ ntoo ghuu. 22 À swòŋ mə̂ ma mùu ajàŋ aa, m̀fə'ə waa nɨ̂ àzwì ǹswoŋ mə, “Nɨ̀ kwɛrə Àzwì Nwî! 23 M̀bə nɨ̀ yi nlì'ìnə ɨfansənnù ŋû boŋ baa kɨɨ lì'ìnə̀, bɛɛ nɨ̀ tsuu lì'inə boŋ kaa baa wa'à kɨ̀ nli'inə.” 24 Thomas yìi mə à lɛ mbə ŋgàŋyəgə̂nnù Yesu wa yì mɔ'ɔ a tɨtɨ̀ɨ bya nɨ̀ghûm ǹtsò baa, bɨ kɨɨ̀ ǹtwoŋə nii nɨ mu bɨ̀nwì aa, kaa à lɛ ŋwa'ǎ atɨtɨ̀ɨ bo tswê wâ noò mə Yesu à lɛ nzì aà. 25 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù Yesu jya ji mɔ'ɔ ɨ lɛ nswoŋ gho mbo mə, “Bì'ì yə̀ mə Mmà'àmbî.” Thomas a kwi'i a mbo bo mə, “M̀bə mə̀ ghɨrə tsuu ɨbu'u mbɛɛ jya ghu mbo yə, ɨ tsuu bɨswɛbɨ mbô ba wa nɨ̂ ɨ̀bù'û mbɛɛ mà jya kɨɨ nnɨŋ, ɨ tsuu abô ya wa nɨ àbù'ù ya a mbɛ̀ɛ̀ ŋ̀gee yu nɨŋ, kaa mə̀ wa'à biì.” 26 Ŋ̀gyà ɨ̀ tsyà mə̂ yî m̀fùùrə̀ ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jya ɨ bû ǹtswe a mûm ǹda ntsetə abà'à, Thomas a kɨ̂ ǹtswe a tɨtɨ̀ɨ bo. Bɨ lɛ mfɨ̀ɨ abà'à. Lâ Yesu a wi'ìkə̀ ǹtəə a tɨtɨ̀ɨ bo nswoŋ mə, “M̀bɔɔnə a nu bù.” 27 Ǹtɨgə nswoŋ a mbo Thomas mə, “Nɨŋə muswɛ̂bô ghò falà, ŋ̀kɨ naŋsə nlentə mbô mâ! Kɨ nànsə abô yo nnɨŋ fàa a mbɛ̀ɛ̀ ŋgee mə̀. Kɛntə nlɨ̀gɨ̀tə annù yo yâ, m̀biì.” 28 Thomas a swoŋ ghu mbo mə, “M̀mà'àmbî nɨ Nwìŋgɔ̀ŋ ghà.” 29 Yesu a betə̀ ghu mbo mə, “Tɨgə ò bìì aa nloŋ mə ò yə gha aà? M̀bɔɔnə a mbo bə̀ bìi mə bɨ bii tɨ yə̂ gha aa.” 30 Yesu à lɛ ŋghɨrə ɨlènsə ɨnnù ji mɔ'ɔ jì ghà'àtə a nsi ŋgǎŋyəgə̂nnù ji, jìi mə kaa bɨ sɨ̀ faa a mum yulà àŋwà'ànə̀ ŋ̀wa'ànə̀. 31 Lâ bɨ ŋwa'anə julà ɨ̀nnù aa mə tâ nɨ̀ bii mə Yesu à nɨ Àyɔ'ɔ̀ Nwì, m̀bə Mu Nwì tǎ tsyǎ a njɨm ajàŋ yìi mə nɨ̀ bìi yi aa ɨ tswe nɨ ǹtswêntɨ̀ɨ̀ nɨ̂ ɨ̀kǔm yi.

21

1 Ma yû ànnù a kà mə̂ aa ntsya, a bû ǹdɨ'ɨ ɨbɨɨnû yi a mbo ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji jî mɔ'ɔ a mbɛ̀ɛ̀ ŋ̀kì mɨyaa Tiberias. À lɛ ndɨ'ɨ yi aa lalà. 2 Simon Peta, Thomas yìi mə à lɛ mbə nɨmfa'a aa, bo bɨ̀ Nathanael (yìi mə à lɛ nlo a Cana a mbù'u Galilea aa, bɔɔ bɨ Zebedee, nɨ ŋgǎŋyəgə̂nnù ji ji baa, bɨ lɛ mbòòntə̀ ǹtswe a adɨgə yî fùùrə̀. 3 Simon Peta a swoŋ a mbo bo mə, “Mə̀ ka ghɛ̀ɛ̀ gha a ŋkô m̀bwɛ̀.” Bo bɨ̀tsɨ̀m kɨ̂ ǹswoŋ mə, “Bì'ì ka yòŋə̀ gho tâ bì'inə̀ ghɛɛ.” Bo lɛ ntɨgə ŋkuu abaŋ ŋghɛ̀ɛ̀. Bo ghɛ̀ɛ̀ mə̂ aa, nlɛ nlə nlə nɨ̂tugə wa tsi'ì tsɨ̀m kaa wa'ǎ fɨbwɛ̀ kô. 4 Àbɛ̀ɛ̀ a kà mə̂ aa mfu'u, Yesu a zî ǹtəə a ghəŋə ŋkì; la kaa ŋgǎŋyəgə̂nnù ji jya kaa ɨ wa'à zi mə à bə aa Yesu mə à təə wa aghəŋə ŋkì. 5 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Bɔɔ̀ bâ, nɨ̀ kò mə mbwɛ̀ mî tsu aa ɛ?” Bo kwi'i mə, “Ŋ̀gaŋ.” 6 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Nɨ̀ ma'a ambunjyâ yuu ya a mbɛ̀ɛ̀ àbômà'à, bəə boŋ nɨ̀ ka ko mbwɛ̀.” Bo lɛ mmà'à, m̀bwɛ̀ kuu nluu ghu, bo tɨgə̀ ǹswuŋə kɨkaŋ. 7 Ŋ̀gàŋyə̀gə̂nnù Yesu wa mə à lɛ ŋkɔ̀ŋ yi ŋkɔŋə aa, a swoŋə a mbo Peta mə, “À nɨ̂ M̀mà'àmbî!” Simon Peta à yù'ù mə mə à nɨ̂ M̀mà'ambi aa, ŋ̀wɛ'ɛ atsə̀'ə̂ yi yî m̀mà'à (ǹloŋ mə à lɛ sɨ bə aa a tsɔ'ɔ, wa noò mə à lɛ sɨ fà'à aà), ǹnaŋ wa mûm ŋ̀kì. 8 Ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù Yesu jî mɔ'ɔ jya ɨ lɛ ntɨgə ntii àkànu'u ya, ŋkɨ nswuŋə abunjya ya yìi mə mbwɛ̀ mya lɛ nluu ghu aa, nzi a mbɛ̀ɛ̀ àghəŋə ŋkì. À tɨ bə aa kaa àgha'a aghənə ŋkì a lɛ ŋwa'à bù nsa'a, a lɛ mbə aa tsi'ì tsǒ bɨ̀metre ŋkhɨ̀ yî fùùrə̀. 9 Bô fɛ̀'ɛ̀ mə̀ wa aghəŋə ŋkì, ǹyə mɔ̀'ɔ, ɨ ghə'ə̀, m̀bwɛ̀ bo bɨ̀ àbaa nɔ̂ŋtə̀ wa nɨ mɔ'ɔ. 10 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Nɨ̀ zi nɨ̂ m̀bwɛ̀ mya mǐ mɔ'ɔ mə nɨ̀ ko tsɨ̂tsə̀ŋə̀ aà.” 11 Simon Peta a ghɛɛ̀ ŋ̀kuu wa a mûm àkànu'u, ǹswuŋə abunjya ya ŋkɔ'ɔsə a nta'a, m̀bwɛ̀ mî fàŋkə̀ luu ghu, m̀bə ŋkhɨ̀ yî mɔ'ɔ nɨ mɨ̀ghum mi ntaà ǹtsò tarə̀. Ka mə m̀bwɛ̀ mya lɛ nluu wa mûm àbunjya aa kaa a lɛ ŋwa'à sà'àkə̀. 12 Yesu a swoŋ a mbo bo mə, “Nɨ̀ zi mfà'àtə ntsû ghuu.” Kaa ŋù nɨ̀ bò a lɛ wa'à yi betə̀ mə, “Ò bə aà wò aa ɛ?” Ǹloŋ mə bo bɨtsɨ̀m lɛ nzi mə à nɨ̂ M̀mà'àmbi aà. 13 Yesu à lɛ ntɨgə nlɔgə abaa ya bô m̀bwɛ̀ mya mfa a mbo bo. 14 Ma mùu noò, à lɛ mbə aa ŋgàà jìi ɨ ywe'e ji tarə aa, nlɔgɨnə ajàŋ mə Yesu à lɛ nyweenə nɨ wo aa, mə à lɛ ndɨ̀'ɨ ɨbɨɨnû yi a mbô ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù ji. 15 Nòò yìi mə lɛ mmàŋsə a mfà'àtə̂ ǹtsû waa aa Yesu a swoŋ a mbo Simon Peta mə, “Simon, mu Jɔn, ò kɔ̀ŋə gha ntsyàtə̀ bə̂ buà bɨtsɨ̀m faà aa ɛ?” A kwi'i mə, “Ɨ̀ɨ̀ŋə, M̀mà'àmbî, ò zi mə mə̀ kɔ̀ŋə ghô.” Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Ka njɛ'ɛ bɔɔ bɨ mbinjə̀rə̂ jâ.” 16 Yesu a bû ǹswoŋ ghu mbo a nɨ̂ ŋ̀gàà jìi ɨ ywe'e ji baa aa, mə, “Simon, mu Jɔn, ò kɔ̀ŋə gha aa ɛ?” A kwi'i mə, “Ɨ̀ɨ̀ŋə̀, M̀mà'àmbî, ò zi mə mə̀ kɔ̀ŋə ghô.” Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Ka mbɛ bɔɔ bɨ mbinjə̀rə̂ jyâ.” 17 Yesu a bû ǹswoŋ ghu mbo ŋgaa jìi mə ɨ ywe'e ji tarə aa, mə, “Simon, mu Jɔn, ò kɔ̀ŋə gha aa ɛ?” Peta à lɛ njəŋnə nloŋ mə à lɛ mbetə yi nywe'e ŋgaa ji tarə mə, “Ò kɔ̀ŋə gha aa ɛ?” Ǹtɨgə nswoŋ ghu mbo mə, “M̀mà'àmbî, ò zî ɨ̀nnù tsi'ì tsɨ̀mə̀; ò zi mə mə̀ kɔ̀ŋə ghô.” Yesu a swoŋ ghu mbo mə, “Ka njɛ'ɛ mbi njə̀rə̂ jyâ. 18 Mə̀ swòŋə a mbo wò tsi'ǐ annù nɨ̂koŋ mə; nòò yìi mə ò lɛ mburə mûŋkwà'à aa, ò lɛ sɨ wɛ'ɛ nɨ̂ ɨ̂tsə'ə̂ jo, ǹtaŋtə nɨ̂ nû yò, m̀bɨɨnə ŋghɛ̀ɛ̀ nɨ adɨgə yìi mə ò kɔ̀ŋə aa; la nòò yìi mə ò ka yǐ lwènə̀ aa, ò ka yì ka nànsə mbô mo tâ ŋù dàŋ à tɨgə ŋwɛ'ɛ nɨ̂ ɨ̀tsə̀'ə̀ a nu wò, ǹlɔgə nɨ̂ gho ŋghɛ̀ɛ̀ nɨ ghu a adɨgə yìi mə kaa ò sɨ̀ kɔŋə̀ aà.” 19 (Yesu à lɛ swoŋ ma yû ànnù m̀fɨgɨtə aa m̀buù nɨ̀wo yìi mə Peta à ka yǐ kwo ghu a ŋghɨ̀rə mə tâ Nwì à kwɛrə nɨgha'a ghu.) Yesu a tɨgə̀ m̀bu nswoŋ ghu mbo mə, “Ka nyòŋə̀ nɨ̂ ghâ!” 20 Peta a karəkə̀ yi, nyə ŋgàŋyəgə̂nnù Yesu yî mɔ̀'ɔ wa, wa yìi mə à lɛ ŋkɔ̀ŋə̀ yi aa-tsi'ì wa yìi mə à lɛ nyəgɨtə a ntsǔntɨɨ Yesu, wa noò mə bo lɛ sɨ jɨ mɨjɨ mɨ Pasa mi nlwì'ì ǹjɨ̀m mya mbetə mə, “M̀mà'àmbî, ŋù yìi mə à ka fèè gho aa, à nɨ̂ wò aà?.” 21 Peta à yə̀ mə̂ yi aa, mbetə Yesu mə, “M̀mà'àmbî, ànnù ghuà ŋù a ka yǐ bə aa mə akə aa ɛ?” 22 Yesu a kwi'i ghu mbo mə, “M̀bə mə̀ kɔŋ mə tâ à tswe ntɨ̀ɨ̀, ǹywe'e a noò yìi mə mə̀ ka yǐ bǔ bɨɨ aa, boŋ ma ya a yə gho aa nɨ̀ àkə̀ aa ɛ? Ka nyòŋə̀ nɨ̂ ghâ!” 23 Ma mùu ajàŋ, ŋ̀gǎŋyəgə̂nnù Yesu jya ɨ lɛ ntɨgə nlaanə nɨ̂ a tɨtɨ̀ɨ bɔɔ bɨ Kristo nɨ mə kaa ŋgàŋyəgə̂nnù Yesu ma ghû kaa à ka yǐ wa'à bù ŋkwo. La kaa Yesu kaa à lɛ ŋwa'à swoŋ aa mə kaa à ka yǐ wa'à kwô; à lɛ bàŋnə̀ ǹswoŋ aa mə, “M̀bə mə̀ kɔŋ mə tâ à tswe ntɨ̀ɨ̀ ǹywe'e a noò yìi mə mə̀ ka yǐ bǔ bɨ̀ɨ̀ aa, ma ya a yə̂ gho aa nɨ̀ àkə̀ aa ɛ?” 24 Ŋ̀gàŋyə̀gə̂nnù Yesu ma ghû à nɨ yu yìi mə à lɛ nswoŋ ɨnnù ma jû tsǒ àyəfə, ŋ̀kɨ ŋwa'anə aà; bì'ì kɨ mbii mə ɨ̀nnù ma jû mə à lɛ nswoŋə aa, à nɨ̂ ànnù nɨ̂koŋə̀. 25 Yesu à lɛ mbù ŋ̀ghɨrə ɨnnù jî ghà'àtə̀ jìi mə bɨ lɛ mbaa kɨ lɔ̀ɔ̀ a ŋŋwà'ànə tsi'ì tsɨ̀m, boŋ kaa mə̀ sɨ̀ mɔ̀ɔ̀ntə mə mbə m̀bi yǔ ntsɨ̀m ɨ gha'a ŋkù'ùnə a ŋkuu ɨ̀ŋwà'ànə̀ ma jya ghu.